Razma Thethi dhe vermoshi Malesia e hasit dhe e gjakoves Alpet shqiptare Malesia E Puke Mirdites dhe Vargjet e Lures Lugina e Drinit te zi

1. Tema: Rajoni Verilindor
Joana Facja

2. • Rajoni Veriliondor është njësia më e madhe
rajonale e Shqipërisë. Përfshin Alpet Shqiptare si
dhe gjithë njësinë malore qendrore te vendit. Kufiri
jugor i rajonit është Shkumbini i Mesëm, ai verior
kufiri administrativ shtetëror, po ashtu edhe kufiri
lindor, ndërtesa nge perëndimi kufiri është kontakti
me Ultësirën Perëndimore . Brenda këtzr kufijve
rajoni ka një sipërfaqe prej 10180 km2, me mbi 1/3 e
sipërfaqes së vendit.Përgjithësisht rajoni është tepër
kompleks si për nga llojllojshmëria e elementëve
gjeografiko-mjedisorë e të origjinës së tzre edhe për
llojllojshmërinë e elementëve shoqëroro-ekonomikë.
Kjo dukuri ka sjellë atë që, më shumë se çdo rajon
tjetër, ai të jetë i përbërë nga disa nënrajone me
tipare më të njësuara.
Rajoni Verilindor 2

3. Ndodhet 41 km nga Shkodra dhe 900 metra mbi nivelin
e detit, rreze malit te Veleçikut. Rruga e rikonstruktuar,
edhe pse e ngushte, ben te mundur që në Razmë të
shkohet lehtësisht edhe me makina të vogla. Në Razmë
ka hotele, si dhe shtëpi private që u përkasin familjeve
nga Shkodra që shkojnë e pushojnë atje. Ndertimi i
shtepive ne Razem nga shkodranet ka nisur qe ne vitet
’20 te shekullit te kaluar.
[09/06, 18:14] Amela: Razma, ndryshe nga zonat e tjera
turistike alpine, frekuentohet dëndur ne te gjitha stinet e
vitit. Ajo eshte nje pike turistike me vlera kurative per
semundje te ndryshme. Në Razëm ka dhe disa
restorante të tjera të vogla, por pushuesit familjare qe
frekuentojne rreth 50 shtepite alpine tip vile, me se
shumti preferojnë të gatuajne vetë. Ne Razem ka
dyqane, ndërsa tregtare ambulante. Rruga 41 km e
gjate eshte rehabilituar plotesisht.
Razma 3

4. Thethi dhe vermoshi 4
Thethi
• Ndodhet rreth 70 km larg Shkodres, në zemrën e
Alpeve shqiptare. Per vlerat e tij klimaterike dhe atë
të biodiversitetit, Thethi është shpallur Park
Kombëtar, i cili është gjithashtu edhe pjese e
projektit të përbashket te “Parkut te Paqes”, qe
perfshin nje rajon nderkufitar te “Bjeshkeve te
Namuna” midis tre shteteve: Shqiperise, Kosoves
dhe Malit te Zi.
• Thethi shquhet për kontrastet e relievit, ujevarave,
bimesise se dendur, livadheve e sidomos i ngjyrave.
Mjaft terheqese jane burimet e ujerave te Okolit.
Rruga për në Theth bëhet kryesisht nga segmenti
Shkoder- Koplik- Boge-Theth.
Vermoshi
• Përbën skajin me verior të vendit . Ai gjendet në një
distancë prej 95 kilometrash nga qyteti i Shkodres
dhe është pjese e komunes së Kelmendit ku
ndodhen dhe fshatra të tjere me potenciale turistike,
si: Tamara, Selca, Qapa e Perdolecit, Lepusha dhe
veçanerisht Vermoshi.
• Vermoshi është i njohur për pemet frutore ku në
oborret e shtëpive rriten dru frutore si qershia,
kumbulla e zeze, molla dhe dardha. Pushuesve u
afrohen shoqerim ne mal dhe shetitje në Bjeshkë,
gjueti dhe peshkim.

