SlideShare une entreprise Scribd logo

Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë

•
•
Coalition of youth organizations SEGA
Coalition of youth organizations SEGA
FormationBusinessTechnologie
1  sur  84
Télécharger pour lire hors ligne
PLANIT AKSIONAR PËR IMPLEMENTIM TË STATEGJISË NACIONALE PËR TË RINJ NË REPUBLIKËN E MAQEDONISË Shkup, nëntor 2008 ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___172
Agjencia e Rinisë dhe Sportit * Mendimet e shprehura në këtë publikim u takojnë autorëve dhe nuk i shprehin qëndrimet e UNIFEM-it, Kombeve të Bashkuara dhe organizatave të tyre shoqëruese * Ky publikim është mundësuar me mbështetje të Fondit Zhvillimor për Gratë të Kombeve të Bashkuara (UNIFEM) ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___173
PËRMBAJTJA E PLANIT Lista e shkurtesave të përdorura ------------------------------------------------------------------------------------------------------- 176 1. Rezyme ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 177 2. Përmbajtja e planit dhe metodologjia ---------------------------------------------------------------------------------------------- 178 3. Informacione për gjendjet e përgjithshme në sferën e rinisë----------------------------------------------------------------- 179 4. Baza dhe korniza rregullative e planit ---------------------------------------------------------------------------------------------- 181 5. Plane Aksionare ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 181 5.1. Prioritet Arsimi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 181 5.1.1. Informacione mbi gjendjen -------------------------------------------------------------------------------------------------------- 181 5.1.2 Qëllimet për arsim prioritar -------------------------------------------------------------------------------------------------------- 182 5.2 Prioritet Vetëpunisim rinor --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 185 5.2.1 Informacion për gjendjen ----------------------------------------------------------------------------------------------------------- 185 5.2.2 Qëllimet për prioritetin e vetëpunësimit të rinisë --------------------------------------------------------------------------- 187 5.3 Prioritet cilësia e jetesës ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 189 5.3.1 Informacion për gjendjen ----------------------------------------------------------------------------------------------------------- 189 5.3.2 Qëllimet për prioritetin cilësia e jetesës --------------------------------------------------------------------------------------- 190 5.4 Prioritet Shëndetësia dhe parandalimi shëndetësor ---------------------------------------------------------------------------- 192 5.4.1 Informacion për gjendjen në rajon----------------------------------------------------------------------------------------------- 192 5.4.2.Qëllime për prioritet shëndetësor dhe parandalimi ------------------------------------------------------------------------ 192 5.5.Prioritetet Partipacimi i të rinjve ------------------------------------------------------------------------------------------------------- 194 5.5.1 Informim për gjendjen --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 194 5.5.2.Qëllime për prioritetet dhe partipacimi i të rinjve --------------------------------------------------------------------------- 195 5.6 Prioritet Informim rinor-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 196 5.6.1. Informim për gjendjen -------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 196 5.6.2 Qëllim për prioritet dhe informim rinor ----------------------------------------------------------------------------------------- 197 5.7 Prioriteti Kulturë----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 198 ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___174
5.7.1 Informata për gjendjen në sferën ------------------------------------------------------------------------------------------------ 198 5.7.2 Qëllime për prioritetin kulturë: ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 199 6. Paraqitje tabelare të planeve aksionale sipas prioriteteve -------------------------------------------------------------------- 203 6.1 Tabela – Plan aksional për prioritetin arsim ---------------------------------------------------------------------------------------- 203 6.2 Tabelë – Plan aksional për prioritetin vetëpunësim rinor --------------------------------------------------------------------- 209 6.3 Tabelë– Plan aksional për prioritetin Cilësi e jetesës --------------------------------------------------------------------------- 214 6.4 Tabelë– Plan aksional për prioritetin Shëndet dhe parandalim -------------------------------------------------------------- 219 6.5 Tabela – Plani aksional për prioritetin Participimi i të rinjve ------------------------------------------------------------------ 227 6.6.Tabela – Plani aksional për prioritetin Informimi rinor -------------------------------------------------------------------------- 230 6.7 Tabela –Plan aksional për prioritetin Kulturë -------------------------------------------------------------------------------------- 235 6.8 Tabela Plan aksional për prioritetin e Punës rinore lokale -------------------------------------------------------------------- 238 7. Pjesëmarrësit në procesin e Përgatitjes të Planit aksional për implementimin e strategjisë kombëtare për të rinj 242 7.1 Anëtarët e Komisionit Kombëtar për përgatitjen e Planit aksional për implementimin e Strategjisë Kombëtarre për të rinj ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 242 7.2 Pjesëmarrës në Grupin e punës për prioritet Arsimin -------------------------------------------------------------------------- 243 7.3 Pjesëmarrës në grupin e punës për prioritetin Vetëpunësim rinor --------------------------------------------------------- 244 7.4 Pjesëmarrës në grupin e punës për prioritetin Cilësia e Jetesës ----------------------------------------------------------- 245 7.5 Pjesëmarrës në grupin e punës Shëndetësi dhe parandalim ----------------------------------------------------------------- 246 7.6 Pjesëmarrës të grupit punues për prioritetin Participimi i të rinjve --------------------------------------------------------- 247 7.7 Pjersëmarrës në grupin e punës për prioritetin Informimi rinor ------------------------------------------------------------- 248 7.8 Pjesëmarrës në grupin e punës për prioritetin Kulturë ------------------------------------------------------------------------- 249 8. Literatura e përdorur ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 251 ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___175
Lista e shkurtesave të përdorura ARS – Agjencia e Rinisë dhe Sportit në Republikën e Maqedonisë APRM – Agjencia e Punësimit në Republikën e Maqedonisë MASh– Ministria e Arsimit dhe Shkencës BZhA- Byroja e Zhvillimit të Arsimit QKTVB – Qendra për Këshillim dhe Testim Vullnetar dhe të Besueshëm NjPL – Njësi të Pushteteve Lokale BNjPL – Bashkësia e Njësive të Pushtetit Lokal MPPS – Ministria e Punës dhe Politikës Sociale MPB – Ministria e Punëve të Brendshme ERMSh – Enti Republikan i Mbrojtjes Shëndetësore MSh – Ministria e Shëndetësisë MPL –Ministria e Pushtetit Lokal MF – Ministria e Financave ShQ – Shoqata të Qytetarëve UNSM – Unioni Nacional Studentor i Maqedonisë SNR – Strategjia Nacionale Rininë në Republikën e Maqedonisë PAN - Plan Aksionar Nacional për implementim të SNR-së për vitin 2009 UShMM – Unioni i Shkollave të Mesme në Maqedoni UNIFEM – United Nations Development Fund for Women UNFPA – United Nations Population Fund UNICEF – United Nations Childrens’ Fund UNAIDS – United Nations Joint Program on HIV/AID ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___176
1. Rezyme Me iniciativën e Agjencisë së Rinisë dhe Sportit në Republikën e Maqedonisë (në tekstin e mëtejshëm ARS) dhe Koalicionit të Organizatave Rinore SEGA (në tekstin e mëtejshëm SEGA) në fillim të muajit gusht të vitit 2007 filloi përgatitja e Planit Aksionar Nacional për implementim të Strategjisë Nacionale për të Rinjtë për vitin 2009 (në tekstin e mëposhtëm PAN për implementim të SNR-së për 2009). Ky obligim i ARS-së është paraparë me Programin Nacional për Miratim të të Drejtës të BE 2007 – 2009, Kapitulli 3.26 – Arsim dhe Kulturë, Rajoni 3- Rini. Procesi është financuar prej UNIFEM, ARS dhe SEGA. Qëllimi i PAN-së për implementim të SNR-së për vitin 2009 është sigurimi i veprimtarisë sistematike, të fokusuar dhe gjithëpërfshirëse të aktorëve në sferën e rinisë në Republikën e Maqedonisë, ndërsa në drejtim të zgjidhjes së problemeve rinore dhe plotësimin e nevojave të përcaktuara me Studimin themelor për trendet rinore në Republikën e Maqedonisë dhe SNR-së. Në suazat e PAN-së për implementim të SNR-së për 2009 janë përfshirë katër segmentet (siç janë përcaktuar në SNR) apo tetë fushat që përbëjnë prioritet dhe kjo: arsimi, vetëpunësimi rinor, cilësia e jetesës, shëndetësia dhe parandalimi, informimi i të rinjve, punë lokale për të rinj dhe pjesëmarrja e të rinjve. Për secilën prej fushave të dhëna janë kryer Plane aksionare të veçanta të cilave u paraprijnë analiza paraprake të gjendjes aktuale në secilën sferë. Plani është rezultat i punës së Komisionit Nacional për Përgatitje të PAN-së për implementim të SNR-së për 2009 (në tekstin e mëtejshëm Komisioni)dhe grupet e punës të formuara për çdo prioritet më vete. Komisioni është formuar që në fillim, që më vonë t’i ndërmarrë në kompetencat e veta të gjitha aktivitet e ardhshme për përgatitjen e Planeve aksionare të veçantave në suazat e prioriteteve të përcaktuara në SNR. Komisioni ka 18 anëtarë prej të cilëve 8 janë përfaqësues të ministrive relevante (drejtësi, kulturë, shëndetësi, pushtet lokal (vetëqeverisje lokale), mjedis jetësor, arsim, punë dhe politikë sociale, financa), 8 janë përfaqësues të organizatave rinore, një është përfaqësues i BNjPL-së dhe një është përfaqësues i Agjencisë Nacionale për Programe Arsimore Evropiane dhe Mobilitet. Plani i dedikohet si Qeverisë të Republikës së Maqedonisë ashtu edhe të gjithë faktorëve të tjerë që janë përfshirë me Planet aksionare të detajuara (organizatat rinore, organizatat të cilat punojnë mbi çështjet gjinore, ministritë, agjencitë etj.) dhe donatorëve potencialë për të cilët ky plan përputhet me aktivitetet e tyre operative. Subjekti përgjegjës për zbatimin e planit është ARS-ja. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___177
2. Përmbajtja e planit dhe metodologjia Si hap i parë në procesin e përgatitjes së planit u formua qytetare dhe ministrive, ndërsa është udhëhequr prej Komisioni Nacional për Përgatitjen e PAN-së për implementim koordinatorit (anëtar i Komisionit Nacional). Si aspekt i të SNR-së për 2009 (në tekstin e mëposhtëm Komisioni veçantë në përgatitjen e planit është përfshirë edhe koncepti i Nacional) nëpër procesin e gjerë të nominimit dhe të gjinisë. Metodologjia e punës për grupet e punës, mjetet dhe zgjedhjeve të anëtarëve të ministrive të përfshira dhe forma skicë e Planit aksionar janë dizajnuar dhe janë organizatave rinore qytetare. Për Komisionin Nacional janë përshtatur në mënyrë të posaçme me kërkesat dhe qëllimet e organizuar një sërë trajnimesh në të cilat përkrah forcimit planit. Pjesëmarrësit morën udhëzime konkrete se si të themelor të kapaciteteve të anëtarëve u përgatit edhe procesi kryejnë analizë gjithëpërfshirëse të mjedisit rrethues, për përcaktimin e pjesëmarrësve në përgatitjen e PAN-së për detektimit të problemeve që janë prioritet, dhe përcaktim implementim të SNR-së për vitin 2009, obligimet e tyre dhe aktivitetesh për trajtimin përkatës të problemeve të detektuara. rezultatet e pritura. Nëpër një sërë sesionesh të grupeve të punës u përcaktuan aktivitetet kryesore të PAN-së për Segmenti arsim i përkushtohet modernizimit të arsimit dhe implementim të SNR-së për 2009, rezultatet e pritura, sinkronizimit të programeve mësimore në përputhje me ato indikatorët dhe përgjegjësitë. Dokumenti i tillë skicë është evropiane. Gjithashtu, këtu përfshihet edhe arsimi joformal si dhënë në diskutim publik dhe është dërguar tek ministritë mjet për zhvillim të rinisë, zhvillimit të vazhdueshëm të kompetente. Përfundimet e marra janë shqyrtuar përsëri prej karrierës së kuadrit arsimor, pjesëmarrjes së të rinjve në Komisionit Nacional pas kësaj vijoi përfshirja e krijimin e programeve arsimore dhe evalvim i realizimit. Në rekomandimeve të miratuara në formulimin e tekstit suazat e këtij prioriteti, janë përfshirë edhe mundësitë e përfundimtar të dokumentit. Nëpër të gjitha aktivitetet për barabarta për arsim. Është e rëndësishme të përmendim se përgatitjen e planit gjithsej janë përfshirë 289 pjesëmarrës. qëllimet që janë vendosur në këtë prioritet përputhen me qëllimet të cila janë vendosur në Strategjinë Nacionale për Në suazat e PAN-së për implementim të SNR-së për 2009 Arsim dhe mundësojnë aktivitetet që do të ndërmerren në janë përfshirë katër segmentet (siç janë përcaktuar në SNR) raport me të dy strategjitë të jenë komplementare dhe të apo tetë fushat që përbëjnë prioritet dhe kjo: arsimi, sinkronizuara. vetëpunësimi rinor, cilësia e jetesës, shëndetësia dhe parandalimi, informimi i të rinjve, punë lokale për të rinj dhe Segmenti i punësimit të rinisë i përmban fushat: sipërmarrje pjesëmarrja e të rinjve. Planet e veçanta për secilin prioritete u rinore, tranzicion i shpejtë prej arsimit deri në vendin e punës përgatitën prej grupit të veçantë të punës për secilin prioritet. dhe konkurrencë më e madhe në tregun e fuqisë së punës. Çdo grup pune përbëhej prej përfaqësuesve të organizatave Drejtimet e këtij prioriteti hapin mundësi për dhënie të ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___178
prioritetit të punësimit të të rinjve në programet e Qeverisë për Vetëm një pjesë e vogël e serviseve sociale i përfshijnë edhe zvogëlim të papunësisë. Gjithashtu, këto drejtime hapin të rinjtë si kategori. Aksionet në suazat e këtij segmenti mundësi për diskutim me sektorin biznes dhe përmirësim të kërkojnë koordinim të veçantë midis institucioneve prej gjendjeve sidomos në raport të aspekteve të konkurrencës së fushave të dhëna që të mundësohet kanalizim i drejtë i të rinjve në tregun e punëtore dhe tranzicion të shpejtë prej fondeve drejt plotësimit të nevojave. arsimit deri në punë. Segmenti i pjesëmarrjes rinore ka të bëjë me pjesëmarrjen Segmenti i cilësisë së jetesës ka të bëjë me jetën sociale dhe aktive të të rinjve në procesin e vendimmarrjes në nivel lokal kulturore të të rinjve, mbrojtjen e mjedisit, shëndetin dhe dhe nacional. Kjo, në të vërtetë, do të thotë realizim i të marrjen me sport. Mund të thuhet se pjesa më e madhe i drejtës i riu të marrë pjesë në krijimin e të tashmes dhe të së organizatave rinore dhe organizatave me grup qëllimor rininë ardhmes më të mirë. Pjesëmarrja rinore është trajtuar në veprojnë pikërisht në suazat e këtij prioriteti e kjo kryesisht në vendin tonë dhe tashmë prodhon modele konkrete në punën e pjesët e kulturës, sportit, mjedisit jetësor dhe shëndetësisë. pushtetit lokal. disa si kombinim i formave të vjetra, kurse disa si organizata 3. Informacione për gjendjet e përgjithshme në krejtësisht të reja. sferën e rinisë Organizatat rinore në Maqedoni që para tranzicionit ekzistoin Sot sektori rinor në Maqedoni është kombinim i shoqatave si shoqata studentësh, këshille rinore dhe unione rinore me dhe kjo: organizata rinore, organizata prej fushave të portofoli të pasura të aktiviteteve në fusha të ndryshme si ndryshme që kanë grup qëllimor të rinjtë, shoqata studentësh arsim, kulturë, mjedis jetësor, çështje lokale etj. Të rinjtë e dhe unione studentësh, rinia e partive politike, shoqata rinore periudhës para tranzicionit në to i gjenin format e nevojshme kulturore-artistike. Në Strategjinë Nacionale për të Rinj nuk për vetëshprehje dhe për përfshirje në proceset e jetesës ekziston përkufizim për përfshirjen e sektorit rinor apo përsëri shoqërore. Paralelisht me kalimin e vendit tonë në demokraci të shoqatave rinore që krijon një problem të caktuar në këto forma rinore fillojnë të transformohen, kurse pjesa më e veprimtarinë e këtyre organizatave, në shpërndarjen e madhe e tyre nuk ekzistojnë më. Për fat të keq prej vitit 1992 fondeve për çështje rinore dhe gjatë trajnimit të grupit e këndej jemi dëshmitarë të rënies jo të zhurmshme të qëllimor. Në suazat e hulumtimi të vetëm të kapaciteteve të platformës më të madhe rinore, Këshilli Rinor në Maqedoni organizatave rinore në Maqedoni i realizuar në suazat e dhe, gjithashtu, të dy përpjekjeve të pasuksesshme për projektit ―Së bashku për të rinjtë‖ është veçuar ekzemplar prej ringjallje të tij. Por, për llogari të tij, mbijnë forma të reja rinore, 60 shoqatash, përfshirë këtu edhe rininë e partive politike, i cili e konstaton pikërisht kombinimin e mësipërm të shoqatave. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___179
në qytete të ndryshme në Maqedoni. Në dhjetor të vitit 2004 SNR-ja i është dorëzuar në mënyrë solemne Qeverisë së Në Republikën e Maqedonisë më tepër se 10 vjet i riu Republikës së Maqedonisë për miratim. Miratimi zyrtar i interesat dhe nevojat e veta i realizon me vetiniciativë dhe në dokumentit është bërë në dhjetor të vitit 2005. korrelacion me nivelin e vet të informimit dhe rrjetëzimit në rrethinën më të gjerë. Mungesa e strukturës së organizuar Krijimi i Strategjisë Nacionale të Rinisë me participim të të rinore, e njohur dhe e mbështetur prej faktorëve vendas dhe rinjve së bashku me vendosjen e bërthamës fillestare të të huaj, ka ndikim negativ mbi pozitën, që nuk është për t’u organizatave rinore nëpërmjet Koalicionit SEGA drejt pasur zili, të të rinjve. Sinjalet e para të qasjes së strukturuar platformës më të gjerë nacionale, si dhe përpjekja për të parin drejt përgatitjes dhe implementimit të Politikës Nacionale Parlament Rinor Nacional janë shembuj pozitivë se sektori Rinore në Maqedoninë e tranzicionit mund të regjistrohen prej rinor edhe pse i demotivuar dhe i margjinalizuar, ende është i vitit 2001. Aktiviteti i parë real, i zbatuar më pas, është pranishëm dhe mund të mobilizohet. Në atë drejtim aktivizimi i ndërmarrë prej institucioneve qeveritare si kujdesie për debatit për vendosje të hartës të sektorit të rinisë, për popullatën e re dhe nevojat e saj, mendime dhe propozime, përcaktim të kritereve për shoqatat rinore dhe intervenimet për është studimi i madh, ―Studimi Themelor për Trendet Rinore përshtatje të legjislativës me nevojat e sektorit rinor, do ta në Republikën Maqedonisë‖. Ky dokument që është finalizuar lehtësojnë dhe njëkohësisht mbështesin implementimin e dhe botuar në fillim të vitit 2004 është ―lajmërues‖ i Strategjisë Strategjisë Nacionale të Rinisë. Me këtë do të fillojë një Nacionale të Rinisë të ardhshme, përpunimi i të cilës është proces i ri më i gjerë i realizimit të programit dhe aktiviteteve iniciuar menjëherë pas shpalljes së studimit. Përmbajtja e që do të kuptojnë trajtim më të drejtpërdrejtë dhe të SNR-së përgatitej nëpërmjet një sërë debatesh të organizuara koordinuar të çështjeve rinore në vend. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___180
4. Baza dhe korniza rregullative e planit PAN për implementim të SNR-së për vitin 2009 bazohet në prioritetet, qëllimet strategjike dhe strategjitë e paraqitura në SNR. Nga ana tjetër përsëri, SNR-ja është dokumenti më i lartë shtetëror i cili momentalisht ekziston në Republikën e Maqedonisë, kurse ka të bëjë me rregullimin e çështjeve rinore dhe e udhëheq trajtimin e nevojave rinore prej institucioneve. Si edhe gjatë përgatitjes së SNR-së edhe në këtë proces Komisioni dhe grupet e punës përdornin dokumente me të cilat rregullohen çështjet rinore në BE me qëllim që të lehtësohet procesi i harmonizimit të aktivitetet vendase me aktivitetet dhe rregullativën e BE-së. Dokumentet më të rëndësishme janë Libri i Bardhë për të Rinjtë në BE, Karta Evropiane për Pjesëmarrje të të Rinjve në Jetën Lokale dhe Rajonale, Indikatorët e Politikës dhe Drejtimeve Rinore prej programit të BE-së të Rinjtë në Aksion 2007. Aktivitetet në këtë plan në suazat e prioriteteve të mëvetësishme mbështeten në ligje dhe strategji të ndryshme relevante për fushat e dhëna. 5. Plane Aksionare 5.1. Prioritet Arsimi 5.1.1. Informacione mbi gjendjen Fillimi i mileniumit të ri shënon një kohë të revolucionit dhe evoluimit të njohurisë me çka trasohet rruga e arsimit si kusht i patjetërsueshëm. Ministria e Arsimit dhe Shkencës ( MASh) nëpërmjet sistemit arsimor prodhon kuadro arsimi, njohuritë, aftësitë, talenti, mendimi kritik, aftësitë krijuese, puna kërkimore dhe mësimi i përjetshëm i të cilëve janë të drejtuar përkundrejt tendencave evropiane të arsimit. E ardhmja e Evropës synon shoqëri dhe ekonomi të bazuara në njohuri (knowledge based economy). Këto përpjekje të MASh-së janë përcaktuar në dokumentet kryesore me të cilat rregullohet procesi arsimor në Republikën e Maqedonisë (Strategjia Nacionale për Arsimi dhe Planet Aksionare për Implementim të Strategjive), ndërsa janë operacionalizuar dhe zbatohen nëpërmjet vendosjes së Ligjit për rregullim të Arsimit , si dhe mësimit të përjetshëm dhe arsimit të të rriturve. Ministria e Arsimit dhe Shkencës ia del ta ndjekë hapin e arsimit evropian. Pikërisht në atë drejtim të krijimit të politikave arsimore, janë sjellë: Ligji për Arsim Tetëvjeçar (―Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë‖ nr. 103/08) sipas të cilit arsimi tetëvjeçar është i detyrueshëm dhe zgjat nëntë vjet (neni 4), Ligji për Ndryshime dhe Plotësim të Ligjit për Arsim të Mesëm (―Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë‖ nr. 49/07), sipas të cilit vendoset arsimi i mesëm i detyrueshëm (neni 1) dhe Ligji për Arsim të Lartë (―Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë‖ nr. 35/08). Vendosja e arsimit të mesëm të detyrueshëm dhe zgjerimi i sanksioneve ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___181
në qoftë se veprohet në kundërshtim me ligjin kjo do të thotë hyrje e hapur për të gjithë nxënësit në sistemin arsimor. Mandej, është sjellë Ligji për Arsim të të Rriturve (―Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë‖ nr. 7/08) me të cilin u krijua kornizë juridike me të cilën rregullohet arsimi i të rriturve, aktivitetet, institucionet dhe institutet të cilët mund të realizojnë këtë lloj arsimi, llojet dhe format e arsimit të të rriturve. Ekziston Qendra për Arsim Profesional e cila tashmë ka përpunuar programet që kanë lidhje të drejtpërdrejtë me tregun e punës, është formuar Qendra për Arsim të të Rriturve në përputhje me Ligjin për Arsim të të Rriturve (neni 34), kurse, gjithashtu, është formuar Agjencia Nacionale për Programe Mësimore Evropiane dhe Gatishmëri (mobilitet) në të cilën njëra prej institucioneve më të rëndësishme për implementimin e fondeve nga fusha e rinisë dhe arsimit të përjetshëm. Nëpërmjet procesit arsimor krijohen njohuri dhe aftësi. Njohuritë dhe aftësitë gjenerizohen si në anën e shfrytëzuesve të shërbimeve arsimore që janë përfshirë me procesin e arsimit, por, gjithashtu, dhe në anën e atyre që sistemin arsimor e krijojnë dhe e zbatojnë. Por, gjithashtu, gjenerizohen edhe njohuritë dhe aftësitë që nuk janë pjesë e drejtpërdrejtë e procesit arsimor, por janë rezultat e asaj që ndodh në margjinat e tij, në komunikimin e përditshëm jo të strukturuar të atyre që i quajmë nxënës ose studentë, lidhen me kuriozitetin e shkaktuar prej asaj që është thënë apo që nuk është thënë, apo përsëri janë projeksion i mëvetësishëm i imagjinatës, këmbënguljes dhe punës së konsumatorit të shërbimit arsimor. Njohuritë dhe aftësitë në përputhje me moshën, njohuritë e mëparshme dhe përvojat e konsumatorit të shërbimit arsimor, gradohen sipas kompleksitetit dhe përmbajtjes së vet dhe janë të ndryshme sipas shkallës së finalizimit të aspektit të përdorimit të drejtpërdrejtë në tregun e punës. Me fjalë të tjera, parë nga ana konceptuale, blloqe të ndryshme arsimore të dedikuara konsumatorëve të moshave të ndryshme dhe me përvoja të ndryshme kanë përkushtim të ndryshëm. Disa përbëjnë vetëm bazën mbi të cilën do të mbindërtohen njohuritë dhe aftësitë me shkallë më të lartë të finalizimit. Dhe gjithashtu, deri në nivelin kur konsumatori duke pasur në përdorim nivelin e nevojshëm të pjekurisë është i aftë t’i thithë dhe në mënyrë konsekuente t’i përdorë njohuritë që nënkuptojnë finalizim të të gjithë arsimit të deritanishëm dhe të njëjtat t’i eksponojë në tregun e apo t’i vendosë në funksion pune të drejtpërdrejtë. Në kontekstin e asaj çka është thënë deri tani, e pakontestueshme, imperativ, i ditëve të sotme, është njohuria, kurse të rinjtë janë ata të cilët janë trashëgimtarë, vazhdues të veprave dhe gjeneratorë të ndryshimeve me qëllim zbatimin dhe ndjekjen epokave bashkëkohore (teknologjia informatike etj.). 5.1.2 Qëllimet për arsim prioritar Qëllimi i përgjithshëm Zhvillimi social dhe integrimi social i të rinjve përmes arsimit cilësor formal dhe joformal . ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___182
