1. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
---------------------------------
LÊ LÂM BẰNG
ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT CHÈ
CỦA HỘ NÔNG DÂN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN
VĂN CHẤN - YÊN BÁI
LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ
THÁI NGUYÊN - 2008

2. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
------------------
LÊ LÂM BẰNG
ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT CHÈ
CỦA HỘ NÔNG DÂN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN VĂN
CHẤN - YÊN BÁI
CHUYÊN NGÀNH : KINH TẾ NÔNG NGHIỆP
MÃ SỐ : 60 - 31 - 10
LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ
Người hướng dẫn KH: TS. Trần Đình Tuấn
THÁI NGUYÊN - 2008

3. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
------------------
TIỂU LUẬN
ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CỦA HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG Ở
MỘT ĐỊA PHƯƠNG CỤ THỂ - ẢNH HƯỞNG CỦA HỆ THỐNG
TÍN DỤNG ĐÓ ĐẾN PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP TẠI ĐỊA
PHƯƠNG
MÔN HỌC: TÀI CHÍNH TÍN DỤNG NÔNG THÔN
HỌ VÀ TÊN: LÊ LÂM BẰNG
GIẢNG VIÊN: TS. TRẦN ĐÌNH TUẤN
THÁI NGUYÊN, 2007

4. i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của
tác giả. Các số liệu và kết quả nêu trong luận văn là trung thực
và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Các số liệu trích dẫn trong quá trình nghiên cứu đều được ghi rõ
nguồn gốc.
Tác giả luận án
LÊ LÂM BẰNG
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5. ii
LỜI CẢM ƠN
Luận văn được hoàn thành là kết quả của quá trình học tập, nghiên cứu
lý luận và tích luỹ kinh nghiệm thực tế của tác giả. Những kiến thức mà thầy
cô giáo truyền thụ đã làm sáng tỏ những ý tưởng, tư duy của tác giả trong
suốt quá trình thực hiện luận văn này.
Nhân dịp này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn và kính trọng sâu sắc đối với
Tiến sỹ Trần Đình Tuấn - Trưởng khoa sau đại học trường Đại học kinh tế và
Quản trị kinh doanh, người thầy đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn
thành luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo cùng các đồng nghiệp Cục
thống kê tỉnh Yên Bái và Ban giám hiệu, Ban chủ nhiệm khoa Sau đại học
trường Đại học kinh tế và Quản trị kinh doanh đã giúp đỡ tôi trong quá trình
học tập và hoàn thành luận văn.
Có được kết quả này, tôi không thể không nói đến công lao và sự giúp đỡ
của Uỷ ban Nhân dân huyện Văn Chấn, các phòng ban chức năng và bà con
nông dân các xã Tân Thịnh, Sùng Đô và Thị trấn Nông trường Nghĩa Lộ
những người đã cung cấp số liệu, tư liệu khách quan, chính xác giúp đỡ tôi
đưa ra những phân tích đúng đắn.
Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn những người thân trong gia đình
đã giúp đỡ tôi lúc khó khăn, vất vả để hoàn thành luận văn. Tôi xin chân
thành cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp đã động viên tạo mọi điều kiện thuận lợi
và đóng góp những ý kiến quý báu để giúp tôi hoàn thành luận văn này.
Thái Nguyên, năm 2008
Lê Lâm Bằng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

6. iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
TT Chữ viết tắt Nghĩa
1 ĐVT Đơn vị tính
2 PTNT Phát triển nông thôn
3 QLĐA Quản lý đề án
4 TTNT Thị trấn Nông trường
5 GO/ha Tổng giá trị sản xuất/héc ta
6 VA/ha Giá trị gia tăng/héc ta
7 GO/IC Tổng giá trị sản xuất/Chi phí trung gian
8 VA/IC Giá trị gia tăng/Chi phí trung gian
9 GO/lđ Tổng giá trị sản xuất/lao động
10 VA/lđ Giá trị gia tăng/lao động
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

7. 1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Cây chè là cây trồng có nguồn gốc nhiệt đới và Á nhiệt đới, sinh trưởng,
phát triển tốt trong điều kiện khí hậu nóng và ẩm. Tuy nhiên, nhờ sự phát
triển của khoa học kĩ thuật, cây chè đã được trồng ở cả những nơi khá xa với
nguyên sản của nó. Trên thế giới, cây chè phân bố từ 42 vĩ độ Bắc đến 27 vĩ
độ Nam và tập trung chủ yếu ở khu vực từ 16 vĩ độ Bắc đến 20 vĩ độ Nam [5].
Chè là cây công nghiệp dài ngày, được trồng khá phổ biến trên thế giới,
tiêu biểu là một số quốc gia thuộc khu vực Châu á như: Trung Quốc, Nhật
Bản, Việt Nam... Nước chè là thức uống tốt, rẻ tiền hơn cafê, ca cao, có tác
dụng giải khát, chống lạnh, khắc phục sự mệt mỏi của cơ thể, kích thích hoạt
động của hệ thần kinh, hệ tiêu hoá, chữa được một số bệnh đường ruột [4].
Một giá trị đặc biệt của chè được phát hiện gần đây là tác dụng chống phóng
xạ, điều này đã được các nhà khoa học Nhật bản thông báo qua việc chứng
minh chè có tác dụng chống được chất Stronti (Sr) 90 là một đồng vị phóng
xạ rất nguy hiểm, qua việc giám sát thống kê nhận thấy nhân dân ở một vùng
ngoại thành Hirôsima có trồng nhiều chè, thường xuyên uống nước chè, vì
vậy rất ít bị nhiễm phóng xạ hơn các vùng chung quanh không có chè [17].
Chính vì các đặc tính ưu việt trên, chè đã trở thành một sản phẩm đồ uống
phổ thông trên toàn thế giới. Hiện nay, trên thế giới có 58 nước trồng chè,
trong đó có 30 nước trồng chè chủ yếu, 115 nước sử dụng chè làm đồ uống,
nhu cầu tiêu thụ chè trên thế giới ngày càng tăng. Đây chính là lợi thế tạo điều
kiện cho việc sản xuất chè ngày càng phát triển [5].
Việt Nam là một trong những nước có điều kiện tự nhiên thích hợp cho
cây chè phát triển. Lịch sử trồng chè của nước ta đã có từ lâu, cây chè cho
năng suất sản lượng tương đối ổn định và có giá trị kinh tế, tạo việc làm cũng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

