2. A- DÜNYA GÜNEŞ VE AY'IN BÜYÜKLÜKLERI
• Her gün doğudan yükselip batıdan alçalan Güneş’in
şeklinin küreye benzediğini rahatlıkla söyleyebiliriz.
Yalnızca bazı geceler Ay’ın küreye benzediğini
defalarca gözlemlemişizdir. Ay ‘ın dünya ve güneş
arasında kaldığı zaman sanki güneşin önüne geçmiş ve
aynı büyüklüktelermiş gibi görünmesi olayına güneş
tutulması denir. Bu olayda da rahatlıkla ayın ve güneşin
şeklinin küreye benzediğini rahatlıkla gözlemleyebiliriz.
3.
4. • Dünyamıza güneşten daha yakın olan ay sanki güneşle aynı büyüklükteymiş
gibi görünür. Aslında güneşin büyüklüğünü bir basketbol topu kadar
varsayarsak Dünya’nın büyüklüğü nohut tanesi Ay’ın büyüklüğü ise toplu
iğne başı kadar olur. Ay ve Güneş’in büyüklüklerinin bize aynı gibi
gelmesinin sebebi Dünya’ya olan uzaklıklarından kaynaklanmaktadır.
Cisimler bizden ne kadar uzaksa o kadar küçük, yakınlaştıkça da büyük
görünür. Ay Dünya’ya çok yakın Güneş Dünya’ya çok uzak olduğu için ikisini
de aynı büyüklükte görmemiz mümkün olmaktadır.
• Sonuç olarak ; Güneş, Dünya ve Ay’dan çok çok büyük olup Dünya’nın
ısı ve ışık kaynağıdır. Şekli küreye benzer. Dünya’dan çok uzakta
olduğundan Dünya’dan bakıldığında büyüklüğü Ay ile aynıymış gibi görünür..
• Dünya, Güneş’ten küçük Ay’dan büyüktür. Şekli küreye benzer.
• Ay, Dünya’ya en yakın gök cismi ve Dünya’nın uydusudur. Güneş’ten ve
Dünya’dan küçüktür. Şekli küreye benzer
5. B- DÜNYA'NIN KATMANLARI
• Uzaydan bakıldığında Dünya’nın genelinin mavi
bir kısmının kahverengi ve yeşil olduğu
gözlemlenmektedir. Bu renkler aslında
Dünya’nın katmanlarının rengidir ve
görmediğimiz katmanlarda bulunmaktadır.
Dünya’nın katmanlarını en dıştan içe doğru
inceleyecek olursak ;
6.
7. HAVA KÜRE
• Bir başka adı Atmosfer olan hava küre, Dünya’mızın etrafını
saran gaz karışımından oluşmuştur. Canlıların yaşayabilmeleri
için gerekli gazları barındıran hava küre aynı zamanda Dünya’yı
Güneş’in zararlı ışınlarından koruyarak kalkan görevi görür.
Güneş’ten gelen ısıyı tutarak Dünya’nın uygun sıcaklıkta
kalmasını sağlar. Yağmur, rüzgar, kar gibi bütün meteorolojik
olaylar hava kürenin yeryüzüne yakın kısımlarında gerçekleşir.
Ayrıca bu bölgede canlılar için önemli olan oksijen bol miktarda
bulunur. Hava kürede yerden yukarıya çıkıldıkça sıcaklık ve
oksijen azalır. Bu nedenle hava kürenin üst kısımlarında
yaşamak zorlaşır.
8. SU KÜRE
• Dünya yüzeyinin yaklaşık olarak %71’i sularla kaplıdır. Su
küredeki su döngüsü suyun korunması için önemli bir doğa
olayıdır. Güneş enerjisinin suyu ısıtmasıyla buharlaşan su,
yağmur, kar, dolu gibi yağışlarla yeniden yeryüzüne döner.
Yeryüzüne ulaşan suyun bir kısmı yer altı sularına karışırken
büyük bir kısmı yer üstü su kaynaklarında birikir. Su küre, yer
üstü ve yer altı sularından meydana gelir. Okyanus, deniz, göl,
akarsu ve buzullar yer üstü sularını oluşturur. Göl ve
akarsuların, yağmur ve kar sularının toprak tarafından emilerek
birikmesiyle yer altı suları oluşur. Su kürede yer alan suların
bazıları, tatlı su kaynaklarını bazıları ise tuzlu su kaynaklarını
oluşturur.