Qëllimet specifike Qëllimi specifik 1: Integrimi social i të rinjve përmes procesit arsimor (arsim formal dhe joformal) Në kuadër të këtij qëllimi parashikohen disa lloje të aktiviteteve të cilat përmes qasjeve të ndryshme duhet të sjellin përfshirje masive dhe kyçjen e të rinjve në sistemin arsimor, ndërsa me këtë edhe soacializimin e tyre. Mjetet e propozuara kanë të bëjnë në përkrahjen e të rinjve gjatë proceseve të integrimit të tyre social, iniciativa të drejpërdrejta të të rinjve, por edhe mjete për intervenim të drejpërdrejt ndaj prindërve, arsimtarëve dhe profesorëve si të do ngrihej vetëdija për rëndësinë e arsimit si proces dhe sistem inkluziv. Grupi i parë i aktiviteteve ka të bëjë në nxitjen e aktivizimit dhe vullnetarizimit tek të rinjtë, ndërsa me këtë edhe kyçjen e të rinjve nga mjediset urbane, por para së gjithash nga ato rurale në aktivitetet për socializim si dhe riintegrimin e të rinjve në sistemin arsimor. Më tej planifikohen aktivitete për përkrahjen e të rinjve me nevoja të posaçme përmes përpunimit të strategjisë dhe ndarjen e mjeteve financiare, si dhe përmes formimit të fondeve për përkrahjen e iniciativave dhe programeve rinore. Në grupin e dytë të aktiviteteve planifkohet promovimi i vlerave pozitive dhe arritjeve në sistemin arsimor, organizimin e vizitave reciproke të shkollave, përforcimin e kapaciteteve të të rinjve përmes formave të ndryshme të distribuimit të diturisë, realizimit të debateve dhe seminareve me karakter multietnik si për për të rinjtë ashtu edhe për profesorët dhe prindërit për shkak të ngritjes së vetëdijes dhe promovimit të karakterit multietnik të shoqërisë dhe sjelljes së padhunshme. Këto aktivitete planifikohen për arsimin fillor dhe të mesëm. Grupi i fundit i aktiviteteve në kuadër të qëllimit të parë ka të bëjë me organizimin e vizitave të ligave sportive, për shkak të përforcimit të frymës sportive, por edhe për shkak të socializimit dhe zhvillimit psikofizik të personit. Qëllimi specifik 2: Pjesëmarrja e rritur e të rinjve në krijimin dhe implementimin e procesit arsimor. Pjesëmarrja e të rinjve është potencuar si njëri nga faktorët kyç në ndërtimin e një sistemi arsimor më cilësor dhe më efikas të përshtatur në nevojat e zhvillimit të ardhshëm të karrierës së të rinjve. Pjesëmarrje parashikohet përmes qëndrimeve rinore dhe ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___183
nevojave të paraqitura përmes mënyrave formale dhe joformale të shoqërimit të të rinjve si dhe shkollave dhe të fakulteteve, ashtu edhe jashtë tyre. Aktivitetet e parapara në fillim përfshijnë informim të gjerë midis të rinjve për të drejtat dhe obligimet e tyre në pikëpamje të pjesëmarrjes të ndërtimit të procesit dhe procesit arsimor. Informimi i këtillë është dimenzionuar përmes materialeve informative dhe përpunimit të ueb portalit arsimor nacional, por edhe përmes aktiviteteve programore të organizatave rinore. Gjithashtu, me qëllim të participimit të barabartë dhe kontributit përmbajtjesor të të rinjve në organet dhe trupat në shkollat, por edhe në organizatat e nxënësve dhe të studentëve, është paraparë ndërtimi i kapacitetit të të rinjve për mendim kritik, ndërtimin e qëndrimeve dhe qasje rinore. Aktivitetet e këtilla planifikohen në nivel lokal, si do të përforcohej pjesëmarrja e të rinjve në ndërtimin e strategjive arsimore lokale, por edhe atë nacional me qëllim që të mundësohet ndikim më i madh i të rinjve lidhur me çështjet fundamentale. Sipas aktiviteteve të planifikuara, organizatat rinore do të punonin në çështjen e konfirmimit dhe arrtijeve të qasjes së saktë procentuale të të rinjve në organet dhe trupat shkollore, balancim të barabartë gjinor dhe kyçjen e personave me nevoja të posaçme. Pjesa tjetër e aktiviteteve të cilat janë kahëzuar drejt qëllimit specifik kanë të bëjnë në përmirësimin e mënyrës së funksionit të unionit të nxënësve të shkollave të mesme, përforcimin e kapacitetit dhe resurseve materiale të organizatave rinore si do të dilnin në përkrahjen e iniciativave rinore. Qëllimi specifik 3: Promovimi dhe sigurimi i mundësive të barabarta për arsimim të të rinjve me qëllim të nxitjes së zhvillimit të tyre individual. Aktivitetet në kuadër të këtij qëllimi ndërlidhen me iniciativa tjera dhe me plane të përgatitura nga ana e organeve kompetente dhe organizatave qytetare dhe njëherit paraqesin përpjekje fillestare përmes të cilave më tej duhet të hapet sferë më e gjerë për aksion si të subjekteve qeveritare ashtu edhe të atyre joqeveritare. Këtu janë përfshirë përpunimi i strategjive aktive për trajtimin e të rinjve të kanosur social përmes procesit arsimor, përgatitjen e studimeve për skenimin e situatës me konviktet e nxënësve të shkollave të mesme dhe të studentëve, analiza për nevojat e të rinjve me pengesa në zhvillmin e mësimit. Në drejtim të nxitjes së zhvillimit individual të paraparë me stërvitjen e lidershipit me qasje të barabartë gjinore. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___184
5.2 Prioritet Vetëpunisim rinor 5.2.1 Informacion për gjendjen Sipas kumtesës të Entit Shtetëror për Statistikë për vitin 2007 në Republikën e Maqedonisë shkalla e papunësisë së popullatës të moshës prej 15 deri 24 vjet është 57,7 %, e cila në krahasim me shkallët e papunësisë të moshës prej 25 deri 49 (32,9%) dhe të moshës prej 50 deri 64 (28,5%) është në mënyrë të konsiderueshme më e lartë. Gjithashtu, kjo shkallë është rreth 1,7 herë më e lartë nga shkalla e përgjithshme e papunësisë (34,9%). Arsyet më të mëdha për papunësinë tek të rinjtë janë: Struktura e keqe kualifikuese (numër i madh i të rinjve janë të pakualifikuar ose gjysmë të kualifikuar). Mosakordim i nevojave të tregut të punës dhe sistemit të arsimit. Nevojat e punëdhënësit jashtëzakonisht janë për personat me përvojë pune. Hovi i fuqishëm i ekonomisë së përhimtë, me çfarë personat janë të punësuar në mënyrë faktike, por edhe më tutje evidentohen si të papunë për shkak të realizimit të të drejtës së mbrojtjes shëndetësore. Shkalla e punësimit tek të rinjtë është 15,2% dhe është për reth 2,4 herë më e ulët nga shkalla e përgjithshme e punësimit (36,2%). Të rinjtë e papunësuar janë në pozitë të më pavolitshme në tregun e punës për dallim nga grupet tjera më të moshuara. Sipas kësaj, na befason që ka fakte për deinkurajim të të rinjve në formë të mifrimit, përjashtimit social, margjinalizimit dhe strehim drejt aktiviteteve ilegale (madje dhe mosaktivitet gjegjësisht për moskërkim të punës). Sipas evidencës së Agjencisë për punësim në Republikën e Maqedonisë nga numri i përgjithshëm i personave të papunë të evidentuar, të rinjtë të moshës prej 15 deri 27 vjet marrin pjesë me 24% në gjithsej në evidentimin të papunësuar. Sipas përkatësisë gjinore 47% janë gra, ndërsa 53% janë burra. Sipas shkallës së arsimimit, struktura e personave të rinj të papunë është e pavolitshme, sipas së cilës 41,6% janë të pakualifikuar ose gjysëm të kualifikuar dhe me arsim të lartë (diplomë fakulteti) 8,3%. Nga numri i përgjithshëm i rinjve të papunë 68% janë të papunësuar afatgjatë (mbi një vjet), ndërsa 39,6% më shumë se 4 vjet presin punësim. Mbrojtje shëndetësore, të rinjtë deri në 27 vjet mund ta shfrytëzojnë nga prindërit, në rast se rregullisht janë të kyçur në sistemin arsimor. Të rinjtë të tjerë të cilët kanë mbushur mbi 27 vjet, ndërsa ende nuk e kanë mbaruar arsimin e tyre nuk kanë mundësi të marrin mbrojtje shëndetësore. Është i domosdoshëm dislokimi i sigurimit shëndetësor që të mund të fitohet pasqyrë reale e numrit të personave të rinj të papunësuar në Republikën e Maqedonisë. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___185
Politikat dhe strategjitë e Qeverisë së RM-së dhe aktivitetet e planifikuara për punësim dhe zbutjen e papunësisë janë paraqitur në dokumetet strategjike në vijim: Program për punën e Qeverisë së RM-së 2006-2010 Strategji nacionale për punësim 2006-2010 Plan aksional nacional për punësim 2006-2008 Plan operativ për programe aktive për zhvillim të resurseve njerëzore 2007-2013 (IPA komponenta 4) Analiza të nevojave nga afëtësia e tregut të punës në Republikën e Maqedonisë viti 2007 Plan aksiona nacional për barazi gjinore 2007 – 2012 Në planin operativ për programe dhe masa aktive për punësim për vitin 2008 janë konfirmuar masa aktive të cilat kanë të bëjnë me personat e rinj deri në 27 vjet: 1. Program për vetëpunësim të 250 personave të rinj. 2. Program për përkrahjen e formalizimit të bizneseve ekzistuese 3. Program për përgatitje për punësim 4. Subvencionim i punësimit (fëmijë pa prindër, prindër vetëushqyes, persona invalidor) 5. Praktikim si përkrahje për punësim të parë të personave të rinj deri në 27 vjet. Janë të domosdoshme intervenimet për rritjen e motivimit dhe mundësive për personat e rinj të cilët janë pa arsim për përfundimin e arsimit të tyre me ritrajnim ose rikualifikim. Në strategjinë nacionale për punësim 2006 – 2010 sigurohet mundësi që të rinjtë të cilët para se të përfundojnë 6 muaj nga regjistrimi për papunësim për trajnim për rikualifikim. Ekzistojnë programe të cilat i zbaton Agjencia për punësim e Republikës së Maqedonisë në klubet e punës në qendrat për punësim ku sigurohet shfrytëzim i trajnimeve falas për mësimin e gjuhëve të huaja dhe informatikë. Është mundësuar vendosja e biografisë personale (SV) të atyre të rinjve të cilët kërkojnë punë, në ueb faqen e Agjencisë për punësim në Republikën e Maqedonisë www.avrm.gov.mk e cila është e afrueshme deri te punëdhënësit. Gjithashtu ky institucion si aktivitet të rregullt mundëson ndihma falas gjatë përgatitjes së biografisë personale dhe testimit për orientim profesional. Ministria e Punës dhe Politikës Sociale bashkë me Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës e përpunoi Programin operativ shumëvjeçar për zhvillim të resurceve njerëzore 2007 – 2013 për komponentën e Instrumentit për ndihmë paraqasëse, e cila në dhjetor të vitit 2007 u miratua nga Komisioni Evropian. Programi operativ fokuson dhe përpunon katër prioritete: punësim, arsimim dhe trajnim, kyçje sociale dhe ndihmë teknike. Në kuadër të punësit prioritar – “Tërheqje dhe mbajtjen e më shumë njerëzve në tregun e punës” është konfirmuar masa “Ballafaqim me gjendjen e personave të rinj, grave dhe të papunëve afatgjatë në tregun e punës” për të cilën janë alocuar 5 340 000 euro për periudhë trevjeçare nga viti 2007 deri në 2009 (prej të cilëve 85% janë IPA, ndërsa 15% janë ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___186
pjesëmarrje nacionale). Për personat e rinj në këtë masë janë paraparë aktivitetet në vijim: përkrahje për punësimin e parë të personave të rinj deri në moshln 27 vjet dhe nxitje për punë praktike të personave të rinj të papunë me arsim të mbaruar të mesëm dhe universitar të cilëve u mungon përvoja e punës me qëllim që të rriten aftësitë e tyre dhe përgatitja për punësim. Programi shumëvjeçar operativ për zhvillim të resurseve 2007 – 2013 do të fillojë të zbatohet pas përfundimit të akreditimit nacional dhe bartjen e proceseve të menaxhimit me ndihmën paraqasëse nga ana e BE-së (sistem i menaxhimit decentralizues) në nivel nacional. Për momentin Sektori për financim qendror dhe kontraktim të marrëveshjeve në Ministrinë e Financave (e cila do të kryejë zbatim të procedurës së tenderit, kryerjen e pagesës dhe monitorimit) dhe Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale si dhe Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës (të cilat do ta kryejnë implementimin teknik) janë në faze të përgatitjes për akreditim. 5.2.2 Qëllimet për prioritetin e vetëpunësimit të rinisë Qëllimi i përgjithshëm Zhvillimi ekonomik përmes mundësive të rritura për punësim dhe vetëpunësim të të rinjve. Qëllimet specifike Qëllimi specifik 1: Konkurrencë më të madhe të të rinjve në tregun e punës përmes politikës së arsimit dhe trajnimit gjithpërfshirës në pajtim me nevojat e tregut të punës. Nxitja e konkurrencës më të madhe të të rinjve në tregun e punës është paraparë me aktivitete të ndryshme në dokumentet e mësipërme qeveritare. Sipas kësaj në kuadër të këtij qëllimi plani aksional, realizuesit angazhohen që personat e rinj nga afër të informohen për aktivitetet e këtilla, të ndërmjetësojnë gjatë identifikimit dhe kyçjes së të rinjve të cilët kanë nevojë të përfshihen me aktivitetet për nxitjen e punësimit, përforcimit të af;tësive të tyre dhe rritjen e konkurrencës në tregun e punës. Gjithashtu në kuadër të këtij qëllimi është paraparë edhe qasje për shkak të sigurimit të përkrahjes financiare të të rinjve të cilët dëshirojnë të kualifikohen ose të rikualifikohen, stimulim të vullnetarizmit, si dhe përforcim të kapaciteteve të konkurrencës të të rinjve. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___187
Qëllimi specifik 2: Zhvillim i inicuar i sipërmarrjes rinore. Aktivitetet lidhur me këtë qëllim fokusohen në nxitjen e sipërmarrjes në nivel nacional. Është paraparë përforcimi i kapaciteteve të të rinjve për sipërmarrje, përkrahja e organizatave rinore të cilat punojnë në problemin e papunësisë rinore, ndërlidhje dhe promovim të iniciativave të cilat japin përkrahje për fillimin e bizneseve të veta. Gjithashtu janë paraparë edhe mënyra për promovimin e të rinjve si dhe aktiviteteve për informim më të madh të të rinjve për mundësitë për vetëpunësim. Qëllim specifik 3: Punësimi I rritur I të rinjve në nivel local conform nevojave të tregut të punës perms përpunimit të planeve aksionale lokale. Në nivel lokal aktivitetet me qëllim të uljes së papunësisë rinore fokusohen në përgatitjen e analizave për ofertën dhe kërkesën e fuqisë së punës dhe përgatitjen e programeve për harmonizimin e aftësive të të rinjve konform kërkesave të tregut në nivel lokal. Qëllim specifik 4: Edukim më i madh, gjendja financiare dhe materiale e përforcuar e grupeve të lënduara të personave të rinj Edhe në kuadër të qëllimit të katërt parashikohen trajnime dhe subvencionim i të rinjve nga grupet e lënduara siç janë fëmijët pa prindër, nënat vetushqyese, personat invalidor, të varurve nga alkooli, tobakomanisë, substancave psikoaktive, shfrytëzuesve të asistencës sociale, ish të dënuar dhe viktima të tregtisë me njerëz që të përforcohet konkurrimi dhe aftësitë e tyre. Gjithashtu janë paraparë edhe aktivitete për përkrahjen e firmave të cilat punësojnë persona të rinj nga grupet e lëndueshme. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___188
5.3 Prioritet cilësia e jetesës 5.3.1 Informacion për gjendjen Në kuadër të prioritetit Cilësi e jetesës, Plani aksional është kahëzuar ndaj kategorive të ndara në vijim: - Sport dhe aktivitete sportive - Mobilizimi i të rinjve - Kujdesja për familjen Aktivizimi ekzistues i popullates rinore në sport nuk është i kënaqshëm, interesi i personave të rinj më shumë është i kahëzuar ndaj aktiviteteve tjera. Për shkak të kësaj duhet të tërhiqet personi i ri ndaj aktiviteteve sportive të cilët janë adaptuar në ngjarjet aktuale dhe nevojave të të rinjve. Kjo do të thotë se duhet të futet më tepër kreativitet dhe inovatitet në ndërtimin e objekteve sportive (të vogla dhe të mëdha), si dhe zbavitje të organizuar e cila do ta tërheqë vëmendjen e personave të rinj. Në promovimin e aktiviteteve sportive duhet të kushtohet kujdes posaçërisht në shkollat fillore dhe të mesme, ku do të promovoheshin aktivitete të ndryshme sportive, ndërsa gjithashtu edhe do të informoheshin njerëzit e rinj për të gjitha aktivitetet sportive në nivel lokal dhe më gjerë. Vëmende e posaçme duhet t’u kushtohet atyre personave të rinj të cilët paraqesin interes të posaçëm dhe talent për sportin. Që të ekzistojë kontinuitet në promovimin e sportit duhet të vazhdohet ndërtimi i objekteve sportive – për të gjitha aktivitetet sportive, me çfarë jashtëzakonisht do të ndikonte drejt motivimit dhe dëshirave të të rinjve për sport, posaçërisht tek grate e reja. Gjithashtu duhet të informohen të rinjtë për ato qendra sportive të cilat ofrojnë qasje falas për shfrytëzimin e objektit. Mobilizimi i personave të rinj nga Maqedonia mund të vlerësohet si i dobët, që është pasojë si e mosmotivimit dhe mosinformimit të personave të rinj, ashtu edhe të procedurave ekzistuese në sferën e regjimit të vizave (kur bëhet fjalë për mobilizim nga jashtë) të cilët ende në mënyrë të konsiderueshme e përkufizojnë mobilizimin e të rinjve. Ekzistojnë më shumë programe të Bashkimit Evropian të cilat mundësojnë këmbimin e përvojave, dallimeve kulturore midis të rinjve në Europë, të cilët indirekt ndikojnë ndaj përforcimit të kapaciteteve tek të rinjtë. I vogël është numri i organizatave dhe të rinjve në Maqedoni të cilët i shfrytëzojnë këto mundësi, para së gjithash për shkak të informimit të dobët dhe barrierave të regjimit të vizave. Nevojitet përkrahje më e madhe në nivel lokal para së gjithash, si do të informoheshin njerëzit e rinj për të gjitha aktivitetet në dhe jashtë Maqedonisë. Gjegjësisht duhet rregullisht të informohen shkollat për mundësitë vijuese për njerëzit e rinj të cilët korrespondojnë me interesat e veta, ndërsa njëherit do të kontribuonin për përsosshmërinë e tyre. Rritja e kontakteve dhe aktiviteteve midis të rinjve nga mjedise të ndryshme rajonale dhe etnike, do të kontribuojë ndaj njohjes së dallimeve dhe ngjajshmërive, mirëkuptim më të mire të ndërsjellë dhe pranim, duke i tejkaluar mendimet stereotipike dhe paragjykimet. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___189
Përkrahja e familjes është qelizë themelore e socializimit të personave të rinj dhe mbrojtja e fëmijëve nga çdo trajtim degradues. I vogël është numri i institucioneve të cilat mund t’u përgjigjen nevojave reale të familjeve, ndërsa institucionet ekzistuese nuk kanë kapacitete të mjaftueshme t’u përgjigjen këtyre nevojave. Gjithashtu evident është numri i vogël i informacioneve të cilat janë të afrueshme deri tek të gjithë qytetarët, ndërsa posaçërisht nga mjediset rurale. Nuk ekzistojnë servise të mjaftueshme për përkrahjen e familjeve biologjike të fëmijëve me hendikap as megjithatë serviset për vetë personat me hendikap. Është e nevojshme të ekzistojë llojlloshmëri të serviseve për lloje të ndryshme të hendikapit për mosha të ndryshme dhe të jenë të afrueshme nëpër tërë territorin e RM-së. Me legjislacionin ligjor në Republikën e Maqedonisë, para së gjithash Ligji për mbrojtjen e familjeve, përcaktohet barazi, respektim reciprok edhe ndihmë dhe mbrojtje e interesave të anëtarëve të rinj në familje. Të drejtat dhe obligimet e prindërve në edukimin dhe përkujdesjen për fëmijët gjithashtu janë në korelacion edhe me Ligjin për mundësi të barabarta midis grave dhe burrave i cili e promovon parimin për vendosjen e mundësive të barabarta midis grave dhe burrave në sferën politike, ekonomike, sociale dhe arsimore. Më tej, përmes rregullativës nga kjo sferë dhe programeve qeveritare për nxitjen e zhvillimit të familjes, trajtohen të drejtat dhe obligimet e prindërve edhe të shtetit për planifikimin e familjes, sigurimin e kushteve dhe standardit jetësor që përgjigjet në zhvillimin fizik, mental, emocional, moral dhe social të fëmijëve, si dhe detyrimi i shtetit në krijimin e kushteve për udhëheqjen e politikës humane popullarizuese, dhënien e ndihmës përkatëse materiale prindërve sipas mundësive të shtetit për mbajtjen, ngritjen, përkujdesjen dhe mbrojtjen e fëmijëve dhe organizimin dhe sigurimin e zhvillimit të institucioneve dhe reparteve për mbrojtjen e fëmijëve. 5.3.2 Qëllimet për prioritetin cilësia e jetesës Qëllimi i përgjithshëm Nivel i ngritur i cilësisë së jetesës, standardi dhe vlerat etike të jetës të të rinjve në nivel lokal dhe nacional. Qëllimet specifike Qëllimi specifik 1: Është përmirësuar infrastruktura sportive dhe është mundësuar shfrytëzimi i ruajtjes së drejtë të tyre ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___190
Aktivitetet për sport detajisht janë precizuar në programet për punë në sektorin për sport pranë ARS-së, por në kuadër të këtij plani u kushtohet vëmendje aksioneve të përbashkëta dhe strategjive midis shoqatave qyetare, asociacioneve sportive, insitutcioneve qeveritare dhe sektorit të biznesit me qëllim të bashkëpunimit të tyre aktiv dhe sigurimin e kushteve për marrje me sport dhe motivimin e të rinjve në mënyra të ndryshme të praktikojnë aktivitete sportive. Gjithashtu këtu i është kushtuar kujdes dhe përfaqësimit me qëllim të sigurimit të objekteve të mjaftueshme sportive me dedikim përkatës dhe sigurimin e kushteve të volitshme për shfrytëzimin e tyre nga ana e njerëzve të rinj. Qëllimi specifik 2: Është rritur respektimi dhe toleranca midis njerëzve të rinj përmes aktiviteteve për tejkalimin e dallimeve kulturore etnike dhe shqyrtimin e interesave të përbashkëta të njerëzve të rinj, zgjerimi i pikëpamjave të tyre dhe mundësive në dhe jashtë shtetit. Në kuadër të këtij qëllimi aktivitetet parashikojnë zhvillimin e vetëdijes tek njeriu i ri për pranim më të madh të dallimeve dhe praktimit të shoqërimit masiv përmes organizimit të aksioneve të dobishme të përgjithshme publike. Gjithashtu janë planifikuar aksione me qëllim të trajtimit të përsëritur të vështirësive të cilat dalin nga regjimi ekzistues i vizave. Shtesë, aktivitetet e prezantuara me këtë qëllim paraqesin në të vërtetë edhe nxitje për zbatim praktik të dispozitave nga Ligji për vullnetarizim, me çfarë megjithatë indirekt kontribuohet edhe në përforcimin e njeriut të ri si individ në përgjithësi. Qëllimi specifik 3: Përkrahja e rritur institucionale e të rinjve dhe familjeve si qelizë themelore për socializimin e personave të rinj. Në këtë qëllim janë paraparë aktivitete ambicioze për përkrahjen e familjeve e cila është bazuar nga njerëzit e rinj. Parashikohet ndihmë direkte insitucionale, por edhe jashtëinstituciomale të prindërve vetushqyes dhe çifteve të rinj, informim i popullates për dispozitat e Ligjit për mundësi të barabarta të grave dhe burrave dhe Strategjinë nacionale për luftë kundër dhunës familjare. Gjithashtu është planifikuar përkrahje e të rinjve me pengesa në zhvillim dhe hapjen e qendrave këshilldhënëse për ofrimin e shërbimeve sociale të personave. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___191
5.4 Prioritet Shëndetësia dhe parandalimi shëndetësor 5.4.1 Informacion për gjendjen në rajon Të rinjtë janë e tanishmja dhe ardhmja e një vendi, në shëndetin dhe zhvillimin e të cilëve duhet të investohet me qëllim që të njëjtive t’ju mundësohet të jenë të aftë tërësisht të marrin pjesë në jetën në vend dhe t’u sigurohet mundësi për kontribut maksimal në shoqëri si tërësi gjatë tërë jetës së tyre. Të rinjtë kanë të drejtë në informim, të drejtë të qasjes deri te shërbimet shëndetësore, të drejtë për privatësi, besueshmëri, dinjitet, respekt, trajtim profesional, si dhe të drejtë për mjedis të shëndoshë dhe të sigurt. Të rinjtë kanë të drejtë në pjesëmarrje të plotë në procesin e marrjes së vendimeve me ndikim ndaj jetës së tyre si dhe në marrjen e roleve dhe qëndrimeve të cilat janë në pajtueshmëri me pozicionin e tyre si qytetar të shtetit. Me qëllim që të sillet deri në maksimum pagesa e shërbimeve shëndetësore të cilat u jepen të rinjve, të njejtat duhet të mendohen në pajtim me nevojat e tyre edhe në raste të caktuara dallohen nga ata e të moshuarve. Të njejtat duhet të kahëzohen ndaj sigurimit të informacioneve përkatëse lidhur me avancimin e shëndetësisë dhe parandalimit të sëmundjeve, si dhe kyçjen e përkrahjes psikofizike dhe sociale. Rinia është periudhë e ndryshimeve të mëdha dhe eksperimentim nëpër të cilin kalon çdo person. Shprehitë shëndetësore dhe sjelljet e vendosura dhe të mësuara në këtë periudhë barten gjatë jetës dhe kanë ndikim në moshën më të vjetër. Shprehitë e këtilla përfshijnë ushqim, pirjen e duhanit, pirjes së alkoolit, përdorimit të drogave dhe substancave tjera psikoaktive, gjegjësisht ndaj aktivitetit fizik dhe shprehive seksuale. 5.4.2.Qëllime për prioritet shëndetësor dhe parandalimi Qëllim i përgjithëshëm Për një gjendje shëndetësore më të mirë në përgjithësi të rinisë nëpër promovime të stileve jetësore të shëndosha dhe parandalimi dhe trajtimeve nga sëmundjet dhe lëndimet. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___192
Qëllime specifike Qëllimi specifik 1 : Informim më të mirë, sjellje dhe dituri (njohuri) më të mëdha të rinisë lidhur me shëndetin e tyre mental dhe fizik. Në kuadër të këtij qëllimi janë të planifikuara aktivitete informative dhe edukative të cilat i takojnë shëndetit fizik dhe mental të të rinjve, shëndeti i dhëmbëve, ushqimi me rregull dhe sëmundje infektive tek të rinjtë. Për ta realizuar këtë qëllim konkretisht si metoda do të përdoreshin programet shkollore të cilët i ndjekin nxënësit , fushata promovuese dhe aktivitete tjera për informim më të gjërë të tërë grupit. Qëllim specifik 2: Parandalim më i sigurtë nga HIV/SIDA , të përparimit seksual dhe shëndeti reproduktiv i rinisë. Aktivitetet në këtë sferë përfshijnë punë të gjithanshme me personat e rinj në pikëpamje të edukimit të tyre për parandalim nga HIV/SIDA, aktivitete promovuese, por edhe shërbimeve direkte me qëllim të detektimit të kësaj sëmundjeje tek të rinjtë të cilat vijnë nga grupet e rrezikuara. Propozohet edukim seksual , shëndet reproduktiv i moshtarëve (peer) dhe planifikim e familjes me pjesëmarjen e të dy gjinive , distrubuimin e prezervativëve përmes të rinjve nëpër shkolla, fakultete, në institucione sociale, edukim për llojet e kontracepcisë dhe mënyra e përdorimit të kontracepcisë. Prej aktiviteteve promovuese janë planifikuar aktivitete rinore dhe fushata në media në të cilat do të shpërndahet material edukativ dhe broshura për të rinjtë. Prej shërbimeve propozohet testim në terren të jetë sekret dhe i besueshëm. Qëllimi specifik 3 : Parandalim i përforcuar , trajtim dhe rehahabilitim i sëmundjeve që janë të varur të rinjtë (droga, alkooli, dhe duhani). Aktivitetet në kuadër të këti qëllimi janë të ndarë në tre lloje: parandalim (mbrotje) nga drogat dhe substancave dehëse, parandalim nga duhani dhe alkooli dhe aktivitetet pë rehabilitim dhe risocializim. Grupi parë i aktiviteteve parasheh vendosjen e mjeteve për informime publike si lidhja SOS dhe ueb faqet, por edhe përgatitje të broshurave dhe materialeve të tjera të shtypura informative për ndikim negativ dhe pasojat nga përdorimi i drogave. Këto aktivitete janë paraparë të zhvillohen më tepër nëpër shkolla. Janë planifikuar aktivitete të ngjashme edhe të grupit të dytë, mirëpo këtu lloji i të varurve është fokusuar nga duhani dhe alkooli. Më tutje, janë paraparë aktivitete për identifikim dhe trajtim për të varurit nga droga , si për shembull hapjen e qendrave ditore dhe ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___193
