2. SELECTIVIDADE Obxectivo xeral: examinar as principais formacións vexetais ( arbóreas e arbustiva ) e os tipos de paisaxes asociados á Iberia Húmida, Seca e Árida. Parque Nacional de Garajonai ( A Gomera ) Dehesa estremeña Bosque de Irati. Navarra Analizar, finalmente, as consecuencias da acción do home sobre o medio ( páx 1 )
3. Erosi ó n , biotopo, bioma, garriga, sotobosque, especie umbr ó fila, landa, efecto invernadoiro, endemismo, chuvia á cida, bosque caducifolio, residuos s ó lidos urbanos, dehesa, especie hidr ó fila, especie heli ó fila, especie xer ó fila vexetaci ó n cl í max, biosfera, cliserie, desertizaci ó n Define os seguintes conceptos ( páx 20 )
4. Preguntas teóricas ( páx 20 ) - A variedade de paisaxes vexetais en Espa ñ a ( Xu ñ o 2007 ) - Caracteres termopluviom é tricos e paisaxes bioclim á ticos na Espa ñ a seca ( Setembro 2005 ) - Caracteres termopluviom é tricos e paisaxes bioclim á ticos na Espa ñ a h ú mida ( Setembro 2004 ) - Factores da distribuci ó n da vexetaci ó n e os solos na Pen í nsula Ib é rica ( Setembro 1999 ) - A paisaxe vexetal na Iberia H ú mida ( Xu ñ o 1999 )
5. Comentarios ( páx 20 ) A distribuci ó n da faia na Pen í nsula Ib é rica Orientaci ó ns : tipolox í a da imaxe ( sistema de representaci ó n, tipo de informaci ó n, escala ) caracteres xerais do feito representado, relaci ó n con diversos factores xeogr á ficos que expliquen a distribuci ó n etc A distribuci ó n da sobreira na Pen í nsula Ib é rica
6. Os seres vivos non se distribúen por igual por todo o territorio. A variedade no relevo e no clima de España deron lugar a unha grande variedade de ecosistemas .
7.
8.
9.
10.
11.
12. Un lugar determinado, os seres vivos que o habitan e as relacións que se producen entre eles constitúen un ecosistema
14. 2. e os elementos inertes do medio, abióticos: auga, solo, rochas, temperatura, humidade... ( biotopo )
15.
16. é o conxunto formado polo ecosistema dunha área e os elementos económicos, sociais e culturais (antrópicos) propios dunha sociedade humana. A paisaxe:
17. A paisaxe é sobre todo paisaxe vexetal . A vexetación está integrada por formacións ou grupos de vexetación individualizadas polo seu tamaño e fisonomía. Podemos distinguir tres tipos básicos
23. FACTORES QUE INFLÚEN NA VEXETACIÓN CLIMA RELEVO SOLO HOME Temperaturas Humidade Insolación Vexetación termófila Vexetación criófila Vexetación higrófila Vexetación xerófila Vexetación umbrófila Pisos bioclimáticos Orientación das vertentes Barlovento/Sotavento Avesedo/ Solaina Salinidade Acidez Vexetación halófila Vexetación acidófila Vexetación basófila Introducción de especies Degradación de especies
24. correspóndese coa zona do clima Oceánico puro e de transición, e tamén en zonas de media montaña con abundantes precipitacións. Noroeste. Cornisa cantábrica. Zona dos Pireneos. Cordilleira Cantábrica. Sistema Central. Sistema Ibérico. Rexión eurosiberiana:
25. A formación vexetal característica é o bosque caducifolio ou de frondosas ( vexetación mesófila ) Bosques densos. ( con poucas especies, formando grandes masas )
26. Carballo Faia Tronco rectilíneo, cortiza delgada , madeira semidura e follas grandes que caen no outono (caduca )
27. Faia (Fagus sylvática) Especie que tolera mal o calor e moi ben o frío . Esixe gran humidade . O seu crecemento é bastante rápido. A súa madeira, de boa calidade, é empregada para elaborar mobles e utensilios . Forma bosques propios ou mixtos (co carballo) Cordillera Cantábrica Pireneo navarro Distribución xeográfica : Comentario de Selectividade
28. Carballo (Quercus robur) Especie que soporta mal os veráns calorosos . Ten menos tolerancia ao frío que a faia. Esixe menos humidade . Árbore de crecemento lento. Madeira dura apta para a construcción, fabricación de mobles e de barcos. Distribución xeográfica : Cordillera Cantábrica Galicia