8. 2
như thu nhập hàng năm cho người lao động, đặc biệt là các tỉnh trung du và
miền núi. Với ưu thế là một cây công nghiệp dễ khai thác, nguồn sản phẩm
đang có nhu cầu lớn về xuất khẩu và tiêu dùng trong nước, thì cây chè đang
được coi là một cây trồng mũi nhọn, một thế mạnh của khu vực trung du
miền núi.
Yên Bái là một tỉnh miền núi sản xuất nông lâm nghiệp là chính. Trong
sản xuất nông nghiệp thì cây chè là một cây trồng truyền thống và được xác
định là một trong những cây trồng mũi nhọn của tỉnh Yên Bái. Cây chè đã
giải quyết việc làm ổn định cho hàng vạn lao động, đã góp phần quan trọng
trong việc xoá đói giảm nghèo, giải quyết nguyên liệu cho các cơ sở chế biến
của tỉnh, đồng thời đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế của địa phương.
Hiện nay, Yên Bái có 12.516 ha chè, được trồng tập trung chủ yếu ở
huyện Văn Chấn, Trấn Yên, Yên Bình, Mù Cang Chải... Trong đó, có 10.671
ha chè kinh doanh với năng suất bình quân 65,6 tạ chè búp tươi/ha (tương
đương với 14,6 tạ chè búp khô/ha) đã tạo ra giá trị sản xuất trên 1 ha khoảng
30 triệu đồng/năm [3].
Tuy nhiên, so với tiềm năng của địa phương, thì việc sản xuất, chế biến
kinh doanh chè còn bộc lộ nhiều tồn tại, yếu kém. Nghị quyết Đại hội XVI
tỉnh Đảng bộ Yên Bái tháng 12/2005 đã chỉ rõ những yếu kém là: "Chậm phát
hiện, thiếu giải pháp kiên quyết, đồng thời để giải quyết những khó khăn,
vướng mắc trong chương trình trồng, chăm sóc, chế biến, tiêu thụ chè. Lúng
túng và chậm cải tạo, thay thế chè già cỗi ở vùng thấp, và khắc phục yếu kém
trong trồng, chăm sóc chè vùng cao".
Văn Chấn là một trong những huyện trọng điểm chè của tỉnh, có diện
tích trồng chè lớn nhất trong tỉnh là 4.171 ha. Theo đánh giá sơ bộ về hiệu quả
kinh tế của huyện thì cây chè là cây cho thu nhập tương đối cao và ổn định so
với các cây trồng khác… Vậy tại sao diện tích trồng chè chưa được mở rộng

9. 3
như tiềm năng đất đai vốn có, tại sao năng suất, chất lượng và giá cả chè của
huyện còn thấp so với tiềm năng thế mạnh của vùng. Mặt khác phương thức
sản xuất của người dân còn mang tính nhỏ lẻ thủ công, dựa vào kinh nghiệm
là chính. Việc sử dụng phân bón chưa hiệu quả, cơ cấu giống còn nghèo nàn
chủ yếu là giống chè trồng bằng hạt năng suất, chất lượng còn thấp, nhiều
vùng trong huyện chè ngày một xuống cấp đang rất cần có sự quan tâm của
các cấp chính quyền có liên quan.
Trước những thực tế đó, đòi hỏi phải có sự đánh giá đúng thực trạng,
thấy rõ được các tồn tại để từ đó đề ra các giải pháp phát triển sản xuất - chế
biến - tiêu thụ chè của vùng, vì vậy
Việc nghiên cứu đề tài: “Đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất chè của
hộ nông dân trên địa bàn huyện Văn Chấn - tỉnh Yên Bái” sẽ góp phần giải
quyết các vấn đề trên.
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
2.1. Mục tiêu chung
Đánh giá được đầy đủ, chính xác hiệu quả sản xuất chè của hộ nông dân
huyện Văn Chấn, qua đó đưa ra các giải pháp nhằm phát triển sản xuất chè, nâng
cao thu nhập và đời sống cho hộ nông dân, góp phần thực hiện chiến lược phát
triển kinh tế của huyện theo hướng đa dạng hoá sản phẩm, đáp ứng nhu cầu
tiêu dùng nội bộ, tăng sản lượng hàng hoá đáp ứng yêu cầu của thị trường.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hoá lý luận và thực tiễn về sản xuất chè và hiệu quả kinh tế
nói chung, của cây chè nói riêng trong phát triển sản xuất kinh doanh.
- Đánh giá thực trạng phát triển và hiệu quả kinh tế sản xuất chè ở huyện
Văn Chấn, chỉ ra những ưu điểm và hạn chế về mặt hiệu quả sản xuất chè.
- Đề xuất một số phương hướng và giải pháp kinh tế chủ yếu, nhằm nâng
cao hiệu quả kinh tế của cây chè.

10. 4
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các vấn đề kinh tế có liên quan đến quá
trình sản xuất, kinh doanh chè của các hộ nông dân ở các xã: Tân Thịnh, Sùng
Đô và Thị trấn Nông trường Nghĩa Lộ thuộc huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái.
3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài
3.2.1. Không gian nghiên cứu
Đề tài được thực hiện tại huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái.
3.2.2. Thời gian nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu sử dụng những số liệu sơ cấp là số liệu hộ thực hiện
trong năm 2007, các số liệu thứ cấp là số liệu của giai đoạn 2005 - 2007.
4. Bố cục của luận văn
Luận văn ngoài phần mở đầu và kết luận gồm có 3 chương:
Chƣơng 1: Tổng quan tài liệu nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu.
Chƣơng 2: Thực trạng phát triển và hiệu quả kinh tế sản xuất chè
huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái.
Chƣơng 3: Một số giải pháp phát triển sản xuất chè cho huyện Văn
Chấn, tỉnh Yên Bái.

