Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Παγκοσμιοποίηση

1. ΔΙΕΘΝΙΣΜΟΣ – ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ
«Σε αυτόν τον κόσμο που ολοένα στενεύει,
ο καθένας χρειάζεται όλους τους άλλους.
Πρέπει να αναζητήσουμε τον άνθρωπο ό-
που κι αν βρίσκεται…»
Γ. Σεφέρης

2. ΘΕΜΑ: «Στη σύγχρονη εποχή οι υποστηρικτές της παγκοσμιοποίησης
αυξάνονται, επειδή τη θεωρούν αναγκαία συνθήκη για την πρόοδο των
κοινωνιών. Στον αντίποδα, όμως, κάποιοι άλλοι την αντιμετωπίζουν ως
επικίνδυνη εξέλιξη, ιδιαίτερα για τους αδύναμους λαούς, πιστεύοντας
μάλιστα ότι είναι ανέφικτη η συνύπαρξη του πατριωτισμού με το
πνεύμα της διεθνοποίησης. Σε μία ομιλία προς τους συμμαθητές σας, να
σχολιάσετε τις παραπάνω απόψεις.»
Διερεύνηση του θέματος
Στο θέμα διατυπώνονται δύο αντίρροπες θέσεις που θα πρέπει να
αιτιολογηθούν, ώστε να καταλήξουμε σε κάποιο συμπέρασμα. Αρχικά, ο
μαθητής απαιτείται να τεκμηριώσει την άποψη των υποστηρικτών, το γιατί
δηλαδή η παγκοσμιοποίηση συνιστά αναγκαιότητα του σήμερα, κάτι που θα
απαντηθεί μέσω των σύγχρονων παραγόντων που ευνοούν και απαιτούν την
παγκοσμιοποίηση και μέσω των πλεονεκτημάτων της ως προς την εξέλιξη
των εθνοτήτων. Κατόπιν, ο μαθητής θα πρέπει να εντοπίσει τους κινδύνους
που εγκυμονούνται από τη διεθνοποίηση για τους πιο αδύναμους λαούς και
να αναζητήσει τους λόγους για τους οποίους η συνύπαρξη εθνισμού και
παγκοσμιοποίησης καθίσταται ανέφικτη. Στο τέλος, χρήσιμη κρίνεται η
εξαγωγή ενός συμπεράσματος, που θα πριμοδοτεί την οπτική του διεθνισμού
υπό ορισμένες όμως προϋποθέσεις, παραθέτοντας προηγουμένως τον
αντίλογο έναντι των διαφαινόμενων κινδύνων και της υποτιθέμενης αδύνατης
συνύπαρξης εθνικών και οικουμενικών αντιλήψεων.
Πρόλογος
Αγαπητοί συμμαθητές,
Η εποχή μας, εποχή γεωστρατηγικών ανακατατάξεων, διπλωματικών
ενεργειών, αλλά και ευρύτερων εξελίξεων σε κάθε τομέα του επιστητού, κάθε
άλλο παρά μοναχικό εθνικό λόγο απαιτεί. Αντιθέτως, η συνεργασία και ο
συνασπισμός των εθνών καθίσταται μονόδρομος στον κυκεώνα των
παγκόσμιων γεγονότων, έστω και αν πυροδοτεί εθνικιστικές αντιδράσεις και
εγκυμονεί ορισμένους κινδύνους.
Κύριο μέρος
 Παράγοντες που ευνοούν την παγκοσμιοποίηση
 η εξέλιξη των μεταφορικών και επικοινωνιακών μέσων συντέλεσε στην
ελαχιστοποίηση των αποστάσεων και στη διαμόρφωση παγκόσμιας κοινής
γνώμης..
 η συνθετότητα του σύγχρονου βίου και οι πολλαπλές απαιτήσεις και
ευθύνες των ανθρώπων καθιστούν τις αντιλήψεις περί αυτάρκειας των εθνών
ως ουτοπικές..
 η διεθνοποίηση της αγοράς και η απελευθέρωση του εμπορίου, καθώς
επίσης οι ποικίλες πολιτιστικές ανταλλαγές μεταξύ των λαών, εξαιτίας του
ανοίγματος των συνόρων και της μετακίνησης πλέον αρκετών ανθρώπων για
διάφορους λόγους, διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην υιοθέτηση
οικουμενικών αντιλήψεων..
