1. ໂຄງການສົ່ງເສີມການສຶກສາສິ່ງແວດລ້ອມ ແລະ ການປ່ຽນແປງດິນຟ້າອາກາດ
(ProCEEd)
ພື້ນຖານການຂຽນຂ່າວ
ຂໍ້ມູນສໍາລັບການເຝິກອົບຮົມເຄິ່ງມື້
ລວບລວມໂດຍ Manfred Oepen
ເມສາ 2015
ດໍາເນີນງານ ໂດຍ

2. 2
ວິທີການຂຽນບົດຖະແຫຼງຂ່າວ, ຂ່າວອອນລາຍ ຫຼື ບົດຂ່າວທົ່ວໄປ
ໂຄງສ້າງ
1 ຈັດແຈງບົດຂອງທ່ານໃຫ້ງ່າຍສໍາລັບຜູ້ອ່ານໃນການຮັບຮູ້ຂໍ້ມູນສໍາຄັນໄດ້ແບບງ່າຍ ແລະ ໄວ:
ຫົວຂໍ້ (headline) ສັ້ນ, ກົງປະເດັນ, ສ້າງຄວາມສົນໃຈ
ພາກນໍາ (Lead) ຫົວຂໍ້ ບວກກັບ ພາກນໍາ ຄວນຈະສາມາດບອກເລື່ອງລາວທັງໝົດໄດ້:
5 Ws
ເນື້ອເລື່ອງ (Body) ຂໍ້ມູນເບື້ອງຫຼັງ 5Ws, ຂໍ້ມູນສໍາຄັນມາກ່ອນ, ຂໍ້ມູນສໍາຄັນໜ້ອຍມາຕາມ
ຫຼັງ
2 ຕອບຄໍາຖາມ 5 Ws ແລະ ປະຕິບັດຕາມກົດ 3 Cs ແມ່ນເປັນການລາຍງານຂ່າວທີ່ດີ.
5 Ws
ເວລາໃດ(When) – ແມ່ນໃຜ(Who) – ແມ່ນຫຍັງ(What) – ຢູ່ໃສ(Where) –ຍ້ອນຫຍ ັງ (Why)
3 Cs
ຖືກຕ້ອງ(Correct) – ຈະແຈ້ງ(Clear) – ສັ້ນກະທັດຮັດ(Concise)
ທັກສະທາງດ້ານເຕັກນິກ
3 ຕັດສິນໃຈວ່າເລື່ອງຂອງທ່ານຈະຍາວເທົ່າໃດ. ປົກກະຕິແລ້ວ ບົດຖະແຫຼງຂ່າວ ຫຼື ບົດຂ່າວອອນລາຍ ບໍ່
ຄວນຍາວເກີນ 1 ໜ້າເຈ້ຍ, ນັ້ນຈະຕົກຢູ່ປະມານ 500 ຄໍາ ຫຼື ປະມານ 3,000 ໂຕອັກສອນ ທີ່ເປັນພາສາ
ອັງກິດ. ບົດຂ່າວອອນລາຍຄວນຈະມີບົດສະຫຼຸບຫຍໍ້ທີ່ໜ້ອຍກົ່ວ 500 ໂຕອັກສອນ (ຫຼື 80 ຄໍາ). ບົດຂ່າວ
ໃນໜັງສືພິມສາມາດຍາວກົ່ວນີ້ໄດ້. ຍົກຕົວຢ່າງ ບົດຂ່າວຂອງໜັງສືພິມວຽງຈັນທາມສ ຈະມີປະມານ 800
ຄໍາ. ກວດແກ້ ແລະ ຕັດບົດທໍາອິດທີ່ທ່ານໄດ້ຮັບ ຫຼື ຂຽນຕາມຄວາມຍາວທີ່ຕ້ອງການ. ເອົາຂໍ້ມູນເບື້ອງຫຼັງ
ທີ່ມີຄວາມສໍາຄັນນ້ອຍໃສ່ທາງທ້າຍຂອງບົດ ເພື່ອມັນຈະງ່າຍໃນການຕັດຂໍ້ມູນທີ່ບໍ່ຈໍາເປັນເຫຼົ່ານັ້ນອອກ
ຈາກພາກສ່ວນທ້າຍບົດ.
