Δραματική Ποίηση, Ευριπίδη "Ελένη", Γ΄ Γυμνασίου, Εισαγωγή σελ. 5-7

1. Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr
Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΚΑΙ Η «ΚΑΙΝΗ» ΕΛΕΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ – ΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΛΙΜΑ
ΥΠΟΘΕΣΗ – ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ
Σελ. 5 -7

12. ❢❢❢☠♬♫✄
✖✖❢ボマオ
ゑるをㅀポ

13. Οι παλιές αξίες είχαν κλονιστεί και σ’ αυτό δεν είχε
συντελέσει μόνο ο μακροχρόνιος Πελοποννησιακός
πόλεμος αλλά και το πνευματικό κίνημα των
σοφιστών. Οι σοφιστές, άνθρωποι σοφοί με πρωτότυπη
σκέψη, είχαν συρρεύσει από παντού στην Αθήνα, το
πνευματικό κέντρο της εποχής αυτής· με τη διδασκαλία
τους είχαν αμφισβητήσει τις παραδοσιακές αξίες. Οι
σοφιστές έθεταν ερωτήματα όπως:
•Yπάρχει μία και μόνη αλήθεια, μία πραγματικότητα;
•Μπορούμε να τη γνωρίσουμε;
•Μπορεί να υπάρξει ένας ηθικός κώδικας αποδεκτός από
όλους;
Τέτοιες όμως σκέψεις έκαναν πολλούς να θεωρήσουν τους
σοφιστές υπεύθυνους για την παρακμή της πόλης. Κοντά
στις ιδέες των σοφιστών βρίσκεται και ο Ευριπίδης: στις
τραγωδίες του διατυπώνονται συχνά σκέψεις που
απηχούν σοφιστικές αντιλήψεις.

14. ❢❢❢☠♬♫✄
✖✖❢ボマオ
ゑるをㅀポ

15. Απουλικός
ερυθρόμορφος
κωδωνόσχημος
κρατήρας.
Αποδίδεται στον
Ζωγράφο του
Stockholm 1999.
Παρίσι, Μουσείο
του Λούβρου

16. Ζωγράφος του
Λουτρού, 420-410
π.Χ. Το σχήμα του
αγγείου (ωόν =
αυγό) είναι
ιδιαίτερα
ταιριαστό για το
θέμα, επειδή η
Ελένη γεννήθηκε
από ένα αυγό.
Νέα Υόρκη,
Μητροπολιτικό

17. ❢❢❢☠♬♫✄
✖✖❢ボマオ
ゑるをㅀポ

18. «Προαγών»
(πρὸ τοῦ
ἀγῶνος =
δοκιμή)
Ο ποιητής
παρουσίαζε
στους θεατές
στο Ωδείο
(στεγασμένο
θέατρο) πριν
από τη
διδασκαλία της
τραγωδίας τους
χορευτές και
τους υποκριτές
χωρίς
προσωπεία

19. ❢❢❢☠♬♫✄
✖✖❢ボマオ
ゑるをㅀポ

25. Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ
Από την τριλογία του Ευριπίδη, που
παρουσιάστηκε στα Διονύσια την
άνοιξη του 412 π.X., μόνο η Ελένη
σώθηκε. Πώς να κρίθηκε άραγε;
▲ Ερμαϊκή στήλη του
Ευριπίδη (Ρωμαϊκό αντίγραφο από
πρωτότυπο του 350 - 300 π.Χ., Νάπολη,
Museo Archeologico Nazionale)

