ундны ус

1. Ундны усны чанар, аюулгүй
байдал

2. Усны бохирдол нь хүрээлэн буй орчинд
төдийгүй хүн, амьтанд сөргөөр
нөлөөлөлдөг
-Гол, мөрөн, нуурын экосистемийн
тэнцвэрт байдал алдагдах
-Ойгүүжүүлэх болон ундны зориулалтаар
ашигладаг байгалийн усны чанар муудах
-Хүнс тэжээл бохирдох
-Бусад сөрөг нөлөөллүүд

3. Бохирдуулагч эх үүсвэрүүд
• Ахуйн хог хаягдал
• Газар тариалан (бордоо, пестицид)
• Малын ялгадас
• Автомашины бохирдол
• Уул уурхай (гар аргаар алт олборлох)

4. • Эрүүл ахуйн шаардлага хангаагүй
ариун цэврийн байр
(жорлон, бохирын цооног)
• Үйлдвэрийн хог хаягдал
• Химийн хортой бодис
• Хур тунадас
09/26/14 1.4

5. 09/26/14 1.5

6. 09/26/14 1.6

7. Усанд агуулагдах хорт бодис
Хаягдал усанд агуулагдах хорт бодис нь:
•Хордуулах
•Канцерогений
•Мутагений
•Аллергиний
•Эмбриотропны зэрэг нөлөөлөл үзүүлдэг.

8. Усны бохирдлоос үүсэх өвчин
• Шаардлага хангаагүй усан хангамж, ариун
цэвэр, эрүүл ахуйн нөхцөл болон хоол
хүнсийг эрүүл ахуйн шаардлага хангаагүй
нөхцөлд хадгалж бэлтгэн хэрэглэснээс
уснаас шалтгаалсан халдварт өвчин үүсдэг.
09/26/14 1.8

9. Уснаас шалтгаалах өвчин
• Усаар шууд дамжих өвчин (урвах тахал, Геп А г.м)
• Усны хэрэглээтэй холбоотой буюу ус дутлаас үүсэх
өвчин (хамуу, бөөс)
• Усан дээр суурилсан эмгэгүүд (хүний хүж хорхой,
хүүхдийн хялгасан хорхой)
• Усанд үүсэх шавьжаар дамждаг өвчнүүд (шар
чичиргэнэ, денгийн өвчин)

10. Зонхилон тохиолдох гэдэсний
халдварт өвчнүүд
• Гэдэсний савханцар
• Цагаан хорхой
• Цусан суулга
• Холер
• Балнад, иж балнад
• Сальмонеллёз
• Гепатит А

11. Ãýäýñíèé õàëäâàðò ºâ÷íèé
äàìæèõ çàì
• Áîõèð ãàð
• ßëàà øàâüæ
• Áîõèðëîãäñîí õîîë õ¿íñ
• Áîõèðëîãäñîí õºðñ
• Áîõèðëîãäñîí óñ
• Õ¿íèé ºòãºíä àãóóëàãäàí ¿ðæèõ
âèðóñ, íÿí, ýãýë áèåòí¿¿ä áîõèð
ãàðààñ àìààð äàìæèí õàëäâàðëàæ
ãýäýñíèé õàëäâàðò ºâ÷èíã ¿¿ñãýíý.

12. Уснаас шалтгаалах өвчнөөс
сэргийлье

13. • Óíäíû óñûã
áàòàëãààòàé,
õàìãààëàãäñàí
ýõ ¿¿ñâýðýýñ áà
õóäãààñ àâàõ
• усыг бîõèðäîõîîñ
ñýðãèéëæ òàãòàé
öýâýð ñàâààð àâàõ

14. Булаг, шандыг хамгаалж, тохижуулах
• Газрын гүнээс ундарч буй булаг шанд түүний ундаргыг
тойруулан бетон, чулуу зэрэг усны нөлөөнд гэмтэхгүй
материалаар хашлага хийх
• Булаг, шандны эрүүл ахуйн бүс 30-50 м, хамгаалалтын бүс
100 м байх ба хамгаалалтын бүсэд, ундаргын дээд хэсэгт
химийн бодис, бордоо, нефть бүтээгдэхүүнээр
бохирдуулах, бие засах газар, угаадасны нүх, малын
хашаа саравч барих, элдэв хог, хаягдал хаях, газар ухахыг
хатуу хориглоно.

