In deze nieuwsbrief: AANKONDIGING 01 beraad van jan westra 04 booosting 10 jaar 05 rijksgebouwendienst IN DE PRIJZEN 0 VERSLAG 07 de actieve facade 09 flashable adaptable NIEUWS 03 productontwikkeling: inspiratie inbouwen 04 symposium gevel en klimaat 13 moooi he 14 zinkprijs 15 fiscale aftrek voor scholingskosten 16 somfy innovation trophy BOOOSTING 04 antwoordkaart 11 agenda, colofon 12 participanten Voor meer nieuws: www.booosting.nl

2. ~uart 1998 jaargang 9 nr. 44
booosting stichting
industrieel
bouwen
nederland
,
bijeenkomst
van
Aankondiging Ie Raad van Advies'sessie op zondag 26 april 1998
van 12.00 tot 14.00 uur in Amsterdam.
In 'let kader van raar _0-.' ari (
bE'<;t.:ldr: be ,nt Boooçt 'je een
ser'ie b~.'zo'1del"e zi ~tllqe'1
waa"in dE' 1 d n van Cl Raid
v " Adv'e<; certrdal.) I I.
De vorm is aan de uitverkorene zelf. De
gedachte is dat hierdoor de relatie met de
achterban wordt versterkt en dat de bij-
dragen een impuls vormen voor actie en
beraad bij Booosting zelf. Vandaar de suggestie
van Jan Westra deze door de Raad van Advies
vormgegeven bijeenkomsten 'Beraad' te noemen.
Jan Wesrra zal zelf de eerste aftrap verzorgen.
Hij zal putten uit prikkelende eigen opnames en
videoverzamelingen van architectuur en architecten.
Speciaal voor de gelegenheid vervaardigde hij ook een serie
slidings die hij zal tonen. Daarnaast iets over zijn eigen muziek
in relatie tot constructieve patronen en puzzels en -hoe kan het
ook anders- Tati. Jan Westra wordt op de voet gevolgd door een
aantal personen die als stimulans en prikkel tussen zijn bedrijven
door, zich op zijn boodschap zullen beraden.
. '.':~
01/get lJljf Id
da [
L

3. r ,
Een boeiender start van de viering van het 10-jarig bestaan van Booosting kunnen we ons haast niet
voorstellen. Verder vormen de locatie (Ludwigstichting. Herengracht 47 te Amsterdam) en het tijdstip
(12.00 - 14.00 uur) de ideale omstandigheden van een uirje waar u anders niet aan roe zou zijn
gekomen.
PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MA
12:00 Ontvangst door Jouke Post, voorzitter van Booosting
12:15 Beraad van Jan WeSh'a
13:30 Café & Vm Finesse
14:00 Afsluiting
Het maximum aantal deelnemers is 30. U bent van harte welkom.
Geïnteresseerd in deelname? Inschrijving via deze antwoordkaart.
~
a n t w o o r dk a a r 1

4. • • • • • • • •, • • • 0 n t wik k el n gJ •
Inspiratie inbouwen
Soms weken bedrijven nieuwe producten vanuit een beeld over een specifieke kansmarkt. Veel vaker
komt men tot handelen als een bepaalde bedreiging opdoemt. Om kansen op te sporen kan het heel
inspirerend zijn om ook zonder specifiek doel creatieve prikl<els in de normale bedrijfsvoering in te
bouwen.
Hoe is dat te realiseren?
• Door actief die vakbladen bij te houden, die ook door de klanten worden gelezen;
• Door gesprekken aan te gaan met marktpanijen zonder een direct verkoopdoel te hebben
(bijvoorbeeld net instellen van een kJankbordgroep);
• Door de buitendiensrmedewerkers acrief naar bepaalde informarie te laren vragen (ze zitten toch
bij de klam): • Hoe denkr u over. ... ?
• Hoe losr 1I 'dar en dat' probleem op)
• War ziet u als knelpunt? (Oplossen van knelpunren scoort alrijd);
• Door her bezoeken van met name buirenlandse beurzen.
Andere landen hebben een andere bouwcultuul'. Op Nederlandse beurzen zie je vaal< weinig nieuws,
maar van buitenlandse beurzen kom je vaal< enrnousiast terug.
JlIist de roevallig voorbij komende ideeën worden onbewust gekoppeld aan eerder geïdenrificeerde
kansen en die vonk heer inspiratie. Als voorbeeld hierbij enkele producten, recenr gezien in Parijs en
de Verenigde Staten, waardoor wij ons zeer aangesproken voelden.
Jos Lichtenberg, directeur Buro A+, bestuurslid Booosring
• 'Hot Knive' van Avalon, .Gidsen met ontwerpen van 'American
Ophangsysteem, waarmee sleuven, oream'-woningen. Oe plannen zijn te
sponningen e,d. in koop. Bijvoorbeeld een 2000 ft 2 (zelf
bijvoorbeeld 2
maar 200 m ) varieert tussen $ 510
sandwichpanelen kunnen tot $ 930. En voor een gespiegeld
worden gefreesd. ontwerp betaal je $ 15 toeslag
n.b. Op vrijdagmiddag 24 april organiseert de Sr. Open Bouwen een productoncwikkelingsmiddag.....
Zie pag. 14.