11. 5
Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU VÀ PHƢƠNG
PHÁP NGHIÊN CỨU
1.1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI
1.1.1. Cơ sở lý luận về phát triển sản xuất chè
1.1.1.1. ý nghĩa của việc phát triển sản xuất chè
Chè là cây công nghiệp dài ngày có giá trị kinh tế cao, nó có vị trí quan
trọng trong đời sống sinh hoạt và đời sống kinh tế, văn hóa của con người.
Sản phẩm chè hiện nay được tiêu dùng ở khắp các nước trên thế giới, kể cả
các nước không trồng chè cũng có nhu cầu lớn về chè. Ngoài tác dụng giải
khát chè còn có nhiều tác dụng khác như kích thích thần kinh làm cho thần
kinh minh mẫn, tăng cường hoạt động của cơ thể, nâng cao năng lực làm việc,
tăng sức đề kháng cho cơ thể…
Đối với nước ta sản phẩm chè không chỉ để tiêu dùng nội địa mà còn là
mặt hàng xuất khẩu quan trọng để thu ngoại tệ góp phần xây dựng đất nước.
Đối với người dân thì cây chè đã mang lại nguồn thu nhập cao và ổn định, cải
thiện đời sống kinh tế văn hóa xã hội, tạo ra công ăn việc làm cho bộ phận lao
động dư thừa nhất là ở các vùng nông thôn. Nếu so sánh cây chè với các loại
cây trồng khác thì cây chè có giá trị kinh tế cao hơn hẳn, vì cây chè có chu kỳ
kinh tế dài, nó có thể sinh trưởng, phát triển và cho sản phẩm liên tục khoảng
30 - 40 năm, nếu chăm sóc tốt thì chu kỳ này còn kéo dài hơn nữa [6].
Mặt khác chè là cây trồng không tranh chấp đất đai với cây lương thực,
nó là loại cây trồng thích hợp với các vùng đất trung du và miền núi. Chính vì
vậy cây chè không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn góp phần cải thiện môi
trường, phủ xanh đất trống đồi núi trọc. Nếu kết hợp với trồng rừng theo
phương thức Nông - Lâm kết hợp sẽ tạo nên một vành đai xanh chống xói
mòn rửa trôi, góp phần bảo vệ một nền nông nghiệp bền vững.

12. 6
Như vậy, phát triển sản xuất chè đã và đang tạo ra một lượng của cải
vật chất lớn cho xã hội, tăng thu nhập cho người dân, cải thiện mức sống ở
khu vực nông thôn. Nó góp phần vào việc thúc đẩy nhanh hơn công cuộc Công
nghiệp hóa - Hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn, giảm bớt chênh lệch về kinh
tế xã hội giữa thành thị và nông thôn, giữa vùng núi cao và đồng bằng.
1.1.1.2. Đặc điểm kinh tế kỹ thuật của sản xuất chè
Cây chè có đặc điểm từ sản xuất đến chế biến đòi hỏi phải có kỹ thuật
khá cao từ khâu trồng, chăm sóc, thu hoạch đến chế biến và bảo quản. Vì thế
để phát triển ngành chè hàng hóa đạt chất lượng cao cần phải quan tâm, chú
trọng từ những khâu đầu tiên, áp dụng những chính sách đầu tư hợp lý, loại
bỏ dần những phong tục tập quán trồng chè lạc hậu… Để tạo ra được những
sản phẩm hàng hóa có sức cạnh tranh cao, thu hút khách hàng và các nhà đầu
tư sản xuất trong và ngoài nước. Nếu coi cây chè là cây trồng mũi nhọn thì
cần phải thực hiện theo hướng chuyên môn hóa để nâng cao năng suất, chất
lượng sản phẩm chè góp phần tăng thu nhập cải thiện đời sống người dân
trồng chè.
Những nhân tố ảnh hưởng tới sản xuất chè
a. Nhóm nhân tố về điều kiện tự nhiên
+ Đất đai và địa hình: Đất đai là tư liệu sản xuất quan trọng đối với sản
xuất nông nghiệp nói chung và cây chè nói riêng. Đất đai là yếu tố ảnh hưởng
đến sản lượng, chất lượng chè nguyên liệu và chè thành phẩm. Yếu tố đất đai
cho phép quyết định chè được phân bổ trên những vùng địa hình khác nhau.
Muốn chè có chất lượng cao và hương vị đặc biệt cần phải trồng chè ở
độ cao nhất định. Đa số những nơi trồng chè trên thế giới thường có độ cao
cách mặt biển từ 500 - 800m. So với một số cây trồng khác, cây chè yêu cầu
về đất không nghiêm ngặt. Nhưng để cây sinh trưởng tốt, có tiềm năng năng
suất cao thì đất trồng chè phải đạt yêu cầu: đất tốt, nhiều mùn, có độ sâu, chua
và thoát nước. Độ pH thích hợp là 4,5 - 6, đất phải có độ sâu ít nhất là 60cm,

13. 7
mực nước ngầm phải dưới 1 m. Địa hình có ảnh hưởng rất lớn đến sinh
trưởng và chất lượng chè. Chè trồng ở trên núi cao có hương vị thơm và mùi
vị tốt hơn vùng thấp, nhưng lại sinh trưởng kém hơn ở vùng thấp.
+ Thời tiết khí hậu: Cùng với địa hình, đất đai, các yếu tố: nhiệt độ, ẩm
độ trong không khí, lượng mưa, thời gian chiếu sáng và sự thay đổi mùa đều
ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất, sản lượng và chất lượng chè.
Cây chè bắt đầu sinh trưởng được ở nhiệt độ >100C. Nhiệt độ trung
bình hàng năm để cây chè sinh trưởng và phát triển bình thường là 12,50C,
cây chè sinh trưởng và phát triển tốt nhất trong điều kiện nhiệt độ từ 15 -
230C. Mùa đông cây chè tạm ngừng sinh trưởng, mùa xuân cây chè sinh
trưởng trở lại.
Cây chè yêu cầu lượng tích nhiệt hàng năm từ 3000 - 40000C. Nhiệt độ
quá cao và quá thấp đều ảnh hưởng đến việc tích luỹ tanin trong chè, nếu
nhiệt độ vượt quá 350C liên tục kéo dài sẽ dẫn đến cháy lá chè. Nhiệt độ thấp
kết hợp với khô hạn là nguyên nhân hình thành nhiều búp mù.
Cây chè tiến hành quang hợp tốt nhất trong điều kiện ánh sáng tán xạ,
ánh sáng trực xạ trong điều kiện nhiệt độ không khí cao không có lợi cho
quang hợp và sinh trưởng của chè. Tuỳ theo giống và tuổi của chè mà yêu cầu
ánh sáng cũng khác nhau. Thời kỳ cây con, giống chè lá to yêu cầu ánh sáng ít
hơn trong thời kỳ cây trưởng thành và giống lá chè nhỏ.
Do cây chè là cây thu hoạch lấy búp non và lá non nên cây ưa ẩm, cần
nhiều nước. Yêu cầu lượng mưa bình quân trong năm khoảng 1.500 mm và
phân bố đều trong các tháng. Lượng mưa và phân bố lượng mưa ảnh hưởng
đến thời gian sinh trưởng và thu hoạch của cây chè. Cây chè yêu cầu độ ẩm
cao trong suốt thời kỳ sinh trưởng là khoảng 85%. Ở nước ta các vùng trồng
chè có điều kiện thích hợp nhất cho cây chè phát triển cho năng suất và chất
lượng cao vào các tháng 5, 6, 7, 8, 9 và 10 trong năm.