26. Αιώνες μετά...Σουρουπώνει...Ένας
δεκαπεντάχρονος νέος ανηφορίζει προς το
θέατρο της Επιδαύρου. Θα παρακολουθήσει για
πρώτη φορά παράσταση τραγωδίας. Την Ελένη
του Ευριπίδη. Πώς θα είναι άραγε; Για το
θέατρο γενικά ξέρει λίγα πράγματα. Κυρίως από
παραστάσεις παιδικού θεάτρου. Για την Ελένη
κάτι ξέρει από τη μυθολογία και τα έπη του
Oμήρου. Τον Ευριπίδη; Ακουστά τον έχει.
Γύρω του άντρες και γυναίκες, Έλληνες και
ξένοι. Χιλιάδες χρόνια μετά έχουν έρθει και
αυτοί να δουν το ίδιο έργο. Γιατί; Θα μπορέσει
άραγε να τους αγγίξει ένα έργο που γράφτηκε
πριν από αιώνες; Γιατί άραγε παίζονται ακόμη
τραγωδίες και μάλιστα με τέτοια επιτυχία;
Ανεβαίνει κιόλας τα σκαλιά του αρχαίου
θεάτρου. Άβολα που του φαίνονται τα
καθίσματα! Nιώθει κάπως παράξενα...Τόσους
αιώνες τα ίδια καθίσματα! Αλλά πόσο
διαφορετικοί οι θεατές! Κάθεται ψηλά, για να
βλέπει τα πάντα. Εξάλλου έχει ακούσει τόσο
πολλά για την ακουστική του θεάτρου! Ανοίγει
το Πρόγραμμα για να πάρει μια πρώτη ιδέα.
Σταματάει στη δεύτερη σελίδα…

28. ▼ Ελένη του Ευριπίδη από το Εθνικό Θέατρο ,
1962. Αρχαίο θέατρο Επιδαύρου. Γκίκας
Μπινιάρης (Θεοκλύμενος), Έλλη Βοζικιάδου (Α'
Κορυφαία), Στέλιος Βόκοβιτς (Αιγύπτιος Άγγελος)
▼ Ελένη του Ευριπίδη από το Εθνικό Θέατρο ,
1962. Αρχαίο θέατρο Επιδαύρου. Κάκια
Παναγιώτου (Θεονόη).

29. YΠOΘEΣH
[O Ευριπίδης όμως λέει] ότι η
πραγματική Ελένη δεν ήρθε
καθόλου στην Τροία, αλλά το
είδωλό της. O Ερμής την
άρπαξε σύμφωνα με τη
βούληση της Ήρας και την
έδωσε στον Πρωτέα, το
βασιλιά της Αιγύπτου, για να
την προστατεύει. Όταν όμως
αυτός πέθανε, ο γιος του ο
Θεοκλύμενος προσπαθούσε
να την κάνει γυναίκα του κι
αυτή κατέφυγε σαν ικέτισσα
στον τάφο του Πρωτέα.
Παρουσιάζεται λοιπόν σ’ αυτήν
ο Μενέλαος. Έχει χάσει στη
θάλασσα τα πλοία του και
προσπαθεί να διασώσει τους
λίγους συντρόφους του που
κρύβονται σε μια σπηλιά. Αφού
λοιπόν ο Mενέλαος και η Eλένη
συνεννοήθηκαν μεταξύ τους κι
έστησαν ένα δόλιο σχέδιο,
εξαπάτησαν το Θεοκλύμενο και
μπήκαν οι ίδιοι σε πλοίο, για να
κάνουν δήθεν θυσία στη
θάλασσα τιμώντας το νεκρό
Μενέλαο. Τελικά σώθηκαν και
γύρισαν πίσω στην πατρίδα τους.
(Aπόσπασμα από την «Yπόθεση», όπως έχει παραδοθεί
στα χειρόγραφα, μτφρ. Ν. Δεσύπρης)

30. Αττικός ερυθρόμορφος σκύφος.
Βρέθηκε στην αρχαία
Σουέσσουλα στην Κάτω Ιταλία.
Στην πλευρά Α ο Πάρης αρπάζει
την Ελένη από τον καρπό. Ο
Αινείας, ο γιος της Αφροδίτης,
συνοδεύει τον Πάρη κρατώντας
μια ασπίδα λονταριού. Η
Αφροδίτη και ο Έρωτας
περιστοιχίζουν την Ελένη. Ο
Έρωτας ίπταται πάνω από το
ζευγάρι ενώ η Αφροδίτη
στρέφει το πρόσωπο της Ελένης
προς τον Πάρη. Η Πειθώ
ακολουθεί πίσω από την
Αφροδίτη με ένα λουλούδι στο
χέρι.
Βοστόνη, Μουσείο Καλών
Τεχνών.