5. Booosting bestaat dit jaar
Dit gaat gevierd worden! Hier alvast een voorproefje:
zondag 26 april Ie van de nieuwe reeks 'Raad van Advies-sessies' Beraad van Jan Westra
woensdag 3 juni xx.
Een bijzondere ontwikkeling van een 'duurzaam' kantoorpand
woensdag 14 oktober Symposium over 'de toekomst van de bouw' en opening van een
reizende tentoonstelling over productontwikkeling van Booostingleden
Booosting
Symposium gevel en kli maat
Op dinsdag 12 mei 1998 organiseert JUSt Renckens voor de derde maal op de TU Delft een 'gevel
en kJimaat-symposium'. Het rhema is dir keer: de moderne actieve façade en binnenklimaat-
regulering, waarbij her accent ligt op de interacrie russen façade en k1imaatinsrallatie. Ook worden de
toepassingen van nologram-rechnieken en van foto voJta'lc (PV) in de gevel behandeld. Toonaan-
gevende sprekers sraan borg voor een boeiende dag.
?
Vraag het programma op per fax bij Conny van den Broek, TU Delft F 015-278.41.78.
~'. - -.' " -
:-_ ... ~;... :,:,- l; .
~t ~~2.~ '. . 1~ _ .. _ '. • .'~. .
NAAM.
I~EDRIJF
I I
ADRES
I I
POSTCODE VOONPIAATS
I I
TELEI'OON
o Komt p zondag 26 april 1998 naar eraad an Jan Wesrra van 12.00 tot
14.00 llllr in Amsterdam met personen. AVA (zie IIr. 44 pllg. 01-02) Booosting
o Komt op donderdag 14 mei 1998 naar de Rijksgebouwendienst-middag van Postbus 10197
12.15/14.30' tot 19.00 lllll' in Maastrichr met personen. AVA
... doorhalen waf niet van toepassing is. (zit' nr. 44 pag. 05-06)
o Wil graag aansluiten op hct Internet-netwerk van Booosting
3004 AD Rotterdam
(W'W'V'.OOO.NLlBOOOSTING) Dit geldt Alleen voor Aangeslotcllen.
o '(fil graag informatie over de realisaric van een internet-pagina.
(000 Internet Services neemr contact met u op)
o Onrvangt graag informarie over participatie bij Booosting.
o Bestelt het boek 'Booosting in bed rijf (1992) (NP".rticipa~I<JI: [25,[°°39 50)
1(t-prJrIlClpmlU'u: ,
L de: uitgayen 'nooo.stiug in Beeld' el1 'Tussen Traditie en Ex.pcrimcoc' zijn helaas uirverkocht
.J

6. • (AVA) ,
Aankondiging Rijksgebouwendienst-middag op donderdag 14 mei 1998 van
12.15 I 14.30 tot 19.00 uur in Maastricht.
dat rijksdiensten doeltreffend. functioneel en
kosten-efficiënt worden gehuisvest.
Rijkshuisvesting moet voorbeeldig zijn op het gebied van arbeidsomstandigheden, milieu. verkeer en
vervoer, ruimtelijke ordening. monumenten, beeldende kunst én architectuur. D e Rgd verzorgt de
huisvesting voor o.m. departementen, rechtbanken, penitentiaire inrichtingen, musea, paleizen; nieuwe
gebouwen, maar ook ruim 60 monumenten. Kennis, val<manschap en vasrgoedbe-tit, circa 6,5 miljoen
m' , bevinden zic h in één hand.
Binnen de Rgd vormt de Directie Ontwerp & Techniek (DO&T) het cenrrale architecten- en
ingenieursbureau, die zorg draagt voor een deel van de realisatie van de bouwprojecten uitvoert. Naast
architecren en bouwkundig ingenieurs zijn hierin ook alle overige technische disciplines
vertegenwoordigd. Tot de portefeuille behoren zowel nieuwbouw-, renovatie- als restauratieprojecren;
veelal vanaf de initiatieffase tot aan het beheer. DO&T heeft zich een half jaar geleden aangesloten
bij Booosting met de wens haar 'voorzichtig innovatief' karakter een krachtige impuls te kunnen geven.
Op donderdag 14 mei heeft u de gelegenheid kennis te nemen van de werkwijzen van DO&T. De
bijeenkomst vindt plaats in één van de projecten: het Rijksarchief Limburg te Maastricht, een
grotendeels Middeleeuws complex dat tussen 1987 en 1996 is verbouwd en vernieuwd.
Op een steenworp afstand wordt hard gewerkt aan een ander bijzonder Rgd-project, op het
Céramique-terrein in Maastricht. Architectenburo H.}. Henket werkt ten tijde van het bezoek aan
een andere bestemming voor het voormalig terrein van de keramiekfabriek en bouwt een rijks-
verzamel-kantoorgebouw. Het 2 e deel van het programma staat in het teken van dit project.