29. Outras especies asociadas e secundarias Freixo Acivro Chopo Nas ribeiras dos ríos aparecen especies especializadas destos lugares, moi húmedos e pobres en nutrintes Son especies de porte arborescente como o freixo, tilo, ulmeira ( olmo ) e o pradairo ( arce ). Pradairo Ulmeira Sin deixar de ser un bosque caducifolio, presenta un tipo de bosque propio y diferenciado do bosque de carballo ou faia circundante Bidueiro
30. Un lugar especial dentro do bosque caducifolio ocuparíano o CASTIÑE IRO Árbore de folla caduca que pode acadar os 35 m de altura Tronco groso, follas lanceoladas, puntiagudas e aserradas Procedente de Asia Menor, foi introducido en Europa polos romanos Moi apreciado tanto pola súa madeira como polo seu froito, a castaña
31. O sotobosque No ambiente sombrío do bosque medran fieitos e musgos a landa atlántica Formación arbustiva que pode chegar a alcanzar alturas de 4 metros, constituída por distintas especies Uces ou breixo toxo
32. A degradación do bosque autóctono A sobreexplotación do monte e a proliferación dos incendios forestais, unido a unha errática política de repoboación , son responsables da progresiva desaparición do bosque atlántico. As especies foráneas de crecemento rápido desprazan ás autóctonas
33. correspóndese coas zonas dos dominios climáticos mediterráneo e interior. Ocupa a maior parte da península. Rexión mediterránea:
34. A formación vexetal característica é o bosque esclerófilo, perennifólio Constituído por especies arbóreas adaptadas á sequedade. Folla perenne, de pequeno tamaño, Duras ( “ coriáceas “ ) espiñosas. Árbores de crecemento lento. Troncos non rectilíneos . Madeira dura. Raíces moi desenvoltas
35. Aciñeira (Quercus ilex) Árbore máis característica e extendida do clima mediterráneo. Moi resistente á seca. Adáptase a todo tipo de solos. De madeira moi dura e resistente . O seu froito, a landra, serve para alimentar o gando. Moi ramificadas, formando copas altas e pechadas. Distribución xeográfica : Os bosques mellor conservado atópanse en: A súa capacidade de adaptación permítelle colonizar altitudes desde o nivel do mar ata os 2000 m, zonas con escasas precipitacións Serra Morena, Serra do Guadarrama e Estremadura
36. Sobreira (Quercus suber) Necesita invernos suaves, certa humidade (superior a 500 mm/ano), De madeira moi dura. A súa codia utilízase para a obtención de cortiza. e solos silíceos . Suroeste da península Distribución xeográfica: Sur de Andalucía Norleste de Cataluña e sur de Castellón
37. Outras especies asociadas e secundarias Sabina albar Oliveira silvestre Algarrobeira O bosque mediterráneo presenta unha relativa falta de especies arbóreas Piñeiro Os piñeiros tipicamente mediterráneos son o piñoneiro e o carrasco sendo os dous heliófilos e termófilos O piñoneir o exténse polos areais costeiros desde Cataluña a Portugal e o carrasco coloniza as terras do leste peninsular
38. Na actualidade o bosque mediterráneo viu reducida a súa extensión As roturacións, a introducción doutras especies, os incendiós forestais estarían entre as causas do retroceso do bosque esclerófilo mediterráneo Na actualidade inténtase conservalo mediante o sistema da dehesa Consiste en aclarar o bosque, limpalo e combinar o aproveitamento do froito, da leña e da madeira coa agricultura e o pastoreo Exténse sobre todo nas penichairas estremeñas e salmantinas e nalgunhas zonas de Serra Morena A dehesa máis típica está formada pola aciñeira, pero tamén se desenvolve coa sobreira e o quejigo
39. O sotobosque Vexetación arbustiva e herbácea É o resultado da degradación do bosque pola acción humana . Sen embargo, ocupa unha ampla extensión no ámbito mediterráneo español Presenta tres tipos característicos Maquia ou Maquis Formación de matogueira esclerófila, densa e pechada que se desenvolve sobre terreos silíceos está composta por especies que chegan a superar os 2 m de altura e na que poden aparecer árbores dispersos madroño jara uces lentisco retama
40. Cando a maquia se degrada aparece sobre terreos máis secos a G arriga formación menos densa de porte máis baixo e con menos variedade de especies que o maquis Coscoja ou chaparra Jara Romero Tomillo Lavanda