33. Αττικός ερυθρόμορφος
κρατήρας. Βρέθηκε στην
Εγνατία της Κάτω Ιταλίας.
Αποδίδεται στον Ζωγράφο
του Μενελάου, 450-440 π.Χ.
Ο Μενέλαος, ενώ
καταδιώκει την Ελένη μετά
την άλωση της Τροίας,
μαγεύεται από την ομορφιά
της και τη συγχωρεί,
αφήνοντας το ξίφος του να
γλιστρήσει από το χέρι του
στο χώμα. Ο Έρωτας και η
Αφροδίτη (αριστερά)
παρακολουθούν τη σκηνή.
Παρίσι, Μουσείο του
Λούβρου.

34. Έχω
μπερδευτεί!

35. ▲ Ερμαϊκή στήλη του
Ευριπίδη (Ρωμαϊκό αντίγραφο από
πρωτότυπο του 350 - 300 π.Χ., Νάπολη,
Museo Archeologico Nazionale)

37.  Ο κόσμος είναι αντιφατικός (για καθετί υπάρχουν δύο
αντίθετες απόψεις, που καθεμιά έχει τη δικαιολόγησή της)
 Οι φιλοσοφικές του απόψεις, που τις περνά στο θέατρο μέσω
των ηρώων του, είναι διαφορετικές από αυτές που ίσχυαν στην
εποχή του (ονομάστηκε «από σκηνής φιλόσοφος»)
 Χειρίστηκε τους μύθους με μεγάλη ελευθερία
 Άσκησε κριτική στις καθιερωμένες αξίες
 Καταδίκασε τον πόλεμο και παρουσίασε τις συμφορές που
προκαλεί.
 Απομυθοποίησε τους παραδοσιακούς ήρωες
 Ανύψωσε στο έργο του ταπεινά πρόσωπα (δούλους,
βαρβάρους)
 Άσκησε κριτική στις θρησκευτικές αντιλήψεις της εποχής
του

39. Αλέκος Φασιανός, Ελένη, 1985, Ακριλικό.

40. Αττικός ερυθρόμορφος
κρατήρας του Ζωγράφου
της Περσεφόνης, 440-
430 π.Χ. Ο Μενέλαος,
ενώ καταδιώκει την Ελένη
μετά την άλωση της
Τροίας, μαγεύεται από
την ομορφιά της και τη
συγχωρεί, αφήνοντας το
ξίφος του να γλιστρήσει
από το χέρι του στο χώμα.
Toledo Museum of Art.

41. Στην τραγωδία «Ελένη» ο Ευριπίδης καταδικάζει τον πόλεμο.

42. «Μήδεια» «Ηρακλείδαι» «Ιππόλυτος»
«Ηρακλής
μαινόμενος»
«Τρωάδες» «Ηλέκτρα»
«Ίων» «Φοίνισσαι» «Ορέστης»
«Βάκχαι» «Ρήσος»
«Κύκλωψ»
Είναι το μόνο πλήρες
σατυρικό δράμα που
έχει σωθεί .

43. • Πρόσθεσε τον δεύτερο υποκριτή
• Καθιέρωσε την τριλογία, δηλ. τρεις
τραγωδίες που πραγματεύονταν
διαδοχικά στάδια ενός μύθου
•Πρόσθεσε τον τρίτο
υποκριτή
•Αύξησε τα μέλη του χορού
από δώδεκα σε
δεκαπέντε
•Εισήγαγε την τριλογία με
τη μορφή αυτόνομων
θεματικά δραμάτων
•Έδωσε μεγαλύτερη
έκταση στο διάλογο των
προσώπων
•Χρησιμοποίησε πολύ την
«τραγική ειρωνεία»,
παρουσίαζε δηλ. τους ήρωες
να αγνοούν πράγματα που
γνώριζαν οι θεατές,
προκειμένου να
δημιουργήσει έντονο
δραματικό αποτέλεσμα
• Μονιμοποίησε τον
αφηγηματικό
πρόλογο
• Επινόησε τον «από
μηχανής θεό», δηλ.
τον θεό που
εμφανίζεται για να
δώσει λύση σε
κάποιο αδιέξοδο της
υπόθεσης
• Μείωσε την
έκταση των
χορικών
• Υποβάθμισε το
Χορό ως δραματικό
όργανο