4 ບົດຄວນຖືກຕີພິມ ແລະ ຍະວ່າງລົງແຖວ double-spaced. ລົງວັນທີໃສ່ໜ້າທໍາອິດ. ຫຍໍ້ໜ້າທຸກໆກຸ່ມ
ປະໂຫຍກ. ເຮັດໃຫ້ແຕ່ລະວັກ (ກຸ່ມປະໂຫຍກ) ສັ້ນ. ໜັງສືພິມມີ 32 ຫາ 38 ໂຕອັກສອນໃນແຖວໜຶ່ງ.
ສະນັ້ນ ຄໍາສັບ 3ແຖວໃນເຈ້ຍຂະໜາດ A4 ຈະເທົ່າກັບວັກນຶ່ງທີ່ມີ 14 ແຖວໃນໜັງສືພິມ.
ທັກສະການກວດແກ້

3. 3
5 ຂຽນພາກສະເໜີບົດໃນຮູບແບບກິລິຍາປະຈຸບັນ ຫຼື ອະດີດສົມບູນ:
"ລັດຖະບານໄດ້ເພີ່ມຄ່າຮຽນ 80 ເປີເຊັນ." ຖ້າພາກນໍາກ່ຽວຂ້ອງກັບຄວາມຕັ້ງໃຈ, ຂຽນໃນຮູບແບບ
ກິລິຍາປະຈຸບັນ: "ລັດຖະບານຕັ້ງໃຈຈະເພີ່ມຄ່າຮຽນ 80 ເປີເຊັນ." ແທນທີ່ຈະຂຽນວ່າ "ລັດຖະບານຈະ
ເພີ່ມ…"
6 ສ້າງປະໂຫຍກທີ່ສັ້ນ ແລະ ໄຊ້ຮູບແບບປະໂຫຍກທີ່ ປະທານປະໂຫຍກ ເປັນຜູ້ກະທໍາ. "ກະຊວງ
ຊັບພະຍາກອນທໍາມະຊາດ ແລະ ສິ່ງແວດລ້ອມ ໄດ້ກ່າວຖະແຫຼງ." ແທນທີ່ຈະເວົ້າວ່າ "ຄໍາຖະແຫຼງໄດ້ຮັບ
ການປະກາດໂດຍກະຊວງຊັບພະຍາກອນທໍາມະຊາດ ແລະ ສິ່ງແວດລ້ອມ." ປະໂຫຍກທີ່ຍາວ ແລະ
ສັບສົນເຮັດໃຫ້ຜູ້ອ່ານນໍາບົດເລື່ອງຂອງທ່ານໄດ້ຍາກ.
7 ນໍາໄຊ້ຮູບແບບປະໂຫຍກ “ປະທານ – ກິລິຍາ –ຄໍາລົງທ້າຍ.”
ຍົກຕົວຢ່າງ, ທ່ານບໍ່ຄວນຂຽນ “ຈອນ ໂດ, ຜູ້ທີ່ເຫຼັ້ນກິລາບານບ້ວງໃຫ້ທີມສີແດງ, ໄດ້ຖືກທໍາຮ້າຍທີ່ເຮືອນ
ຂອງລາວໃນມື້ນີ້." ທ່ານຄວນຂຽນວ່າ “ຈອນ ໂດ ເຫຼັ້ນກິລາບານບ້ວງໃຫ້ທີມສີແດງ. ລາວຖືກທໍາຮ້າຍທີ່
ເຮືອນຂອງລາວໃນມື້ນີ້."