L .J

7. r ,
( Ri jk sa rc hi e f L i mbur g (R ALl. Ma astr icht )
* VOO R PRO G RAM M A VOO R P RO G RAM M A VOO R PRO G RAM M A
12:15 Lunch
13:00 Diapresentatie RAL
13:30 Rondleiding RAL, met toelichting
door ir Marc van Roosma/en, architect DO&T en RAL
Ontvangst
15:00 Opening door ir f.M. Post, voorzitter Booosting
15:10 Introductie door drs Fred Boeré, Directeur DO&T
15:25 Drie presentaties DO&T:
• innovatieve aspecten van diverse DO&T-projecten
• innovatieve kantoorconcepten
• 'het snelle kantoor'
16:10 Tegenlezing
16:30 Discussie
16:45 Transfer naar Céramique
+-'
J::
U
'- f'
+-'
'"
'"
'"
:>:
ID
:::l
cr
'E
'"
'-
,0)
w
~ ". ~""!:"I"
---
1 ., ...,., --11
( Céra mi q u e Ma as t ric h t )
17:00 'Projectgebonden bouwproductontwikkeling'
door Heuk van Laarhoven, ontwerper bij Hubert-Jan Henket Architecten
17:20 Extra toelichting op Céramique door Hubert-Jan Hmket
17:30 Rondleiding Céramique
18:30 Borrel
19:00 Afsluiting
* H et voorprogramma-onderdeel is facultatief. W ilt u op de antwoordkaart s.v.p. aangeven op we lk
tijdstip u het program ma sca rt?
Geïnteresseerd in deelname? Inschrijvin via de antwoordkaart.
L ..J

8. • ,
Verslag van het bezoek aan 3 voorbeelden van Tweedehuidfaçades in
Duitsland op woensdag 10 december 1997.
De actieve façade
De laatste Booostingmeeting, of
liever Konferen~ v~n het jaar 1997
vond wederom p'laats J n Duitsland.
Di t keer vroeg ui t de veren voor
een bijzonder type gevel, dat in
Nederland nog niet veel wordt toegepast: de tweedehuidfaçade ~
Het 20-koppige gezelschap is in de gelukkige aanwezigheid van enkele geveldeskundigen. Op pad
met de heren Renekens van Renekens Geveladvies Malden, de peren Ernst, Merkefbach en Mauwen .
van Fa. Joseph Gartner (gevelbouwer) en de heer PJ van Ouwerkerk, Nederlands architect en
werkzaam bij archirectenburo Ingenhoven, Overruek, Kahlen & Partner uit Düsseldorf en .
ontwerper van RWE te Essen.
In de bus een stukje gevelgeschiedenis van J ust Renckens.
, 7 0 De eerste dubbele gevels ontstaan. Een gesloten geïsoleerde buitengevel, enkelgJas
binnengevel, met luchrventilatie en wnwering in de spouw. De spouw is ±20 cm. De
spouwluchtaflUiging wrgt voor een aangename binnenbladtemperatuur en bij neergelaten
wnwering voor een lage ZTA-waarde (ca. 0.15).
,80 Toepassing van wnreflecterende beglazing. Volledig gesloten gevels. Her klimaat werd binnen
m.b.v. airco geregeld. 'De gevel jar de reflectie uit de omgeving'.
, 90 Meer steenachtige gevels met beglazing met low E-coarings, doch spoedig gevolgd door een
behoefte aan meer transparantie: de gevel als medium en klimaatmembraan.
In een verdere ontwikkeling naar een maxi-
malisatie van het binnen-buiten-contact
ontstond de tveedehuid-façade. Een enkele
glazen buitengevel en een 2e dubbele glazen
binnengevel mer opengaande ramen. De
spouwbreedte varieert van 20 tot 150 cm. De
spouw wordt mer buitenlucht geventileerd. Naar
de toepassing van de tweedehuidfaçades wordt
nog veel onderwek gedaan, met name naar de
werking van de spouwen wisseling van lucht-
stromen. J uSt Renekens rypeerr de huidige
techniek als 'De actieve façade'. De façade wordt
ontworpen als deel van de klimaatinstallatie.
• innovatieve ventilatietechniek uit
de vliegtuigbouw: de verse lucht
L stroomt door de zgn 'vissenbek' .J
07

9. r ,
3 Duitse voorbeelden
De nieuwsgierige AVA-gangers nemen een kijkje in de Duitse praktij k. We zien dat
in de spouw van de Stadttor te Düsseldorfbreed genoeg is om een ommetje te maken,
we ervaren forse luchtcirculatie en loven de verfijnde geveldetailleringen. In her
V1ctoriahaus (Düsseldorf) is de spouw net voldoende breed voor de glazenwasser. Het
3e project, het RWE in Essen is sinds een jaar in gebruik. De gevel vormr een
ontwerpend deel van een 'Bauhauslook-alike'-aanzicht. De spouw is 50 cm. Iedereen
verbaast zich over de superdetaillering, men waait bijna van het dak en realiseert zich
dat een dergelijk luxe ontwerp nog niet is weggelegd voor de Nederlandse markt.
In Engeland wordr de tweedehuidfaçade vooral toegepast vanwege de geluids-
isolerende werking. In Duitsland zier men ook de voordelen voor het binnencomfort:
.Stadttor • Minder opgesloten gevoel. De opengaande ramen of deuren, individueel
bedien baar.
• Nagenoeg onbelemmerd contact met de omgeving.
• Toetreding daglicht. De kunstlichtregeling is hiervan afhankelijk. Dit werkt
positiever en bespaart energie.
