Histori

1. DETYREDOSJE
Ekonomia e shqiperise gjate qeverisjes se Ahmet Zogut JOANA
FACJA

2. TREY
research
Në vitin 1928, u miratua Statuti Themelor, së bashku me një Kod
Civil dhe u vendos reforma agrare, duke hequr ferexhenë. Ligji
Islam u zëvendësua nga Kodi Civil Zvicerian, duke ndjekur
modelin e Mustafa Kemal Atatürk në Turqi. Mbreti Zog
mbështeti prezantimin e arkitekturës moderne dhe kërkoi të
përmirësonte mirëqenien, ekuilibrin e tregtisë dhe arsimimin e
të rinjve shqiptarë.
Në vitin 1929, bota u fut ne një krizë te madhe te shkaktuar nga
mbiprodhimi. Efektet e saj ishin shumë të dëmshme për
Shqipërinë. Gjatë këtij viti, Zogu pa shenjat e para të krizës,
kryesisht në sistemin financiar dhe monetar; ato u bënë më të
ndjeshme në 1930. Kulmi i krizës ishte midis 1934 dhe 1935.
Shumica e industrive u paralizuan ose falimentuan. Kriza preku
thellë të gjitha sistemet e kredisë. Në këtë kohë, për shkak të
deficitit buxhetor të vazhdueshëm dhe vështirësive financiare
të dukshme në shumë zona dhe sektorë të vendit, huatë u
morën nga vendet perëndimore, por shumica ishin nga Italia.
HYRJE
Sundimi njëmbëdhjetë vjeçar i mbretit Zog I
shënohet për një valë të madhe modernizimi
të vendit, i cili kishte vuajtur pesë shekuj të
sundimit të ashpër turk. Për të përmbushur
modernizimin e një vendi të prapambetur,
ishin të nevojshme një shumë e madhe
parash. Paratë u morën nga huatë italiane
prej 1.837 miliardë Lira italiane.
2

3. TREY
research
Në vitin 1931, bujqësia shqiptare u prek nga një
thatësirë e madhe e cila shkaktoi pasoja serioze në
furnizimin me ushqim kombëtar. Në vitin 1932, si rezultat
i kësaj situate, u importua 33% më shumë grurë dhe
misër.
Kriza e viteve 1930–1934 ndryshon në shumë mënyra:
përqindja e popullsisë që jetonte me punësim jo-
bujqësor u ul nga 15,9% në 1930 në 15,4% në 1938.
Eksportet shqiptare u rritën nga 2 milion franga ari në 12
milion midis 1923 dhe 1931 , por ra përsëri në nivelet e
1923 brenda dy viteve të ardhshme. Një situatë e vështirë
ndodhi midis viteve 1935 dhe 1936 kur qeveria u detyrua
të shpërndajë ndihma urgjente ushqimore në zonat e
varfra. Vendet që shisnin mallra shqiptare vendosnin
tarifa për importet e djathit dhe gjalpit. Kriza preku
industrinë e bagëtive, e cila zinte 70% të eksporteve të
përgjithshme kombëtare. Një ndikim tjetër i
rëndësishëm ishte krijimi i të ashtuquajturit "xhelepit
tatimore", i cili zbatohej për krerët / bagëtinë. Në vitin
1933, shteti uli taksat me 50%.
3

4. TREY
research
• Fermerët fshatarë përbënin shumicën dërrmuese të
popullsisë shqiptare. Shqipëria praktikisht nuk kishte
asnjë industri dhe potenciali i vendit për energji
hidroelektrike ishte praktikisht i pashfrytëzuar. Nafta
ishte burimi kryesor i nxjerrë i vendit. Italianët morën
koncesionet e shpimit të naftës të të gjitha
kompanive të tjera të huaja në 1939 duke krijuar
kompaninë "Sveja". Një tubacion midis fushës së
naftës Kuçovë dhe portit të Vlorës përshpejtoi
dërgesat e naftës bruto në rafineritë e Italisë. Kjo
kompani merrej me burimet natyrore të Shqipërisë.
Shqipëria posedonte gjithashtu: bitum, linjit, hekur,
kromit, bakër, boksit, mangan dhe pak ar. Shkodra
kishte një fabrikë çimentoje; Korçë, birraria; dhe
Durrës dhe Shkodër, fabrika cigaresh që përdornin
duhan të rritur në vend.
4