furnizim me terapi përkatëse. Për risocializimin e të varurve që janë stabilizuar, planifikohen programe për punësimin e tyre dhe kreditimin e tyre për hapjen e bizniseve personale. Qëllim specifik 4: Parandalim i përforcuar nga lëndimet e të rinjve. Qëllimi i këtij aktiviteti është fokusuar në parandalimet nga lëndimet që mund të shkaktohen nga fatkeqësitë rrugore dhe nga sjellja e rrezikshme në komunikacion, lëndime nga mbatja e armëve dhe përdorimi i tyre, dhe lëndime të marra nga dhuna përmes të rinjve. Aktivitetet e planifikuara do të zbatoen me përhapjen e informacioneve dhe me përdorimin e mediave si mjet. Një pjesë e aktiviteteve të cilat duhet të rregullohen pseërisht janë edhe dhuna tek të mitunit, vendosjet e sistemeve përkatëse për mbikëqyrje dhe shërbimeve të rojës në institucionet arsimore si vende ku të rinjtë kalojnë një pjesë të madhe të kohës. 5.5.Prioritetet Partipacimi i të rinjve 5.5.1 Informim për gjendjen Pjesëmarja e të rinjve në jetën shoqërore është me rëndësi të madhe për zhvillimn dhe përparimin e të gjitha proceseve demokratike. Duke i ndjekur përvojat evropiane çështja kryesore e cila duhet ta përfshijë politikën rinore në R.M është njohja e të rinjve si resurs të cilin bashkësia do ta shfrytëzojë si potencial pë zhvilim dhe përparim personal. Në R.M kyçja e të rinjve në proceset me të cilat merren vendime të rëndësishme nga sfera të ndryshme të jetës shoqërore për fat të keq është shumë i vogel. Gjithashtu në shtetin tonë numri është i vogel i të dhënave statistikore relevante të cilat do të na jepnin një pasqyrë të saktë për gjendjen momentale për pjesëmarrjen e të rinjve në procesin e krijimit të politikave në të gjithë sferat . Si motive kryesore për pjesëmarje/anëtarësim të të rinjve në organizatat qytetare është realizimi I aktiviteteve të potencialit të tyre dhe të qëndrimeve të tyre jetësore, dëshira për realizimin e njoftimeve të reja dhe zbavitjeve, si dhe plotësimin e kohës së lirë dhe nevojat kryesore për ekzistencë – punësim. Tendenca e përgjithshme tregon se ndikimi i organizatave qytetare ndaj qëndrimeve jetësore është shumë i vogël tek rinia dhe nuk korrespondon me disa nevoja të caktuara të të rinjve me të cilat shteti nuk mundet të gjejë zgjidhje. Me pjesëmarrjen e rinisë në krijimin e politikës do të primësohet qasja në informatat publike dhe do të krijohen portale dhe mekanizme të ndryshëm për publikimin e informatave në kohë të duhur. Kyçja e rinisë në krijimin e politikës është me qëllim që të paraqiten interesat dhe propozimet e të rinjve në proceset e vendosjes dhe krahasimit të politikave dhe masave ku rinia kapacitetin personal dhe resursin do ta vendosë në funkcion për vendime më cilësore për të mirën e popullatës së re. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___194
Sipas studimeve kryesore të trendeve rinore në R.M në pjesën e kyçjes së tyre në partitë politike tregon se ato nuk janë mjaft të kyçur nëpër forumet rinore të partive politike. Edhe pse të rinjtë janë anëtarë në partitë politike, nuk kanë mundësi të ndikojnë mbi politikën e përgjithshme të partisë, do të thotë të rinjtë janë në partitë politike por nuk kanë mundësi të veprojnë. Shkaqet e identifikuara janë: niveli i ulët i besimit, mungesa e vetëiniciativës, mungesë e strategjisë për kuçjen e të rinjve në aktivitetet të cilat kërkojnë përgjegjësi më të madhe, si dhe aktivitetet konkrete të padefinuara dhe rolin e të rinjve që do të realizoet në programin e partive politike. Njëra prej motivimeve kryesore të cilën e shohin të rinjtë për pjesëmarje në këto forma të shoqërimit është mundësia për zgjedhjen e pyetjeve për ekzistencë. Gjithashtu ato mendojnë se anëtarësimi në partitë politike u mundëson realizimin aktiv të potencialeve të tyre dhe qëndrimeve jetësore, shoqërimi me moshatarët dhe realizimet e njohurive të reja. Të rinjtë me nevoja të posaçme nuk janë të përfshirë në veprimet e partive politike. Në përgjithësi të rinjtë me nevoja të posaçme bëjnë pjesë nëpër organizata të cilët punojnë për hendikap, por nuk janë të kycur në organizatat të cilat punojnë për zgjedhjen e çështjeve tjera. 5.5.2.Qëllime për prioritetet dhe partipacimi i të rinjve Qëllimi i përgjithshëm Eshtë rritur pjesëmarrja aktive e të rinjve në të gjitha segmentet e jetës shoqërore dhe procesin e marrjes së vendimeve në nivel lokale dhe nacional. Qëllimet specifike Qëllimi specifik 1 : Motivim dhe informim më i madh i rinisë që të bëjnë pjesë aktive në të gjithë format të jetës shoqërore. Akltivitetet e parapara rreth këtij qëllim duhet të ndihmojnë për ngritjen e informimit tek të rinjtë dhe të instuticioneve për pjesëmarrjen rinore në proceset e vendosjes dhe krijimit të politikave. Gjithashtu përveç aktiviteteve informative është paraparë edhe përkrahja direkte financiare dhe teknike e shoqatave rinore të cilat punojnë në fushën e pjesëmarjes rinore. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___195
Qëllimi specifik 2: Janë krijuar kushte për pjesëmarrjen e të rinjve në proceset e marrjes së vendimeve në nivel nacional dhe lokal. Në kuadër të qëllimit të dytë do të realizoen aktivitete përmes të cilave do të vendosen mekanizma për participim rinor. Mekanizmat e tilla do të vendoseshin në ligjet aktuale me të cilat rregullohet puna e vetëqeverijes lokale dhe para së gjithash në vetë ligjin për vetëqeverisje lokale në të cilat propozohet ndryshime për shkak të kyçjes së trupave rinore në srukturat e komunave. Ndryshime propozohen edhe në krijimin e listave zgjedhore të partive politike me të cilën do të kyçeshin një numër konsiderueshën në to. Gjithashtu ësht♪ planifikuar të punohet në përforcimin e kapacitetit të shoqatave rinore të punësuar në administratën lokale të cilët do të duhet t’i përkrahin mekanizmat për pjesëmarrjen e të rinjve. 5.6 Prioritet Informim rinor 5.6.1. Informim për gjendjen Informimi rinor nënkupton qasje të njejtë deri te informatat dhe mundësi për informim të të rinjve si nga mjediset urbane dhe rurale, nga grupet e margjinalizuara, të rinjtë nga komunitetet etnike dhe persona me të meta në zhvillim. Informatat të cilat janë në interes të të rinjve, të cilat do të përmirësonin jetën e tyre të përditshme dhe do të kontribuonin për përmirësimin e gjendjes socio-ekonomike nuk janë pjesë e asnjërës strukturë për informim, as nuk janë të trajtuar me legjislaturë të posaçme ligjore. Kjo gjendje kontribuon për zvogëlimin e aktivitetit të të rinjve në të gjitha sferat e procesit jetësor, gjegjësisht zvogëlimi i veprimit për përsosjen e tyre personale, plotësimin jo të drejtë të kohës së lirë, si dhe pjesëmarrje jo të mjaftueshme në proceset e jetës shoqërore. Në drejtim të përmirësimit të informimit të qytetarëve, dhe të rinjve, në shkurt të vitit 2006 u miratua Ligji për qasje të lirë në informatat me karakter publik. Ky ligj zbaton të drejtën për qasje të lirë në informatat me karakter publik të cilat duhet t’i mbrojnë organet e shtetit dhe të qeverisjes lokale. Gjithashtu ky ligj mundëson opinion dhe transparencë në punën e institucioneve dhe u mundëson personave juridik dhe fizik qasje të lirë deri te informatat me karakter publik. Informimi i dobët i qytetarëve për dobitë e vlefshme nga ky ligj rezulton me zbatimin joefektiv dhe jopraktik të vetë ligjit. Ligji për veprimtarinë e radiodifuzionit që u miratua në nëntor të vitit 2005, ndër të tjera ka për qëllim të siguroj mbrojtje të interesave të shfrytëzuesve, nxitje, përparim dhe mbrojtje të identitetit kulturor, arsimor dhe zhvillim shkencor. Gjithashtu ky ligj rregullon ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___196
segmente të caktuara të cilat kanë të bëjnë me mënyrën me të cilën do të paraqitet imazhi i të rinjve në media, dhe pas tre viteve nga zbatimi i tij, ende tërësisht nuk vërehet implementimi i masave të parapara me këtë ligj. Meqenëse të rinjtë janë konzumentët e mediave, është e domosdoshme që të jepet shansë për pjesëmarrje në krijimin e programeve të mediave nacionale dhe lokale. Kjo mënyrë do të ndihmojë që informacionet të jenë të kuptueshme dhe të arritshme për të rinjtë. Është e nevojshme përkrahja nga ana e pushtetit lokal dhe nacional të cilët do ta ndihmojnë funksionimin e mediave (të shtypura dhe elektronike) në të cilën punojnë të rinjtë, ndërsa programet e tyre janë të kushtuara për qëllimin e atij grupi. Në këtë mënyrë do të rritet pjesëmarrja e të rinjve në media, duke krijuar mundësi për shprehjen dhe pjesëmarrjen e tyre në përpunimin e informatave të prezentuara nëpërmjet mediave. Teknologjia informative dhe të komunikimit mundëson ofertë të re për informim dhe mundëson pjesëmarrjen e të rinjve. Ato mundet të përdoren për këmbim në spektrin e gjërë të informatave. Është e qartë nevoja për vendosjen e Qendrës Informative Rinore, në nivel lokal dhe nacional, me të cilën do të sigurohet afërsi në sigurimin e informatave cilësore që do t’i plotësojnë nevojat e të rinjve. Në atë drejtim paraqitet dallueshmëria dhe nevoja për krijimin e mekanizmave të cilat do të sigurojnë informim të pandërprerë të të rinjve, me informatat që janë në interes të tyre, që është elementi kryesor me të cilën do të përmirësohet informimi i të rinjve. 5.6.2 Qëllim për prioritet dhe informim rinor Qëllimi i përgjithshëm Vazhdimisht krijohen mundësi për ngritjen e nivelit për informim të të rinjve dhe përmirësimi i arritjes deri tek informatat. Qëllime specifike Qëllimi specifik 1: Janë vendosur mekanizmat për përmisimin e aritjes deri tek informacionet për të rinjtë në nivel lokal dhe nacional. Aktivitetet në këtë sferë marrin kahje për përmirësim e informimit nëpërmjet krijimit të internet veglave, ueb portalt informativ, hapje të mediave – radio rinor dhe vendosje të Qendrës Informative Rinore në nivel nacional me qëllim që të promovohet mënyra për informimin e të rinjve dhe të shfaqet rregullativa ligjore ekzistuese nga kjo sferë. Gjithashtu janë të parapara dhe aksione për përmirësimin e përmbajtjes së të rinjve në mediat nacionale dhe lokale. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___197
Qëllimi specifik 2: Arritje e njejtë deri tek informacionet e të rinjve në rrethinat rurale, grupet e margjinalizuara e të rinjve dhe të rinjtë nga komunitetet etnike. Në qëllimin e dytë janë të parapara aksionet për kyçjen e të rinjve nga mjediset rurale, grupi i margjinalizuar i të rinjve dhe të rinjtë nga komunitetet etnike për sigurimin e mjeteve për informim të tyre. Është planifikuar vendosje të info pikave në mjediset rurale, përgatitje të informatave të shtypura, informim i të rinjve për mundësitë për marrjen e informatave, përgatitjen e përmbajtjeve për nevojat e të rinjve nga komunitetet etnike. Një pjesë e aktiviteteve për informim ka të bëjë me kyçjen e të rinjve me të meta në zhvillim. Qëllimi specifik 3: Është përmirësuar imazhi i të rinjëve e media. Për realizimin e këtij qëllimi janë të planifikuara aktivitete mediale nëpërmjet të cilëve do të prezentohen vlera pozitive dhe cilërore për të rinjtë. Gjithashtu parashihet edhe stërvitje për gazetarë të cilët do të raportojnë për çështjet e të rinjve. 5.7 Prioriteti Kulturë 5.7.1 Informata për gjendjen në sferën Sipas situatës vijuese në sferën e kulturës të rinjtë në përgjithësi në mënyrë të pamjaftueshme marrin pjesë në recepcionin dhe realizimin e produkteve kulturore. Ekziston mosinteresim dhe apati ndaj propozimeve kulturore. Është i vogël numri i rasteve në te cilat institucionet inicojnë përfshirjen e të rinijve në dizajnimin e ngjarjeve kulturore me çka do të zmadhohet informimi i tyre, por dhe pjesëmarrja në aktivitetet kulturore. Posaçërisht është e madhe nyja për mundësi për pjesëmarrje në ngjarjet kulturore ndërmjet njerëzve që vijnë nga mjediset më të mëdha të qyteteve dhe vendeve rurale të banuara. Ekzistimi në shumë strategji nuk korrespondon me marrjen e aktiviteteve dhe ngjarjeve në praktikë. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___198
Vazhdimisht shfaqet problemi me komunikim intersektorial, bashkëpunim i cili mund të rezultojë në rritjen e interesit për kulturë dhe prodhimeve kulturore dhe shfrytëzimin optimal të resurseve dhe kapaciteteve. Posaçërisht është dështim që profesionet nga sfera e kulturës janë në nivel më të ulët në rangimin e tregut të punës, prej këtu buron interesi i dobët i të rinjve për orientimin profesional në profesionet kulturore dhe artistike. Strategjia e keqe në menaxhimin e kulturës ka shkaktuar jokompatitivitet konstant me sferat dhe profesionet tjera. Si pengesë e pjesëmarrjes të të rinjëve në jetën kulturore paraqitet edhe informimi i pamjaftueshëm, prej këtu nevoja për sistem të informatave konzistent për informim të ngjarjeve kulturore dhe ngjarjeve nga kultura. Nga rëndësia kruciale për pjesëmarrjen aktive e të rinjve në jetën kulturore është sigurimi i përkrahjes financiare, kulturore dhe sigurimin e përkrahjes në plan afagjatë. Gjithashtu si prioritet i veçantë paraqitet nevoja për zhvillimin e kulturës në nivel lokal dhe përkrahja e shoqatave rinore të cilat punojnë në sferën e kulturës. Përkrahja nuk duhet të jetë vetëm financiare por edhe përpjekje në resurset njerëzore, sigurimin e ambinetit dhe pajisjes teknike. 5.7.2 Qëllime për prioritetin kulturë: Qëllimi i përgjithshëm: Të rinjtë marirn pjesë në mënyrë aktive në jetën kulturore nëpërmjet shprehjes së tyre në potencialin kreativ. Qëllime specifike: Qëllimi specifik 1: Në mënyrë aktive mundësohet përkrahje për projektet kulturore të krijuara nga të rinjtë. Në kuadër të këtij qëllimi [shtë paraparë edhe përkrahja e projekteve kulturore të përgatitura nga të rinjtë. Projektet të cilat do të përkrahen do të bënin për nevojat kulturore ashtu edhe për nevojat subkulturore. Që të mundësohet implementimi i përshtatshëm i projekteve të parapara janë stërvitja për të rinjtë nga sfera e menaxhmentit kulturor. Qëllim specifik 2: Në mënyrë aktive jepet përkrahje për talentët e rinj të cilët krijojnë në sferën e kulturës. Në këtë pjesë janë të kyçura aktivitetet për stimulim dhe promovimin e të rinjve, identifikim dhe përkrahjen për bursa të talentëve të rinj të cilët krijojnë në lëminë e kulturës. Gjithashtu është paraparë të jepet edhe përkrahje financiare të projekteve. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___199
Qëllimi specifik 3: Kulturë e përforcuar e tolerimit ndërmjet të rinjve Me qëllim të përmirsimit të tolerancës kulturore ndërmjet të rinjve nga kultura të ndryshme dhe etnikume është planifikuar të përgatitet program i veçantë për tolerim kulturor i cili do të përfshijë projekte me të cilët do të promovohet përforcimi i shprehive për respektin e kulturës së të tjerëve. Njëkohësisht nëpërmjet këtij programi do të përmirësohet edhe dituria e anëtarëve nga kultura të ndryshme për vlerësimet e ndryshme dhe karakteristika kulturore. Qëllimi specifik 4: Është pëmirësuar jeta kulturore në mjediset rurale. Me aktivitetet e këtij qëllimi bëhen përpjekje për ristartimin e jetës kulturore në mjediset rurale nëpërmjet ofertave të manifestimeve kulturore në numër të madh të komunave rurale. Qëllimi specifik 5: Siguron përfaqësim adekuat të të rinjve në institucione kulturore. Aktivitetet në këtë qëllim janë drejtuar edhe kah të rinjtë, mirëpo edhe kah institucionet kulturore me qëllim idejat dhe pamjet e të rinjve të kyçen në ofertat kulturore. Gjithashtu tërhiqet vëmendja dhe kyçja e qëndrimeve rinore në proceset e krijimit të politikave kulturore në shtet. 5.8 Prioritet Puna rinore lokale 5.8.1 Informacion për gjendjen në lëmi Pjesëmarrja rinore në bashkësitë lokale nuk është në nivel të volitshëm. Në njësitë e caktuara të vetëqeverisjes lokale (NJVL) mund të vërehet interes për përkrahje të aktiviteteve rinore, në raste të caktuara të kapaciteteve të vogla të NJVL janë shkaqe për pafuqishëm të ndihmojnë në ritjen e pjesëmarrjes rinore . Në pjesën më të madhe, NJVL aspak nuk kanë interes për përkrahje të fuqishme të shoqatave rinore dhe grupe joformale. Në kuadër të NJVL nuk ka linja të caktuara buxhetore specifike për të rinjtë dhe aktivititeteve rinore. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___200
Forma më e shpeshtë e përkrahjes dhe bashkëpunimit nga ana e NJVL është përmes sigurimit të hapësirës, gjegjësisht për nevojat e shoqatave qytetare ose OJQ-ve. Percepcioni i autoriteteve lokale për të rinjtë, në mënyrë plotësuese e përkeqëson gjendjen e pjesmarjes rinore. Më shpesh tek të moshuarit ato paraqesin burim të problemeve për zbatimin e ndryshimeve në shoqëri. Përvoja e deritanishme me NJVL minimizon në përkrahje deklarative, me refuzimin e çfarëdo obligimeve të cilat dalin nga ky bashkëpunim ose partneritet. Dobia e vetme të cilën e shohim NJVL është mundësi personale për promovimin dhe përmirësimin e imazhit të NJVL se janë të hapura për bashkëpunim me qytetarët dhe shoqatat qytetare. Transparenca është vetëm paraqitje e rrejshme në angazhimin e NJVL-së të cilat I shfrytëzojnë për krijimin e një pasqyre të gjendjes së përkryer për punën e tyre. Informacionet të cilat i siguron NJVL kanë mungesë të të dhënave për: numrin e organizatave të përfshira dhe numrin e të rinjve të cilët direkt janë të involvuar në ato aktivitete. 5.8.2 Qëllimet për prioritetin punën rinore lokale Qëllimi I pëgjithshëm Pjesëmarja e rritur dhe aktivet e të rinjve në jetën politike, sociale, ekonomike dhe kulturore në bashkësinë lokale. Qëllimet specifike Qëllimi specifik 1: Përmirësimi i jetës asociative e rinisë. Aktivitetet e drejtuara ndaj përmbushjes së këtij qëllimi përfshijnë aksione, mekanizma për informim, edukim dhe programe trajnimi nga sferat e mjedisit jetësor, shëndet i të rinjve dhe pjesëmarrrja e të rinjve për shkak të pasurimit të jetës së tyre asociative. Qëllimi specifik 2: Rritja e pjesëmarrjes aktive të rinisë përmes zhvillimit te strategjive lokale rinore. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___201
Në kuadër të këtij qëllimi planifikohet institucionalizim i punës rinore dhe aktiviteteve rinore në nivel lokal përmes involvimit dhe bashkëpunimit të rinisë dhe shoqatave rinore me komunën. Aktivitetet kyçe në kuadër të këtij qëllimi janë përgatitja e planit aksional për përgatitjen e strategjive lokale rinore dhe përkrahjen për përgatitjen e strategjive. Qëllimi specifik 3: Përmirësimi i gjendjes financiare dhe materiale e shoqatave rinore lokale dhe atyre nacionale të qytetarëve. Aktivitetet e planifikuara në këtë qëllim përfshijnë ndarjen e përkrahjes konkrete, financiare dhe materiale në ndërtimin e kapaciteteve të shoqatave rinore në nivel lokal. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___202
6. Paraqitje tabelare të planeve aksionale sipas prioriteteve 6.1 Tabela – Plan aksional për prioritetin arsim Qëllime dhe aktivitete Rezultate të pritura Indikatorë Periudhë kohore Përgjegjësi Qëllimi 1: Integrim social i të rinjve përmes procesit arsimor (arsim formal dhe joformal) Aktvitet 1.1 -Numër i rritur i njerëzve të rinj -Të dhëna krahasuese 12 muaj Ministria e Punës Stimulim i praktikës vullnetare aktivë të cilët kryejnë pune për % të të rinjve aktivë dhe Politikës të të rinjëve vullnetare në organizata dhe në moshë prej 16-30 Sociale, institucione vjeçare të cilët punojnë Shoqata të -Zbatim konsekuent i Ligjit për vullnetarisht qytetarëve, vullnetarizëm Përfaqësues të -Punë vullnetare gjatë zbatimit të shoqatave rinore të procesit arsimor qytetarëve, shoqata -Bashkëpunim dhe përgjegjësi që punojnë në më e madhe me shoqatat e çështjet e grave dhe qytetarëve shoqata të qytetarëve të sipërmarrësisë Aktivitet 1.2 -Strategji e hartuar për -Strategji e miratuar në Deri në dhjetor të MASH, BZHA, Hartim i Srategjisë për mbështetje të të rinjëve të seancë të Qeverisë vitit 2009 Qendër për arsim mbështetje të të rinjëve të talentuar dhe trajnim talentuar dhe Strategji për -Strategji e hartuar për persona profesionist, persona të rinj me nevoja të të rinj me nevoja të veçanta Shoqata të veçanta qytetarëve, të cilët punojnë me persona me nevoja të veçanta, MPPS ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___203
Aktivitet 1.3 -Promovim i vlerave pozitive dhe - Numër i medieve lokale Deri në dhjetor të MASH, BZHA Zbatim i fushatës nacionale për arritjet në arsim dhe nacionale të cilat e vitit 2009 Universitete promovim të vlerave pozitive -Vetëdije e ngritur për vlerat transmetojnë fushatën shtetërore dhe dhe arritjet në arsim pozitive në arsim - Numër i transmetimeve private, -Minim dy takime në nivel vjetor -Të dhëna krahasuese Shkolla fillore dhe të me qëllim të bashkëpunimit të për % të përmirësimit të mesme në RM, rritur mes shkollave dhe suksesit sipas sjelljes së NJVL, BNJVL, fakulteteve nxënësve Qendër për arsim -Numër i takimeve të dhe trajnim organizuara mes profesional shkollave dhe fakulteteve Aktivitet 1.3.1 Prindërit janë proaktivë në lidhje -Numër i aksioneve lokale Janar – Dhjetor viti NJVL, MASH, Zbatim i aksioneve lokaleme me inkuadrimin e fëmijëve në -Numër i prindërve i 2009 Komision për prindër për ngritjen e vetëdijes procesin arsimor përfshirë me aksionet marrëdhënie mes për përfshirjen e fëmijëve të -Të dhëna krahasuese bashkësive, Shkolla tyre në procesin arsimor për numrin e fëmijëve, të fillore dhe të cilët janë të përfshirë në mesme, MPPS procesin arsimor Aktivitet 1.4 -Tolerancë e rritur multientike - Numër i mjediseve me Viti 2009 MASH, Shoqata të Organizim i seminareve me dhe mirëkuptim mes të rinjve konflikte ndëretnike me qytetarëve, Byro për karakter multietnik për arsim - Numër i zvogëluar i konflikteve përbërje të përzier etnike zhvillim të arsimit, fillor dhe të mesëm me qëllim të multientike për 20% në mjedise Qendër për arsim integrimit social të të rinjve në me përbërje të përzier etnike dhe trajnim procesin arsimor profesional, Shkolla fillore dhe të mes, NJVL Aktivitet 1.5 -Pajtueshmëri e siguruar MF e -Vlerë e mjeteve të Viti shkollor 2009- MASH, ARS, Formim i fondit për përkrahje të RM-së alocuara në fond 2010 Ministria e vizitave me qëllim të -Vendim i miratuar nga MASH -12 bashkëpunime të Financave, NJVL, shkëmbimit të përvojave të për formim të fondit realizuara BNJVL shkollave dhe fakulteteve nga -Bashkëpunim i përforcuar ndër- rajone të ndryshme rajonal i shkollave dhe fakulteteve ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___204
Aktivitet 1.6 -Formim i 4 ligave në sporte të -Numër i ligave të ARS, MASH, Organizim i ligave sportive në ndryshme formuara në sporte të 2009 BNJVL, NJVL, nivel nacional në arsim fillor, të -3% situata konfliktuoze të ndryshme Shkolla mesëm dhe të lartë zvogëluara tek të rinjtë -% në situata konfliktuoze -Interesim i rritur për 5% tek të tek popullata e re rinjtë për aktivitete sportive -Të dhëna krahasuesepër -Integrim i rritur social i të rinjve numrin e të rinjve të interesuar për aktivitete sportive Qëllimi 2: Pjesëmarrje e rritur e të rinjve në krijimin dhe zbatimin e procesit arsimor Aktivitet 2.1 - 350 000 flaera të shtypura - Numër i flaerave të Janar-Qershor viti MASH, Shkolla, Hartim i materialeve informative - 350 000 broshura të shtypura shtypura 2009 Fakultete, përmes të ciëave nxënësit dhe -50% e studentëve janë - Numër i broshurave të UNSM,SNR, studentët do të njoftohen me të informuar shtypura Byro për zhvillim të drejtat dhe obligimet e tyre -70% e nxënësve janë informuar -% e studentëve që janë arsimit, NJVL informuar -% e nxënësve që janë informuar Aktivitet 2.2 -Pajtueshmëri e siguruar MF i - Lartësia e mjeteve të Mars –Dhjetor viti MF, MASH Formim i fondit për mbështeje RM-së siguruara në fondin dhe 2009 të punës programore të -Vendim i miratuar nga MSH-i për dedikimi i tyre shoqatave të shkollave të formim të fondit -% e realizimit të mesme, studentore dhe rinore - 40% programe të realizuara të programeve shoqatave të shkollave të mesme, studentore dhe rinore Aktivitete 2.3 -Akte të hartuara të miratuara me -Përmbajtje e akteve të Viti 2009 MASH, Shkolla Inkuiadrim i nxënësve në të ciëat sigurojnë inkuadrim të miratuara nl të gjitha fillore dhe të mesme organet profesionale të nxënësve në organet institucionet NJVL, BNJVL institucioneve arsimore me 30% profesioniste - % e përfaqësimit të përfaqësim gjinor -30% përfaqësim i nxënësve nxënësve ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___205
Aktivitet 2.4 -Akte të hartuara dhe të -Zbatim i akteve të Viti 2009 MASH, Universitete Inkuadrim i studentëve në miratuara të ciëat sigurojnë miratuara në të gjitha në RM, Shoqata procesin e vendimmarrjeve në përfshirje të studentëve në të institucionet studentore, Unioni të gjitha organet dhe trupat e gjitha organet dhe trupat e -% e përfaqësimit të nacional studentori menaxhimit të institucioneve menaxhimit të institucioneve studentëve Maqedonisë me 30% dhe përfaqësim -30% përfaqësim i studentëve adekuat gjinor Aktivitet 2.5 - Rritje e numrit të anëtarëve -Numër i anëtarëve aktivë Viti 2009 Organizata të Përforcim i resurseve materiale aktivë në organizatë për 10% në oirganizatat shkollave të mesme, dhe njerëzore në shoqata e - Strukturë e përmirësuar -Numër i organizatave të studentore dhe nxënësve dhe studentore administrative dhe ekzekutive ciëat e kanë reformuar rinore - Standarde hyrëse për strukturën menaxhment në organizatat -Numër i organizatave në -60% e programeve vjetore janë të cilat funksionon realizuar struktura -% e realizimit të programeve vjetore Aktivitet 2.6 Të rinjtë marrin pjesë me 15 % -%e të rinjve të përfshirë Viti 2009 NJVL, BNJVL, Përfshirje aktive e të rinjve në në ekipet komunale për zhvillim në ekipet komunale për BZHA, krijimin dhe zbatimin në të arsimit zhvillim të arsimit Qendër për arsim strategjitë komunale për arsim dhe trajnim profesionist Aktivitet 2.7 -Akte të hartuara të miratuara për -Përmbjatje e akteve dhe Janar-Qershor viti USHM në Hartim i akteve me qëllim të rregullimin e mënyrës së formimit procedurave të miratuara 2009 bashkërendim me rregullimit të mënyrës të de funksionimit të unionit të - Numër i anëtarëve komunat dhe formimit dhe funksionimit të shkollave të mesme aktivë në Union MASH-in unionit të shkollave të mesme -Procesura të vendosura të brendshme në unionin shkolave të mesme - Strukturë e përmirësuar administrative dhe ekzekutive - Standarde të vendosura për menaxhment ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___206
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë

Recommandé

Mladite vo kreiranje promeni vo zaednicita_SEGA 2009
Mladite vo kreiranje promeni vo zaednicita_SEGA 2009Mladite vo kreiranje promeni vo zaednicita_SEGA 2009
Mladite vo kreiranje promeni vo zaednicita_SEGA 2009
Coalition of youth organizations SEGA
 
Priracnik зa Mladinsko Ucestvo_SEGA 2010
Priracnik зa Mladinsko Ucestvo_SEGA 2010Priracnik зa Mladinsko Ucestvo_SEGA 2010
Priracnik зa Mladinsko Ucestvo_SEGA 2010
Coalition of youth organizations SEGA
 
Nacionalna Strategija Za Mladi Na Rm
Nacionalna Strategija Za Mladi Na RmNacionalna Strategija Za Mladi Na Rm
Nacionalna Strategija Za Mladi Na Rm
Coalition of youth organizations SEGA
 
Get out and vote_SEGA 2009
Get out and vote_SEGA 2009Get out and vote_SEGA 2009
Get out and vote_SEGA 2009
Coalition of youth organizations SEGA
 
Obradoirodin
ObradoirodinObradoirodin
Obradoirodin
Juliagorgoso
 
Priracnik za Zastapvanje i Lobiranje L&A _SEGA 2010
Priracnik za Zastapvanje i Lobiranje L&A _SEGA 2010Priracnik za Zastapvanje i Lobiranje L&A _SEGA 2010
Priracnik za Zastapvanje i Lobiranje L&A _SEGA 2010
Coalition of youth organizations SEGA
 
Ucestvo na mladite vo procesite na donesuvanje odluki i kreiranje politiki
Ucestvo na mladite vo procesite na donesuvanje odluki i kreiranje politikiUcestvo na mladite vo procesite na donesuvanje odluki i kreiranje politiki
Ucestvo na mladite vo procesite na donesuvanje odluki i kreiranje politiki
Coalition of youth organizations SEGA
 
How youth protect the public interest_SEGA 2008
How youth protect the public interest_SEGA 2008How youth protect the public interest_SEGA 2008
How youth protect the public interest_SEGA 2008
Coalition of youth organizations SEGA
 

Recommandé

Mladite vo kreiranje promeni vo zaednicita_SEGA 2009
Mladite vo kreiranje promeni vo zaednicita_SEGA 2009Mladite vo kreiranje promeni vo zaednicita_SEGA 2009
Mladite vo kreiranje promeni vo zaednicita_SEGA 2009
Coalition of youth organizations SEGA
 
Priracnik зa Mladinsko Ucestvo_SEGA 2010
Priracnik зa Mladinsko Ucestvo_SEGA 2010Priracnik зa Mladinsko Ucestvo_SEGA 2010
Priracnik зa Mladinsko Ucestvo_SEGA 2010
Coalition of youth organizations SEGA
 
Nacionalna Strategija Za Mladi Na Rm
Nacionalna Strategija Za Mladi Na RmNacionalna Strategija Za Mladi Na Rm
Nacionalna Strategija Za Mladi Na Rm
Coalition of youth organizations SEGA
 
Get out and vote_SEGA 2009
Get out and vote_SEGA 2009Get out and vote_SEGA 2009
Get out and vote_SEGA 2009
Coalition of youth organizations SEGA
 
Obradoirodin
ObradoirodinObradoirodin
Obradoirodin
Juliagorgoso
 
Priracnik za Zastapvanje i Lobiranje L&A _SEGA 2010
Priracnik za Zastapvanje i Lobiranje L&A _SEGA 2010Priracnik za Zastapvanje i Lobiranje L&A _SEGA 2010
Priracnik za Zastapvanje i Lobiranje L&A _SEGA 2010
Coalition of youth organizations SEGA
 
Ucestvo na mladite vo procesite na donesuvanje odluki i kreiranje politiki
Ucestvo na mladite vo procesite na donesuvanje odluki i kreiranje politikiUcestvo na mladite vo procesite na donesuvanje odluki i kreiranje politiki
Ucestvo na mladite vo procesite na donesuvanje odluki i kreiranje politiki
Coalition of youth organizations SEGA
 
How youth protect the public interest_SEGA 2008
How youth protect the public interest_SEGA 2008How youth protect the public interest_SEGA 2008
How youth protect the public interest_SEGA 2008
Coalition of youth organizations SEGA
 
Advansed Fundraising Training - Reader_SEGA 2006
Advansed Fundraising Training - Reader_SEGA 2006Advansed Fundraising Training - Reader_SEGA 2006
Advansed Fundraising Training - Reader_SEGA 2006
Coalition of youth organizations SEGA
 
Izlezi i glasaj_SEGA 2009
Izlezi i glasaj_SEGA 2009Izlezi i glasaj_SEGA 2009
Izlezi i glasaj_SEGA 2009
Coalition of youth organizations SEGA
 
Priracnik za Kreiranje na Lokalni Mladinski Strategii_SEGA 2010
Priracnik za Kreiranje na Lokalni Mladinski Strategii_SEGA 2010Priracnik za Kreiranje na Lokalni Mladinski Strategii_SEGA 2010
Priracnik za Kreiranje na Lokalni Mladinski Strategii_SEGA 2010
Coalition of youth organizations SEGA
 
Youth in creating changes in the community_SEGA 2009
Youth in creating changes in the community_SEGA 2009Youth in creating changes in the community_SEGA 2009
Youth in creating changes in the community_SEGA 2009
Coalition of youth organizations SEGA
 
Akcionen Plan Za Implementacija Na Nacionalnata Strategija Za Mladi Na Rm
Akcionen Plan Za Implementacija Na Nacionalnata Strategija Za Mladi Na RmAkcionen Plan Za Implementacija Na Nacionalnata Strategija Za Mladi Na Rm
Akcionen Plan Za Implementacija Na Nacionalnata Strategija Za Mladi Na Rm
Coalition of youth organizations SEGA
 
Evropska povelba za ucestvo na mladite luge vo lokalen i regionalen zivot_SEG...
Evropska povelba za ucestvo na mladite luge vo lokalen i regionalen zivot_SEG...Evropska povelba za ucestvo na mladite luge vo lokalen i regionalen zivot_SEG...
Evropska povelba za ucestvo na mladite luge vo lokalen i regionalen zivot_SEG...
Coalition of youth organizations SEGA
 