• Frisse lucht toevoer. In Essen werkt men zoveel mogelijk mer natuurlijke
ventilatie, men heeft geen last van de lenzen, geen stijve nekken en wordt zelden
meer duf.
In Nederland wordt dit gevelrype nog nier veel toegepast, om de eenvoudige reden
dat de aanschaf te duur is. (11/2 maal de prijs per vierkante meter van een luxe
kantoorpand met een klimaatgevel). We stellen minder hoge kwaliteitseisen, de
enkelvoudige iso-gevel, of we houden vast aan de klimaatgevel (luxere kantoor-
panden). Het hoofdkantoor van Ohra in Arnhem en de nieuwe bibliotheek van de
TU Delft zijn klimaatgevels met een knipoog naar de tweedehuidfaçade: ramen in
beide gevels. Het nadeel is dat deze in geopende toestand de klimaatbeheersing
vestoren .
• Victoriahaus Ontwikkeling
Het sysreem is nog volop in ontwikkeling. Er ontstaan onvoorziene problemen zoals
de 'weerhond' van het RWE in Essen. Door het venrilatieconcept is er bij hoge wind
een continue fluittoon waarneembaar. Men is er al aan gewend. Het nadeel weegt
namelijk niet op tegen de voordelen.
Het systeem gaat veel meer uit van de gebruikersbehoefte. Renekens schetst dat dit
bouwproces een geheel andere organisatievorm vereist voor de gevel: integrale
engineering van façade en klimaatinstallatie, waarbij bijvoorbeeld de technische
projectarchirecr zijn 'oude' leidende rol weer zou moeten vervullen. Ook nieuwe
samenwerkingsvormen zijn nodig. Gevelbouwers als Ganner reageren op deze
markrveranderingen, zij hebben een afdeling 'klimaattechnologie' opgericht. .
Kortom: de bouwwereld heeft behoefte aan frisse wind.
Jo/anda Steenhouwer, Secretariaat Booosting (met hulp van Jv.st Renckem)
... RWE .J

10. • ,
Verslag van de bijeenkomst op 15 januari 1998 met Flex building &
interior systems en GE Capital Groenendijk Yellowcabin.
Flashable Adaptable
De centrale vraag van voorzitter Jouke Post is tijdens de le
Booosting-bijeenkomst van dit jaar: 'Wat is tijdelijk, wat is eeuwig?
Zijn Booosting-baby misschien? Het kamoorpand dat dit jaar uiteindelijk van de grond komt en
veevolgens na 20 jaar in elkaar stort?' Hij is een groOt voorstander van het tijdelijke. Je zou dus denken
dat hij blij is met het onderwerp van vandaag: tijdelijke ruimten. Niets is minder waar, hij vreest dat
de aanpak van Flex én de cabins niet zo niéuw zijn. We horen het aan.
~Arie den Harto[J plammanager van GE Capita! Yellowcabin, schetst als opdrachtgever de situatie.
De categorie voor (semi-)permanenre bouw met veel specifieke eisen van klamen, diende verbeterd
te worden. Na een gemiddelde huurtermijn van 6 à 7 maanden stortte de wereld elke keer in: 'Dan
begon de ellende. Ombouwen en nog eens ombouwen'. De voorraad specifieke unies was veel te hoog
en moest omlaag. Na een mislukte eigen onrwikkelingspoging werd Flex ingeschakeld.
~ Harm Boomsma, directeur van Flex building & interior systems, een kortgeleden tot Booosting
toegetreden product-innovatiebureau dat specifiek gericht is op de bouw, vervolgt met een algemene
uitleg over de strategie van deze productonrwikkeling. De nieuwe unit diende aan de volgende eisen
te voldoen: • flexibiliteit, • klimaat, • snel, • makkelijk te verplaatsen, stapelen en schakelen.
Er onrstond een dilemma in het ontwerp omdat een standaardproduct bedacht moest worden dat
conrinue aanpassing behoeft, maar ook moest rekening gehouden worden met de beleving van
klanren. Gebruikers denken in 'ruimte' en niet in units.
Plaatsing- en transportkosten blijven bij het nieuwe systeem relatief hoog. De winst was dus te halen
uit een meer 'flashabie & adaptable'-systeem, dat wil zeggen besparing op de monragekosten.
Het is een industrieel ptoduct met standaardisatie op componenrenniveau geworden. Bouwen wordt
veel meer een assemblageproducr. Industrieel bouwen loom!
~ Erik Roscam Abbin[J projectmanager van F1ex building & interior systems, over de uitgangspunren:
o Het s tra mie n : De basis van alle units bestaat uit standaardcomponenren. Deze worden
op voorraad gehouden. Specifieke voorzieningen worden apart ge(de-)momeerd.
ODe s t r u c t u U r : De structuur voor alle units heeft een basis van staal en bestaat uit een zelfde
opbouw van een vloer, vier kolommen en een dak. In het plafond bevinden zich de voorzieningen.
Zo is, om de ruimte optimaal te benurren, gekozen voor stralingsverwarming in het plafond.