15. • Борооны ус болон гадаргуугийн урсац ус
булаг, шанд руу орох, хаяалсан элс, чулууг
нурж бохирдохоос хамгаалж булаг шандны
ойролцоо хашаа, суваг шуудуу татах
• Ус авахад зориулагдсан ус гадагшлах хоолойг
гаргаж, уг хоолойн дорхи тайлбайг цементээр
цардсан байх
• Булаг, шандыг тохижуулах санаачлагыг
дэмжиж, зохих хөрөнгө зардлыг орон нутгийн
төсөвт тусгаж байх шаардлагатай

16. Тохижуулсан булгийн жишээ
Монголын цэвэр булгийн ус төсөл, 2006

17. Тохижуулсан булгийн жишээ
Монголын цэвэр булгийн ус төсөл, 2006

18. Худагт тавигдах эрүүл ахуйн
шаардлага
• Худгийн эргэн тойрон байнга цэвэр байх
• Худгийн эргэн тойронд ариун цэвэр, хамгаалалтын бүс
тогтоосон байх ба эрүүл ахуйн бүс нь 30-50 метрт,
хамгаалалтын бүс нь 100 метрт байх
• Газрын гадарга нь тэгш, төвгөр, газар дээрх налуу хэсэг нь
цементэн хучилт болон хашлагатай байх
• Мэргэжлийн байгууллагаар шинжилгээ хийлгэж, дүгнэлт
гаргуулсан байх

19. • Сард нэгээс доошгүй удаа бохирдол механик хольц
байгаа эсэхийг гэрэл тусгаж шалган, худагт унасан
зүйлсийг цэвэрлэж байх
• Гэрийн тэжээмэл амьтдыг 3 метрээс дотогш зайд
ойртуулахгүй байх
• Бага хэрэглээтэй худгийн усыг хааяа шавхаж байх
• Худгийн амсар гадны бохирдлоос сэргийлж тагтай
байх ба эсвэл халхавчтай байх.
• Халхавч нь янз бүрийн хэлбэр, хэмжээтэй байж
болно, таг нь гогцоотой бариултай байх
шаардлагатай.
09/26/14 1.19

20. Худагт тавигдах эрүүл ахуйн
шаардлага

21. Гэрийн нөхцөлд усыг зөв хадгалах,
зөөвөрлөх
• Ундны усны баталгаатай, хамгаалагдсан эх үүсвэрээс
авсан усыг бохирдохоос сэргийлэн тагтай цэвэр
саваар зөөн гэртээ авчрах
• Ус хадгалах ба зөөдөг сав нь тусдаа байх
шаардлагатай
• Ус хадгалах савыг нарны гэрэл шууд тусахгүй, сэрүүн
газар байрлуулах ба гэрийн тэжээмэл амьтнаас хол
байлгах
• Ус хадгалах сав нь тоос, шороо орохоос хамгаалах
таглаатай амсар нь том, дотор талыг нь цэвэрлэхэд
хялбар, жигд гадаргуутай, авсаархан байх

22. • Óñ õàäãàëàõ ñàâûã
íàðíû ãýðýë øóóä
òóñàõã¿é, ñýð¿¿í ãàçàð,
òàãòàé áàéðëóóëíà.
• Óñíû øàíàãà òóñäàà,
çîðèóëàëòûí áàéõ áà
ºëãºæ õàäãàëàõ

23. Óñíû ñàâ íü õ¿íèé
ýð¿¿ë ìýíäýä õîðã¿é
ìàòåðèàëààð
õèéãäñýí áàéõ.
Óñ õàäãàëàõ ñàâíû
áàãòààìæ íü ºðõèéí õ¿í àìûн 3
õîíîãèéí õýðýãëýýã õàíãàõóéö
áàéõ

24. Усны савыг 7 õîíîãò
1-ýýñ äîîøã¿é
óäàà б¿ðýí
сóëëàæ, уãààæ,
нàðíû ãýðýëä
òàâüæ õàòààõ

25. Бîõèð ãàð, áîõèð
øàíàãûã óñàíä
ä¿ðýõã¿é áàéõ !

26. Óñíû ñàâûã
ãýðèéí òýæýýìýë
àìüòíààñ õîë áàéëãàõ

27. Бие засах газар, бохирын
цооног

30. АРИУН ЦЭВРИЙН НӨХЦӨЛ-САЙЖРУУЛАХ
ШААРДЛАГА

31. (ACF олон улсын байгууллага)