9. TAŞ KÜRE (YER KABUĞU)
• Günlük yaşantımızı sürdürdüğümüz, üzerinde canlıların
yaşadığı Dünya’nın katı yüzeyi, taş küre katmanını oluşturur. Yer
kabuğu olarak adlandırılan taş küre Dünya’nın gözlemlenen üç
katmanından biridir. Dağlar, ovalar, adalar, kıtalar, deniz ve
okyanus tabanları Dünya’mızın bu katmanını oluşturur.
Yerkabuğu, dağların olduğu yerde kalın, okyanus diplerinde ise
incedir. Yerkabuğu toprak ve çeşitli kayaçlardan oluşur. Taş küre
içine inildikçe sıcaklık artar.
10. ATEŞ KÜRE (MANTO)
• Dünya’mızın gözlemlenemeyen katmanlarından olan
ateş küre yer kabuğunun hemen altında bulunur. Bu
katman çok sıcak olup büyük oranda erimiş demir,
magnezyum ve kalsiyum içerir. Bu maddeler magmayı
oluşturur. Sürekli hareket hâlinde olan magma yer
kabuğundaki çatlaklardan ve kırıklardan lav
püskürterek yeryüzüne ulaşabilir. Bunun bir sonucudur.
11. C- AY VE HAREKETLERI
• Bir gezegen etrafında dolanan gök cismine uydu denir. Ay’da Dünya
etrafında dolanan en yakın gök cismidir. Dünya’mızdan oldukça küçük
olan Ay, üç farklı hareket gerçekleştirmektedir. Bunlar;
• 1- Ay’ın kendi ekseni etrafında dönme hareketi: Ay’ın kendi ekseni
etrafında dönme süresi ile Dünya’nın etrafında dolanma süresi aynı
olduğundan Ay’ın hep aynı yüzünü görürüz. Ay, kendi ekseni etrafında
dönme hareketini yaklaşık 29 günde tamamlar.
• 2- Ay’ın Dünya etrafında dolanma hareketi: Ay kendi ekseni etrafında
dönerken aynı zamanda Dünya’nın da etrafında dolanır. Ay, Dünya
etrafındaki bir tam dolanmasını yaklaşık 29 günde tamamlar.
• 3- Ay’ın Dünya ile birlikte Güneş’in etrafında dolanma hareketi: Bu
dolanma hareketi Dünya’nın dolanma
• hareketi ile eş zamanlı olup 365 gün 6 saatte tamamlanır.
12. Ay’ın her üç hareketi de belirli yörüngelerde
gerçekleşir. Yörünge, bir gök cisminin hareketi
esnasında izlediği yol anlamına gelir.
Ay, Güneş gibi bir ışık kaynağı olmayıp Güneş’ten
gelen ışığı yansıtır. Ay’ın Dünya etrafındaki dolanımı
sırasında ışık alan kısmı değişir. Bu ise Ay’ın
Dünya’dan farklı biçimlerde görünmesine neden olur.
Ay’ın görünümündeki bu düzenli değişimlere Ay’ın
evreleri denir.
13. AY’IN EVRELERİ
• Yeni Ay : Ay’ın Dünya ve Güneş arasına girdiği ve Dünya’ya
bakan yüzünün ışık almadığı evredir. Güneş tutulması haricinde
Ay’ın bu evresi Dünya’dan görülemez.
• İlk Dördün : Ay’ın görünen yüzünün sağ tarafının aydınlandığı
evredir. Yeni ay evresinden bir hafta sonra Ay, yarım daire yani
“D” harfi şeklinde görülür.
• Dolunay : İlk dördün evresinden yaklaşık bir hafta sonra Ay’ın
görünen yüzünün tamamının görüldüğü evredir
• Son Dördün : Ay’ın görünen yüzünün sol tarafının aydınlandığı
evredir. Bu evrede Ay, ters “D” harfi gibi görülür. Dolunay
evresinden bir hafta sonra gözlemlenir.