SEE Youth Policy Conference - Report_SEGA 2004
SEE Youth Policy Conference - Report_SEGA 2004SEE Youth Policy Conference - Report_SEGA 2004
SEE Youth Policy Conference - Report_SEGA 2004
Coalition of youth organizations SEGA
 
Os Dinosauros
Os DinosaurosOs Dinosauros
Os Dinosauros
Juliagorgoso
 
Youth participation in the decision and policy making processes
Youth participation in the decision and policy making processesYouth participation in the decision and policy making processes
Youth participation in the decision and policy making processes
Coalition of youth organizations SEGA
 
Pridones na Koalicijata SEGA kon Nacionalnata Strategija za Mladi na Rm_SEGA ...
Pridones na Koalicijata SEGA kon Nacionalnata Strategija za Mladi na Rm_SEGA ...Pridones na Koalicijata SEGA kon Nacionalnata Strategija za Mladi na Rm_SEGA ...
Pridones na Koalicijata SEGA kon Nacionalnata Strategija za Mladi na Rm_SEGA ...
Coalition of youth organizations SEGA
 
Action Plan For Implementation Of The National Youth Strategy Of The Republic...
Action Plan For Implementation Of The National Youth Strategy Of The Republic...Action Plan For Implementation Of The National Youth Strategy Of The Republic...
Action Plan For Implementation Of The National Youth Strategy Of The Republic...
Coalition of youth organizations SEGA
 

Contenu connexe

En vedette

Akcionen Plan Za Implementacija Na Nacionalnata Strategija Za Mladi Na Rm
Akcionen Plan Za Implementacija Na Nacionalnata Strategija Za Mladi Na RmAkcionen Plan Za Implementacija Na Nacionalnata Strategija Za Mladi Na Rm
Akcionen Plan Za Implementacija Na Nacionalnata Strategija Za Mladi Na Rm
Coalition of youth organizations SEGA
 
Evropska povelba za ucestvo na mladite luge vo lokalen i regionalen zivot_SEG...
Evropska povelba za ucestvo na mladite luge vo lokalen i regionalen zivot_SEG...Evropska povelba za ucestvo na mladite luge vo lokalen i regionalen zivot_SEG...
Evropska povelba za ucestvo na mladite luge vo lokalen i regionalen zivot_SEG...
Coalition of youth organizations SEGA
 
Pridones na Koalicijata SEGA kon Nacionalnata Strategija za Mladi na Rm_SEGA ...
Pridones na Koalicijata SEGA kon Nacionalnata Strategija za Mladi na Rm_SEGA ...Pridones na Koalicijata SEGA kon Nacionalnata Strategija za Mladi na Rm_SEGA ...
Pridones na Koalicijata SEGA kon Nacionalnata Strategija za Mladi na Rm_SEGA ...
Coalition of youth organizations SEGA
 
Action Plan For Implementation Of The National Youth Strategy Of The Republic...
Action Plan For Implementation Of The National Youth Strategy Of The Republic...Action Plan For Implementation Of The National Youth Strategy Of The Republic...
Action Plan For Implementation Of The National Youth Strategy Of The Republic...
Coalition of youth organizations SEGA
 

En vedette (11)

Advansed Fundraising Training - Reader_SEGA 2006
Advansed Fundraising Training - Reader_SEGA 2006Advansed Fundraising Training - Reader_SEGA 2006
Advansed Fundraising Training - Reader_SEGA 2006
 
Izlezi i glasaj_SEGA 2009
Izlezi i glasaj_SEGA 2009Izlezi i glasaj_SEGA 2009
Izlezi i glasaj_SEGA 2009
 
Priracnik za Kreiranje na Lokalni Mladinski Strategii_SEGA 2010
Priracnik za Kreiranje na Lokalni Mladinski Strategii_SEGA 2010Priracnik za Kreiranje na Lokalni Mladinski Strategii_SEGA 2010
Priracnik za Kreiranje na Lokalni Mladinski Strategii_SEGA 2010
 
Youth in creating changes in the community_SEGA 2009
Youth in creating changes in the community_SEGA 2009Youth in creating changes in the community_SEGA 2009
Youth in creating changes in the community_SEGA 2009
 
Akcionen Plan Za Implementacija Na Nacionalnata Strategija Za Mladi Na Rm
Akcionen Plan Za Implementacija Na Nacionalnata Strategija Za Mladi Na RmAkcionen Plan Za Implementacija Na Nacionalnata Strategija Za Mladi Na Rm
Akcionen Plan Za Implementacija Na Nacionalnata Strategija Za Mladi Na Rm
 
Evropska povelba za ucestvo na mladite luge vo lokalen i regionalen zivot_SEG...
Evropska povelba za ucestvo na mladite luge vo lokalen i regionalen zivot_SEG...Evropska povelba za ucestvo na mladite luge vo lokalen i regionalen zivot_SEG...
Evropska povelba za ucestvo na mladite luge vo lokalen i regionalen zivot_SEG...
 
SEE Youth Policy Conference - Report_SEGA 2004
SEE Youth Policy Conference - Report_SEGA 2004SEE Youth Policy Conference - Report_SEGA 2004
SEE Youth Policy Conference - Report_SEGA 2004
 
Os Dinosauros
Os DinosaurosOs Dinosauros
Os Dinosauros
 
Youth participation in the decision and policy making processes
Youth participation in the decision and policy making processesYouth participation in the decision and policy making processes
Youth participation in the decision and policy making processes
 
Pridones na Koalicijata SEGA kon Nacionalnata Strategija za Mladi na Rm_SEGA ...
Pridones na Koalicijata SEGA kon Nacionalnata Strategija za Mladi na Rm_SEGA ...Pridones na Koalicijata SEGA kon Nacionalnata Strategija za Mladi na Rm_SEGA ...
Pridones na Koalicijata SEGA kon Nacionalnata Strategija za Mladi na Rm_SEGA ...
 
Action Plan For Implementation Of The National Youth Strategy Of The Republic...
Action Plan For Implementation Of The National Youth Strategy Of The Republic...Action Plan For Implementation Of The National Youth Strategy Of The Republic...
Action Plan For Implementation Of The National Youth Strategy Of The Republic...
 

Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në RepublikëN E Maqedonisë

  • 1.
  • 2. PLANIT AKSIONAR PËR IMPLEMENTIM TË STATEGJISË NACIONALE PËR TË RINJ NË REPUBLIKËN E MAQEDONISË Shkup, nëntor 2008 ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___172
  • 3. Agjencia e Rinisë dhe Sportit * Mendimet e shprehura në këtë publikim u takojnë autorëve dhe nuk i shprehin qëndrimet e UNIFEM-it, Kombeve të Bashkuara dhe organizatave të tyre shoqëruese * Ky publikim është mundësuar me mbështetje të Fondit Zhvillimor për Gratë të Kombeve të Bashkuara (UNIFEM) ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___173
  • 4. PËRMBAJTJA E PLANIT Lista e shkurtesave të përdorura ------------------------------------------------------------------------------------------------------- 176 1. Rezyme ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 177 2. Përmbajtja e planit dhe metodologjia ---------------------------------------------------------------------------------------------- 178 3. Informacione për gjendjet e përgjithshme në sferën e rinisë----------------------------------------------------------------- 179 4. Baza dhe korniza rregullative e planit ---------------------------------------------------------------------------------------------- 181 5. Plane Aksionare ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 181 5.1. Prioritet Arsimi ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 181 5.1.1. Informacione mbi gjendjen -------------------------------------------------------------------------------------------------------- 181 5.1.2 Qëllimet për arsim prioritar -------------------------------------------------------------------------------------------------------- 182 5.2 Prioritet Vetëpunisim rinor --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 185 5.2.1 Informacion për gjendjen ----------------------------------------------------------------------------------------------------------- 185 5.2.2 Qëllimet për prioritetin e vetëpunësimit të rinisë --------------------------------------------------------------------------- 187 5.3 Prioritet cilësia e jetesës ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 189 5.3.1 Informacion për gjendjen ----------------------------------------------------------------------------------------------------------- 189 5.3.2 Qëllimet për prioritetin cilësia e jetesës --------------------------------------------------------------------------------------- 190 5.4 Prioritet Shëndetësia dhe parandalimi shëndetësor ---------------------------------------------------------------------------- 192 5.4.1 Informacion për gjendjen në rajon----------------------------------------------------------------------------------------------- 192 5.4.2.Qëllime për prioritet shëndetësor dhe parandalimi ------------------------------------------------------------------------ 192 5.5.Prioritetet Partipacimi i të rinjve ------------------------------------------------------------------------------------------------------- 194 5.5.1 Informim për gjendjen --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 194 5.5.2.Qëllime për prioritetet dhe partipacimi i të rinjve --------------------------------------------------------------------------- 195 5.6 Prioritet Informim rinor-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 196 5.6.1. Informim për gjendjen -------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 196 5.6.2 Qëllim për prioritet dhe informim rinor ----------------------------------------------------------------------------------------- 197 5.7 Prioriteti Kulturë----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 198 ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___174
  • 5. 5.7.1 Informata për gjendjen në sferën ------------------------------------------------------------------------------------------------ 198 5.7.2 Qëllime për prioritetin kulturë: ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 199 6. Paraqitje tabelare të planeve aksionale sipas prioriteteve -------------------------------------------------------------------- 203 6.1 Tabela – Plan aksional për prioritetin arsim ---------------------------------------------------------------------------------------- 203 6.2 Tabelë – Plan aksional për prioritetin vetëpunësim rinor --------------------------------------------------------------------- 209 6.3 Tabelë– Plan aksional për prioritetin Cilësi e jetesës --------------------------------------------------------------------------- 214 6.4 Tabelë– Plan aksional për prioritetin Shëndet dhe parandalim -------------------------------------------------------------- 219 6.5 Tabela – Plani aksional për prioritetin Participimi i të rinjve ------------------------------------------------------------------ 227 6.6.Tabela – Plani aksional për prioritetin Informimi rinor -------------------------------------------------------------------------- 230 6.7 Tabela –Plan aksional për prioritetin Kulturë -------------------------------------------------------------------------------------- 235 6.8 Tabela Plan aksional për prioritetin e Punës rinore lokale -------------------------------------------------------------------- 238 7. Pjesëmarrësit në procesin e Përgatitjes të Planit aksional për implementimin e strategjisë kombëtare për të rinj 242 7.1 Anëtarët e Komisionit Kombëtar për përgatitjen e Planit aksional për implementimin e Strategjisë Kombëtarre për të rinj ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 242 7.2 Pjesëmarrës në Grupin e punës për prioritet Arsimin -------------------------------------------------------------------------- 243 7.3 Pjesëmarrës në grupin e punës për prioritetin Vetëpunësim rinor --------------------------------------------------------- 244 7.4 Pjesëmarrës në grupin e punës për prioritetin Cilësia e Jetesës ----------------------------------------------------------- 245 7.5 Pjesëmarrës në grupin e punës Shëndetësi dhe parandalim ----------------------------------------------------------------- 246 7.6 Pjesëmarrës të grupit punues për prioritetin Participimi i të rinjve --------------------------------------------------------- 247 7.7 Pjersëmarrës në grupin e punës për prioritetin Informimi rinor ------------------------------------------------------------- 248 7.8 Pjesëmarrës në grupin e punës për prioritetin Kulturë ------------------------------------------------------------------------- 249 8. Literatura e përdorur ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 251 ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___175
  • 6. Lista e shkurtesave të përdorura ARS – Agjencia e Rinisë dhe Sportit në Republikën e Maqedonisë APRM – Agjencia e Punësimit në Republikën e Maqedonisë MASh– Ministria e Arsimit dhe Shkencës BZhA- Byroja e Zhvillimit të Arsimit QKTVB – Qendra për Këshillim dhe Testim Vullnetar dhe të Besueshëm NjPL – Njësi të Pushteteve Lokale BNjPL – Bashkësia e Njësive të Pushtetit Lokal MPPS – Ministria e Punës dhe Politikës Sociale MPB – Ministria e Punëve të Brendshme ERMSh – Enti Republikan i Mbrojtjes Shëndetësore MSh – Ministria e Shëndetësisë MPL –Ministria e Pushtetit Lokal MF – Ministria e Financave ShQ – Shoqata të Qytetarëve UNSM – Unioni Nacional Studentor i Maqedonisë SNR – Strategjia Nacionale Rininë në Republikën e Maqedonisë PAN - Plan Aksionar Nacional për implementim të SNR-së për vitin 2009 UShMM – Unioni i Shkollave të Mesme në Maqedoni UNIFEM – United Nations Development Fund for Women UNFPA – United Nations Population Fund UNICEF – United Nations Childrens’ Fund UNAIDS – United Nations Joint Program on HIV/AID ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___176
  • 7. 1. Rezyme Me iniciativën e Agjencisë së Rinisë dhe Sportit në Republikën e Maqedonisë (në tekstin e mëtejshëm ARS) dhe Koalicionit të Organizatave Rinore SEGA (në tekstin e mëtejshëm SEGA) në fillim të muajit gusht të vitit 2007 filloi përgatitja e Planit Aksionar Nacional për implementim të Strategjisë Nacionale për të Rinjtë për vitin 2009 (në tekstin e mëposhtëm PAN për implementim të SNR-së për 2009). Ky obligim i ARS-së është paraparë me Programin Nacional për Miratim të të Drejtës të BE 2007 – 2009, Kapitulli 3.26 – Arsim dhe Kulturë, Rajoni 3- Rini. Procesi është financuar prej UNIFEM, ARS dhe SEGA. Qëllimi i PAN-së për implementim të SNR-së për vitin 2009 është sigurimi i veprimtarisë sistematike, të fokusuar dhe gjithëpërfshirëse të aktorëve në sferën e rinisë në Republikën e Maqedonisë, ndërsa në drejtim të zgjidhjes së problemeve rinore dhe plotësimin e nevojave të përcaktuara me Studimin themelor për trendet rinore në Republikën e Maqedonisë dhe SNR-së. Në suazat e PAN-së për implementim të SNR-së për 2009 janë përfshirë katër segmentet (siç janë përcaktuar në SNR) apo tetë fushat që përbëjnë prioritet dhe kjo: arsimi, vetëpunësimi rinor, cilësia e jetesës, shëndetësia dhe parandalimi, informimi i të rinjve, punë lokale për të rinj dhe pjesëmarrja e të rinjve. Për secilën prej fushave të dhëna janë kryer Plane aksionare të veçanta të cilave u paraprijnë analiza paraprake të gjendjes aktuale në secilën sferë. Plani është rezultat i punës së Komisionit Nacional për Përgatitje të PAN-së për implementim të SNR-së për 2009 (në tekstin e mëtejshëm Komisioni)dhe grupet e punës të formuara për çdo prioritet më vete. Komisioni është formuar që në fillim, që më vonë t’i ndërmarrë në kompetencat e veta të gjitha aktivitet e ardhshme për përgatitjen e Planeve aksionare të veçantave në suazat e prioriteteve të përcaktuara në SNR. Komisioni ka 18 anëtarë prej të cilëve 8 janë përfaqësues të ministrive relevante (drejtësi, kulturë, shëndetësi, pushtet lokal (vetëqeverisje lokale), mjedis jetësor, arsim, punë dhe politikë sociale, financa), 8 janë përfaqësues të organizatave rinore, një është përfaqësues i BNjPL-së dhe një është përfaqësues i Agjencisë Nacionale për Programe Arsimore Evropiane dhe Mobilitet. Plani i dedikohet si Qeverisë të Republikës së Maqedonisë ashtu edhe të gjithë faktorëve të tjerë që janë përfshirë me Planet aksionare të detajuara (organizatat rinore, organizatat të cilat punojnë mbi çështjet gjinore, ministritë, agjencitë etj.) dhe donatorëve potencialë për të cilët ky plan përputhet me aktivitetet e tyre operative. Subjekti përgjegjës për zbatimin e planit është ARS-ja. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___177
  • 8. 2. Përmbajtja e planit dhe metodologjia Si hap i parë në procesin e përgatitjes së planit u formua qytetare dhe ministrive, ndërsa është udhëhequr prej Komisioni Nacional për Përgatitjen e PAN-së për implementim koordinatorit (anëtar i Komisionit Nacional). Si aspekt i të SNR-së për 2009 (në tekstin e mëposhtëm Komisioni veçantë në përgatitjen e planit është përfshirë edhe koncepti i Nacional) nëpër procesin e gjerë të nominimit dhe të gjinisë. Metodologjia e punës për grupet e punës, mjetet dhe zgjedhjeve të anëtarëve të ministrive të përfshira dhe forma skicë e Planit aksionar janë dizajnuar dhe janë organizatave rinore qytetare. Për Komisionin Nacional janë përshtatur në mënyrë të posaçme me kërkesat dhe qëllimet e organizuar një sërë trajnimesh në të cilat përkrah forcimit planit. Pjesëmarrësit morën udhëzime konkrete se si të themelor të kapaciteteve të anëtarëve u përgatit edhe procesi kryejnë analizë gjithëpërfshirëse të mjedisit rrethues, për përcaktimin e pjesëmarrësve në përgatitjen e PAN-së për detektimit të problemeve që janë prioritet, dhe përcaktim implementim të SNR-së për vitin 2009, obligimet e tyre dhe aktivitetesh për trajtimin përkatës të problemeve të detektuara. rezultatet e pritura. Nëpër një sërë sesionesh të grupeve të punës u përcaktuan aktivitetet kryesore të PAN-së për Segmenti arsim i përkushtohet modernizimit të arsimit dhe implementim të SNR-së për 2009, rezultatet e pritura, sinkronizimit të programeve mësimore në përputhje me ato indikatorët dhe përgjegjësitë. Dokumenti i tillë skicë është evropiane. Gjithashtu, këtu përfshihet edhe arsimi joformal si dhënë në diskutim publik dhe është dërguar tek ministritë mjet për zhvillim të rinisë, zhvillimit të vazhdueshëm të kompetente. Përfundimet e marra janë shqyrtuar përsëri prej karrierës së kuadrit arsimor, pjesëmarrjes së të rinjve në Komisionit Nacional pas kësaj vijoi përfshirja e krijimin e programeve arsimore dhe evalvim i realizimit. Në rekomandimeve të miratuara në formulimin e tekstit suazat e këtij prioriteti, janë përfshirë edhe mundësitë e përfundimtar të dokumentit. Nëpër të gjitha aktivitetet për barabarta për arsim. Është e rëndësishme të përmendim se përgatitjen e planit gjithsej janë përfshirë 289 pjesëmarrës. qëllimet që janë vendosur në këtë prioritet përputhen me qëllimet të cila janë vendosur në Strategjinë Nacionale për Në suazat e PAN-së për implementim të SNR-së për 2009 Arsim dhe mundësojnë aktivitetet që do të ndërmerren në janë përfshirë katër segmentet (siç janë përcaktuar në SNR) raport me të dy strategjitë të jenë komplementare dhe të apo tetë fushat që përbëjnë prioritet dhe kjo: arsimi, sinkronizuara. vetëpunësimi rinor, cilësia e jetesës, shëndetësia dhe parandalimi, informimi i të rinjve, punë lokale për të rinj dhe Segmenti i punësimit të rinisë i përmban fushat: sipërmarrje pjesëmarrja e të rinjve. Planet e veçanta për secilin prioritete u rinore, tranzicion i shpejtë prej arsimit deri në vendin e punës përgatitën prej grupit të veçantë të punës për secilin prioritet. dhe konkurrencë më e madhe në tregun e fuqisë së punës. Çdo grup pune përbëhej prej përfaqësuesve të organizatave Drejtimet e këtij prioriteti hapin mundësi për dhënie të ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___178
  • 9. prioritetit të punësimit të të rinjve në programet e Qeverisë për Vetëm një pjesë e vogël e serviseve sociale i përfshijnë edhe zvogëlim të papunësisë. Gjithashtu, këto drejtime hapin të rinjtë si kategori. Aksionet në suazat e këtij segmenti mundësi për diskutim me sektorin biznes dhe përmirësim të kërkojnë koordinim të veçantë midis institucioneve prej gjendjeve sidomos në raport të aspekteve të konkurrencës së fushave të dhëna që të mundësohet kanalizim i drejtë i të rinjve në tregun e punëtore dhe tranzicion të shpejtë prej fondeve drejt plotësimit të nevojave. arsimit deri në punë. Segmenti i pjesëmarrjes rinore ka të bëjë me pjesëmarrjen Segmenti i cilësisë së jetesës ka të bëjë me jetën sociale dhe aktive të të rinjve në procesin e vendimmarrjes në nivel lokal kulturore të të rinjve, mbrojtjen e mjedisit, shëndetin dhe dhe nacional. Kjo, në të vërtetë, do të thotë realizim i të marrjen me sport. Mund të thuhet se pjesa më e madhe i drejtës i riu të marrë pjesë në krijimin e të tashmes dhe të së organizatave rinore dhe organizatave me grup qëllimor rininë ardhmes më të mirë. Pjesëmarrja rinore është trajtuar në veprojnë pikërisht në suazat e këtij prioriteti e kjo kryesisht në vendin tonë dhe tashmë prodhon modele konkrete në punën e pjesët e kulturës, sportit, mjedisit jetësor dhe shëndetësisë. pushtetit lokal. disa si kombinim i formave të vjetra, kurse disa si organizata 3. Informacione për gjendjet e përgjithshme në krejtësisht të reja. sferën e rinisë Organizatat rinore në Maqedoni që para tranzicionit ekzistoin Sot sektori rinor në Maqedoni është kombinim i shoqatave si shoqata studentësh, këshille rinore dhe unione rinore me dhe kjo: organizata rinore, organizata prej fushave të portofoli të pasura të aktiviteteve në fusha të ndryshme si ndryshme që kanë grup qëllimor të rinjtë, shoqata studentësh arsim, kulturë, mjedis jetësor, çështje lokale etj. Të rinjtë e dhe unione studentësh, rinia e partive politike, shoqata rinore periudhës para tranzicionit në to i gjenin format e nevojshme kulturore-artistike. Në Strategjinë Nacionale për të Rinj nuk për vetëshprehje dhe për përfshirje në proceset e jetesës ekziston përkufizim për përfshirjen e sektorit rinor apo përsëri shoqërore. Paralelisht me kalimin e vendit tonë në demokraci të shoqatave rinore që krijon një problem të caktuar në këto forma rinore fillojnë të transformohen, kurse pjesa më e veprimtarinë e këtyre organizatave, në shpërndarjen e madhe e tyre nuk ekzistojnë më. Për fat të keq prej vitit 1992 fondeve për çështje rinore dhe gjatë trajnimit të grupit e këndej jemi dëshmitarë të rënies jo të zhurmshme të qëllimor. Në suazat e hulumtimi të vetëm të kapaciteteve të platformës më të madhe rinore, Këshilli Rinor në Maqedoni organizatave rinore në Maqedoni i realizuar në suazat e dhe, gjithashtu, të dy përpjekjeve të pasuksesshme për projektit ―Së bashku për të rinjtë‖ është veçuar ekzemplar prej ringjallje të tij. Por, për llogari të tij, mbijnë forma të reja rinore, 60 shoqatash, përfshirë këtu edhe rininë e partive politike, i cili e konstaton pikërisht kombinimin e mësipërm të shoqatave. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___179
  • 10. në qytete të ndryshme në Maqedoni. Në dhjetor të vitit 2004 SNR-ja i është dorëzuar në mënyrë solemne Qeverisë së Në Republikën e Maqedonisë më tepër se 10 vjet i riu Republikës së Maqedonisë për miratim. Miratimi zyrtar i interesat dhe nevojat e veta i realizon me vetiniciativë dhe në dokumentit është bërë në dhjetor të vitit 2005. korrelacion me nivelin e vet të informimit dhe rrjetëzimit në rrethinën më të gjerë. Mungesa e strukturës së organizuar Krijimi i Strategjisë Nacionale të Rinisë me participim të të rinore, e njohur dhe e mbështetur prej faktorëve vendas dhe rinjve së bashku me vendosjen e bërthamës fillestare të të huaj, ka ndikim negativ mbi pozitën, që nuk është për t’u organizatave rinore nëpërmjet Koalicionit SEGA drejt pasur zili, të të rinjve. Sinjalet e para të qasjes së strukturuar platformës më të gjerë nacionale, si dhe përpjekja për të parin drejt përgatitjes dhe implementimit të Politikës Nacionale Parlament Rinor Nacional janë shembuj pozitivë se sektori Rinore në Maqedoninë e tranzicionit mund të regjistrohen prej rinor edhe pse i demotivuar dhe i margjinalizuar, ende është i vitit 2001. Aktiviteti i parë real, i zbatuar më pas, është pranishëm dhe mund të mobilizohet. Në atë drejtim aktivizimi i ndërmarrë prej institucioneve qeveritare si kujdesie për debatit për vendosje të hartës të sektorit të rinisë, për popullatën e re dhe nevojat e saj, mendime dhe propozime, përcaktim të kritereve për shoqatat rinore dhe intervenimet për është studimi i madh, ―Studimi Themelor për Trendet Rinore përshtatje të legjislativës me nevojat e sektorit rinor, do ta në Republikën Maqedonisë‖. Ky dokument që është finalizuar lehtësojnë dhe njëkohësisht mbështesin implementimin e dhe botuar në fillim të vitit 2004 është ―lajmërues‖ i Strategjisë Strategjisë Nacionale të Rinisë. Me këtë do të fillojë një Nacionale të Rinisë të ardhshme, përpunimi i të cilës është proces i ri më i gjerë i realizimit të programit dhe aktiviteteve iniciuar menjëherë pas shpalljes së studimit. Përmbajtja e që do të kuptojnë trajtim më të drejtpërdrejtë dhe të SNR-së përgatitej nëpërmjet një sërë debatesh të organizuara koordinuar të çështjeve rinore në vend. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___180
  • 11. 4. Baza dhe korniza rregullative e planit PAN për implementim të SNR-së për vitin 2009 bazohet në prioritetet, qëllimet strategjike dhe strategjitë e paraqitura në SNR. Nga ana tjetër përsëri, SNR-ja është dokumenti më i lartë shtetëror i cili momentalisht ekziston në Republikën e Maqedonisë, kurse ka të bëjë me rregullimin e çështjeve rinore dhe e udhëheq trajtimin e nevojave rinore prej institucioneve. Si edhe gjatë përgatitjes së SNR-së edhe në këtë proces Komisioni dhe grupet e punës përdornin dokumente me të cilat rregullohen çështjet rinore në BE me qëllim që të lehtësohet procesi i harmonizimit të aktivitetet vendase me aktivitetet dhe rregullativën e BE-së. Dokumentet më të rëndësishme janë Libri i Bardhë për të Rinjtë në BE, Karta Evropiane për Pjesëmarrje të të Rinjve në Jetën Lokale dhe Rajonale, Indikatorët e Politikës dhe Drejtimeve Rinore prej programit të BE-së të Rinjtë në Aksion 2007. Aktivitetet në këtë plan në suazat e prioriteteve të mëvetësishme mbështeten në ligje dhe strategji të ndryshme relevante për fushat e dhëna. 5. Plane Aksionare 5.1. Prioritet Arsimi 5.1.1. Informacione mbi gjendjen Fillimi i mileniumit të ri shënon një kohë të revolucionit dhe evoluimit të njohurisë me çka trasohet rruga e arsimit si kusht i patjetërsueshëm. Ministria e Arsimit dhe Shkencës ( MASh) nëpërmjet sistemit arsimor prodhon kuadro arsimi, njohuritë, aftësitë, talenti, mendimi kritik, aftësitë krijuese, puna kërkimore dhe mësimi i përjetshëm i të cilëve janë të drejtuar përkundrejt tendencave evropiane të arsimit. E ardhmja e Evropës synon shoqëri dhe ekonomi të bazuara në njohuri (knowledge based economy). Këto përpjekje të MASh-së janë përcaktuar në dokumentet kryesore me të cilat rregullohet procesi arsimor në Republikën e Maqedonisë (Strategjia Nacionale për Arsimi dhe Planet Aksionare për Implementim të Strategjive), ndërsa janë operacionalizuar dhe zbatohen nëpërmjet vendosjes së Ligjit për rregullim të Arsimit , si dhe mësimit të përjetshëm dhe arsimit të të rriturve. Ministria e Arsimit dhe Shkencës ia del ta ndjekë hapin e arsimit evropian. Pikërisht në atë drejtim të krijimit të politikave arsimore, janë sjellë: Ligji për Arsim Tetëvjeçar (―Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë‖ nr. 103/08) sipas të cilit arsimi tetëvjeçar është i detyrueshëm dhe zgjat nëntë vjet (neni 4), Ligji për Ndryshime dhe Plotësim të Ligjit për Arsim të Mesëm (―Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë‖ nr. 49/07), sipas të cilit vendoset arsimi i mesëm i detyrueshëm (neni 1) dhe Ligji për Arsim të Lartë (―Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë‖ nr. 35/08). Vendosja e arsimit të mesëm të detyrueshëm dhe zgjerimi i sanksioneve ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___181
  • 12. në qoftë se veprohet në kundërshtim me ligjin kjo do të thotë hyrje e hapur për të gjithë nxënësit në sistemin arsimor. Mandej, është sjellë Ligji për Arsim të të Rriturve (―Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë‖ nr. 7/08) me të cilin u krijua kornizë juridike me të cilën rregullohet arsimi i të rriturve, aktivitetet, institucionet dhe institutet të cilët mund të realizojnë këtë lloj arsimi, llojet dhe format e arsimit të të rriturve. Ekziston Qendra për Arsim Profesional e cila tashmë ka përpunuar programet që kanë lidhje të drejtpërdrejtë me tregun e punës, është formuar Qendra për Arsim të të Rriturve në përputhje me Ligjin për Arsim të të Rriturve (neni 34), kurse, gjithashtu, është formuar Agjencia Nacionale për Programe Mësimore Evropiane dhe Gatishmëri (mobilitet) në të cilën njëra prej institucioneve më të rëndësishme për implementimin e fondeve nga fusha e rinisë dhe arsimit të përjetshëm. Nëpërmjet procesit arsimor krijohen njohuri dhe aftësi. Njohuritë dhe aftësitë gjenerizohen si në anën e shfrytëzuesve të shërbimeve arsimore që janë përfshirë me procesin e arsimit, por, gjithashtu, dhe në anën e atyre që sistemin arsimor e krijojnë dhe e zbatojnë. Por, gjithashtu, gjenerizohen edhe njohuritë dhe aftësitë që nuk janë pjesë e drejtpërdrejtë e procesit arsimor, por janë rezultat e asaj që ndodh në margjinat e tij, në komunikimin e përditshëm jo të strukturuar të atyre që i quajmë nxënës ose studentë, lidhen me kuriozitetin e shkaktuar prej asaj që është thënë apo që nuk është thënë, apo përsëri janë projeksion i mëvetësishëm i imagjinatës, këmbënguljes dhe punës së konsumatorit të shërbimit arsimor. Njohuritë dhe aftësitë në përputhje me moshën, njohuritë e mëparshme dhe përvojat e konsumatorit të shërbimit arsimor, gradohen sipas kompleksitetit dhe përmbajtjes së vet dhe janë të ndryshme sipas shkallës së finalizimit të aspektit të përdorimit të drejtpërdrejtë në tregun e punës. Me fjalë të tjera, parë nga ana konceptuale, blloqe të ndryshme arsimore të dedikuara konsumatorëve të moshave të ndryshme dhe me përvoja të ndryshme kanë përkushtim të ndryshëm. Disa përbëjnë vetëm bazën mbi të cilën do të mbindërtohen njohuritë dhe aftësitë me shkallë më të lartë të finalizimit. Dhe gjithashtu, deri në nivelin kur konsumatori duke pasur në përdorim nivelin e nevojshëm të pjekurisë është i aftë t’i thithë dhe në mënyrë konsekuente t’i përdorë njohuritë që nënkuptojnë finalizim të të gjithë arsimit të deritanishëm dhe të njëjtat t’i eksponojë në tregun e apo t’i vendosë në funksion pune të drejtpërdrejtë. Në kontekstin e asaj çka është thënë deri tani, e pakontestueshme, imperativ, i ditëve të sotme, është njohuria, kurse të rinjtë janë ata të cilët janë trashëgimtarë, vazhdues të veprave dhe gjeneratorë të ndryshimeve me qëllim zbatimin dhe ndjekjen epokave bashkëkohore (teknologjia informatike etj.). 5.1.2 Qëllimet për arsim prioritar Qëllimi i përgjithshëm Zhvillimi social dhe integrimi social i të rinjve përmes arsimit cilësor formal dhe joformal . ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___182