E) Dei n v u 1 1 i n g: Te denken valt aan sanitair, binnen- en buitenwanden en andere
specifieke onderdelen. In feite is elk type plattegrond en gevel te creëren.
o Kop pel ene n sta pel en: Ook hier staan flexibiliteit, snelheid en betrouwbaarheid
voorop. Wanden en vloeren zijn volledig vlak gekoppeld en in de ruimte bevinden zich geen
kolommen. De wandpanelen zijn allen één meter breed. Ramen, deuren en gesloten delen zijn in
een handomdraai, om exact te zijn: in tien minuten, uitwisselbaar. Fraai is ook het plat-ovale
koppeldetail voor elektrische voorzieningen in het plafond.
L ..J
I •

11. r ,
Een kijkje op het terrein (de eerste Flash-units zijn alweer retour) met een demonstratie van de snelle
ombouwmogelijkheid en uitwisselbaarheid van de wandpanelen levert het bewijs. Flexibiliteit ten tOp:
~ Prof Age van Randen houdt een 'na-lezing'. Hij is het niet eens met Boomsma, die over innovaties
in de bouw de stelling heeft dat 'innovatie alleen succesvol is als dit voor alle bestaande partijen
voordeel oplevert'. Hij grijpt terug op zijn Matura-inbouwsysteem, dat nét als Flash inspeelt op
individuele wensen van de klant. Daar is h.ij wel blij mee. Vervolgens legt hij de relatie met de
woningmarkt. Tot nog toe zijn de units op de Nederlandse markt in gebruik als tijdelijke ruimtes voor
bijvoorbeeld industrie, horeca en onderwijs. Op deze grote markt ligt voor Flex volgens hem een grote
kans. Hij doet hen het idee aan de hand om stap voor stap de 'dragers 'op te delen in subsystemen
en vervolgens elk subsysteem te verzelfstandigen. Bijvoorbeeld variatie in invul-gevelelementen. Niet
nieuw, wel aardig.
Tijdens de discussie blijkt dat men niet gelooft dat het onrwerpproces zo vlekkeloos is verlopen als
werd geschetst, maar dit wordt helaas niet veel verder toegelicht.
Het 'ontketen' is ook nog niet echt gelukt. De reden blijkt gelegen in logistieke eisen die de voorkeur
genoten. Verder was men razend nieuwsgierig naar de besparing van kosten. Maar met een
commercieel product als dit werd daarover jammer genoeg niet veel uit de doeken gedaan.
Voordat de ruim 50 aanwezigen een nieuwjaarsborrel drinken, werpt de voorzitter een korte blik op
het afgelopen jaar. Belangrijker is de toekomst, waarin hij voorspelt dat er in de bouw steeds meer
sprake zal zijn van een 'symbiotische' productie. Voor Booosting wordt 1998 een speciaal jaar: in
augustus bestaat de Stichting Industrieel Bouwen Nederland 10 jaar. Age van Randen zei het al: 'De
bouw moet en zal over de kop en elke Booosting-bijeenkomst draagt hieraan een stukje bij'. En met
Harm Boomsma zijn we het ook eens: Industrieel bouwen loont. We gaan door!
Joumda Steenhouwer, Secretariaat Booosting
L .J

12. • ,
1V 998
dinsdag 24 maart Architectenpresentatie Den Haag
donderdag 14 mei RGD Directie Ontwerp & Techniek Maastricht (AVA)
In het kader van 10 jaar Booosting:
zondag 26 april 1e 'Raad van Advies-Sessie' (AVA)
woensdag 3 juni Project 'XX'
woensdag 14 oktober Symposium 'De toekomst van de bouw'
Opening van de tentoonstelling 10 jaar Booosring-productontwikkeling
(AVA) staat voor Alleen Voor Aangeslorenen
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
In mei 1988 is de Stichdh g Industrieel Bouwen Nederland,
booosting
stichting
Booosting, opgericht vanuir een gecombineerd initiatief van
industrie, ontwerpers en architecten. De voornaamsre doelstelling
industrieel van Booosring is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken en
bouwen toepassen van industrieel re vervaardigen bouwptoducten en gebouwdelen, rer verhoging
nederland van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de antwoordkaarr kunt u aangeven of
•••••••••• u geïnteresseerd bent in meer informarie over de activireiten van Booosting.
_M.n~iiiilo_L- __c_o_l_o_f_o_n__--'
Hoogmadestraar 57 postbus 10197 3004 AD Rotterdam
010 415 63 04 010 41574 09 paarch@pi.net
ome http://www.OOO.nl/booosting
. Jo/anda Steenhouwer,
bereikbaar: di en wo van 9.00 tot 17.00 uur en op do van 9.00 tOt 13.00 uur
Jo/anda Steenhouwer
Patricia Brouwer Design
DI Drukkerij Hans T ruijen
Peter Blesgraaf, Jos Lichtenberg, Piete1· de Mos, Jan Peters,
Ee/ke Po uwer, Just Renckens, Marc van Roosmalen en Jan Westra
.- o ~tt
o
r
fLItter
Jouke Post Post Ter Avest Architecten
Eric Vreedenbul·g h Archipel Ontwerpers
Cl Jan van der Woord TU Delft
P Johan Riezebos CVK Kalkzandsteen
Icl Jos Lichtenberg BuroA+
J Henk van Laarhoven Hubert-Jan Henket Architecten
cl Jaap Koning Jaap Koning Industrial Design
L ..J
11

13. IJ ..,
_~J.uu","n. __-,-p_a_r_t_i_c_i-,-p_a_n_t_e_n---.J
Nieuwe participanten I
Ble gra r JW iI ie Contactpersoon: ir Annemi eke Venemans
projectleider onderzoek
~~~ blesgraaf
Blesgraafbureau voor bouwen & milieu bv is actief op het gebied waar
Treubstraat 15c bouwen & milieu elkaar overlappen. De belangrijkste werkvelden zijn
2288 EG Rijswijk bouwfYsica, akoestiek, energie-efficiency en duu17.aaIT1 bouwen. De
T 070- 3906030 advisering heeft bel'l'ekking op alle typen gebouwen, verschillend van
F 070-3997775 aard, omvang en huisvestingsfase. Onderzoek richt zich op energie-
E BLESGRF@EURONET.NL efficiency, presrariebeheersing en bijzondere gebouwtypen zoals
al'riumgebouwen en ondergrondse ruimten. Voorbeelden van de
activiteiten op het schaalniveau van producten en bouwdelen zijn de herontwikkeling van het
Antisone-paneel van Bruynzeel Multipanel, het adviseren van ATAG omtrent ontwikkelingen in de
woningnieuwbouw en R&D-management van duurzame energieproducten in opd racht van Novem.