41. Está composta por plantas que resisten a calor e a ausencia de auga. Forma masas de arbustos espiñentos, con nós e baixos,discontínuos, que deixan ao descuberto solos pobres. Estepa Desenvólvese como como formación regresiva da maquia e da garriga Tomillo Palmito Espárrago silvestre Esparto Carateriza, en particular, ás rexións de clima semiárido do surleste e algunhas zonas moi secas e degradadas do interior ( Monegros, e a Mancha )
42. Vexetación de montaña: Sabemos que coa altitude descende a temperatura e aumentan as precipitacións A oscilación térmica acentúase e as condicións climáticas tamén varían segundo a exposición das vertentes en relación ao vento e ao sol
43. en consecuencia a vexetación disponse en pisos que presentan formacións vexetais distintas en función da altura. A cada altitude e disposición da montaña vaille corresponder unha vexetación diferente , estratificada en pisos Dando lugar ás CLISERIES
44. CLISERIE Gráfico esquemático ( diagrama de aspecto máis ou menos triangular ) que revela a distribución escalonada de diferentes tipos de vexetación cada piso bioclimático estará determinado por unhas determinadas condicións atmosféricas e climáticas Na cliserie altitudinal a vexetación aparece ordenada en pisos ( bioclimáticos ), desde o nivel do mar ata as cotas máis elevadas Os pisos bioclimáticos que integran unha cliserie serían as zonas ou niveis definidos por uns determinados umbrais térmicos As altitudes ás que se atoparían os pisos varían segundo se trate da vertente norte, máis fresca e húmida, ou a sur, máis cálida e seca Os límites sitúanse a maior altitude nas vertentes sur das cordilleiras A intervención humana tamén pode influír, pois a cavadura do bosque para instalar pastos fixo descender o límite inferior do piso alpino
45. 1. Piso basal a menor altitude ( ata os 880/1000 m ) posibilita o desenvolvemento dunha vexetación semellante á existente nas chairas limítrofes 2. Piso montano/subalpino Ata os 2000/2200 m. Nivel caracterizado por un aumento das precipitacións e un acusado descenso das temperaturas Aparecen especies hidrófilas e criófilas , adaptadas a unha maior humidade e ás baixas temperaturas, como as faias, coníferas ( abetos, pinsapos, piñeiros) 3. Piso alpino/supraforestal A partir dos 2200 m Ocupado por unha vexetación de tipo herbácea e praderías 4. Piso nival Nas montañas máis altas, por riba dos 3000 m atopamos tan só especie rupícolas, brións e liques
46. A vexetación de montaña varía segundo a rexión bioxeográfica ( páx 7 ) 1. Cliserie alpina ( Pireneos ) 2. Cliserie de transición ( Cordilleira Cantábrica e Sistemas Ibérico e Central ) 3. Cliserie mediterránea ( Serra Nevada )
47. área definida por unhas características mediterráneas con influencias africanas e do Atlántico sur. Illas de Cabo Verde Azores Madeira Rexión Macaronésica: Illas Canarias Localizadas na franxa subtropical atlántica, nelas atopamos especies mediterráneas con outras de orixe tropical e atlántico As peculiaridades xeográficas das Canarias, a súa latitude subtropical, o seu carácter insular, a natureza volcánica do solo… DAN LUGAR A UNHA ENORME RIQUEZA E VARIEDADE DE ESPECIES Podemos destacar a existencia dun elevado número de endemismo e de especies relictas ( propias de climas pasados )
48. Nas illas máis orientais, Fuerteventura e Lanzarote, moi áridas, presentan unha vexetación moi pobre, sudesértica
49. No resto, a vexetación ordénase nunha sucesión de pisos ( cliseries ). Piso basal (nivel do mar-300/500 m) Piso intermedio (300/500-800 m) Piso termocanario (800-1200 m) Piso canario (ata 2200 m) Piso supracanario (por riba de 2200 m)
50. Piso basal : aridez Matogueiras, raras e ásperas (carruncho e tabaiba) Piso intermedio: descenso térmico e aumento da humidade Medran especies como palmeira, drago e sabina drago palmeiral drago
51. Piso termocanario A vexetación adáptase á humidade, ás néboas persistentes xeneradas polos alisios, á maior frescura e á menor insolación . Nestas condicións aparece un bosque denso e sempre verde, con especies, endémicas deste bosque, tales como o loureiro canario, o paloblanco, o viñátigo e o bocán A vexetación arbustiva asociada está formada por especies como o brezo,o acebiño e un sotobosque moi rico en fieitos