14. 8
b. Nhóm nhân tố về kỹ thuật
+ Ảnh hưởng của giống chè: Chè là loại cây trồng có chu kỳ sản xuất
dài, giống chè tốt có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với sản xuất. Do vậy,
việc nghiên cứu chọn, tạo và sử dụng giống tốt phù hợp cho từng vùng sản
xuất được các nhà khoa học và người sản xuất quan tâm từ rất sớm.
Năm 1905, Trạm nghiên cứu chè đầu tiên trên thế giới được thành lập
trên đảo Java. Đến năm 1913, Cohen Stuart đã phân loại các nhóm chè dựa
theo hình thái. Tác giả đã đề cập đến vấn đề chọn giống chè theo hướng di
truyền sản lượng, đồng thời ông cũng đề ra tiêu chuẩn một giống chè tốt.
Theo ông, để chọn được một giống tốt theo phương pháp chọn dòng cần phải
trải qua 7 bước:
1. Nghiên cứu vật liệu cơ bản.
2. Chọn hạt.
3. Lựa chọn trong vườn ươm.
4. Nhân giống hữu tính và vô tính.
5. Chọn dòng.
6. Lựa chọn tiếp tục khi thu búp ở các dòng chọn lọc.
7. Thử nghiệm thế hệ sau.
Lựa chọn thế hệ sau được tiến hành theo các đặc tính của tính trạng bên
ngoài của cây như: Thân, cành, lá, búp, hoa, quả [5]...
Giống chè ảnh hưởng tới năng suất búp, chất lượng nguyên liệu do đó
cũng ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm chè, đến hiệu quả sản xuất kinh
doanh và cạnh tranh trên thị trường. Mỗi sản phẩm chè đòi hỏi một nguyên
liệu nhất định, mỗi vùng, mỗi điều kiện sinh thái lại thích hợp cho một hoặc
một số giống chè. Vì vậy, để góp phần đa dạng hóa sản phẩm chè và tận dụng
lợi thế so sánh của mỗi vùng sinh thái cần đòi hỏi một tập đoàn giống thích
hợp với điều kiện mỗi vùng.

15. 9
Để đáp ứng yêu cầu kế hoạch sản xuất chè ở Việt Nam và góp phần nâng
cao hiệu quả kinh tế xã hội, môi trường của sản xuất chè cần áp dụng đồng bộ
các giải pháp, trong đó nghiên cứu và triển khai giống chè mới là giải pháp rất
quan trọng, cần thiết cho việc phát triển cây chè cả về trước mắt và lâu dài.
+ Tưới nước cho chè: Chè là cây ưa nước, trong búp chè có hàm lượng
nước lớn, song chè rất sợ úng và không chịu úng. Chè gặp khô hạn sẽ bị cằn
cỗi, hạn chế việc hút các chất dinh dưỡng từ đất, khô hạn lâu ngày sẽ làm
giảm sản lượng thậm chí còn chết. Do đó, việc tưới nước cho chè là biện pháp
giữ ẩm cho đất để cây sinh trưởng phát triển bình thường, cho năng suất và
chất lượng cao.
+ Mật độ trồng chè: Để có năng suất cao cần đảm bảo mật độ trồng chè
cho thích hợp, mật độ trồng chè phụ thuộ vào giống chè, độ giốc,điều kiện cơ
giới hóa. Nhìn chung tùy điều kiện mà ta bố trí mật độ chè khác nhau, nếu
mật độ quá thưa hoặc quá dầy thì sẽ làm cho năng suất sản lượng thấp, lâu
khép tán, không tận dụng được đất đai, không chống được xói mòn và cỏ dại,
vì vậy cần phải bố trí mật độ chè cho hợp lý.
+ Đốn chè: Đốn chè là biện pháp kỹ thuật không những có ảnh
hưởng đến sinh trưởng phát triển của cây chè mà còn ảnh hưởng trực tiếp
đến năng suất, chất lượng chè. Do vậy, kỹ thuật đốn chè đã được nhiều
nhà khoa học chú ý nghiên cứu.
Kỹ thuật đốn chè ở Việt Nam đã được đề cập từ lâu, đầu tiền từ những
kinh nghiệm của thực tiến sản xuất. Trước năm 1945 nhân dân vùng Thanh Ba -
Phú Thọ đã có kinh nghiệm đốn chè kinh doanh: "Năm đốn - năm lưu".
Những công trình nghiên cứu về đốn chè ở Trại Thí nghiệm chè Phú
Hộ - Phú Thọ từ năm 1946 - 1967 đã đi đến kết luận hàng năm đốn chè tốt
nhất vào thời gian cây chè ngừng sinh trưởng và đã đề ra các mức đốn hợp lý
cho từng loại hình đốn:

16. 10
Đốn Phớt: Đốn hàng năm, đốn cao hơn vết đốn cũ 3 - 5cm, khi cây chè
cao hơn 70cm thì hàng năm đốn cao hơn vết đốn cũ 1 - 2cm.
Đốn lửng: Đốn cách mặt đất 60 - 65cm.
Đốn dàn: Đốn cách mặt đất 40 - 50cm.
Đốn trẻ lại: Đốn cách mặt đất 10 - 15cm.
Nghiên cứu về đốn chè các tác giả Nguyễn Ngọc Kính (1979), Đỗ
Ngọc Quỹ (1980) đều cho thấy: đốn chè có tác dụng loại trừ các cành già yếu,
giúp cho cây chè luôn ở trạng thái sinh trưởng dinh dưỡng, hạn chế ra hoa, kết
quả, kích thích hình thành búp non, tạo cho cây chè có bộ lá, bộ khung tán
thích hợp, vừa tầm hái.
+ Bón phân: Bón phân cho chè là một biện pháp kỹ thuật quan trọng
nhằm tăng sự sinh trưởng của cây chè, tăng năng suất và chất lượng chè.
Trong quá trình sinh trưởng, phát triển, cây chè đã lấy đi một lượng phân rất
cao ở trong đất, trong khi đó chè lại thường được trồng trên sườn đồi, núi cao,
dốc, nghèo dinh dưỡng... Cho nên, lượng dinh dưỡng trong đất trồng chè ngày
càng bị thiếu hụt.
Chính vì vậy, để đảm bảo cho cây chè sinh trưởng tốt và cho năng suất
cao, chất lượng tốt, đảm bảo được mục đích canh tác lâu dài, bảo vệ môi
trường và duy trì thu nhập thì bón phân cho chè là một biện pháp không thể
thiếu được. Nhiều công trình nghiên cứu của các nhà khoa học trong và ngoài
nước đều cho thấy hiệu quả của bón phân cho chè chiếm từ 50 - 60%.
Hiệu quả của các biện pháp nông học đối với năng suất chè, kết quả
nghiên cứu trong 10 năm cho (1988-1997) ở Phú Hộ cho thấy:
Đạm có vai trò hàng đầu, sau đó đến Lân và Kali đối với sinh trưởng
của chè nhỏ tuổi.
Đạm và Lân có ảnh hưởng lớn hơn đối với cây chè nhỏ tuổi, lớn hơn
vai trò của tổ hợp Đạm và Kali. Nghiên cứu ảnh hưởng của phân bón đến sinh
trưởng và năng suất chè ở các giai đoạn khác nhau, tác giả Chu Xuân Ái,