  • 13. Qëllimet specifike Qëllimi specifik 1: Integrimi social i të rinjve përmes procesit arsimor (arsim formal dhe joformal) Në kuadër të këtij qëllimi parashikohen disa lloje të aktiviteteve të cilat përmes qasjeve të ndryshme duhet të sjellin përfshirje masive dhe kyçjen e të rinjve në sistemin arsimor, ndërsa me këtë edhe soacializimin e tyre. Mjetet e propozuara kanë të bëjnë në përkrahjen e të rinjve gjatë proceseve të integrimit të tyre social, iniciativa të drejpërdrejta të të rinjve, por edhe mjete për intervenim të drejpërdrejt ndaj prindërve, arsimtarëve dhe profesorëve si të do ngrihej vetëdija për rëndësinë e arsimit si proces dhe sistem inkluziv. Grupi i parë i aktiviteteve ka të bëjë në nxitjen e aktivizimit dhe vullnetarizimit tek të rinjtë, ndërsa me këtë edhe kyçjen e të rinjve nga mjediset urbane, por para së gjithash nga ato rurale në aktivitetet për socializim si dhe riintegrimin e të rinjve në sistemin arsimor. Më tej planifikohen aktivitete për përkrahjen e të rinjve me nevoja të posaçme përmes përpunimit të strategjisë dhe ndarjen e mjeteve financiare, si dhe përmes formimit të fondeve për përkrahjen e iniciativave dhe programeve rinore. Në grupin e dytë të aktiviteteve planifkohet promovimi i vlerave pozitive dhe arritjeve në sistemin arsimor, organizimin e vizitave reciproke të shkollave, përforcimin e kapaciteteve të të rinjve përmes formave të ndryshme të distribuimit të diturisë, realizimit të debateve dhe seminareve me karakter multietnik si për për të rinjtë ashtu edhe për profesorët dhe prindërit për shkak të ngritjes së vetëdijes dhe promovimit të karakterit multietnik të shoqërisë dhe sjelljes së padhunshme. Këto aktivitete planifikohen për arsimin fillor dhe të mesëm. Grupi i fundit i aktiviteteve në kuadër të qëllimit të parë ka të bëjë me organizimin e vizitave të ligave sportive, për shkak të përforcimit të frymës sportive, por edhe për shkak të socializimit dhe zhvillimit psikofizik të personit. Qëllimi specifik 2: Pjesëmarrja e rritur e të rinjve në krijimin dhe implementimin e procesit arsimor. Pjesëmarrja e të rinjve është potencuar si njëri nga faktorët kyç në ndërtimin e një sistemi arsimor më cilësor dhe më efikas të përshtatur në nevojat e zhvillimit të ardhshëm të karrierës së të rinjve. Pjesëmarrje parashikohet përmes qëndrimeve rinore dhe ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___183
  • 14. nevojave të paraqitura përmes mënyrave formale dhe joformale të shoqërimit të të rinjve si dhe shkollave dhe të fakulteteve, ashtu edhe jashtë tyre. Aktivitetet e parapara në fillim përfshijnë informim të gjerë midis të rinjve për të drejtat dhe obligimet e tyre në pikëpamje të pjesëmarrjes të ndërtimit të procesit dhe procesit arsimor. Informimi i këtillë është dimenzionuar përmes materialeve informative dhe përpunimit të ueb portalit arsimor nacional, por edhe përmes aktiviteteve programore të organizatave rinore. Gjithashtu, me qëllim të participimit të barabartë dhe kontributit përmbajtjesor të të rinjve në organet dhe trupat në shkollat, por edhe në organizatat e nxënësve dhe të studentëve, është paraparë ndërtimi i kapacitetit të të rinjve për mendim kritik, ndërtimin e qëndrimeve dhe qasje rinore. Aktivitetet e këtilla planifikohen në nivel lokal, si do të përforcohej pjesëmarrja e të rinjve në ndërtimin e strategjive arsimore lokale, por edhe atë nacional me qëllim që të mundësohet ndikim më i madh i të rinjve lidhur me çështjet fundamentale. Sipas aktiviteteve të planifikuara, organizatat rinore do të punonin në çështjen e konfirmimit dhe arrtijeve të qasjes së saktë procentuale të të rinjve në organet dhe trupat shkollore, balancim të barabartë gjinor dhe kyçjen e personave me nevoja të posaçme. Pjesa tjetër e aktiviteteve të cilat janë kahëzuar drejt qëllimit specifik kanë të bëjnë në përmirësimin e mënyrës së funksionit të unionit të nxënësve të shkollave të mesme, përforcimin e kapacitetit dhe resurseve materiale të organizatave rinore si do të dilnin në përkrahjen e iniciativave rinore. Qëllimi specifik 3: Promovimi dhe sigurimi i mundësive të barabarta për arsimim të të rinjve me qëllim të nxitjes së zhvillimit të tyre individual. Aktivitetet në kuadër të këtij qëllimi ndërlidhen me iniciativa tjera dhe me plane të përgatitura nga ana e organeve kompetente dhe organizatave qytetare dhe njëherit paraqesin përpjekje fillestare përmes të cilave më tej duhet të hapet sferë më e gjerë për aksion si të subjekteve qeveritare ashtu edhe të atyre joqeveritare. Këtu janë përfshirë përpunimi i strategjive aktive për trajtimin e të rinjve të kanosur social përmes procesit arsimor, përgatitjen e studimeve për skenimin e situatës me konviktet e nxënësve të shkollave të mesme dhe të studentëve, analiza për nevojat e të rinjve me pengesa në zhvillmin e mësimit. Në drejtim të nxitjes së zhvillimit individual të paraparë me stërvitjen e lidershipit me qasje të barabartë gjinore. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___184
  • 15. 5.2 Prioritet Vetëpunisim rinor 5.2.1 Informacion për gjendjen Sipas kumtesës të Entit Shtetëror për Statistikë për vitin 2007 në Republikën e Maqedonisë shkalla e papunësisë së popullatës të moshës prej 15 deri 24 vjet është 57,7 %, e cila në krahasim me shkallët e papunësisë të moshës prej 25 deri 49 (32,9%) dhe të moshës prej 50 deri 64 (28,5%) është në mënyrë të konsiderueshme më e lartë. Gjithashtu, kjo shkallë është rreth 1,7 herë më e lartë nga shkalla e përgjithshme e papunësisë (34,9%). Arsyet më të mëdha për papunësinë tek të rinjtë janë: Struktura e keqe kualifikuese (numër i madh i të rinjve janë të pakualifikuar ose gjysmë të kualifikuar). Mosakordim i nevojave të tregut të punës dhe sistemit të arsimit. Nevojat e punëdhënësit jashtëzakonisht janë për personat me përvojë pune. Hovi i fuqishëm i ekonomisë së përhimtë, me çfarë personat janë të punësuar në mënyrë faktike, por edhe më tutje evidentohen si të papunë për shkak të realizimit të të drejtës së mbrojtjes shëndetësore. Shkalla e punësimit tek të rinjtë është 15,2% dhe është për reth 2,4 herë më e ulët nga shkalla e përgjithshme e punësimit (36,2%). Të rinjtë e papunësuar janë në pozitë të më pavolitshme në tregun e punës për dallim nga grupet tjera më të moshuara. Sipas kësaj, na befason që ka fakte për deinkurajim të të rinjve në formë të mifrimit, përjashtimit social, margjinalizimit dhe strehim drejt aktiviteteve ilegale (madje dhe mosaktivitet gjegjësisht për moskërkim të punës). Sipas evidencës së Agjencisë për punësim në Republikën e Maqedonisë nga numri i përgjithshëm i personave të papunë të evidentuar, të rinjtë të moshës prej 15 deri 27 vjet marrin pjesë me 24% në gjithsej në evidentimin të papunësuar. Sipas përkatësisë gjinore 47% janë gra, ndërsa 53% janë burra. Sipas shkallës së arsimimit, struktura e personave të rinj të papunë është e pavolitshme, sipas së cilës 41,6% janë të pakualifikuar ose gjysëm të kualifikuar dhe me arsim të lartë (diplomë fakulteti) 8,3%. Nga numri i përgjithshëm i rinjve të papunë 68% janë të papunësuar afatgjatë (mbi një vjet), ndërsa 39,6% më shumë se 4 vjet presin punësim. Mbrojtje shëndetësore, të rinjtë deri në 27 vjet mund ta shfrytëzojnë nga prindërit, në rast se rregullisht janë të kyçur në sistemin arsimor. Të rinjtë të tjerë të cilët kanë mbushur mbi 27 vjet, ndërsa ende nuk e kanë mbaruar arsimin e tyre nuk kanë mundësi të marrin mbrojtje shëndetësore. Është i domosdoshëm dislokimi i sigurimit shëndetësor që të mund të fitohet pasqyrë reale e numrit të personave të rinj të papunësuar në Republikën e Maqedonisë. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___185
  • 16. Politikat dhe strategjitë e Qeverisë së RM-së dhe aktivitetet e planifikuara për punësim dhe zbutjen e papunësisë janë paraqitur në dokumetet strategjike në vijim: Program për punën e Qeverisë së RM-së 2006-2010 Strategji nacionale për punësim 2006-2010 Plan aksional nacional për punësim 2006-2008 Plan operativ për programe aktive për zhvillim të resurseve njerëzore 2007-2013 (IPA komponenta 4) Analiza të nevojave nga afëtësia e tregut të punës në Republikën e Maqedonisë viti 2007 Plan aksiona nacional për barazi gjinore 2007 – 2012 Në planin operativ për programe dhe masa aktive për punësim për vitin 2008 janë konfirmuar masa aktive të cilat kanë të bëjnë me personat e rinj deri në 27 vjet: 1. Program për vetëpunësim të 250 personave të rinj. 2. Program për përkrahjen e formalizimit të bizneseve ekzistuese 3. Program për përgatitje për punësim 4. Subvencionim i punësimit (fëmijë pa prindër, prindër vetëushqyes, persona invalidor) 5. Praktikim si përkrahje për punësim të parë të personave të rinj deri në 27 vjet. Janë të domosdoshme intervenimet për rritjen e motivimit dhe mundësive për personat e rinj të cilët janë pa arsim për përfundimin e arsimit të tyre me ritrajnim ose rikualifikim. Në strategjinë nacionale për punësim 2006 – 2010 sigurohet mundësi që të rinjtë të cilët para se të përfundojnë 6 muaj nga regjistrimi për papunësim për trajnim për rikualifikim. Ekzistojnë programe të cilat i zbaton Agjencia për punësim e Republikës së Maqedonisë në klubet e punës në qendrat për punësim ku sigurohet shfrytëzim i trajnimeve falas për mësimin e gjuhëve të huaja dhe informatikë. Është mundësuar vendosja e biografisë personale (SV) të atyre të rinjve të cilët kërkojnë punë, në ueb faqen e Agjencisë për punësim në Republikën e Maqedonisë www.avrm.gov.mk e cila është e afrueshme deri te punëdhënësit. Gjithashtu ky institucion si aktivitet të rregullt mundëson ndihma falas gjatë përgatitjes së biografisë personale dhe testimit për orientim profesional. Ministria e Punës dhe Politikës Sociale bashkë me Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës e përpunoi Programin operativ shumëvjeçar për zhvillim të resurceve njerëzore 2007 – 2013 për komponentën e Instrumentit për ndihmë paraqasëse, e cila në dhjetor të vitit 2007 u miratua nga Komisioni Evropian. Programi operativ fokuson dhe përpunon katër prioritete: punësim, arsimim dhe trajnim, kyçje sociale dhe ndihmë teknike. Në kuadër të punësit prioritar – “Tërheqje dhe mbajtjen e më shumë njerëzve në tregun e punës” është konfirmuar masa “Ballafaqim me gjendjen e personave të rinj, grave dhe të papunëve afatgjatë në tregun e punës” për të cilën janë alocuar 5 340 000 euro për periudhë trevjeçare nga viti 2007 deri në 2009 (prej të cilëve 85% janë IPA, ndërsa 15% janë ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___186
  • 17. pjesëmarrje nacionale). Për personat e rinj në këtë masë janë paraparë aktivitetet në vijim: përkrahje për punësimin e parë të personave të rinj deri në moshln 27 vjet dhe nxitje për punë praktike të personave të rinj të papunë me arsim të mbaruar të mesëm dhe universitar të cilëve u mungon përvoja e punës me qëllim që të rriten aftësitë e tyre dhe përgatitja për punësim. Programi shumëvjeçar operativ për zhvillim të resurseve 2007 – 2013 do të fillojë të zbatohet pas përfundimit të akreditimit nacional dhe bartjen e proceseve të menaxhimit me ndihmën paraqasëse nga ana e BE-së (sistem i menaxhimit decentralizues) në nivel nacional. Për momentin Sektori për financim qendror dhe kontraktim të marrëveshjeve në Ministrinë e Financave (e cila do të kryejë zbatim të procedurës së tenderit, kryerjen e pagesës dhe monitorimit) dhe Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale si dhe Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës (të cilat do ta kryejnë implementimin teknik) janë në faze të përgatitjes për akreditim. 5.2.2 Qëllimet për prioritetin e vetëpunësimit të rinisë Qëllimi i përgjithshëm Zhvillimi ekonomik përmes mundësive të rritura për punësim dhe vetëpunësim të të rinjve. Qëllimet specifike Qëllimi specifik 1: Konkurrencë më të madhe të të rinjve në tregun e punës përmes politikës së arsimit dhe trajnimit gjithpërfshirës në pajtim me nevojat e tregut të punës. Nxitja e konkurrencës më të madhe të të rinjve në tregun e punës është paraparë me aktivitete të ndryshme në dokumentet e mësipërme qeveritare. Sipas kësaj në kuadër të këtij qëllimi plani aksional, realizuesit angazhohen që personat e rinj nga afër të informohen për aktivitetet e këtilla, të ndërmjetësojnë gjatë identifikimit dhe kyçjes së të rinjve të cilët kanë nevojë të përfshihen me aktivitetet për nxitjen e punësimit, përforcimit të af;tësive të tyre dhe rritjen e konkurrencës në tregun e punës. Gjithashtu në kuadër të këtij qëllimi është paraparë edhe qasje për shkak të sigurimit të përkrahjes financiare të të rinjve të cilët dëshirojnë të kualifikohen ose të rikualifikohen, stimulim të vullnetarizmit, si dhe përforcim të kapaciteteve të konkurrencës të të rinjve. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___187
  • 18. Qëllimi specifik 2: Zhvillim i inicuar i sipërmarrjes rinore. Aktivitetet lidhur me këtë qëllim fokusohen në nxitjen e sipërmarrjes në nivel nacional. Është paraparë përforcimi i kapaciteteve të të rinjve për sipërmarrje, përkrahja e organizatave rinore të cilat punojnë në problemin e papunësisë rinore, ndërlidhje dhe promovim të iniciativave të cilat japin përkrahje për fillimin e bizneseve të veta. Gjithashtu janë paraparë edhe mënyra për promovimin e të rinjve si dhe aktiviteteve për informim më të madh të të rinjve për mundësitë për vetëpunësim. Qëllim specifik 3: Punësimi I rritur I të rinjve në nivel local conform nevojave të tregut të punës perms përpunimit të planeve aksionale lokale. Në nivel lokal aktivitetet me qëllim të uljes së papunësisë rinore fokusohen në përgatitjen e analizave për ofertën dhe kërkesën e fuqisë së punës dhe përgatitjen e programeve për harmonizimin e aftësive të të rinjve konform kërkesave të tregut në nivel lokal. Qëllim specifik 4: Edukim më i madh, gjendja financiare dhe materiale e përforcuar e grupeve të lënduara të personave të rinj Edhe në kuadër të qëllimit të katërt parashikohen trajnime dhe subvencionim i të rinjve nga grupet e lënduara siç janë fëmijët pa prindër, nënat vetushqyese, personat invalidor, të varurve nga alkooli, tobakomanisë, substancave psikoaktive, shfrytëzuesve të asistencës sociale, ish të dënuar dhe viktima të tregtisë me njerëz që të përforcohet konkurrimi dhe aftësitë e tyre. Gjithashtu janë paraparë edhe aktivitete për përkrahjen e firmave të cilat punësojnë persona të rinj nga grupet e lëndueshme. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___188
  • 19. 5.3 Prioritet cilësia e jetesës 5.3.1 Informacion për gjendjen Në kuadër të prioritetit Cilësi e jetesës, Plani aksional është kahëzuar ndaj kategorive të ndara në vijim: - Sport dhe aktivitete sportive - Mobilizimi i të rinjve - Kujdesja për familjen Aktivizimi ekzistues i popullates rinore në sport nuk është i kënaqshëm, interesi i personave të rinj më shumë është i kahëzuar ndaj aktiviteteve tjera. Për shkak të kësaj duhet të tërhiqet personi i ri ndaj aktiviteteve sportive të cilët janë adaptuar në ngjarjet aktuale dhe nevojave të të rinjve. Kjo do të thotë se duhet të futet më tepër kreativitet dhe inovatitet në ndërtimin e objekteve sportive (të vogla dhe të mëdha), si dhe zbavitje të organizuar e cila do ta tërheqë vëmendjen e personave të rinj. Në promovimin e aktiviteteve sportive duhet të kushtohet kujdes posaçërisht në shkollat fillore dhe të mesme, ku do të promovoheshin aktivitete të ndryshme sportive, ndërsa gjithashtu edhe do të informoheshin njerëzit e rinj për të gjitha aktivitetet sportive në nivel lokal dhe më gjerë. Vëmende e posaçme duhet t’u kushtohet atyre personave të rinj të cilët paraqesin interes të posaçëm dhe talent për sportin. Që të ekzistojë kontinuitet në promovimin e sportit duhet të vazhdohet ndërtimi i objekteve sportive – për të gjitha aktivitetet sportive, me çfarë jashtëzakonisht do të ndikonte drejt motivimit dhe dëshirave të të rinjve për sport, posaçërisht tek grate e reja. Gjithashtu duhet të informohen të rinjtë për ato qendra sportive të cilat ofrojnë qasje falas për shfrytëzimin e objektit. Mobilizimi i personave të rinj nga Maqedonia mund të vlerësohet si i dobët, që është pasojë si e mosmotivimit dhe mosinformimit të personave të rinj, ashtu edhe të procedurave ekzistuese në sferën e regjimit të vizave (kur bëhet fjalë për mobilizim nga jashtë) të cilët ende në mënyrë të konsiderueshme e përkufizojnë mobilizimin e të rinjve. Ekzistojnë më shumë programe të Bashkimit Evropian të cilat mundësojnë këmbimin e përvojave, dallimeve kulturore midis të rinjve në Europë, të cilët indirekt ndikojnë ndaj përforcimit të kapaciteteve tek të rinjtë. I vogël është numri i organizatave dhe të rinjve në Maqedoni të cilët i shfrytëzojnë këto mundësi, para së gjithash për shkak të informimit të dobët dhe barrierave të regjimit të vizave. Nevojitet përkrahje më e madhe në nivel lokal para së gjithash, si do të informoheshin njerëzit e rinj për të gjitha aktivitetet në dhe jashtë Maqedonisë. Gjegjësisht duhet rregullisht të informohen shkollat për mundësitë vijuese për njerëzit e rinj të cilët korrespondojnë me interesat e veta, ndërsa njëherit do të kontribuonin për përsosshmërinë e tyre. Rritja e kontakteve dhe aktiviteteve midis të rinjve nga mjedise të ndryshme rajonale dhe etnike, do të kontribuojë ndaj njohjes së dallimeve dhe ngjajshmërive, mirëkuptim më të mire të ndërsjellë dhe pranim, duke i tejkaluar mendimet stereotipike dhe paragjykimet. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___189
  • 20. Përkrahja e familjes është qelizë themelore e socializimit të personave të rinj dhe mbrojtja e fëmijëve nga çdo trajtim degradues. I vogël është numri i institucioneve të cilat mund t’u përgjigjen nevojave reale të familjeve, ndërsa institucionet ekzistuese nuk kanë kapacitete të mjaftueshme t’u përgjigjen këtyre nevojave. Gjithashtu evident është numri i vogël i informacioneve të cilat janë të afrueshme deri tek të gjithë qytetarët, ndërsa posaçërisht nga mjediset rurale. Nuk ekzistojnë servise të mjaftueshme për përkrahjen e familjeve biologjike të fëmijëve me hendikap as megjithatë serviset për vetë personat me hendikap. Është e nevojshme të ekzistojë llojlloshmëri të serviseve për lloje të ndryshme të hendikapit për mosha të ndryshme dhe të jenë të afrueshme nëpër tërë territorin e RM-së. Me legjislacionin ligjor në Republikën e Maqedonisë, para së gjithash Ligji për mbrojtjen e familjeve, përcaktohet barazi, respektim reciprok edhe ndihmë dhe mbrojtje e interesave të anëtarëve të rinj në familje. Të drejtat dhe obligimet e prindërve në edukimin dhe përkujdesjen për fëmijët gjithashtu janë në korelacion edhe me Ligjin për mundësi të barabarta midis grave dhe burrave i cili e promovon parimin për vendosjen e mundësive të barabarta midis grave dhe burrave në sferën politike, ekonomike, sociale dhe arsimore. Më tej, përmes rregullativës nga kjo sferë dhe programeve qeveritare për nxitjen e zhvillimit të familjes, trajtohen të drejtat dhe obligimet e prindërve edhe të shtetit për planifikimin e familjes, sigurimin e kushteve dhe standardit jetësor që përgjigjet në zhvillimin fizik, mental, emocional, moral dhe social të fëmijëve, si dhe detyrimi i shtetit në krijimin e kushteve për udhëheqjen e politikës humane popullarizuese, dhënien e ndihmës përkatëse materiale prindërve sipas mundësive të shtetit për mbajtjen, ngritjen, përkujdesjen dhe mbrojtjen e fëmijëve dhe organizimin dhe sigurimin e zhvillimit të institucioneve dhe reparteve për mbrojtjen e fëmijëve. 5.3.2 Qëllimet për prioritetin cilësia e jetesës Qëllimi i përgjithshëm Nivel i ngritur i cilësisë së jetesës, standardi dhe vlerat etike të jetës të të rinjve në nivel lokal dhe nacional. Qëllimet specifike Qëllimi specifik 1: Është përmirësuar infrastruktura sportive dhe është mundësuar shfrytëzimi i ruajtjes së drejtë të tyre ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___190
  • 21. Aktivitetet për sport detajisht janë precizuar në programet për punë në sektorin për sport pranë ARS-së, por në kuadër të këtij plani u kushtohet vëmendje aksioneve të përbashkëta dhe strategjive midis shoqatave qyetare, asociacioneve sportive, insitutcioneve qeveritare dhe sektorit të biznesit me qëllim të bashkëpunimit të tyre aktiv dhe sigurimin e kushteve për marrje me sport dhe motivimin e të rinjve në mënyra të ndryshme të praktikojnë aktivitete sportive. Gjithashtu këtu i është kushtuar kujdes dhe përfaqësimit me qëllim të sigurimit të objekteve të mjaftueshme sportive me dedikim përkatës dhe sigurimin e kushteve të volitshme për shfrytëzimin e tyre nga ana e njerëzve të rinj. Qëllimi specifik 2: Është rritur respektimi dhe toleranca midis njerëzve të rinj përmes aktiviteteve për tejkalimin e dallimeve kulturore etnike dhe shqyrtimin e interesave të përbashkëta të njerëzve të rinj, zgjerimi i pikëpamjave të tyre dhe mundësive në dhe jashtë shtetit. Në kuadër të këtij qëllimi aktivitetet parashikojnë zhvillimin e vetëdijes tek njeriu i ri për pranim më të madh të dallimeve dhe praktimit të shoqërimit masiv përmes organizimit të aksioneve të dobishme të përgjithshme publike. Gjithashtu janë planifikuar aksione me qëllim të trajtimit të përsëritur të vështirësive të cilat dalin nga regjimi ekzistues i vizave. Shtesë, aktivitetet e prezantuara me këtë qëllim paraqesin në të vërtetë edhe nxitje për zbatim praktik të dispozitave nga Ligji për vullnetarizim, me çfarë megjithatë indirekt kontribuohet edhe në përforcimin e njeriut të ri si individ në përgjithësi. Qëllimi specifik 3: Përkrahja e rritur institucionale e të rinjve dhe familjeve si qelizë themelore për socializimin e personave të rinj. Në këtë qëllim janë paraparë aktivitete ambicioze për përkrahjen e familjeve e cila është bazuar nga njerëzit e rinj. Parashikohet ndihmë direkte insitucionale, por edhe jashtëinstituciomale të prindërve vetushqyes dhe çifteve të rinj, informim i popullates për dispozitat e Ligjit për mundësi të barabarta të grave dhe burrave dhe Strategjinë nacionale për luftë kundër dhunës familjare. Gjithashtu është planifikuar përkrahje e të rinjve me pengesa në zhvillim dhe hapjen e qendrave këshilldhënëse për ofrimin e shërbimeve sociale të personave. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___191
  • 22. 5.4 Prioritet Shëndetësia dhe parandalimi shëndetësor 5.4.1 Informacion për gjendjen në rajon Të rinjtë janë e tanishmja dhe ardhmja e një vendi, në shëndetin dhe zhvillimin e të cilëve duhet të investohet me qëllim që të njëjtive t’ju mundësohet të jenë të aftë tërësisht të marrin pjesë në jetën në vend dhe t’u sigurohet mundësi për kontribut maksimal në shoqëri si tërësi gjatë tërë jetës së tyre. Të rinjtë kanë të drejtë në informim, të drejtë të qasjes deri te shërbimet shëndetësore, të drejtë për privatësi, besueshmëri, dinjitet, respekt, trajtim profesional, si dhe të drejtë për mjedis të shëndoshë dhe të sigurt. Të rinjtë kanë të drejtë në pjesëmarrje të plotë në procesin e marrjes së vendimeve me ndikim ndaj jetës së tyre si dhe në marrjen e roleve dhe qëndrimeve të cilat janë në pajtueshmëri me pozicionin e tyre si qytetar të shtetit. Me qëllim që të sillet deri në maksimum pagesa e shërbimeve shëndetësore të cilat u jepen të rinjve, të njejtat duhet të mendohen në pajtim me nevojat e tyre edhe në raste të caktuara dallohen nga ata e të moshuarve. Të njejtat duhet të kahëzohen ndaj sigurimit të informacioneve përkatëse lidhur me avancimin e shëndetësisë dhe parandalimit të sëmundjeve, si dhe kyçjen e përkrahjes psikofizike dhe sociale. Rinia është periudhë e ndryshimeve të mëdha dhe eksperimentim nëpër të cilin kalon çdo person. Shprehitë shëndetësore dhe sjelljet e vendosura dhe të mësuara në këtë periudhë barten gjatë jetës dhe kanë ndikim në moshën më të vjetër. Shprehitë e këtilla përfshijnë ushqim, pirjen e duhanit, pirjes së alkoolit, përdorimit të drogave dhe substancave tjera psikoaktive, gjegjësisht ndaj aktivitetit fizik dhe shprehive seksuale. 5.4.2.Qëllime për prioritet shëndetësor dhe parandalimi Qëllim i përgjithëshëm Për një gjendje shëndetësore më të mirë në përgjithësi të rinisë nëpër promovime të stileve jetësore të shëndosha dhe parandalimi dhe trajtimeve nga sëmundjet dhe lëndimet. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___192
  • 23. Qëllime specifike Qëllimi specifik 1 : Informim më të mirë, sjellje dhe dituri (njohuri) më të mëdha të rinisë lidhur me shëndetin e tyre mental dhe fizik. Në kuadër të këtij qëllimi janë të planifikuara aktivitete informative dhe edukative të cilat i takojnë shëndetit fizik dhe mental të të rinjve, shëndeti i dhëmbëve, ushqimi me rregull dhe sëmundje infektive tek të rinjtë. Për ta realizuar këtë qëllim konkretisht si metoda do të përdoreshin programet shkollore të cilët i ndjekin nxënësit , fushata promovuese dhe aktivitete tjera për informim më të gjërë të tërë grupit. Qëllim specifik 2: Parandalim më i sigurtë nga HIV/SIDA , të përparimit seksual dhe shëndeti reproduktiv i rinisë. Aktivitetet në këtë sferë përfshijnë punë të gjithanshme me personat e rinj në pikëpamje të edukimit të tyre për parandalim nga HIV/SIDA, aktivitete promovuese, por edhe shërbimeve direkte me qëllim të detektimit të kësaj sëmundjeje tek të rinjtë të cilat vijnë nga grupet e rrezikuara. Propozohet edukim seksual , shëndet reproduktiv i moshtarëve (peer) dhe planifikim e familjes me pjesëmarjen e të dy gjinive , distrubuimin e prezervativëve përmes të rinjve nëpër shkolla, fakultete, në institucione sociale, edukim për llojet e kontracepcisë dhe mënyra e përdorimit të kontracepcisë. Prej aktiviteteve promovuese janë planifikuar aktivitete rinore dhe fushata në media në të cilat do të shpërndahet material edukativ dhe broshura për të rinjtë. Prej shërbimeve propozohet testim në terren të jetë sekret dhe i besueshëm. Qëllimi specifik 3 : Parandalim i përforcuar , trajtim dhe rehahabilitim i sëmundjeve që janë të varur të rinjtë (droga, alkooli, dhe duhani). Aktivitetet në kuadër të këti qëllimi janë të ndarë në tre lloje: parandalim (mbrotje) nga drogat dhe substancave dehëse, parandalim nga duhani dhe alkooli dhe aktivitetet pë rehabilitim dhe risocializim. Grupi parë i aktiviteteve parasheh vendosjen e mjeteve për informime publike si lidhja SOS dhe ueb faqet, por edhe përgatitje të broshurave dhe materialeve të tjera të shtypura informative për ndikim negativ dhe pasojat nga përdorimi i drogave. Këto aktivitete janë paraparë të zhvillohen më tepër nëpër shkolla. Janë planifikuar aktivitete të ngjashme edhe të grupit të dytë, mirëpo këtu lloji i të varurve është fokusuar nga duhani dhe alkooli. Më tutje, janë paraparë aktivitete për identifikim dhe trajtim për të varurit nga droga , si për shembull hapjen e qendrave ditore dhe ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___193