52. Piso canario Bosque de coníferas (piñeiro canario) por riba das nubes, adaptadas ao frío e á aridez Piso supracanario Sen a penas vexetación Matas dispersas de gran riqueza floral
53. As Reservas Naturais A necesidade de preservar na negativa influencia humana certas áreas propicou a creación de parques e reservas naturais Bosque de laurisilva . Parque Nacional de Garajonay Bosque mediterráneo de aciñeiras. Parque Nacional de Cabañeros Lago glaciar de Enol. Parque Nacional dos Picos de Europa Deste xeito pódense conservar lugares de gran valor faunístico, botánico, xeolóxico, paisaxístico, histórico, arqueolóxico … O Parque Nacional de Covadonga ocupa a rexión máis occidental dos Picos de Europa. Conta cunha riquísima vexetación de faiais, castiñeiros, carballos, teixos, acivros… e abundantes poboacións de rebecos, xabaríns, raposos, martas, lontras, aguias, alimoches… A conservación destos espazos implica restriccións nos usos a que poden verse sometido o territorio elexido Parque Nacional d e Ordesa Parque Nacional das Cañadas do Teide Limitacións que poden oscilar desde a prohibición de cazar ou pescar ata a ausencia total de calquera actividade humana
54. EN FUNCIÓN DO GRAO DE PROTECCIÓN IMPLANTADO PODEMOS DISTINGUIR OS SEGUINTES TIPOS DE ESPAZOS PARQUES NACIONAIS . Territorios extensos pouco transformados que se distinguen pola riqueza da súa flora e fauna. Ou porque as formas do relevo son de especial importancia Parque Nacional de Aigüestortes Teñen ecosistemas moi valiosos polo que a actividade humana está moi restrinxida PARQUES NATURAIS Son espazos protexidos onde é posible o aproveitamento limitado dos recursos polos seus habitantes Parque Natural de Somiedo. Asturias Cañón do río Zumeta. Parque Natural da Serra do Segura e Cazorla RESERVAS NATURAIS INTEGRAIS Zonas de menor extensión pero dotadas dun alto nivel de protección. Poden estar pechadas ao público, estando prohibidas calquera tipo de actividade humana Reserva Biolóxica Nacional de Muniellos . Asturias Existen outras figuras de protección de difícil catalogación: PARAXES NATURAIS, MONUMENTO NATURAL, PUNTOS DE INTERESE LOCAL, RESERVAS DE CAZA … Penedos de Traba e Pasarela
55. OUTRAS FIGURAS DE PROTECCIÓN 1. Reservas da Biosfera Vixentes desde o ano 1976. Declaradas pola UNESCO a proposta dos distintos Estados Actualmente está formada por máis de 400 espacio de 93 países A única reserva da biosfera de Galicia son as terras do Miño (Repartidos entre 26 concellos da provincia de Lugo ) 2. Convenio Ramsar Asinouse na cidade de Ramsar ( Irán ) no ano 1971. España adhiriuse en 1982 Inclúe zonas húmidas do Planeta ( lagos, enseadas, esteiros… ) En Galicia hai 5 espacios acollidos ó Convenio Ramsar e todas están no litoral: 1 Río do Eo ( provincia de Lugo ) 2 Ría de Ortigueira e Ladrido ( provincia de A Coruña ) 3 Lagoa e Areal de Valdoviño ( provincia de A Coruña ) 4 Complexo Intermareal Umia- O Grove, A Lanzada, Lagoa Bodeira e Punta Carreirón( provincia de Pontevedra ) 5 Complexo dunar de Corrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán ( Provincia de A Coruña )
56.
57. A Rede Natura 2000: Ríos, lagoas, montes, zonas costeiras… Toda unha serie de ecosistemas de grande importancia repartidos en todo o noso país contan desde hai pouco cun estatus de protección a nivel europeo. A Rede Natura 2000 revélase como unha ferramenta de grande importancia para a conservación dos nosos espazos naturais Que é ? Rede de espazos naturais da Unión Europea. Incluirá aqueles lugares que presentan as mellores representacións dos hábitats e especies de fauna e flora a nivel de conxunto da U.E A Rede estará composta por dous tipos de espazos distintos: as Zonas de Especial Conservación ( ZECs ) declarados polos Estados membros con arreglo á Directiva sobre hábitats e, ademais, das Zonas Especiais de Protección de Aves ( ZEPAs )