17. 11
Đinh Thị Ngọ, Lê Văn Đức 1998 cho thấy: phân lân có vai trò với sinh trưởng
cả về đường kính thân, chiều cao cây, độ rộng tán của cây con.
Bón phân cân đối giữa N, P, K cho năng suất cao hơn hẳn so với chỉ
bón đạm và kali hoặc chỉ bón mỗi đạm. Thời kỳ đầu của giai đoạn kinh doanh
sự sinh trưởng tán chè tiếp tục đòi hỏi đủ phân P, K nên cơ sở bón đủ đạm.
Như vậy, cây chè cần được cung cấp N, P, K với lượng cân đối hợp lý và
thường xuyên. Tuy nhiên, mỗi giai đoạn cây cần với liều lượng khác nhau với
nguyên tắc: từ không đến có, từ ít đến nhiều, bón đúng lúc, đúng cách, đúng
đối tượng và kịp thời.
Nếu bón phân hợp lý sẽ giúp cho cây chè sinh trưởng và phát triển tốt,
tăng khả năng chống chịu với điều kiện thời tiết bất thuận, sâu bệnh dẫn đến
tăng năng suất.
+ Hái chè: Thời điểm, thời gian và phương thức hái có ảnh hưởng đến
chất lượng chè nguyên liệu, hái chè gồm một tôm hai lá là nguyên liệu tốt cho
chế biến chè, vì trong đó chứa hàm lượng Polyphenol và Caphein cao, nếu hái
quá già thì không những chất lượng chè giảm mà còn ảnh hưởng đến sinh
trưởng phát triển của cây chè.
+ Vận chuyển và bảo quản nguyên liệu: Nguyên liệu chè sau khi thu
hái có thể đưa thẳng vào chế biến, có thể để một thời gian nhưng không quá
10h do nhà máy chế biến ở xa hoặc công suất máy thấp. Do vậy khi thu hái
không để dập nát búp chè.
+ Công nghệ chế biến: Tùy thuộc vào mục đích của phương án sản
phẩm mà ta có các quy trình công nghệ chế biến phù hợp với từng nguyên
liệu đầu vào, nhìn chung quá trình chế biến gòm hai giai đoạn sơ chế và tinh
chế thành phẩm.
Chế biến chè đen gồm các công đoạn: Hái búp chè - Làm héo - Vò -
Lên men - Sấy khô - Vò nhẹ - Phơi khô. Chè đen thường được sơ chế bằng
máy móc hiện đại với năng suất chất lượng cao, trong các khâu này đòi hỏi

18. 12
quy trình kỹ thuật phải nghiêm ngặt tạo hình cho sản phẩm và kích thích các
phản ứng hóa học trong búp chè.
Chế biến chè xanh: Là phương pháp chế biến được người dân áp dụng
rất phổ biến từ trước đến nay, quy trình gồm các công đoạn: từ chè búp xanh
(1 tôm 2 lá) sau khi hái về đưa vào chảo quay xử lý ở nhiệt độ 100 0 C với thời
gian nhất định rồi đưa ra máy vò để cho búp chè săn lại, đồng thời giảm bớt tỷ
lệ nước trong chè. Sau khi vò xong lại đưa chè vào quay xử lý ở nhiệt độ cho
đến khi chè khô hẳn (chú ý nhiệt độ phải giảm dần). Sau khi chè khô ta có thể
đóng bao bán ngay hoặc sát lấy hương rồi mới bán, khâu này tùy thuộc vào
khách hàng. Đặc điểm của chè xanh là có màu nước xanh óng ánh, vị chát
đậm, hương vị tự nhiên, vật chất khô ít bị biến đổi.
Chế biến chè vàng: Yêu cầu của việc chế biến khác với chè xanh và chè
đen, chè vàng là sản phẩm của một số dân tộc ít người trên các vùng núi cao,
được chế biến theo phương pháp thủ công.
c. Nhóm nhân tố về kinh tế
+ Thị trường và giá cả: Kinh tế học đã chỉ ra 3 vấn đề kinh tế cơ bản:
sản xuất cái gì? sản xuất như thế nào? và sản xuất cho ai?. Câu hỏi sản xuất
cái gì được đặt lên hàng đầu, buộc người sản xuất phải trả lời cho được, để trả
lời câu hỏi này người sản xuất tìm kiếm thị trường, tức là xác định được nhu
cầu có khả năng thanh toán của thị trường đối với hàng hoá mà họ sẽ sản xuất
ra được người tiêu dùng chấp nhận ở mức độ nào, giá cả có phù hợp hay
không, từ đó hình thành mối quan hệ giữa cung và cầu một cách toàn diện.
Nhu cầu trên thế giới ngày càng tăng và tập trung vào hai loại chè
chính là chè đen và chè xanh. Chè đen được bán ở thị trường Châu Âu và
Châu Mỹ, còn chè xanh được tiêu thụ ở thị trường Châu Á (Nhật Bản, Trung
Quốc, Hàn Quốc...). Chính vì vậy, nghiên cứu thị trường chè cần lưu ý tới độ
co giãn cung cầu về chè.