ຫຼີກລ່ຽງການນໍາໄຊ້ຄໍາສັບເຊັ່ນ: "ນອກເໜືອຂາກນີ້(moreover)," "ເຖິງຢ່າງໃດກໍ່ຕາມ(however)" ແລະ
"ສະນັ້ນ(therefore)." ເຊັ່ນດຽວກັນນີ້ຄໍາສັບອື່ນທີ່ຄວນຫຼີກລ່ຽງຍັງມີ "ຜູ້ທີ່(who)" "ເຊິ່ງວ່າ(which)"
ແລະ "ບ່ອນທີ່(where)"
8 ໄຊ້ຄໍານາມ ແລະ ກິລິຍາກະທໍາ. ຫຼີກລ່ຽງຄໍາຂະຫຍາຍນາມ ແລະ ຄໍາຂະຫຍາຍກິລິຍາ. ນໍາໄຊ້ພາສາທີ່
ເປັນກາງ ແລະ ອີງໃສ່ຄວາມເປັນຈິງ. ຫ້າມນໍາໄຊ້ສັບພາສາທີ່ສື່ອາລົມ, ຄວາມຮູ້ສຶກສ່ວນຕົວ ຫຼື ພາສາ
ແບບປັດຊະຍາ.
9 ຫຼີກລ່ຽງຄໍາສັບເຕັກນິກທີ່ຜູ້ຄົນທົ່ວໄປຈະບໍ່ເຂົ້າໃຈ. ຖ້າບໍ່ສາມາດຫຼີກລ່ຽງຄໍາສັບເຕັກນິກໄດ້, ໃຫ້ອະທິບາຍ
ແກ່ຜູ້ອ່ານໂດຍການໃຫ້ຕົວຢ່າງ.
10 ຈໍາກັດການໄຊ້ຕົວເລກ. ມີຕົວເລກຫຼາຍຈະເຮັດໃຫ້ມີຄວາມສັບສົນ. ຕົວເລກແຕ່ “ໜຶ່ງ” ເຖິງ “ສິບສອງ”
ໃຫ້ຂຽນສະກົດເປັນຄໍາເວົ້າ, ນັບແຕ່ “13” ຂຶ້ນໄປ ທ່ານສາມາດຂຽນເປັນຕົວເລກ.
11 ບໍ່ໃຫ້ນໍາໄຊ້ຄໍາສະເໜີເວລາທີ່ບໍ່ສະເພາະ ເຊັ່ນວ່າ “ມື້ນີ້” ຫຼື “ມື້ວານນີ້”. ນໍາໄຊ້ຄໍາບົ່ງບອກເວລາທີ່ແນ່ນອນ
, ຕົວຢ່າງ “ທີ່ພິທີສົ່ງມອບໃນວັນເສົາ, …” ຫຼື “ລະຫ່ວາງການປະຊຸມໃນວັນຈັນ…”
12 ໃຫ້ຂຽນບອກຄໍາຫຍໍ້ເວລານໍາໄຊ້ເປັນຄັ້ງທໍາອິດ, ຕົວຢ່າງ: “ສະຫະພາບ ເອີຣົບ(ອີຢູ) European Union
(EU)”. ຫຼັງຈາກນັ້ນເຮົາສາມາດນໍາໄຊ້ຄໍາຫຍໍ້ (ອີຢູ) ໃນພາກສ່ວນທີ່ເຫຼືອຂອງບົດ.
13 ຊື່ຈິງເທົ່ານັ້ນທີ່ຈະຖືກຂຽນແບບໂຕອັກສອນໄຫຍ່. ກ່າວເຖິງບຸກຄົນດ້ວຍຊື່ເຕັມ ແລະ ໜ້າທີ່ຮັບຜິດຊອບ
ຢ່າງຖືກຕ້ອງ.
14 ສະແດງຄໍາກ່າວຂອງບຸກຄົນຢ່າງຈະແຈ້ງ. ການຢືມຄໍາກ່າວຄວນສະທອ້ນໃຈຄວາມຫຼັກ ແລະ ເລີ່ມ ຫຼື
ຕາມດ້ວຍ ຄໍາເວົ້າເຊັ່ນ, “ໄດ້ເວົ້າ” ຫຼື “ໄດ້ເນັ້ນ” ຫຼື “ໄດ້ກ່າວເຖິງ” ຫຼື “ໄດ້ສະແດງອອກ”. ການຢືມຄໍາກ່າວ
ຕ້ອງໄດ້ຮັບອະນຸຍາດກ່ອນນໍາໄຊ້. ບໍ່ໃຫ້ໄຊ້ຄໍາກ່າວຂອງບຸກຄົນຍາວກົ່ວໜຶ່ງປະໂຫຍກ.