5. Malesia e hasit dhe e gjakoves 5
• Kjo malesi shtrihet ne lindje te Alpeve Shqiptare dhe vazhdon dhe jashte kufirit shteteror te R. Sh, dhe ne
rrafshin e Dukagjinit(Kosove). Ne jug deri ne liqenin e Fierzes.
• Ajo perbehet nga shkembinje magmatik, me te cilet lidhen mineralet e kromit; nga gerqeroret dhe terigjenet. Ne
veriperendim te saj mbizotron relievi kryesisht kodrinor, kurse ne jug lindje (malesia e Hasit), relievi malor,
gropat e fundosura, nga te cilat me e madhja eshte ajo e Tropojes.
• Popullimi eshte me i dendur se sa ne Alper Shqiptare. Qendrat e banuara me te medha dhe me te perqendruara
jane te vendosura kryesisht ne gropat dhe ne luginat, ne te cilat ka toka bujqesore me pjellore dhe kushte me te
mire per ndertimin e banesave. Ne kodrat dhe ne malet keto qendra jane shuem te paketa, me te vogla.
Popullsia eshte kryesisht fshatare. Qytetet e saj jane:Bajram Curri, me i madhi, dhe Kruma, qe jane qendra
administrative te rretheve perkatese (Tropoj e Has) si dhe qyteti i Fjerzes, i ngritur me ndertimin e hidrocentralit
me te njejtin emer.
• Ekonomia e kesaj malesie perfaqsohet kryesisht nga bujqesia dh industria e kromit. Kushte te mira per bujqesi
kane gropat ( e Tropojes, Bytycit, Krumes, Zogajt). Dallohet ajo e Tropojes me sip. mjafte te madhe te tokave te
punushme, ne te cilat kultivohen drithrat, mollet, geshtenjat, kumbullat e degjuara tropojane, ndersa ne blegtori
mbizotrojne te imtat, sidomos dhite. Ne Kame dhe ne Ragam te malesise se Gjakoves ndodhen minierat e
kromit.

6. Alpet Shqiptare 6
Alpet Shqiptare shtrihen ne veri te lumit Drin
dhe ne perendim te rjedhes se poshtme telumit
Valbona (dege e Drinit). Ato perfshijne pjesen
veriore te vendit dhe zene rreth 8% te tij; kane
pozite gjeografike teper te izoluar, sepse rruget
qe i lidhin ato me me rajonet e tjera te vendit
dhe trevat shqiptare jashte kufirit, jane te pakta
dhe ne gjendje te keqe.
Alpet perbehen kryesisht nga gerqeror, por
gjenden dhe depozitime terigjene dhe
magmatike. Me kete ndertim gjeologjik lidhen
pasurit minerale si: minerali i bakrit, boksitet
dhe kuarcitet.
Alpet perbejne grumbullimin malor me te
fuqishem, me te larte, me te ashper dhe me te
copetuar te vendit. Lortesia mesatare e tyre
mbi nivelin e detit arrin ne 1500m . Ketu
ndodhen shumica e majave te Shqiperise me
lsrtesi mbi 2000m.

7. Malesia e puke-mirdites dhe Vargjet e Lures 7
• Kjo malesi shtrihet midis Drinit ne veri dhe dhe Fanit te vogel ne
jug, midis lugines se Matit dhe Gjadrit ne perendim dhe Drinit te Zi
ne lindje. Kjo malesi perbehet kryesisht nga shkembinje magmatik,
me te cilen lidhen mineralet e bakrit. Nder malet kryesore te kesaj
malesie permendim: Bjeshket e Kushnenit dhe te Terbunit, Krabi,
Maja e Malit, Mune-lla etj. Midis maleve te saj ndodhen luginat e
Fanit te Madh, Fanit te Vogel, luginat e degeve te Drinit, si dhe disa
gropa: e Iballes, e Pukes etj.
• Vargjet e Lures shtrihen ne pjesen qendrore te nenrajonit verilindor,
nga lugina e Fanit te Vogel (veri) ne luginen e Bulqizes (ne jug).
Jane dy vargje paralele me drejtim veri-jug. Midis maleve
permendim: malin e Lures, me cirqe dhe liqene te shumta
akullnajore, qe dallohen per bukuri te ralle dhe vlera te medha
turistike; malin e Dejes, Balgjati etj. Vargjet e lures nderpriten
terthor nga lugina e Bulqizes (15km e gjate dhe rreth 1km e gjere),
ne afersi te se ciles gjenden mineralet e kromit.
• Popullsia ne malesin e Puke-Mirdites dhe ne malet e Lures eshte e
paket, kurse dendesia e kesaj popullsie arin pothujse aq sa dhe
dendesia mesatare e popullsise se Alpeve Shqiptare. Edhe ketu
popullsia eshte e vendosur kryesisht ne gropat dhe ne luginat.
Qendrat e banuara ne pergjithsi jane te vogla, large njera-tjetres
dhe mjaft te shperndara.
• Pjesen me te madhe te popullsise e perben popullsia fshatare,
kurse ajo qytetare eshte e paket. Qytetet jane te vogla dhe te
krijuara nga shendrimi i qendrave fshatare ne qytete, si rrjedhim i
caktimit te tyre si qendra administrative te rretheve ose si pasoj e
vendosjes ne to te industrise. Gjenden keto pese qytete: Resheni,
Rubiku, Kurbneshi, Puke dhe Fushe-Arez.