  • 24. furnizim me terapi përkatëse. Për risocializimin e të varurve që janë stabilizuar, planifikohen programe për punësimin e tyre dhe kreditimin e tyre për hapjen e bizniseve personale. Qëllim specifik 4: Parandalim i përforcuar nga lëndimet e të rinjve. Qëllimi i këtij aktiviteti është fokusuar në parandalimet nga lëndimet që mund të shkaktohen nga fatkeqësitë rrugore dhe nga sjellja e rrezikshme në komunikacion, lëndime nga mbatja e armëve dhe përdorimi i tyre, dhe lëndime të marra nga dhuna përmes të rinjve. Aktivitetet e planifikuara do të zbatoen me përhapjen e informacioneve dhe me përdorimin e mediave si mjet. Një pjesë e aktiviteteve të cilat duhet të rregullohen pseërisht janë edhe dhuna tek të mitunit, vendosjet e sistemeve përkatëse për mbikëqyrje dhe shërbimeve të rojës në institucionet arsimore si vende ku të rinjtë kalojnë një pjesë të madhe të kohës. 5.5.Prioritetet Partipacimi i të rinjve 5.5.1 Informim për gjendjen Pjesëmarja e të rinjve në jetën shoqërore është me rëndësi të madhe për zhvillimn dhe përparimin e të gjitha proceseve demokratike. Duke i ndjekur përvojat evropiane çështja kryesore e cila duhet ta përfshijë politikën rinore në R.M është njohja e të rinjve si resurs të cilin bashkësia do ta shfrytëzojë si potencial pë zhvilim dhe përparim personal. Në R.M kyçja e të rinjve në proceset me të cilat merren vendime të rëndësishme nga sfera të ndryshme të jetës shoqërore për fat të keq është shumë i vogel. Gjithashtu në shtetin tonë numri është i vogel i të dhënave statistikore relevante të cilat do të na jepnin një pasqyrë të saktë për gjendjen momentale për pjesëmarrjen e të rinjve në procesin e krijimit të politikave në të gjithë sferat . Si motive kryesore për pjesëmarje/anëtarësim të të rinjve në organizatat qytetare është realizimi I aktiviteteve të potencialit të tyre dhe të qëndrimeve të tyre jetësore, dëshira për realizimin e njoftimeve të reja dhe zbavitjeve, si dhe plotësimin e kohës së lirë dhe nevojat kryesore për ekzistencë – punësim. Tendenca e përgjithshme tregon se ndikimi i organizatave qytetare ndaj qëndrimeve jetësore është shumë i vogël tek rinia dhe nuk korrespondon me disa nevoja të caktuara të të rinjve me të cilat shteti nuk mundet të gjejë zgjidhje. Me pjesëmarrjen e rinisë në krijimin e politikës do të primësohet qasja në informatat publike dhe do të krijohen portale dhe mekanizme të ndryshëm për publikimin e informatave në kohë të duhur. Kyçja e rinisë në krijimin e politikës është me qëllim që të paraqiten interesat dhe propozimet e të rinjve në proceset e vendosjes dhe krahasimit të politikave dhe masave ku rinia kapacitetin personal dhe resursin do ta vendosë në funkcion për vendime më cilësore për të mirën e popullatës së re. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___194
  • 25. Sipas studimeve kryesore të trendeve rinore në R.M në pjesën e kyçjes së tyre në partitë politike tregon se ato nuk janë mjaft të kyçur nëpër forumet rinore të partive politike. Edhe pse të rinjtë janë anëtarë në partitë politike, nuk kanë mundësi të ndikojnë mbi politikën e përgjithshme të partisë, do të thotë të rinjtë janë në partitë politike por nuk kanë mundësi të veprojnë. Shkaqet e identifikuara janë: niveli i ulët i besimit, mungesa e vetëiniciativës, mungesë e strategjisë për kuçjen e të rinjve në aktivitetet të cilat kërkojnë përgjegjësi më të madhe, si dhe aktivitetet konkrete të padefinuara dhe rolin e të rinjve që do të realizoet në programin e partive politike. Njëra prej motivimeve kryesore të cilën e shohin të rinjtë për pjesëmarje në këto forma të shoqërimit është mundësia për zgjedhjen e pyetjeve për ekzistencë. Gjithashtu ato mendojnë se anëtarësimi në partitë politike u mundëson realizimin aktiv të potencialeve të tyre dhe qëndrimeve jetësore, shoqërimi me moshatarët dhe realizimet e njohurive të reja. Të rinjtë me nevoja të posaçme nuk janë të përfshirë në veprimet e partive politike. Në përgjithësi të rinjtë me nevoja të posaçme bëjnë pjesë nëpër organizata të cilët punojnë për hendikap, por nuk janë të kycur në organizatat të cilat punojnë për zgjedhjen e çështjeve tjera. 5.5.2.Qëllime për prioritetet dhe partipacimi i të rinjve Qëllimi i përgjithshëm Eshtë rritur pjesëmarrja aktive e të rinjve në të gjitha segmentet e jetës shoqërore dhe procesin e marrjes së vendimeve në nivel lokale dhe nacional. Qëllimet specifike Qëllimi specifik 1 : Motivim dhe informim më i madh i rinisë që të bëjnë pjesë aktive në të gjithë format të jetës shoqërore. Akltivitetet e parapara rreth këtij qëllim duhet të ndihmojnë për ngritjen e informimit tek të rinjtë dhe të instuticioneve për pjesëmarrjen rinore në proceset e vendosjes dhe krijimit të politikave. Gjithashtu përveç aktiviteteve informative është paraparë edhe përkrahja direkte financiare dhe teknike e shoqatave rinore të cilat punojnë në fushën e pjesëmarjes rinore. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___195
  • 26. Qëllimi specifik 2: Janë krijuar kushte për pjesëmarrjen e të rinjve në proceset e marrjes së vendimeve në nivel nacional dhe lokal. Në kuadër të qëllimit të dytë do të realizoen aktivitete përmes të cilave do të vendosen mekanizma për participim rinor. Mekanizmat e tilla do të vendoseshin në ligjet aktuale me të cilat rregullohet puna e vetëqeverijes lokale dhe para së gjithash në vetë ligjin për vetëqeverisje lokale në të cilat propozohet ndryshime për shkak të kyçjes së trupave rinore në srukturat e komunave. Ndryshime propozohen edhe në krijimin e listave zgjedhore të partive politike me të cilën do të kyçeshin një numër konsiderueshën në to. Gjithashtu ësht♪ planifikuar të punohet në përforcimin e kapacitetit të shoqatave rinore të punësuar në administratën lokale të cilët do të duhet t’i përkrahin mekanizmat për pjesëmarrjen e të rinjve. 5.6 Prioritet Informim rinor 5.6.1. Informim për gjendjen Informimi rinor nënkupton qasje të njejtë deri te informatat dhe mundësi për informim të të rinjve si nga mjediset urbane dhe rurale, nga grupet e margjinalizuara, të rinjtë nga komunitetet etnike dhe persona me të meta në zhvillim. Informatat të cilat janë në interes të të rinjve, të cilat do të përmirësonin jetën e tyre të përditshme dhe do të kontribuonin për përmirësimin e gjendjes socio-ekonomike nuk janë pjesë e asnjërës strukturë për informim, as nuk janë të trajtuar me legjislaturë të posaçme ligjore. Kjo gjendje kontribuon për zvogëlimin e aktivitetit të të rinjve në të gjitha sferat e procesit jetësor, gjegjësisht zvogëlimi i veprimit për përsosjen e tyre personale, plotësimin jo të drejtë të kohës së lirë, si dhe pjesëmarrje jo të mjaftueshme në proceset e jetës shoqërore. Në drejtim të përmirësimit të informimit të qytetarëve, dhe të rinjve, në shkurt të vitit 2006 u miratua Ligji për qasje të lirë në informatat me karakter publik. Ky ligj zbaton të drejtën për qasje të lirë në informatat me karakter publik të cilat duhet t’i mbrojnë organet e shtetit dhe të qeverisjes lokale. Gjithashtu ky ligj mundëson opinion dhe transparencë në punën e institucioneve dhe u mundëson personave juridik dhe fizik qasje të lirë deri te informatat me karakter publik. Informimi i dobët i qytetarëve për dobitë e vlefshme nga ky ligj rezulton me zbatimin joefektiv dhe jopraktik të vetë ligjit. Ligji për veprimtarinë e radiodifuzionit që u miratua në nëntor të vitit 2005, ndër të tjera ka për qëllim të siguroj mbrojtje të interesave të shfrytëzuesve, nxitje, përparim dhe mbrojtje të identitetit kulturor, arsimor dhe zhvillim shkencor. Gjithashtu ky ligj rregullon ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___196
  • 27. segmente të caktuara të cilat kanë të bëjnë me mënyrën me të cilën do të paraqitet imazhi i të rinjve në media, dhe pas tre viteve nga zbatimi i tij, ende tërësisht nuk vërehet implementimi i masave të parapara me këtë ligj. Meqenëse të rinjtë janë konzumentët e mediave, është e domosdoshme që të jepet shansë për pjesëmarrje në krijimin e programeve të mediave nacionale dhe lokale. Kjo mënyrë do të ndihmojë që informacionet të jenë të kuptueshme dhe të arritshme për të rinjtë. Është e nevojshme përkrahja nga ana e pushtetit lokal dhe nacional të cilët do ta ndihmojnë funksionimin e mediave (të shtypura dhe elektronike) në të cilën punojnë të rinjtë, ndërsa programet e tyre janë të kushtuara për qëllimin e atij grupi. Në këtë mënyrë do të rritet pjesëmarrja e të rinjve në media, duke krijuar mundësi për shprehjen dhe pjesëmarrjen e tyre në përpunimin e informatave të prezentuara nëpërmjet mediave. Teknologjia informative dhe të komunikimit mundëson ofertë të re për informim dhe mundëson pjesëmarrjen e të rinjve. Ato mundet të përdoren për këmbim në spektrin e gjërë të informatave. Është e qartë nevoja për vendosjen e Qendrës Informative Rinore, në nivel lokal dhe nacional, me të cilën do të sigurohet afërsi në sigurimin e informatave cilësore që do t’i plotësojnë nevojat e të rinjve. Në atë drejtim paraqitet dallueshmëria dhe nevoja për krijimin e mekanizmave të cilat do të sigurojnë informim të pandërprerë të të rinjve, me informatat që janë në interes të tyre, që është elementi kryesor me të cilën do të përmirësohet informimi i të rinjve. 5.6.2 Qëllim për prioritet dhe informim rinor Qëllimi i përgjithshëm Vazhdimisht krijohen mundësi për ngritjen e nivelit për informim të të rinjve dhe përmirësimi i arritjes deri tek informatat. Qëllime specifike Qëllimi specifik 1: Janë vendosur mekanizmat për përmisimin e aritjes deri tek informacionet për të rinjtë në nivel lokal dhe nacional. Aktivitetet në këtë sferë marrin kahje për përmirësim e informimit nëpërmjet krijimit të internet veglave, ueb portalt informativ, hapje të mediave – radio rinor dhe vendosje të Qendrës Informative Rinore në nivel nacional me qëllim që të promovohet mënyra për informimin e të rinjve dhe të shfaqet rregullativa ligjore ekzistuese nga kjo sferë. Gjithashtu janë të parapara dhe aksione për përmirësimin e përmbajtjes së të rinjve në mediat nacionale dhe lokale. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___197
  • 28. Qëllimi specifik 2: Arritje e njejtë deri tek informacionet e të rinjve në rrethinat rurale, grupet e margjinalizuara e të rinjve dhe të rinjtë nga komunitetet etnike. Në qëllimin e dytë janë të parapara aksionet për kyçjen e të rinjve nga mjediset rurale, grupi i margjinalizuar i të rinjve dhe të rinjtë nga komunitetet etnike për sigurimin e mjeteve për informim të tyre. Është planifikuar vendosje të info pikave në mjediset rurale, përgatitje të informatave të shtypura, informim i të rinjve për mundësitë për marrjen e informatave, përgatitjen e përmbajtjeve për nevojat e të rinjve nga komunitetet etnike. Një pjesë e aktiviteteve për informim ka të bëjë me kyçjen e të rinjve me të meta në zhvillim. Qëllimi specifik 3: Është përmirësuar imazhi i të rinjëve e media. Për realizimin e këtij qëllimi janë të planifikuara aktivitete mediale nëpërmjet të cilëve do të prezentohen vlera pozitive dhe cilërore për të rinjtë. Gjithashtu parashihet edhe stërvitje për gazetarë të cilët do të raportojnë për çështjet e të rinjve. 5.7 Prioriteti Kulturë 5.7.1 Informata për gjendjen në sferën Sipas situatës vijuese në sferën e kulturës të rinjtë në përgjithësi në mënyrë të pamjaftueshme marrin pjesë në recepcionin dhe realizimin e produkteve kulturore. Ekziston mosinteresim dhe apati ndaj propozimeve kulturore. Është i vogël numri i rasteve në te cilat institucionet inicojnë përfshirjen e të rinijve në dizajnimin e ngjarjeve kulturore me çka do të zmadhohet informimi i tyre, por dhe pjesëmarrja në aktivitetet kulturore. Posaçërisht është e madhe nyja për mundësi për pjesëmarrje në ngjarjet kulturore ndërmjet njerëzve që vijnë nga mjediset më të mëdha të qyteteve dhe vendeve rurale të banuara. Ekzistimi në shumë strategji nuk korrespondon me marrjen e aktiviteteve dhe ngjarjeve në praktikë. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___198
  • 29. Vazhdimisht shfaqet problemi me komunikim intersektorial, bashkëpunim i cili mund të rezultojë në rritjen e interesit për kulturë dhe prodhimeve kulturore dhe shfrytëzimin optimal të resurseve dhe kapaciteteve. Posaçërisht është dështim që profesionet nga sfera e kulturës janë në nivel më të ulët në rangimin e tregut të punës, prej këtu buron interesi i dobët i të rinjve për orientimin profesional në profesionet kulturore dhe artistike. Strategjia e keqe në menaxhimin e kulturës ka shkaktuar jokompatitivitet konstant me sferat dhe profesionet tjera. Si pengesë e pjesëmarrjes të të rinjëve në jetën kulturore paraqitet edhe informimi i pamjaftueshëm, prej këtu nevoja për sistem të informatave konzistent për informim të ngjarjeve kulturore dhe ngjarjeve nga kultura. Nga rëndësia kruciale për pjesëmarrjen aktive e të rinjve në jetën kulturore është sigurimi i përkrahjes financiare, kulturore dhe sigurimin e përkrahjes në plan afagjatë. Gjithashtu si prioritet i veçantë paraqitet nevoja për zhvillimin e kulturës në nivel lokal dhe përkrahja e shoqatave rinore të cilat punojnë në sferën e kulturës. Përkrahja nuk duhet të jetë vetëm financiare por edhe përpjekje në resurset njerëzore, sigurimin e ambinetit dhe pajisjes teknike. 5.7.2 Qëllime për prioritetin kulturë: Qëllimi i përgjithshëm: Të rinjtë marirn pjesë në mënyrë aktive në jetën kulturore nëpërmjet shprehjes së tyre në potencialin kreativ. Qëllime specifike: Qëllimi specifik 1: Në mënyrë aktive mundësohet përkrahje për projektet kulturore të krijuara nga të rinjtë. Në kuadër të këtij qëllimi [shtë paraparë edhe përkrahja e projekteve kulturore të përgatitura nga të rinjtë. Projektet të cilat do të përkrahen do të bënin për nevojat kulturore ashtu edhe për nevojat subkulturore. Që të mundësohet implementimi i përshtatshëm i projekteve të parapara janë stërvitja për të rinjtë nga sfera e menaxhmentit kulturor. Qëllim specifik 2: Në mënyrë aktive jepet përkrahje për talentët e rinj të cilët krijojnë në sferën e kulturës. Në këtë pjesë janë të kyçura aktivitetet për stimulim dhe promovimin e të rinjve, identifikim dhe përkrahjen për bursa të talentëve të rinj të cilët krijojnë në lëminë e kulturës. Gjithashtu është paraparë të jepet edhe përkrahje financiare të projekteve. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___199
  • 30. Qëllimi specifik 3: Kulturë e përforcuar e tolerimit ndërmjet të rinjve Me qëllim të përmirsimit të tolerancës kulturore ndërmjet të rinjve nga kultura të ndryshme dhe etnikume është planifikuar të përgatitet program i veçantë për tolerim kulturor i cili do të përfshijë projekte me të cilët do të promovohet përforcimi i shprehive për respektin e kulturës së të tjerëve. Njëkohësisht nëpërmjet këtij programi do të përmirësohet edhe dituria e anëtarëve nga kultura të ndryshme për vlerësimet e ndryshme dhe karakteristika kulturore. Qëllimi specifik 4: Është pëmirësuar jeta kulturore në mjediset rurale. Me aktivitetet e këtij qëllimi bëhen përpjekje për ristartimin e jetës kulturore në mjediset rurale nëpërmjet ofertave të manifestimeve kulturore në numër të madh të komunave rurale. Qëllimi specifik 5: Siguron përfaqësim adekuat të të rinjve në institucione kulturore. Aktivitetet në këtë qëllim janë drejtuar edhe kah të rinjtë, mirëpo edhe kah institucionet kulturore me qëllim idejat dhe pamjet e të rinjve të kyçen në ofertat kulturore. Gjithashtu tërhiqet vëmendja dhe kyçja e qëndrimeve rinore në proceset e krijimit të politikave kulturore në shtet. 5.8 Prioritet Puna rinore lokale 5.8.1 Informacion për gjendjen në lëmi Pjesëmarrja rinore në bashkësitë lokale nuk është në nivel të volitshëm. Në njësitë e caktuara të vetëqeverisjes lokale (NJVL) mund të vërehet interes për përkrahje të aktiviteteve rinore, në raste të caktuara të kapaciteteve të vogla të NJVL janë shkaqe për pafuqishëm të ndihmojnë në ritjen e pjesëmarrjes rinore . Në pjesën më të madhe, NJVL aspak nuk kanë interes për përkrahje të fuqishme të shoqatave rinore dhe grupe joformale. Në kuadër të NJVL nuk ka linja të caktuara buxhetore specifike për të rinjtë dhe aktivititeteve rinore. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___200
  • 31. Forma më e shpeshtë e përkrahjes dhe bashkëpunimit nga ana e NJVL është përmes sigurimit të hapësirës, gjegjësisht për nevojat e shoqatave qytetare ose OJQ-ve. Percepcioni i autoriteteve lokale për të rinjtë, në mënyrë plotësuese e përkeqëson gjendjen e pjesmarjes rinore. Më shpesh tek të moshuarit ato paraqesin burim të problemeve për zbatimin e ndryshimeve në shoqëri. Përvoja e deritanishme me NJVL minimizon në përkrahje deklarative, me refuzimin e çfarëdo obligimeve të cilat dalin nga ky bashkëpunim ose partneritet. Dobia e vetme të cilën e shohim NJVL është mundësi personale për promovimin dhe përmirësimin e imazhit të NJVL se janë të hapura për bashkëpunim me qytetarët dhe shoqatat qytetare. Transparenca është vetëm paraqitje e rrejshme në angazhimin e NJVL-së të cilat I shfrytëzojnë për krijimin e një pasqyre të gjendjes së përkryer për punën e tyre. Informacionet të cilat i siguron NJVL kanë mungesë të të dhënave për: numrin e organizatave të përfshira dhe numrin e të rinjve të cilët direkt janë të involvuar në ato aktivitete. 5.8.2 Qëllimet për prioritetin punën rinore lokale Qëllimi I pëgjithshëm Pjesëmarja e rritur dhe aktivet e të rinjve në jetën politike, sociale, ekonomike dhe kulturore në bashkësinë lokale. Qëllimet specifike Qëllimi specifik 1: Përmirësimi i jetës asociative e rinisë. Aktivitetet e drejtuara ndaj përmbushjes së këtij qëllimi përfshijnë aksione, mekanizma për informim, edukim dhe programe trajnimi nga sferat e mjedisit jetësor, shëndet i të rinjve dhe pjesëmarrrja e të rinjve për shkak të pasurimit të jetës së tyre asociative. Qëllimi specifik 2: Rritja e pjesëmarrjes aktive të rinisë përmes zhvillimit te strategjive lokale rinore. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___201
  • 32. Në kuadër të këtij qëllimi planifikohet institucionalizim i punës rinore dhe aktiviteteve rinore në nivel lokal përmes involvimit dhe bashkëpunimit të rinisë dhe shoqatave rinore me komunën. Aktivitetet kyçe në kuadër të këtij qëllimi janë përgatitja e planit aksional për përgatitjen e strategjive lokale rinore dhe përkrahjen për përgatitjen e strategjive. Qëllimi specifik 3: Përmirësimi i gjendjes financiare dhe materiale e shoqatave rinore lokale dhe atyre nacionale të qytetarëve. Aktivitetet e planifikuara në këtë qëllim përfshijnë ndarjen e përkrahjes konkrete, financiare dhe materiale në ndërtimin e kapaciteteve të shoqatave rinore në nivel lokal. ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___202
  • 33. 6. Paraqitje tabelare të planeve aksionale sipas prioriteteve 6.1 Tabela – Plan aksional për prioritetin arsim Qëllime dhe aktivitete Rezultate të pritura Indikatorë Periudhë kohore Përgjegjësi Qëllimi 1: Integrim social i të rinjve përmes procesit arsimor (arsim formal dhe joformal) Aktvitet 1.1 -Numër i rritur i njerëzve të rinj -Të dhëna krahasuese 12 muaj Ministria e Punës Stimulim i praktikës vullnetare aktivë të cilët kryejnë pune për % të të rinjve aktivë dhe Politikës të të rinjëve vullnetare në organizata dhe në moshë prej 16-30 Sociale, institucione vjeçare të cilët punojnë Shoqata të -Zbatim konsekuent i Ligjit për vullnetarisht qytetarëve, vullnetarizëm Përfaqësues të -Punë vullnetare gjatë zbatimit të shoqatave rinore të procesit arsimor qytetarëve, shoqata -Bashkëpunim dhe përgjegjësi që punojnë në më e madhe me shoqatat e çështjet e grave dhe qytetarëve shoqata të qytetarëve të sipërmarrësisë Aktivitet 1.2 -Strategji e hartuar për -Strategji e miratuar në Deri në dhjetor të MASH, BZHA, Hartim i Srategjisë për mbështetje të të rinjëve të seancë të Qeverisë vitit 2009 Qendër për arsim mbështetje të të rinjëve të talentuar dhe trajnim talentuar dhe Strategji për -Strategji e hartuar për persona profesionist, persona të rinj me nevoja të të rinj me nevoja të veçanta Shoqata të veçanta qytetarëve, të cilët punojnë me persona me nevoja të veçanta, MPPS ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___203
  • 34. Aktivitet 1.3 -Promovim i vlerave pozitive dhe - Numër i medieve lokale Deri në dhjetor të MASH, BZHA Zbatim i fushatës nacionale për arritjet në arsim dhe nacionale të cilat e vitit 2009 Universitete promovim të vlerave pozitive -Vetëdije e ngritur për vlerat transmetojnë fushatën shtetërore dhe dhe arritjet në arsim pozitive në arsim - Numër i transmetimeve private, -Minim dy takime në nivel vjetor -Të dhëna krahasuese Shkolla fillore dhe të me qëllim të bashkëpunimit të për % të përmirësimit të mesme në RM, rritur mes shkollave dhe suksesit sipas sjelljes së NJVL, BNJVL, fakulteteve nxënësve Qendër për arsim -Numër i takimeve të dhe trajnim organizuara mes profesional shkollave dhe fakulteteve Aktivitet 1.3.1 Prindërit janë proaktivë në lidhje -Numër i aksioneve lokale Janar – Dhjetor viti NJVL, MASH, Zbatim i aksioneve lokaleme me inkuadrimin e fëmijëve në -Numër i prindërve i 2009 Komision për prindër për ngritjen e vetëdijes procesin arsimor përfshirë me aksionet marrëdhënie mes për përfshirjen e fëmijëve të -Të dhëna krahasuese bashkësive, Shkolla tyre në procesin arsimor për numrin e fëmijëve, të fillore dhe të cilët janë të përfshirë në mesme, MPPS procesin arsimor Aktivitet 1.4 -Tolerancë e rritur multientike - Numër i mjediseve me Viti 2009 MASH, Shoqata të Organizim i seminareve me dhe mirëkuptim mes të rinjve konflikte ndëretnike me qytetarëve, Byro për karakter multietnik për arsim - Numër i zvogëluar i konflikteve përbërje të përzier etnike zhvillim të arsimit, fillor dhe të mesëm me qëllim të multientike për 20% në mjedise Qendër për arsim integrimit social të të rinjve në me përbërje të përzier etnike dhe trajnim procesin arsimor profesional, Shkolla fillore dhe të mes, NJVL Aktivitet 1.5 -Pajtueshmëri e siguruar MF e -Vlerë e mjeteve të Viti shkollor 2009- MASH, ARS, Formim i fondit për përkrahje të RM-së alocuara në fond 2010 Ministria e vizitave me qëllim të -Vendim i miratuar nga MASH -12 bashkëpunime të Financave, NJVL, shkëmbimit të përvojave të për formim të fondit realizuara BNJVL shkollave dhe fakulteteve nga -Bashkëpunim i përforcuar ndër- rajone të ndryshme rajonal i shkollave dhe fakulteteve ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___204
  • 35. Aktivitet 1.6 -Formim i 4 ligave në sporte të -Numër i ligave të ARS, MASH, Organizim i ligave sportive në ndryshme formuara në sporte të 2009 BNJVL, NJVL, nivel nacional në arsim fillor, të -3% situata konfliktuoze të ndryshme Shkolla mesëm dhe të lartë zvogëluara tek të rinjtë -% në situata konfliktuoze -Interesim i rritur për 5% tek të tek popullata e re rinjtë për aktivitete sportive -Të dhëna krahasuesepër -Integrim i rritur social i të rinjve numrin e të rinjve të interesuar për aktivitete sportive Qëllimi 2: Pjesëmarrje e rritur e të rinjve në krijimin dhe zbatimin e procesit arsimor Aktivitet 2.1 - 350 000 flaera të shtypura - Numër i flaerave të Janar-Qershor viti MASH, Shkolla, Hartim i materialeve informative - 350 000 broshura të shtypura shtypura 2009 Fakultete, përmes të ciëave nxënësit dhe -50% e studentëve janë - Numër i broshurave të UNSM,SNR, studentët do të njoftohen me të informuar shtypura Byro për zhvillim të drejtat dhe obligimet e tyre -70% e nxënësve janë informuar -% e studentëve që janë arsimit, NJVL informuar -% e nxënësve që janë informuar Aktivitet 2.2 -Pajtueshmëri e siguruar MF i - Lartësia e mjeteve të Mars –Dhjetor viti MF, MASH Formim i fondit për mbështeje RM-së siguruara në fondin dhe 2009 të punës programore të -Vendim i miratuar nga MSH-i për dedikimi i tyre shoqatave të shkollave të formim të fondit -% e realizimit të mesme, studentore dhe rinore - 40% programe të realizuara të programeve shoqatave të shkollave të mesme, studentore dhe rinore Aktivitete 2.3 -Akte të hartuara të miratuara me -Përmbajtje e akteve të Viti 2009 MASH, Shkolla Inkuiadrim i nxënësve në të ciëat sigurojnë inkuadrim të miratuara nl të gjitha fillore dhe të mesme organet profesionale të nxënësve në organet institucionet NJVL, BNJVL institucioneve arsimore me 30% profesioniste - % e përfaqësimit të përfaqësim gjinor -30% përfaqësim i nxënësve nxënësve ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___205
  • 36. Aktivitet 2.4 -Akte të hartuara dhe të -Zbatim i akteve të Viti 2009 MASH, Universitete Inkuadrim i studentëve në miratuara të ciëat sigurojnë miratuara në të gjitha në RM, Shoqata procesin e vendimmarrjeve në përfshirje të studentëve në të institucionet studentore, Unioni të gjitha organet dhe trupat e gjitha organet dhe trupat e -% e përfaqësimit të nacional studentori menaxhimit të institucioneve menaxhimit të institucioneve studentëve Maqedonisë me 30% dhe përfaqësim -30% përfaqësim i studentëve adekuat gjinor Aktivitet 2.5 - Rritje e numrit të anëtarëve -Numër i anëtarëve aktivë Viti 2009 Organizata të Përforcim i resurseve materiale aktivë në organizatë për 10% në oirganizatat shkollave të mesme, dhe njerëzore në shoqata e - Strukturë e përmirësuar -Numër i organizatave të studentore dhe nxënësve dhe studentore administrative dhe ekzekutive ciëat e kanë reformuar rinore - Standarde hyrëse për strukturën menaxhment në organizatat -Numër i organizatave në -60% e programeve vjetore janë të cilat funksionon realizuar struktura -% e realizimit të programeve vjetore Aktivitet 2.6 Të rinjtë marrin pjesë me 15 % -%e të rinjve të përfshirë Viti 2009 NJVL, BNJVL, Përfshirje aktive e të rinjve në në ekipet komunale për zhvillim në ekipet komunale për BZHA, krijimin dhe zbatimin në të arsimit zhvillim të arsimit Qendër për arsim strategjitë komunale për arsim dhe trajnim profesionist Aktivitet 2.7 -Akte të hartuara të miratuara për -Përmbjatje e akteve dhe Janar-Qershor viti USHM në Hartim i akteve me qëllim të rregullimin e mënyrës së formimit procedurave të miratuara 2009 bashkërendim me rregullimit të mënyrës të de funksionimit të unionit të - Numër i anëtarëve komunat dhe formimit dhe funksionimit të shkollave të mesme aktivë në Union MASH-in unionit të shkollave të mesme -Procesura të vendosura të brendshme në unionin shkolave të mesme - Strukturë e përmirësuar administrative dhe ekzekutive - Standarde të vendosura për menaxhment ____________________________________________________________Planit Aksionar për implementim të Stategjisë Nacionale për të Rinj në Republikën e Maqedonisë___206