15 ພະຍາຍາມນໍາສະເໜີຫຼາກຫຼາຍຄວາມຄິດເຫັນໃນບັດຂອງທ່ານ - ບໍ່ແມ່ນເອົາພຽງສຽງຈາກພະນັກງານ
ລັດ ແຕ່ຄວນຈະຮັບຄວາມຄິຂອງຜູ້ຄົນທົ່ວໄປຕາມຖະໜົນຫົນທາງ ທີ່ເຮົາເອີນວ່າ ‘VoxPop’. ຖ້າຫາກ
ທ່ານມີຄໍາຖາມທີ່ດີ, ຜູ້ຄົນມັກຈະມີຄໍາຕອບທີ່ໜ້າສົນໃຈສະເໝີ ແລະນີ້ຈະເຮັດໃຫ້ບັດຂອງທ່ານມີຊີວິດ
ຊີວາຫຼາຍຂຶ້ນ.

4. 4
16 ຂຽນໃນແບບທີ່ທ່ານເວົ້າປົກກະຕິ. ພະຍາຍາມບໍ່ໃຫ້ເປັນທາງການເກີນໄປ. ຫຼີກການຊໍ້າຄວາມເກົ່າ. ໃນ
ກໍລະນີທີ່ທ່ານໄຊ້ຊໍ້າຄໍາສັບເດີມ, ໃຫ້ພະຍາຍາມຫາຄໍາສັບອື່ນທີ່ຍັງສະເໜີຄວາມໝາຍດຽວກັນ.
17 ສໍາລັບບົດຂ່າວໜັງສືພິມ ຫຼື ບົດເລື່ອງ, ທ່ານສາມາດຂຽນບົດສະຫຼຸບເລື່ອງໄດ້. ມັນບໍ່ຄວນຍາວເກີນໜຶ່ງ ຫຼື
ສອງປະໂຫຍກ ໃນການສະຫຼຸບຄືນຈຸດສໍາຄັນຂອງເລື່ອງ. ຖ້າເປັນໄປໄດ້, ທ່ານສາມາດນໍາສະເໜີຄໍາຖາມ
ຫຼື ບາງສິ່ງບາງຢ່າງທີ່ເຮັດໃຫ້ຜູ້ອ່ານຕ້ອງໄດ້ໄຕ່ຕອງ.
18 ອ່ານບົດຂອງທ່ານໃຫ້ຄົນອື່ນຟັງ ແລະ ຖາມວ່າເຂົາເຈົ້າເຂົ້າໃຈລາຍລະອຽດທັງໝົດບໍ່. ຖ້າຫາກເຂົາເຈົ້າບໍ່
ເຂົ້າໃຈ, ປັບບົດຂອງທ່ານ ແລ້ວອ່ານໃຫ້ເຂົາເຈົ້າຟັງອີກ. ປະຕິບັດແບບນີ້ຈົນກົ່ວເຂົາເຈົ້າຈະເຂົ້າໃຈ.

5. 5
ວິທີການສໍາພາດ
ກ່ອນການສໍາພາດ
 ຄິດຢ່າງລະອຽດວ່າຍ້ອນຫຍັງທ່ານຈິ່ງຢາກສໍາພາດບຸກຄົນທີ່ທ່ານເລືອກ ແລະ ແມ່ນຫຍັງທີ່ທ່ານຢາກຮູ້.
ການສໍາພາດບໍ່ແມ່ນການສົນທະນາທົ່ວໄປ. ມັນຄວາມຈະມີເປົ້າໝາຍ ແລະ ຄວານມີໂຄງຮ່າງລວມ.
 ເຮັດວຽກບ້ານລ່ວງໜ້າ. ຊອກຮູ້ຕໍາແໜ່ງ, ໜ້າທີ່ ແລະ ຂໍ້ມູນເບື້ອງຫຼັງ ຂອງຜູ້ທີ່ທ່ານຈະສໍາພາດ.