Motivatie voor aansluiting bij Booosting is de uitwisseling van kennis als het gaat om her
implementeren van innovatieve technieken en processen in de bouw, waarbij bureau Blesgraaf zich
vooral richl' op de milieu-aspecl'en.
Tj'int Dtsign
Alliana Europ~ Hog~school blSch~de Tuns + Horsting Archiuktm
Ballmt Nedam IGB, Utrecht Hogeschool Midden-Brabant Verburg Hoogendijk Archiuktm
Bik Bouwproduktm TU D~Ift, vakgroep Bouwtechnologie ir Frank van W=,
Bruynu~l Kmkens m KAstm TU Eindhovm, faculteit Bouwkunde Buro voor Archiuktuur
Van Campm BtruJings Auliu Zeinstra, van tkr Pol
CVK !Vzlkzandstem Ad van Bulo Industrial Dtsign
H. Van Dam Fabrük van Pl4atwukm Flo: building & int~rior syStmls A + Bureau voor
Enitor Koning Industrial Design Bouwproduktontwikkeling
Ho~ch Bouwsystemm Netkrland Landmark Design & T~chnology ABT Adviesbur~au voor Bouwuchniek
Hokc Laagspanning TNO Industrie A&c Archiuctm m Consultants
Hoogov~ns Gro~p Bur~au Angmmt
Hunter Douglas NWR, Nationak Woningraad BksgraafBureau voor Bouwm & milieu
Kämmuling B~lux Sb/, Staalbouw Instituut BDA Gro~p
JJKr~ St. Aluminium Cmtrum CD20 Bouwsystemm
Krup~ Bomatex V7<G, Vumiging van Kunststof Corsmit RAadgevend Ingmieursbureau
• De Meeuw Oirschot Gevekkmmtm Fabrikanten D3BNDmHaag
Octatub~ Spac~ Structum VNC, Vermiging Netkrlands~ ing. !Vzrel H. Dekku
Püterman Hardglas C~enti"dustrü Façade Consulting & Engineering
Plastica Pl4at GeNü Consult
Polyblock Arcbip~l Ontw~rpm Gondstikker - de Vrüs/ACN
Polynorm Architectmbur~au Böhtlingk Ir. A. Hoek CS Bouwkundig lngmieurs
RewaButkl Het Architecten Consort Hi~ch Engin~ering
Rrynolds Archittctuursystemm Jan Brouwu Associaus !Vzntoor va" de To~komst
Rockwool Bullhorst Archiuctm m Sttdebouwm • MateriA, advitsb,~r~au voor
Saint-Roch Glas CEPEZED materialen en producten
Somfy N~tkrland EGM Archiuctm RGD, Dirtcti~ Ontwerp & Techniek
Tmpa International Hubm-Jan Hmk~t Archiuctm T G.M T~chnisch
Ubbink N~tkrland Jost Osorio Lobato Gev~lbouwmanag~mt
Unicom N~tkrland ir Daan P~urs H. de Wit Consultancy
Wolv~ga Pan~kn Post Tu A~st Archiuctm IngmieursburetlU Zonnev~ld
L Zoontj~ns Btton Jan Timmm
• nieuw aangesloten .J

14. · ~______________ ~ mijns inziens
,
mOOOi hè
Een aantal jaren geleden werd het Raad-van-Bestuurkantoor van een
Verzekeringsmaatschappij in Den Haag verbouwd. De renovatie liep
stroef, de bouwkundige dienst wilde bij de Hoge Heren een goede
beurt maken en eiste meer dan 'beter-best'.
De ingangsparrij werd ook aangepakr: een nieuwe beveiligde tourniquet met aansluitende
aJuminium-glaspuien. De laarste hand aan de werkzaamheden werd gelegd door rooie Hent. een
uitstekend valunan die gewend was in zijn eentje de 'puntjes op de i' te zetten. Dat moest zo want het
gebouw was al in gebruik genomen. Hent was een man van goud: punctueel, betrouwbaar, bescheiden.
De in degelijk blauw-en-grijs-kostuum gestoken Heren groetten bij het in en uitgaan de in blauwe
overal werkende monteur vriendelijk: 'gaat 't goed?, schiet 't al op?,' en bleven vaak even staan kijken.