 οι αλλαγές στον παγκόσμιο γεωπολιτικό χάρτη, το τέλος του «ψυχρού»
πολέμου και η ενοποίηση των ευρωπαϊκών κρατών αύξησαν τις πολιτικές
αλληλεπιδράσεις και δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για συνεργασία μεταξύ
2

3. των λαών.. άλλωστε, η ανάγκη για ειρηνική συνύπαρξη, ιδίως μετά από δύο
παγκόσμιους πολέμους κατά τον εικοστό αιώνα, ήταν καταλυτική..
 η παγκοσμιοποίηση των προβλημάτων (οικολογικό, ναρκωτικά, ανεργία..)
απαιτεί διακρατική αντιμετώπισή τους και άρα αλληλεγγύη και πνεύμα
ομαδικότητας μεταξύ των εθνών..
 Πλεονεκτήματα διεθνισμού
 βελτίωση των διακρατικών σχέσεων, αλληλοκατανόηση, αλληλοβοήθεια..
 εδραίωση της ειρήνης, μείωση εξοπλισμών, εξοικονόμηση χρημάτων και
διάθεσή τους για επίλυση οξυμένων κοινωνικών ζητημάτων (πενία, ασιτία..)..
 περιορισμός των εθνικών διαφορών και των σοβινιστικών – ρατσιστικών
πεποιθήσεων..
 παγίωση στη συνείδηση των ανθρώπων της ανάγκης για διασφάλιση των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των αξιών της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της
ισότητας και της δημοκρατίας..
 μείωση των διεθνών ανταγωνισμών, προστασία της εδαφικής ακεραιότητας
και σεβασμός στις ιδιαιτερότητες και παραδόσεις κάθε λαού..
 επίτευξη διαλόγου και προσανατολισμός στην επίλυση κοινών
προβλημάτων..
 οικονομική ανάπτυξη, επέκταση επενδύσεων, διεύρυνση εμπορίου,
ελεύθερη διακίνηση αγαθών, βελτίωση βιοτικού επιπέδου..
 επιτάχυνση της τεχνολογικής εξέλιξης και των επιστημονικών ερευνών με
αποτέλεσμα την πληθώρα νέων εφευρέσεων..
 γόνιμες πολιτιστικές ανταλλαγές, διακίνηση νέων ιδεών και ρευμάτων,
υποχώρηση προκαταλήψεων, διεύρυνση πνευματικών οριζόντων..
 Κίνδυνοι παγκοσμιοποίησης
 κίνδυνος πολιτιστικού ιμπεριαλισμού και επιβολής προτύπων ζωής και
ηθών, εθίμων από τις σθεναρές στις αδύναμες χώρες  αλλοίωση εθνικών
παραδόσεων και γλωσσών, φθορά των εθνικών ταυτοτήτων, έλλειψη
σεβασμού στις επιμέρους πολιτιστικές ιδιαιτερότητες των εθνών..
 απειλή οικονομικής διείσδυσης των ισχυρών κρατών στα ασθενέστερα και
διαμόρφωση ενός κλίματος οικονομικής εξάρτησης των δεύτερων από τα
πρώτα..
 πιθανότητα επέμβασης των μεγάλων δυνάμεων στα εσωτερικά των
υποδεέστερων λαών και παρασκηνιακή ρύθμιση των πολιτικών και
διπλωματικών ενεργειών τους βάσει των συμφερόντων των κραταιών..
 τα νέα πρότυπα ζωής που θα εισάγονται από άλλες χώρες και η
δουλοπρεπής μίμησή τους, εκτός του ότι δεν είναι πάντα ανάλογα της
ιδιοσυγκρασίας των γηγενών κατοίκων, θα συντελέσουν στη μαζοποίηση των
λαών και στην έμμεση απώλεια της ελευθερίας τους..
 έξαρση εθνικιστικών κινημάτων ως αντίβαρο στους προαναφερόμενους
ορατούς κινδύνους..
