1. ЭСИЙН БҮТЭЦ
Эсийн бүрхүүл, бөөм, сийвэн

2. Эсийн үндсэн 3 хэсэг
Бүрхүүл
Бөөм
Сийвэн
Эсийн үндсэн 3 хэсэг

3. Ургамлын эс Амьтны эс
Ургамал,мөөг,бактерийн
эсүүд гадуураа эсийн
 Амьтны эс дан
ханатай , түүнийхээ
дотуур мембранан мембранан бүрхүүлтэй
бүрхүүлтэй. Энэ нь эсэд
тулгуурын үүрэгтэй
Эсийн бүрхүүл

4. Мембраны бүтэц
 Мембранан бүрхүүл нь
уураг ба липидээс
тогтсон бүтэцтэй.
 Уургийн 2 давхраа 2
захаар нь байрлах ба
зарим нь хагас шигдсэн
зарим нь нэвт нүхлэн
гарсан байна. Түүгээр
нүх сүв үүснэ.
 Липид нь мөн 2
давхраанаас тогтох
бөгөөд голд нь
байрлана.

5. Мембраны үүрэг
 Эсэд бодисын
солилцоо хийх
 Эсийн хэлбэр
дүрсийг хадгалах
 Эсийг гадаад орчны
нөлөөнөөс хамгаалах
 Эсүүдийг хооронд нь
холбох
 Сонгон нэтрүүлэх
буюу хагас нэвтрүүлэх

6. Мембранаар бодис нэвтрэх
 Фагоцитоз-Эсийн
бүрхүүлээр бүхэл
бодис нэвтрэх
үзэгдэл
• Пиноцитоз- Эсийн
бүрхүүлээр шингэн
бодис нэвтрэх
үзэгдэл

7. Цитоплазм
 Эсийн доторх ихэнх
хэсгийг эзэлсэн хагас
шингэнг цитоплазм гэнэ.
 Бүтэц:
 Ихэнх хэсэг нь ус түүнд
ууссан химийн бодисууд
 Эсийн дотор тодорхой
үүрэгтэй эрхтэнцэрүүд
 Эсийн бодисын
солилцооны эцсийн
бүтээгдэхүүн,эсэд гаднаас
орсон тэжээлийн бодис
болох оршихуун

8. Цитоплазмын үүрэг
 Эсийн дотор бодисын солилцоо
явагдах орчин болно.
 Цитоплазм нь байнга хөдөлж бөөм
ба эрхтэнцэрүүдийг хооронд нь
холбож өгнө.

9. Бөөм
 Эукариот эс бүхэн бөөмтэй.
 Ихэнх эс 1 бөөмтэй боловч
зарим эс олон бөөмтэй
байж болно.
Жишээлбэл:
Шаахай 2 бөөмтэй
Элэг ,чөмөгний эс олон
Бөөмтэй
Үүрэг:
 Эсийн удамшлын
мэдээлэлийг хадгалах
дамжуулах
 Эсийн дотоод үйл
ажиллагааг хянах
зохицуулах

10. Бөөмийн бүтэц
1. Бөөмийн бүрхүүл:
 2 давхар мембрантай
гадаад мембран дээр
рибосом байрлах ба
түүнээс барзгар
эндоплазмын тор
үүснэ. Дотоод мембран
нь гөлгөр.
 Бөөмийн бүрхүүл нь
олон нүх сүвтэй. Тэр нь
эсийн мембраныхаас
том. Учир нь түүгээр том
молекулт РНХ ба уураг
нэвтэрдэг

11. Бөөмийн бүтэц
2.Бөөмийн шингэн-
Кариоплазм
Бөөмийн ихэнх хэсгийг
эзэлдэг дотроо
нуклеотид,уураг, амин
хүчил, ферментүүд
агуулсан шингэн.
Түүнд
бөөмхөн, хроматин
агуулагдана.

12. Бөөмийн бүтэц
3.Хроматин
Хроматин нь бөөмийн шүүсэнд
агуулагдах уураг ба ДНХ-аас
тогтсон утаслаг.
Энэ нь эс хуваагдах үед эрчилж
бүдүүрээд хромосом болно.
Амьд биеийн зүйл бүхэн өөр
өөр тооны хромосомтой.
Хүний 1 эсэд 46 хромосом
байна.
1Хромосомд -1 ДНХ-хэдэн зуун
ген агуулдаг.
Үүрэг
Иймээс хромосом нь эсийн
удамшлын мэдээлэл хадгалах
үүрэгтэй

13. Бөөмийн бүтэц
4.Бөөмхөн
Бөөмхөн нэг эсэд нэг ба
хэд хэд байж болно.
Бөөмхөн нь уураг ба
РНХ-аас тогтоно.
Эс хуваагдах үед алга
болдог
Үүрэг нь:
Рибосомын РНХ ба
уургийг бий болгоно.

14. Бататгал
 Эсийн үндсэн 3  Бөөмийн бүтэц?
хэсэг юу вэ?  Хроматин гэж юу
 Ямар амьд биеийн вэ?
эс эсийн ханатай  Хромосом гэж юу
вэ? Яагаад вэ? Ямар бүтэц
 Мембранан бүрхүүл үүрэгтэй вэ?
ямар бүтэцтэй вэ?  Бөөмхөн ямөр
Түүний үүрэг бүтэц үүрэгтэй вэ?
 Цитоплазмын бүтэц  Дээрх бүтцүүдийг
найрлага,үүрэг? эсийн зургаас ялгаж
тайлбарлах

15. Бэлтгэсэн:
Нийслэлийн лаборатор 1-р сургууль багш
Ойдов овогтой Оюунтунгалаг