Goed bedoeld. maar Hent varte het op als een aanmaning, als controle, en gaf steeds weer beleefd
uitleg. Hij wist niet wie wie was.
De bouwkundige dienst van de Verzekeraar, ook netjes in het pak, uitte wel kritiek: dat profiel is
gekrast. die verstekken sluiten niet goed, overmorgen moet het ldaar zijn, die plafondplaat moet
velvangen worden. Onze beleefde monteur bleef vriendelijk: 'dat komt in orde mijnheer, ik bestel wel
een nieuwe plaat,' en maakte steeds langere dagen.
De dag dat hij 'over de rooie' ging had hij zijn zondagse pak aangetrokken, zijn 'kerkkostuum', en
was in die kledij al vroeg aan het werk. De negen-uur-Heren keken vreemd op. groetten niet of slechts
vluchtig, en haastten zich naar binnen. Toen de bouwkundig opzichter naderde. verbaasd bij hem bleef
staan, eens kuchte, stamelde Hent: 'moooi hè. mijnheer,' draaide zich om en liep weg. huiswaarrs!
Just Renckens, Renckens Gevel & Advies
L ..J

15. • -,
Nieuwe participanten I I
.M. Contactpersoon: Jan Peters
directeur
Technisch Gevelbouw Management T.G.M. is een onafhankelijk gevelbouwmanagement bureau
dar zich roelegr op ondersreuning van archirecren en project-
Schoolstraat 6 onrwikkelaars tijdens alle aspecren van het gevel bouwproces.
Postbus 198 T.G.M. onderscheidr zich van collega's doordat zij zich nier
5720 AD Asten alleen beperkr ror advieswerk en engineering. Zij draagt ook de
T 0493 -697060 verantwoordelijkheid voor de rorik uitvoering van her eigen
F 0493-698203 advies of ontwerp. Dar wil zeggen ror en met de bouwmonrage.
Belangrijk hierbij zijn uireraard: de proceskwaliteit en kwaliteit
van her eindproducr, de realisarie van planning binnen de ges relde financiële kaders.
De motivatie voor aansluiring bij Booosting is vroegtijdig inzicht re verkrijgen in nieuwe visies en
ontwikkelingen op het gebied van gevelbouw(-management). Door her conract met architecten en
industrie verwacht T.G.M. in staar te zijn hierop snel en adequaat in re spelen.
_M.n~iiiil'_L- ___n_l_·e_u_w_s__---'
Zinkprijs'97 ~
Hubert-jan Henket Architecten heeft voor zijn ontwerp van de zinkwerken van
de nieuwbouw van het T eylersmuseum te Haarlem, op woensdag 11 februari
j.l. de ZINQAward 1997 in ontvangst genomen. De jUly waardeert de
toepassing van een zinken felsdal< in de nieuwbouw om haar strakke en lichre
uitstraling, maar ook om de duidelijke band die het met de bestaande 18e en
1ge eeuwse bouw van het museum heeft. Perfecte rechnische detailleringen en
verwerkingen van de zinkroepassing én een innovatief ontwerp! Voor de
uitvoering van bovengenoemde zinkwerken is aan Beek Loodgieters bv uit
Amsrerdam ook een ZINQ-Award uitgereikt.
Productontwikkelingsmiddag
Op vrijdag 24 april organiseert Stichting Open Bouwen een middag in her teken van product-
ontwikkeling. De bijeenkomsr wordt gehouden ten huize van Buro A+ in Kelpen (Limburg) van 13.30
rot 16.30 uur. Heeft u belangsrelling? Het programma is te verkrijgen bij het secretariaar van de
Stichting Open Bouwen, T 015-256.08.16, F 015-262.71.19.
L ___________________________________________________ ~

16. ,
_dldi.WWM over ........ .
Fiscale voor )~holingskosten
Met ingang van 1 januari jJ is een nieuw artikel Welke kosten
in de Wet Inkomstenbelasting opgenomen op Tot de scholingskosten worden zowel de kosren
grond waarvan een deel van de scholingskosten gerekend van scholing bij een derde als kosten
in de vorm van een investering-saftrek (zoals de van scholing die de onderneming zelf verzorgt.
gewone investeringsaftrek) in mindering mag Voor de bepaling van de kosren van scholing die
worden gebracht op de winst. door derden wordr verzorgd zijn geen nadere
Welke scholing en hoeveel scholingsaftrek regels gegeven. De factuurbedragen exclusief
In dit kader wordt onder scholing verstaan BTW mogen in de berekening worden op-
cursussen, opleidingen of studies voor een genomen.
beroep. De scholing moet ten doel hebben de Bij scholing die de ondernemer zelf verzorgt
kennis en vaardigheden van werknemers op peil gelden de volgende kosren als scholingskosten:
te houden of te vergroten. De berekening van de arbeidskosren van personen die zich bezig-
scholingsaftrek is afhankelijk van de omvang van houden met het geven van scholing,
de scholingskosten in een jaar en de leeftijd van kosren en lasren van gebouwen of ruimten in
de werknemers die geschoold worden. gebouwen die hoofdzakelijk worden gebruikt
Indien de scholingskosten van de belasting- voor scholing (afschrijving of huur van
plichtige per jaar niet boven f 250.000,- uit- leslokalen) ,
komen mag over de kosten tOt aan f 60.000,- kosren en lasten van studiemareriaal en
40% als scholingsafrrek berekend worden. Over apparatuur die hoofdzakelijk wordt gebruikt
de kosten boven f 60.000,- is het aftrek- voor de scholing (boeken, software, computers,
percentage 20% . Wanneer de scholing diaprojectOr e.d.) .