 Γιατί δεν είναι εφικτή η συνύπαρξη εθνισμού – διεθνισμού;
 οι υποστηρικτές αυτής της άποψης χαρακτηρίζουν αδύνατη την
ταυτόχρονη ύπαρξη φιλοπατρίας και διεθνιστικής προοπτικής γιατί θεωρούν
πως η μία τάση αντιπαρέρχεται και υπονομεύει την άλλη: ο εθνισμός θα
3

4. πριμοδοτεί τα εθνικά συμφέροντα, πιθανόν ακόμη και εις βάρος των άλλων
εθνών, ενώ η διεθνιστική αντίληψη θα συντελεί στο συγχρωτισμό των
διαφορετικών εθνικών στοιχείων με άμεσο κίνδυνο τη συρρίκνωσή τους και
την αλλοίωση των ταυτοτήτων.. εξάλλου, οι ευρύτεροι προαναφερόμενοι
κίνδυνοι που εγκυμονεί η παγκοσμιοποίηση καθιστούν καχύποπτους τους
θιασώτες του πατριωτισμού και εξαρχής προκατειλημμένους στη
«συγκατοίκηση» των δύο εννοιών στις συνειδήσεις των ανθρώπων..
 Συμπέρασμα
 επεξεργαζόμενοι, λοιπόν, τα επιχειρήματα της κάθε άποψης, εύσχημα
μπορούμε να διαπιστώσουμε αφενός τη σημαντικότητα της διεθνοποίησης και
αφετέρου τις επιζήμιες προεκτάσεις της.. ασφαλώς, ενστάσεις προβάλλονται
και στις δύο περιπτώσεις, καθώς πολλά από τα πλεονεκτήματα θεωρητικά
μπορούν να ισχύσουν, αλλά πρακτικά αποτελούν ιδεατή κατάσταση, ενώ
αρκετές αρνητικές προεκτάσεις οφείλονται σε έντονη καχυποψία και
υπερβολικές φοβίες που γενικεύονται λόγω εμφάνισης μεμονωμένων
περιστατικών που όμως ως ένα βαθμό τις επαληθεύουν.. ωστόσο, είναι κοινά
παραδεκτό πως οι μοναχικές εθνικές πορείες απέτυχαν και πολύ περισσότερο
δε διασφάλισαν την πολυπόθητη ειρήνη.. επομένως, θα ήταν ορθό να
δοθούν ευκαιρίες στο διεθνιστικό όραμα που συνιστά ανθρωπιστικό κίνημα,
με ταυτόχρονη προσπάθεια αποφυγής των διαφαινόμενων κινδύνων ως προς
τις επιμέρους εθνικές αξίες..
 Αντίλογος ως προς τους κινδύνους της παγκοσμιοποίησης
 ως προς τον κίνδυνο του πολιτιστικού και εθνικού εκφυλισμού, αυτός
οφείλεται περισσότερο στα ΜΜΕ που διαρκώς προβάλλουν ξενόφερτα
πρότυπα, στην παθητική στάση των πολιτών έναντι των συγκεκριμένων
προτύπων (λόγω χαμηλού πνευματικού επιπέδου) και στα όποια
συμπλέγματα κατωτερότητας των τελευταίων ως προς τα εθνικά τους
χαρακτηριστικά.. άρα, η παγκοσμιοποίηση δεν ευθύνεται για τις ποικίλες
αλλοιώσεις άμεσα και αποκλειστικά..
 έναντι της πιθανής οικονομικής και πολιτικής διείσδυσης των ισχυρών,
ακόμη και να μην υπήρχαν οι συνθήκες προώθησης της παγκοσμιοποίησης
και πάλι ο συγκεκριμένος κίνδυνος θα ήταν δεδομένος, καθώς η ιστορία
αποδεικνύει περίτρανα ότι πάντα οι Μεγάλες Δυνάμεις εισχωρούσαν στα
εσωτερικά των αδύναμων εθνών (δίκαιο της πυγμής)..
 η υγιής εκδοχή του διεθνισμού δεν επιζητά την ισοπέδωση των εθνικών
χαρακτηριστικών, αλλά επιθυμεί τη διατήρησή τους..
 τα αδύναμα έθνη ήδη ωφελούνται από το πνεύμα του διεθνισμού
(οικονομικές ενισχύσεις, έναρξη αντιμετώπισης μειζόνων κοινωνικών
προβλημάτων τους..).. εξάλλου, η υποστήριξη αυτόνομων εθνικών πορειών
υπό τις παρούσες παγκόσμιες εξελίξεις συνιστά ανεδαφική και καταστροφική
θέση..