8. Lugina e Drinit te Zi, e Drinit dhe vargu i Korabit 8
Lugina e Drinit te Zi, e Drinit dhe vargu i
Korabit
• Lugina e Drinit te Zi shtrihet midis vargut te Korabit dhe
vargjeve te Lures, ne lartesite nga 250m deri ne rreth
500m. Dallohet per nderthurjen e zgjerimeve (Dibra,
Peshkopia, Kuksi) me ngushtimet Topojani, Skavica).
Eshte mjafte pjellore dhe e populluar.
• Nga gropa e madhe e Kuksit dhe deri ne Vaun e Dejes
vazhdon lugina e Drinit, e cila dallohet per relievin
shume te ashper dhe grykat e ngushta, ne te cilat jane
ndertuar digat e hidrocentraleve te medhenje.
• Vargu i Korabit shtrihet ne lindje te lugines se Drinit te Zi
dhe te Drinit te Bardhe, ne kufi me Maqedonine. Ai ka
formen e nje harku te madhe dhe vazhdon edhe jashte
kufirit shteteror. Malet me te larta te vargut te Korabit
(2751m) perbehen nga gelqeror dhe mermer.
• Popullsia ne luginen e Drinit te Zi, me e shumte dhe me
e dendur, eshte vendosur kryesisht ne zgjerimin e
lugines ( Diber, Peshkopi dhe Kukes), ku ndodhen
qendrat e banuara me te shumta dhe me te medha,
kurse ne shpatet e Korabit vendbanimet arijne deri ne
rreth 1400m lartesi. Pjesen me te madhe te popullsise e
perbene popullsia fshatare, kurse ajo qytetare eshte e
paket. Qytetet jane Peshkopia dhe Kuksi.

9. Lugina e Matit dhe vargjet e Skenderbeut 9
Lugina e Matit dhe vargjet e Skenderbeut
Lugina e Matit shtrihet midis vargjeve te Lures dhe te
Skenderbeut. Ka me teper karakterin e nje grope te
madhe dhe te perzgjatur ( 35km e gjere), me reliev
shume te coptuar. Pjesen me te ulet te saj e ze liqeni
artificial i Ulzes, qe furnizon me uje hidrocentralin me te
njejtin emer.
Vargjet e Skenderbeut perbehen nga dy vargje malore
dhe shtrihen ne perendim te rajonit, nga Vau i Dejes ne
luginen e Shkumbnit te mesem. Ne perendim te tyre
shtrihet vargu Kruje-Dajt. Ne lindje shtrihet vargu i
Skenderbeut, ne te cilin lartesohen mali i Skenderbeut,
dhe Mali me Gropa( e ka mar kete emer nga gropat e
shumta karstike qe ka).

10. Malesia e Martaneshit, e Çermenikes dhe e Gollobordes 10
Malesia e Martaneshit, e Çermenikes
dhe e Gollobordes
• Shtrihen ne jug te lugines se Bulqizes.
• Malesia e Martaneshit dallohet per perberjen magmatike, me
te cilenlidhet minerali i kromit, per cirqet dhe liqendet
akullnajor, per pasurite e shumta pyjore.
• Malesia e Çermenikes, e perbere kryesisht nga terigjenet
dallohet per relievin shume te coptuar kurse Malesia e
Gollobordes, e perbere kryesisht nga gelqerore, ka pamjen e
nje pllaje te valezuar plot gropa karstike, ne te cilat jane
vendosur qendrat e banuara.
• Popullsia ne malesine e Martaneshit, Çermenikes dhe
Gollobordes eshte e pakte dhe e vendosur jo vetem ne gropat
dhe ne luginat, por edhe ne shpatet e maleve. Kjo popullsi
eshte kryesisht fshatare, Qytetet u formuan ne qendrat e
industrise se kromit (Bulqiza dhe Krasta).
• Bulqiza qytet i ri, ndodhet ne luginen me te njejtin emer. Ky
eshte qyteti i minatoreve te kromit dhe i punonjesve te
pasurimit te kromit; eshte qender andministrative e rrethit me
te njejtin emer.
• Ne malesine e Martaneshit gjenden disa miniera te mineralit
te kromit. Ajo mund te quhet dhe malesia e kromit. Ne qytetin
e Krastes dhe te Bulqizes gjenden fabrikat e pasurimit te
ketije minerali. Krahas kesaj, ne kete malesi shfrytezohen
pyet e shumta. Tokat e punueshme jane shume te pakta,
vetem disa ngastra te vogla. Me e eprhapur eshte blegtoria
dhe mbareshtimi i dhive.