 ນອກເໜີຈາກການບັນທຶກໃສ່ປຶ້ມ, ທ່ານຄວນໄຊ້ອຸປະກອນບັນທຶກສຽງໃນເວລາສໍາພາດ. ນໍາໄຊ້ສຽງທີ່
ບັນທຶກໄດ້ ເພື່ອກວດສອບຂໍ້ມູນຄວາມຈິງ ແລະ ຄໍາກ່າວ.
 ໃຫ້ໂອກາດແຂກຂອງທ່ານກະກຽມກ່ອນທີ່ຈະເລີ່ມການສໍາພາດ. ຂໍອະນຸຍາດກ່ອນບັນທຶກສຽງ. ໂອ້ລົມ
ກັບເຂົາເຈົ້າເພື່ອໃຫ້ຜ່ອນຄາຍ. ອະທິບາຍສາເຫດການສໍາພາດຂອງທ່ານ, ສິ່ງທີ່ທ່ານສໍາພາດກ່ຽວກັບ
ແລະ ຜູ້ອ່ານຂອງທ່ານແມ່ນໃຜ.
ລະຫວ່າງການສໍາພາດ
 ຄວບຄຸມການສໍາພາດ. ໃຫ້ແຂກຂອງທ່ານນັ່ງໄກ້ໄມບັນທຶກສຽງ. ປິດສຽງເພັງ ແລະ ມືຖື.
 ພະຍາຍາມຫຼີກລ່ຽງ ຄໍາຖາມປິດ. ນີ້ແມ່ນຄໍາຖາມທີ່ສາມາດຕອບດ້ວຍ “ແມ່ນ” ຫຼື “ບໍ່ແມ່ນ”. ໄຊ້ຄໍາຖາມ
ເປີດ ໂດຍການເລີ່ມຕົ້ນດ້ວຍ ແມ່ນຫຍັງ, ແມ່ນໃຜ, ເວລາດໃດ, ຍ້ອນຫຍັງ ແລະ ດ້ວຍເຫດໃດ. ຄໍາຖາມ
ເຫຼົ່ານີ້ ຈະໄດ້ຄໍາຕອບທີ່ເຕັມ ແລະ ມີຂໍ້ມູນພາຍໃນໂຕ.
 ບໍ່ຄວນໄຊ້ຄໍາຖາມທີ່ຊັກຈູງ, ເພາະນີ້ຈະເຮັດໃຫ້ຜູ້ໃຫ້ສໍາພາດຮູ້ສຶກວ່າທ່ານກໍາລັງຢາກໄດ້ຄໍາຕອບບາງ
ຢ່າງ, ຕົວຢ່າງ “ນີ້ແມ່ນໂຄງການທີ່ປະສົບຜົນສໍາເລັດທີ່ສຸດແມ່ນບໍ່…?”
 ຟັງຄໍາຕອບ. ແຂກຂອງທ່ານອາດຕອບຄໍາຖາມທ່ານກ່ອນທີ່ທ່ານຈະຖາມ.
 ນໍາໄຊ້ພາສາກາຍ. ແນມຕາຜູ້ໃຫ້ສໍາພາດສະເໝີ ແລະ ເຮັດໃຫ້ເຂົາເຈົ້າຮູ້ວ່າເຮົາຕັ້ງໃຈຟັງ ແລະ ໃຫ້
ຄວາມສົນໃຈຢ່າງເຕັມທີ່.
 ໃຫ້ຈື່ວ່າການສໍາພາດຂອງທ່ານແມ່ນຫຍັງ. ບໍ່ຄວນຖາມຄໍາຖາມຫຼາຍເກີນຄວນ.
 ກ່ອນຈາກແຂກຂອງທ່ານ, ກວດສອບບົດບັນທຶກຂອງທ່ານວ່າສົມບູນແລ້ວ ແລະ ສຽງສໍາພາດໄດ້ຮັບການ
ບັນທຶກຢ່າງຄົບຖ້ວນ.