 Προϋποθέσεις υγιούς λειτουργίας της παγκοσμιοποίησης
 ισχυροί λαοί: πνεύμα υπευθυνότητας και ωριμότητας προς αποφυγή
μονομερούς προώθησης ίδιων συμφερόντων, σεβασμός έναντι της ιδιαίτερης
φυσιογνωμίας κάθε λαού και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων..
4

5.  αδύναμοι λαοί: μη επανάπαυση στη βοήθεια των ισχυρών, διορατικότητα,
προγραμματισμός και αγωνιστικότητα για βελτίωση της θέσης τους στο
παγκόσμιο στερέωμα..
 ηγέτες κρατών: διάλογος, διαλλακτικότητα, αμοιβαίες υποχωρήσεις,
μετριοπάθεια, αναγνώριση του δικαιώματος αυτοδιάθεσης των λαών,
συνεργασία..
 διεθνείς οργανισμοί και ΜΜΕ: διοχέτευση οικουμενικών μηνυμάτων και
αυστηρή κριτική στις όποιες παραβιάσεις διεθνών κανόνων..
 τήρηση διεθνούς δικαίου και επιβολή κυρώσεων από το Διεθνές Δικαστήριο
της Χάγης στους παραβάτες του / επίβλεψη και προστασία της εύρυθμης
λειτουργίας της διεθνούς κοινότητας / αποκήρυξη κάθε εθνικιστικής και
επεκτατικής τάσης..
 ανθρωπιστική παιδεία (μηνύματα περί ισότητας λαών και ανάγκης
αλληλοσεβασμού)..
 ενημέρωση ως προς τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης και ανατροπή του
αρνητικού κλίματος που έχει σχηματιστεί εναντίον της..
 ευθύνη ατόμου: άρση τοπικιστικών αντιλήψεων, διαφύλαξη εθνικών
παραδόσεων και ιδιαιτεροτήτων, αποβολή εθνικών συμπλεγμάτων, γόνιμη
υιοθέτηση ξένων πολιτιστικών στοιχείων, ανεκτικότητα έναντι των λοιπών
λαών και οικουμενική συνείδηση..
 υπ’ αυτές τις προϋποθέσεις η φιλοπατρία θεμελιώνεται και
η παγκοσμιοποίηση λειτουργεί εποικοδομητικά..
5

6.  αδύναμοι λαοί: μη επανάπαυση στη βοήθεια των ισχυρών, διορατικότητα,
προγραμματισμός και αγωνιστικότητα για βελτίωση της θέσης τους στο
παγκόσμιο στερέωμα..
 ηγέτες κρατών: διάλογος, διαλλακτικότητα, αμοιβαίες υποχωρήσεις,
μετριοπάθεια, αναγνώριση του δικαιώματος αυτοδιάθεσης των λαών,
συνεργασία..
 διεθνείς οργανισμοί και ΜΜΕ: διοχέτευση οικουμενικών μηνυμάτων και
αυστηρή κριτική στις όποιες παραβιάσεις διεθνών κανόνων..
 τήρηση διεθνούς δικαίου και επιβολή κυρώσεων από το Διεθνές Δικαστήριο
της Χάγης στους παραβάτες του / επίβλεψη και προστασία της εύρυθμης
λειτουργίας της διεθνούς κοινότητας / αποκήρυξη κάθε εθνικιστικής και
επεκτατικής τάσης..
 ανθρωπιστική παιδεία (μηνύματα περί ισότητας λαών και ανάγκης
αλληλοσεβασμού)..
 ενημέρωση ως προς τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης και ανατροπή του
αρνητικού κλίματος που έχει σχηματιστεί εναντίον της..
 ευθύνη ατόμου: άρση τοπικιστικών αντιλήψεων, διαφύλαξη εθνικών
παραδόσεων και ιδιαιτεροτήτων, αποβολή εθνικών συμπλεγμάτων, γόνιμη
υιοθέτηση ξένων πολιτιστικών στοιχείων, ανεκτικότητα έναντι των λοιπών
λαών και οικουμενική συνείδηση..
 υπ’ αυτές τις προϋποθέσεις η φιλοπατρία θεμελιώνεται και
η παγκοσμιοποίηση λειτουργεί εποικοδομητικά..
5