19. 13
Cuối cùng là vấn đề sản xuất cho ai? ở đây muốn đề cập tới khâu phân
phối. Hàng hoá sản xuất ra được tiêu thụ như thế nào? ai là người được hưởng
lợi ích từ việc sản xuất đó, cụ thể là bao nhiêu? Có như vậy mới kích thích
được sự phát triển sản xuất có hiệu quả.
Thực tế cho thấy rằng, thực hiện cơ chế thị trường, sự biến động của cơ
chế thị trường ảnh hưởng lớn đến đời sống của người sản xuất nói chung,
cũng như người làm chè, ngành chè nói riêng. Do đó, việc ổn định giá cả và
mở rộng thị trường tiêu thụ chè là hết sức cần thiết cho ngành chè góp phần
vào sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá ngành nông nghiệp.
Để ổn định giá cả và mở rộng thị trường chè, một yếu tố cần thiết là hệ
thống đường giao thông. Phần lớn những vùng sản xuất chè xa đường quốc lộ
rất khó khăn cho việc tiêu thụ sản phẩm. Do đường giao thông kém, đi lại khó
khăn nên người sản xuất thường phải bán với giá thấp do tư thương ép giá,
làm hiệu quả sản xuất thấp. Muốn nâng cao hiệu quả sản xuất cũng như phát
triển ngành chè trong tương lai cần thiết phải có hệ thống giao thông thuận lợi
để nâng tính cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường.
+ Cơ cấu sản xuất sản phẩm: Đa dạng hoá sản phẩm là quan điểm có ý
nghĩa thực tiễn cao, vừa có tính kinh tế, vừa có tính xã hội. Đa dạng hoá sản
phẩm nhằm đáp ứng nhu cầu khác nhau của thị trường và tiêu thụ được nhiều
sản phẩm hàng hoá nhưng đồng thời phải phát huy những mặt hàng truyền
thống đã có kinh nghiệm sản xuất, chế biến, được thị trường chấp nhận.
1.1.2. Cơ sở lý luận về hiệu quả kinh tế
1.1.2.1. Quan điểm về hiệu quả kinh tế
Hiệu quả kinh tế là một phạm trù phản ánh mặt chất lượng của các hoạt
động kinh tế. Quá trình tăng cường lợi dụng các nguồn lực sẵn có phục vụ cho
lợi ích của con người, có nghĩa là nâng cao chất lượng của các hoạt động kinh
tế. Nâng cao hiệu quả kinh tế là một đòi hỏi khách quan của mọi nền sản xuất
xã hội xuất phát từ những nhu cầu vật chất của con người ngày càng tăng.

20. 14
Yêu cầu của công tác quản lý kinh tế đòi hỏi phải nâng cao chất lượng của các
hoạt động kinh tế làm xuất hiện phạm trù hiệu quả kinh tế [11].
Xuất phát từ giác độ nghiên cứu khác nhau, các nhà kinh tế đưa ra nhiều
quan điểm khác nhau về hiệu quả kinh tế.
+ Quan điểm thứ nhất: Trước đây, người ta coi hiệu quả kinh tế là kết
quả đạt được trong hoạt động kinh tế. Ngày nay, quan điểm này không còn
phù hợp, bởi vì nếu cùng một kết quả xuất nhưng hai mức chi phí khác nhau
thì theo quan điểm này chúng có cùng một hiệu quả.
+ Quan điểm thứ hai: Hiệu quả đạt được xác định bằng nhịp độ tăng
trưởng sản phẩm xã hội hoặc thu nhập quốc dân, hiệu quả sẽ cao khi các nhịp
độ tăng của các chỉ tiêu đó cao. Nhưng chi phí hoặc nguồn lực được sử dụng
tăng nhanh vì sao? Hơn nữa, điều kiện sản xuất năm hiện tại khác với năm
trước, yếu tố bên trong và bên ngoài của nền kinh tế có những ảnh hưởng
cũng khác nhau. Do đó, quan điểm này chưa được thoả đáng.
+ Quan điểm thứ ba: Hiệu quả là mức độ hữu ích của sản phẩm được sản
xuất ra, tức là giá trị sử dụng chứ không phải là giá trị.
+ Quan điểm thứ tư: Hiệu quả kinh tế là chỉ tiêu so sánh mức độ tiết
kiệm chi phí trong một đơn vị kết quả hữu ích và mức độ tăng khối lượng kết
quả hữu ích của hoạt động sản xuất vật chất trong một thời kỳ, góp phần làm
tăng thêm lợi ích của xã hội, của nền kinh tế quốc dân.
Hiệu quả sản xuất diễn ra khi xã hội không thể tăng sản lượng một loại
hàng hoá mà không cắt sản lượng một loại hàng hoá nào khác. Một nền kinh
tế có hiệu quả nằm trên đường khả năng giới hạn sản xuất của nó. Giới hạn
khả năng sản xuất được đặc trưng bằng chỉ tiêu tổng sản phẩm quốc dân tiềm
năng (Potential Gross National Produst) là tổng sản phẩm quốc dân cao nhất
có thể đạt được, đó là mức sản lượng tương ứng với tỷ lệ thất nghiệp tự nhiên.
Tỷ lệ giữa tổng sản phẩm quốc dân thực tế với tổng sản phẩm quốc dân
tiềm năng là chỉ tiêu hiệu quả. Chỉ tiêu chênh lệch tuyệt đối giữa sản lượng

21. 15
tiềm năng và sản lượng thực tế là phần sản lượng tiềm năng mà xã hội không
sử dụng được phần lãng phí. Tuy nhiên, khái niệm tiềm năng phụ thuộc vào
lao động tiềm năng là lao động ứng với tỷ lệ thất nghiệp tự nhiên. Sản lượng
tiềm năng cũng phải ứng với một tỷ lệ huy động tài sản cố định nào đó thì
mới hợp lý.
Như vậy, có rất nhiều quan điểm về hiệu quả do đó việc xác định khái
niệm hiệu quả cần xuất phát từ quan điểm triết học Mác xít và những luận
điểm của lý thuyết hệ thống để có cách nhìn nhận và đánh giá đúng đắn.
- Một là: Theo quan điểm triết học Mác xít thì bản chất của hiệu quả
kinh tế là sự thực hiện yêu cầu của quy luật tiết kiệm thời gian, biểu hiện trình
độ sử dụng nguồn lực của xã hội. Các Mác cho rằng, quy luật tiết kiệm thời
gian là quy luật có tầm quan trọng đặc biệt, tồn tại trong nhiều phương thức
sản xuất. Mọi hoạt động của con người đều tuân theo quy luật này, nó quy
định động lực phát triển của lực lượng sản xuất tạo điều kiện phát triển phát
minh xã hội và nâng cao đời sống của con người qua mọi thời đại.
- Hai là: Theo quan điểm của lý thuyết hệ thống thì nền sản xuất xã hội
là một hệ thống các yếu tố sản xuất và các quan hệ vật chất hình thành giữa
con người với con người trong quá trình sản xuất. Hệ thống sản xuất xã hội
bao gồm trong nó các quá trình sản xuất, các phương tiện bảo tồn và tiếp tục
đời sống xã hội.
Việc bảo tồn và tiếp tục đời sống xã hội đáp ứng các nhu cầu xã hội, nhu
cầu của con người là những yếu tố khách quan phản ánh mối liên hệ nhất định
của con người đối với môi trường bên ngoài, đó là quá trình trao đổi vật chất,
năng lượng giữa sản xuất xã hội và môi trường.
- Ba là: Hiệu quả kinh tế là mục tiêu nhưng không phải là mục tiêu cuối
cùng mà là mục tiêu phương tiện xuyên suốt mọi hoạt động kinh tế. Trong kế
hoạch, hiệu quả là quan hệ so sánh tối ưu giữa đầu ra và đầu vào, là lợi ích lớn

