1. Büyük Ayrıklaşma
(The Great Decoupling)
Dört grafikte enerji kullanımı, ekonomik büyüme ve karbon salımlarının hikayesi.
Rob Jackson, Josep Canadell, Philippe Ciais, Corinne Le Quéré, and Glen Peters
Temmuz 2017
Veri görselleştirme: Nigel Hawtin
Orijinal link: http://www.anthropocenemagazine.org/Great%20Decoupling/
Türkçe çeviri: Arif Cem Gündoğan
2. 1.
Küresel toplam enerji kullanımı ortalama bir insan hayatı
süresinde beşe katlandı.
Enerji kullanımının geçmişi gardıroplarımıza benziyor.
Sahip olduklarımızdan genelde vazgeçmeyiz; onların
üstüne yenilerini ekleriz. Kömür odunun yerine geçmedi.
Enerji talebi arttığı için yakacak odunu tamamladı, ve
yaklaşık yüzyıl önce ondan fazla kullanılmaya başlandı.
Aynısı petrol ve doğalgaz için de geçerli. Bunlar kömür
çağını bitirmedi. Sadece üzerine eklendiler.
3. Veri kaynakları: BP Statistical Review of World Energy and the Global Energy Assessment
Küresel Birincil Enerji Tüketimi 1900-2016
(EJ/yıl)
İçten yanmalı motorlar arabalarda
kullanılmaya başlandı
2. Dünya Savaşı
Ticari
havacılık kök
salmaya
başladı
Mikroçiplerin
yükselişi
Nükleer
Hidro
Biyo-yakıtlar
Diğer yenilenebilir
(güneş, rüzgar, jeotermal)
618 EJ
33 EJ
4. 2.
Tıpkı enerji kullanımı gibi karbon salımları da
tarihsel olarak istikrarlı biçimde ve küresel ekonomi
ile yakın bir ilişki içinde artış kaydetti. Ekonomik
krizler salımlardaki artışı bazı zamanlarda yavaşlattı
ve fakat durduramadı.
5. Kaynak: Global Carbon Project
CO2 salımları (Gt CO2/yıl)
Petrol krizi
ABD tasarruf ve
borç krizi
Sovyetler Birliği’nin
çöküşü
Asya finansal
krizi
Küresel
finansal kriz
36.4 GtCO2
8.9 GtCO2
6. 3.
Günümüzde ekonomik büyüme, enerji kullanımı ve CO2
salımlarındaki artış trendleri ayrışmaya başladı.
Geçtiğimiz 15 yılda küresel ekonomik büyüme küresel enerji
talebinden ve CO2 salımlarından iki kat daha hızlı arttı. Bu
değişim özellikle 2010’dan bu yana daha da dramatik hale
gelmiş durumda. Geride bıraktığımız üç yılda (2014-2016)
küresel ekonomi büyümeye devam ederken CO2 salımları –
en azından şimdilik- stabilize olmuş durumda. Bu bir ilk.
7. Kaynak: Global Carbon Project ve Dünya Bankası
Salımlar
stabilize
oluyor
CO2 salımları
Endeks (1970 = 100)
Küresel
enerji
talebi
GSYH
8. 4.
Ancak, “ayrıklaşma” (Decoupling) henüz kaçınılmaz bir sonuç
değil. Gidişat iyi. Enerji verimliliği bugüne değin gerçekleşen
ayrıklaşmanın çoğundan sorumlu. Fakat sıfır karbon yakıtlara
geçiş ve dönüşümün artan enerji talebi ve nüfusla başa baş
olacak şekilde ivmelenmesi gerekiyor.
Ayrıklaşma işte ancak o zaman gerçekleşmiş olacak.
Çevirenin notu: Tam da bu sebeple şu an tanık olduğumuz şey mutlak değil “göreceli” ayrıklaşma. Göreceli
ayrıklaşma iklim krizini ve olumsuz sonuçlarını engellemeye yetmeyecek.