betrekking heeft op werk-nemers die ouder zijn Onder de eersre kostencategorie kunnen naast de
dan 40 jaar mag ook een hoger percentage loonkosten van personen die in dienst zijn bij de
schoJingsaftrek berekend worden, namelij k 40% ondernemer ook de kosten vallen van personen
extra. De toerekening van een deel van de tOtale die feitelijk leiding geven aan de scholing en
scholingskosten aan oudere werknemers vindt op hiervoor ingehuutd zijn van een opleidings-
de volgende wijze plaats. instiruut.
Het aantal uren van oudere werknemers Hoe aanvragen
bes reed aan scholing wordt gedeeld door het Een verzoek tOr schoJingsafrrek kan gedaan
tOtaal aantal uren door werknemers besteed worden mer indiening van de aangifte van de
aan scholing. Vennootschapsbelasting 1998. De verwachting is
Het verhoudingsgetal dat hier uit voortkomt dat het verzoek de vorm zal hebben van een
moet vermenigvuldigd worden mer de tOtale formulier waarop de scholingskosten en de
scholingskosten. berekening van de scholingsaftrek gespecificeerd
Het bedrag dat dan resulteert vormr de basis worden. Het is dus noodzakelijk om de
voor de scholingsaftrek voor oudere werknemers. relevante kosten goed te administreren.
Bij een bedrijf dat in een jaar minder scholings-
kosren heeft dan f 250 .000 en veel oudere
werknemers schoolt kan de scholingsaftrek over Voor meer informatie
•
een deel van de kosren 80% bedragen. Her kunt u contact opnemen
maximale bedrag van de scholingsaftrek bedraagt met Pouwer & Stevers
f 5 miljoen. 010 - 45211 22.
L .J
15

17. • lil ,
Pri j svraag C3 SOMFY
Innovation Trophy 1998
In 1989 besloot SOMFY Nederland B.v. te Hoofddorp, leverancier van buismotoren en besturings-
systemen voor het elektrisch bedienen van zonwering, rolluiken en raamdecoratie, een architectenprijs
in het leven te roepen. Het doel was architecten te srimuleren automatisch bestuurde zonwering op
verantwoorde wijze in hun gebouwontwerp te integreren. Met een vervolg in 1990 en 1993 wordt
de prijsvraag dit jaar voortgezet onder de naam 'SOMFY Innovation Trophy 1998'.
Het thema van 1998 is de 'Dubbele kantoorgevel met zonwering en meerwaarde'.
Gevraagd wordt een gevelsysteem te ontwerpen voor de utiliteitsbouw, uitgaande van twee blank
glazen gevels waarbij een mechanische daglicht- en zonnewarmteregulering is toegepast. Hierbij is dus
zowel een buiten-, binnen- of tussenliggend reguleringsysteem toegestaan. Uitgangspunt hierbij is dat
het systeem op vele plaatsen toepasbaar is, zowel in nieuwbouw- als in renovatieprojecten. Naast
techniek is met name ook de verrassing van een artistieke ingreep van belang die de dubbele façade
tot Architectuur verheft.
De prijsvraag is een open ideeën prijsvraag, gericht op het genereren van ideeën voor het
bovengenoemde thema. zonder een directe koppeling naar de praktische uirvoering daarvan. De
uitschrijver heeft het voornemen te bevorderen dat de prijswinnende ontwerpen verder ontwikkeld
worden en dat de resultaten van de wedstrijd op internationaal niveau worden gepubliceerd.
Tot deelname worden uitgenodigd architecten en beroepsbeoefenaars op het gebied van (interieur-)
architectuur, industriële vormgeving en kunst, alsmede studenten van HBO of universitaire
opleidingen die zich op een carrière in genoemde vakgebieden voorbereiden.
Iedereen die aan het deelnemerscriterium voldoet kan meedoen, zowel groepsgewijs als individueel.
De vakjury bestaat uit o.a.:
Prof. Dr Ir Mick Eekhout, hoogleraar TU Delft, voorzitter;
Ir Francine Houben, architecte van Mecanoo te Delft;
Ir Bruno Ninaber van Eyben, Industrieel Ontwerper te Delft;
Dr Ing. JUSt Renckens, geveldeskundige te Malden.
Voor de eerste prijs wordt een bedrag van f 10.000 ter beschikking gesteld.
De tweede prijs is een bedrag van f 3.000. tetwijl de derde prijs f 2.000 bedraagt.
Inschrijven kan tOt 22 mei 1998. D e jurering vindt plaats in september, de prijsuitreiking en opening
van de tentoonstelling van de geselecteerde inzendingen. in november 1998.
Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met de heer Rob Tuimtra, afdeling Markering/PR
van SOMFY Nederland B.v., T 023-561.43.44, F 023-561.58.23.
L ____________________________________________________ ~