22. 16
nhất thu được với một chi phí nhất định hoặc một kết quả nhất định với chi
phí nhỏ nhất. Trong phân tích kinh tế, hiệu quả kinh tế được phản ánh thông qua
các chỉ tiêu đặc trưng kinh tế kỹ thuật xác định bằng các tỷ lệ so sánh giữa đầu ra
và đầu vào của hệ thống sản xuất xã hội, phản ánh trình độ sử dụng nguồn lực và
việc tạo ra lợi ích nhằm đạt được mục tiêu kinh tế - xã hội.
Từ những quan điểm khác nhau về hiệu quả như trên ta thấy rằng hiệu
quả là một phạm trù trọng tâm và rất cơ bản của hiệu quả kinh tế và quản lý.
Hơn nữa việc xác định hiệu quả là vấn đề hết sức khó khăn và phức tạp về lý
luận và cả thực tiễn. Bản chất của hiệu quả xuất phát từ mục đích của sản xuất
và phát triển kinh tế xã hội là đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về đời sống vật
chất và tinh thần của mọi thành viên trong xã hội. Muốn vậy, sản xuất không
ngừng phát triển cả về chiều rộng lẫn chiều sâu.
Quan điểm về hiệu quả trong điều kiện hiện nay là phải thoả mãn vấn đề
tiết kiệm thời gian, tài nguyên trong sản xuất mang lại lợi ích xã hội và bảo vệ
môi trường. Chính vì vậy mà hiệu quả của một quá trình nào đó cần được
đánh giá toàn diện cả ba khía cạnh: Hiệu quả kinh tế, hiệu quả xã hội và hiệu
quả môi trường.
1.1.2.2. Hiệu quả kinh tế và tiêu chuẩn đánh giá
Hiệu quả kinh tế là một phạm trù kinh tế chung nhất, có liên quan
trực tiếp đến nền sản xuất hàng hoá và tất cả các phạm trù, các quy luật
kinh tế khác.
Hiệu quả kinh tế được biểu hiện ở mức đặc trưng quan hệ so sánh giữa
lượng kết quả đạt được và lượng chi phí bỏ ra.
Một giải pháp kỹ thuật quản lý có hiệu quả kinh tế cao là một phương án
đạt được tương quan tối ưu giữa kết quả đem lại và chi phí đầu tư.
Từ khái niệm chung đó cần xác định tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả kinh
tế, đây là một vấn đề phức tạp và còn nhiều ý kiến chưa được thống nhất. Tuy

23. 17
nhiên, đa số các nhà kinh tế đều cho rằng tiêu chuẩn cơ bản và tổng quát khi
đánh giá hiệu quả kinh tế là mức độ đáp ứng nhu cầu xã hội và sự tiết kiệm
lớn nhất về chi phí và tiêu hao các tài nguyên.
Tiêu chuẩn hiệu quả kinh tế là các quan điểm, nguyên tắc đánh giá hiệu
quả kinh tế trong những điều kiện cụ thể mà ở một giai đoạn nhất định. Việc
nâng cao hiệu quả kinh tế là mục tiêu chung và chủ yếu xuyên suốt mọi thời
kỳ, còn tiêu chuẩn là mục tiêu lựa chọn các chỉ tiêu đánh giá bằng định lượng
theo tiêu chuẩn đã lựa chọn ở từng giai đoạn. Mỗi thời kỳ phát triển kinh tế -
xã hội khác nhau thì tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả cũng khác nhau.
Mặt khác, tuỳ theo nội dung của hiệu quả mà có tiêu chuẩn đánh giá hiệu
quả kinh tế quốc dân và hiệu quả của xí nghiệp. Vì vậy, nhu cầu thì đa dạng,
thay đổi theo thời gian và tuỳ thuộc vào trình độ khoa học kỹ thuật áp dụng vào
sản xuất... Mặt khác, nhu cầu cũng gồm nhiều loại: nhu cầu tối thiểu, nhu cầu có
khả năng thanh toán và nhu cầu theo ước muốn chung. Có thể coi thu nhập tối đa
trên một đơn vị chi phí là tiêu chuẩn để đánh giá hiệu quả kinh tế hiện nay.
Đối với toàn xã hội thì tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả kinh tế là khả năng
thoả mãn các nhu cầu sản xuất và tiêu dùng của xã hội bằng của cải vật chất
sản xuất ra, trong nền kinh tế thị trường còn đòi hỏi yếu tố chất lượng và giá
thành thấp để tăng khả năng cạnh tranh. Đối với các doanh nghiệp hoặc các tổ
chức kinh tế thì tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả kinh tế phải là thu nhập tối đa
tính trên chi phí hoặc công lao động bỏ ra.
Đối với cây chè tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả kinh tế ta phải đứng trên
góc độ hạch toán kinh tế, tính toán các chi phí, các yếu tố đầu vào đồng thời
tính toán được đầu ra từ đó.
Xác định mối tương quan kết quả giữa đầu vào bỏ ra và kết quả đạt được
và đó chính là lợi nhuận.