9. Dünya
Geçtiğimiz yıllarda yaşanan enerji verimliliğindeki iyileştirmeler, yenilenebilir enerjinin
payındaki artış, kömür kullanımı miktarındaki azalma endüstriyel CO2 salımlarında
stabilizasyona sebep olurken GSYH artmaya devam etti.
% değişim / yıl
GSYH (GDP) CO2 salımları
Enerji/GSYH: Enerji yoğunluğu
ölçütü (belirli bir ekonomik çıktıyı
üretmek için ihtiyaç duyulan
enerji miktarı). Negatif değişim
oranı = iyileştirilmiş enerji
verimliliği
CO2/Enerji: Karbon yoğunluğu
ölçütü (birim enerji başına ortaya
çıkan karbon salımı miktarı).
Negatif değişim oranı = daha düşük
karbonlu yakıtlar/enerji
Kaynak: Peters GP et al. Key indicators to track current progress and future ambition of the Paris Agreement. Nature Climate Change. 2017
10. Avrupa Birliği
Enerji verimliliğindeki istikrarlı iyileştirmeler ve yenilenebilir enerjinin AB’nin enerji
pastasındaki payının artışı birliğin karbon yoğunluğunu azaltıyor. Düşük karbon enerji
kaynaklarına dair benzer sinyaller Çin, ABD ve dünyanın geri kalanından özellikle son 5
yıldır gelmekte.
% değişim / yıl
Kaynak: Peters GP et al. Key indicators to track current progress and future ambition of the Paris Agreement. Nature Climate Change. 2017
11. Amerika Birleşik Devletleri
ABD’nin salımları 2005’ten 2012’ye dek azaldı. Bu durum, kömür yerine doğalgazın tercih
edilmesi, yenilenebilir enerjideki artış ve belli oranda da ekonomik büyümedeki yavaşlama
ile ilişkilendirilebilir.
% değişim / yıl
Kaynak: Peters GP et al. Key indicators to track current progress and future ambition of the Paris Agreement. Nature Climate Change. 2017
12. Çin
Çin’in salımlarındaki yıllık yaklaşık %10’luk artış dimdik aşağıya düşmekte. Kömürün
enerjideki payının azalması ve yenilenebilirdeki hızlı artış CO2 salımlarını aşağıya çeken
bir baskı oluşturuyor.
% değişim / yıl
Kaynak: Peters GP et al. Key indicators to track current progress and future ambition of the Paris Agreement. Nature Climate Change. 2017
13. Hindistan
Geçtiğimiz onyılda Hindistan’ın salımları yılda yaklaşık %5-6 oranında istikrarlı bir artış
kaydetti ve henüz ayrıklaşmaya dair bir sinyal yok. Hindistan toplam güneş enerjisi
kapasitesini önümüzdeki 5 yılda şu anda ABD’nin sahip olduğu kapasitenin 3 katına
çıkaracağını vaat etti. Bu gibi vaatleri eyleme geçirmek Hindistan ve tüm ülkeler için kritik
olacak.
% değişim / yıl
Kaynak: Peters GP et al. Key indicators to track current progress and future ambition of the Paris Agreement. Nature Climate Change. 2017
14. Kaya Özdeşliği
Son beş grafik Kaya Özdeşliğindeki farklı faktörleri gösteriyor. Japon mühendis Yoichi Kaya
tarafından geliştirilen Kaya özdeşliği aslında toplam karbon salımlarını nüfus büyüklüğü, kişi
başına düşen GSYH, birim ekonomik çıktı başına harcanan enerji, birim enerji başına yapılan
karbondioksit salımları üzerinden hesaplanmasına olanak tanıyan bir formül. Hükümetlerarası
İklim Değişikliği Paneli (IPCC) Kaya Özdeşliğini geleceğe dair salım senaryolarını geliştirmek
için özdeşlikteki dört ana itici faktöre dair farklı projeksiyonları hesaba katarak kullandı.
Rob Jackson Küresel Karbon Projesi’ne (Global Carbon Project) başkanlık etmekte ve
eşyazarlar Josep Canadell, Philippe Ciais, Corinne Le Quéré, ve Glen Peters ile birlikte
projede çalışmaktadır.