5. TREY
research
5
Në vitin 1934, çmimi i grurit arriti nivelin më të ulët, me rreth 7.5 franga ari. Një rënie e fortë e çmimeve, kryesisht në
industrinë bujqësore dhe blegtorale, ndikoi në politikat monetare dhe të kreditit të Bankës Kombëtare Tregtare.
Gjatë viteve të krizës, banka uli sasinë e monedhës në qarkullim, gjë që përkeqësoi deflacionin. Vlera e rritur
artificialisht e franges uli çmimet e produkteve. Në mes të vitit 1935, Shqipëria hyri në një fazë rimëkëmbjeje.
Industria u rikuperua dhe Zogu krijoi stimuj për taksat, veçanërisht për fabrikat e çimentos, të cilat u përjashtuan nga
taksat për tre vjet.
Midis 1933 dhe 1935, zhvillimi ekonomik u shfaq në bujqësinë, blegtorinë dhe industritë e kapitalit industrial. Filloi
ndërtimi i rrugëve dhe urave, së bashku me pesëdhjetë e tre lidhje telegrafike.
Gjatë pjesës më të madhe të periudhës së luftës, italianët kishin shumicën e punëve teknike në ekonominë
shqiptare. Shqipëria kishte katër porte: Durrësin, Shëngjinin, Vlorën dhe Sarandën. Eksportet kryesore të Shqipërisë
ishin nafta, lëkurat e kafshëve, djathi, bagëtia dhe vezët. Importet kryesore ishin drithëra dhe ushqime të tjera,
produkte metali dhe makineri. Në vitin 1939, vlera e importeve të Shqipërisë ishte katërfishi i eksporteve të saj. Rreth
shtatëdhjetë përqind e eksporteve të Shqipërisë shkuan në Itali. Fabrikat italiane furnizuan rreth dyzet përqind të
importeve të Shqipërisë dhe qeveria italiane pagoi pjesën tjetër.
Në vitin 1938 kishte një aktivizim të përgjithshëm të kapitalit kombëtar në industri. Gjatë kësaj periudhe numri i
ndërmarrjeve arriti në 244, ndërsa numri i të punësuarve në administratën shtetërore u rrit në 7.435. Prodhimi
industrial u rrit, ndërsa bujqësia ra. Në vitin 1938, sipërfaqja e përgjithshme e tokës bujqësore vlerësohet në 1,163
hektarë (2,874 hektarë), rreth 39.5% të pronës së okupuar shtetërore dhe private, ndërsa pronarët e vegjël zotëronin
60%.

6. TREY
research
6
Prodhimi i drithërave në Shqipëri nuk plotësonte nevojat e tij. Prodhimi i grurit u vlerësua në rreth 38,000 ton, ndërsa prodhimi i
misrit ishte 143,000 ton. Pas krizës, prodhimi i kulturave industriale u rrit. Duhani përbënte rreth 1,100 hektarë (2,600 hektarë). Të
mbjellat e drithërave gjithashtu ishin rritur. Fermeret mbollën rreth 1.2 milion rrënjë për kulturat e drithërave, 100,000 rrënjë
agrumesh, 41.5 milion rrënjë vreshtash dhe 1.6 milion rrënjë pemësh ulliri.
Gjatë periudhës midis 1936–1938 ekonomia u rikuperua. Tregtia arriti në 32.7 milion franga ari, me 65% rritje. Eksportet u rritën
me 61.5% dhe importet me 67.3%. Eksportet në vitin 1938 përfaqësonin 66.3% të nivelit të vitit 1928. Gjatë periudhës 1936–1938,
buxheti i shtetit ishte rritur. Periudha e mbretërisë shqiptare u karakterizua nga numri në rritje i punëve të shërbimeve; në vitin
1939 kishte tridhjetë e gjashtë ndërmarrje në industrinë e ndërtimit.
Gjatë kësaj periudhe njëmbëdhjetë vjeçare u bënë përpjekje serioze për të krijuar një rrjet rrugor kombëtar duke përdorur një
investim prej gjashtëdhjetë milion franga ari të huazuara nga Mbretëria Italiane. Gjatë periudhës dhjetë-vjeçare midis 1929–1939
u ndërtuan 850 km rrugë kryesore, 456 km rrugë dytësore, 4,062 ura të vogla 10,250 milje të gjata dhe shtatëdhjetë e gjashtë ura
kryesore me gjatësi 2,050 milje. Kjo periudhë gjithashtu prezantoi ndërtimin e një rrjeti të ujërave të zeza, dhe, për herë të parë,
u investuan para për të ndërtuar segmente rrugësh në pjesën veriore të Shqipërisë. Rrugët më të rëndësishme ishin: Shkodër-
Puka, Ura Mat-Peshkopi, Krujë-Mat, Tiranë-Elbasan, Lushnjë-Mbrostar, Korçë-Burrel, Burrel-Dibër, Tiranë-Shijak-Durrës, Tiranë-
Ndroq-Durrës, dhe Tiranë- Krrabë-Elbasan. Inxhinierë nga Evropa ishin të punësuar për të përfunduar këto projekte. Në vitin
1938, vlera e investimeve arriti në 150 milion lekë shqiptarë (çmimet e monedhës 1961). Në prag të pushtimit fashist, Shqipëria
kishte 300 kamionë, 20 autobusë dhe 200 makina dhe kamionçina.
Gjatë vitit 1938, u transportuan 95,000 ton ngarkesë, e barabartë me 1 milion tonë për kilometër. Gjatë së njëjtës
periudhë, xhiroja totale e mallrave në tregtinë me pakicë arriti në 3,900 milion në çmimet e vitit 1947. Më 28 nëntor
1938, Radio Tirana, radioja kombëtare filloi transmetimin. Filloi ndërtimi i portit të Durrësit. Ndërtimi i punimeve të
mbajtjes, kanaleve ujitëse, etj., U ndërpre nga fillimi i Luftës së Dytë Botërore (1939–1945).