11. Kushtet natyrore 11
Nenrajoni verior dallohet per ndertimin e larmishem gjeologjik, me te cilen lidhen pasurite e shumta minerale si:
minerali i kromit, i bakrit, kaolina, qe perdoret ne industrin e porcelanit etj. Ne kete rajon gjenden lende ndertimi
dhe dekorative te shumta e te larmishme, si: mermeret, gjipset, guret gerqerore, serpetinitet etj.
Relievi eshte teper i nderlikuar. Ai ka shtrirje te konsiderueshme ne drejtim vertikal (nga rreth 200m deri ne 2751m
ne Korab) dhe perbehet nga malesi, vargje malore, gropa dhe lugina, qe lidhen nepermjet qafave dhe grykave, ku
kalojne rruget automobilistike.
Klima ndryshon mjaft nga perendimi ne lindje dhe sidomos ne drejtim te lartesive te maleve. Ne zonat e ulta
perendimore dimri eshte i bute dhe me reshje, kryesisht ne formen e shiut, kurse nelindje dhe ne lartesine e
maleve dimri eshte i ashper dhe me ngrica e reshje debore te shumta.
Hidrografia eshte e pasur me lumenj, nder te cilet me kryesoret jane rrjedhjet e siperme dhe te mesme te lumit
Drini e Mat dhe rrjedhjet e siperme te Erzenit e Ishmit, si dhe me liqene akullnajore (Lure, Balgjaj, Korab,
Martanesh etj.).
Tokat jane pjellore ne gropat e luginat dhe te varfra ne shpatet e zhveshura te maleve te perfshira nga erozioni.
Bimesia perbehet kryesisht nga dushqet, nga pyet e shumta te ahut e te haloreve (me shtrirje dhe rezerva drunore
me te medha se kudo ne Shqiperi) dhe nga kullotat alpine ne lartesine e maleve.

12. Popullimi dhe ekonomia 12
• Popullimi
Nenrajoni ka popullim te lashte. Ne shtimin e popullsise
rolin kryesor e ka luajtur rritja natyrore, e cila vazhdon te
jete me e larta ne shqiperi (20-35 femije per cdo 1000
banore, kurse vdekjer 6-7 per 1000banore). Popullsia
eshte ritur me ritme te pakta, sepse, megjithe lindjet e
larta, vdekjet kane qene te shumta. Ritme me te shpejta te
ritjes se popullsise pati ne periudhen 1945-1990, gjat se
ciles popullsia u shtua tri here.
Aktualisht popullsia arin ne rreth 480 000 banore ose rreth
14% te te gjithe popullsise se vendit. Sic shihet, me gjithe
sip. e madhe (rreth 28% te gjithe vendit) ne te jeton nje
popullsi e paket. Kjo lidhet me reljevin kryesisht malor dhe
sidomos me largimet e shumta mbas vitit 1990, qe kane
sjelle paksiin e popullsis ne krahasim me peiudhen e me
pareshme.
Dendesia mesatare e popullsise arin ne rreth 65 banor per
km². Me te populluara jane luginat dhe gropat, kurse
malesit dhe vargjet malore kane popullsi shume te paket
• Ekonomia
Mjedisi gjeografik i rajonit eshte shume i pasur. Shume e
pasur eshte nentoka me minerale, por shume e pasur
eshte dhe sip. e tij me burime ujore, rezerva te medha
hidroenergjitike, me pyje dhe kullota. Jane jo te pakta
zonat qe ofrojne mundesi mjafte te mira per bujqesi dhe
blektori. Natyra e larmishme dhe ne pjesen me te madhe e
paster si dhe trashgimia e pasur historike dhe kulturore
ofrojne mundesi shume te medha per zhvillimin e turizmit.
Mbizoteron prodhimi i ekonomive te vogla bujqesore, me
teper per konsum vetijak. Me largimet ne mase te
popullsise drejt qyteteve dhe rajoneve fushore jane te
shumta tokat e pa punuara e te braktisura, te cilat po i
nenshtrohen nje erozioni intensiv, qe po i varferon ato
vazhdimisht. Prodhimi bujqesor eshte perqendruar
sidomos ne luginat dhe ne gropat. Ne kete nenrajon u
zhvillua industria hidroenergjitike, minerare dhe metalurgjia
e bakrit dhe e kromit. Per keto dege te industrise ky
nenrajon ze vendin e pare. Ne disa qytete te tij eshte
zhvilluar dhe industria ushqimore e perfaqsuar nga
punishtet dhe fabrikat e perpunimeve bujqesore dhe
blegtorale