24. 18
1.1.2.3. Phân loại hiệu quả kinh tế
Mọi hoạt động sản xuất của con người và quá trình ứng dụng kỹ thuật
tiến bộ vào sản xuất đều có mục đích chủ yếu là kinh tế. Tuy nhiên, kết quả
của các hoạt động đó không chỉ duy nhất đạt được về mặt kinh tế mà đồng
thời còn tạo ra nhiều kết quả liên quan đến đời sống kinh tế - xã hội của con
người. Những kết quả đạt được đó là: nâng cao cuộc sống, giải quyết công ăn
việc làm, góp phần ổn định chính trị và xã hội, trật tự an ninh, xây dựng xã
hội tiên tiến, cải tạo môi trường, nâng cao đời sống tinh thần và văn hoá cho
nhân dân tức là đã đạt hiệu quả về mặt xã hội.
Đặc biệt về sản xuất nông nghiệp, ngoài những hiệu quả chung về kinh
tế xã hội, còn có hiệu quả rất lớn về môi trường mà ngành kinh tế khác không
thể có được. Cũng có thể một hoạt động kinh tế mang lại hiệu quả cho một cá
nhân, một đơn vị, nhưng xét trên phạm vi toàn xã hội thì nó lại ảnh hưởng xấu
đến lợi ích và hiệu quả chung. Vì vậy, khi đánh giá hiệu quả cần phân loại
chúng để có kết luận chính xác.
Căn cứ theo nội dung và bản chất có thể phân biệt thành 3 phạm trù:
Hiệu quả kinh tế, hiệu quả xã hội và hiệu quả kinh tế xã hội. Ba phạm trù này
tuy khác nhau về nội dung nhưng lại có mối quan hệ tác động qua lại lẫn
nhau. Hiệu quả kinh tế được hiểu là mối tương quan so sánh giữa lượng kết
quả đạt được về mặt kinh tế và chi phí bỏ ra để đạt được kết quả đó.
Khi xác định hiệu quả kinh tế, nhiều nhà kinh tế thường ít nhấn mạnh
quan hệ so sánh tương đối (phép chia) mà chỉ quan tâm đến quan hệ so sánh
tuyệt đối (phép trừ) và chưa xem xét đầy đủ mối quan hệ kết hợp chặt chẽ
giữa đại lượng tương đối và đại lượng tuyệt đối.
Kết quả kinh tế ở đây được biểu hiện bằng giá trị tổng sản phẩm, tổng
thu nhập, lợi nhuận và tỷ suất lợi nhuận.

25. 19
Nếu như hiệu quả kinh tế là mối tương quan so sánh giữa lượng kết quả
kinh tế đạt được và lượng chi phí bỏ ra, thì hiệu quả xã hội là mối tương quan
so sánh giữa kết quả xã hội (kết quả xét về mặt xã hội) và tổng chi phí bỏ ra.
Hiệu quả về kinh tế, xã hội thể hiện mối tương quan giữa các kết quả đạt
được tổng hợp trong các lĩnh vực kinh tế - xã hội với các chi phí bỏ ra để đạt
được các kết quả đó.
Có thể nói hiệu quả kinh tế là khâu trung tâm có vai trò quyết định nhất và
nó được đánh giá một cách đầy đủ nhất khi kết hợp với hiệu quả xã hội. Để làm
rõ phạm trù hiệu quả kinh tế có thể phân loại chúng theo các tiêu thức nhất định
từ đó thấy rõ được nội dung nghiên cứu của các loại hiệu quả kinh tế.
Xét trong phạm vi và đối tượng các hoạt động kinh tế, có thể phân chia
phạm trù hiệu quả kinh tế thành:
- Hiệu quả kinh tế theo ngành là hiệu quả kinh tế tính riêng cho từng
ngành sản xuất vật chất như công nghiệp, nông nghiệp, thương mại, dịch vụ...
trong từng ngành lớn có lúc phải phân bổ hiệu quả kinh tế cho những ngành
hẹp hơn.
- Hiệu quả kinh tế quốc dân là hiệu quả kinh tế tính chung toàn bộ nền
sản xuất xã hội.
- Hiệu quả kinh tế theo vùng lãnh thổ: là xét riêng cho từng vùng, từng
tỉnh, từng huyện...
- Hiệu quả kinh tế doanh nghiệp là xem xét cho từng doanh nghiệp, vì
doanh nghiệp hoạt động theo từng mục đích riêng rẽ và lấy lợi nhuận làm mục
tiêu cao nhất, nên nhiều hiệu quả của doanh nghiệp không đồng nhất với hiệu
quả của quốc gia. Cũng vì thế mà nhà nước sẽ có các chính sách liên kết vĩ
mô với doanh nghiệp.
- Hiệu quả kinh tế khu vực sản xuất vật chất và sản xuất dịch vụ.
Căn cứ vào yếu tố cơ bản của sản xuất và phương hướng tác động vào
sản xuất thì có thể phân chia hiệu quả kinh tế thành từng loại:

26. 20
- Hiệu quả sử dụng vốn
- Hiệu quả sử dụng lao động
- Hiệu quả sử dụng máy móc, thiết bị
- Hiệu quả sử dụng đất đai, năng lượng...
- Hiệu quả áp dụng các biện pháp khoa học kỹ thuật và quản lý
1.1.3. Cơ sở thực tiễn về phát triển sản xuất chè
1.1.3.1. Tình hình sản xuất chè trên thế giới
Ngày nay, cây chè được trồng rộng rãi trên thế giới từ 420 Bắc (Gruzia)
đến 270 Nam (Achentina), với lịch sử có từ rất lâu đời khoảng hơn 4.000 năm.
Trong đó, châu Á vẫn chiếm vị trí chủ đạo về diện tích và sản lượng, sau đó là
châu Phi và ít nhất là châu Đại Dương, độ cao trồng chè khá lớn, phân bố từ
0m đến 220m so với mặt nước biển (Carr - 1972) [5].
Phân loại các quốc gia sản xuất chè theo sản lượng cho thấy: Sản lượng đạt
trên 20 vạn tấn/năm gồm 3 nước: Ấn Độ, Trung Quốc và Srilanca (chiếm trên
60% tổng sản lượng chè trên thế giới). Sản lượng đạt trên 10 vạn tấn có 5 nước:
Inđônêxia, Kênia, Nhật Bản, Liên Xô cũ và Thổ Nhĩ Kỳ. Sản lượng đạt trên 5
vạn tấn có 12 nước, trong đó có Việt Nam. Bốn quốc gia sản xuất và xuất khẩu
chè lớn là Ấn Độ, Trung Quốc, Kênia và Srilanca [5].
Theo số liệu tổng hợp của FAO (2004) (bảng 1.1), tính đến năm 2004
diện tích chè thế giới tương đối cao đã đạt 2,46 triệu ha trong đó diện tích
chè của châu Á chiếm 86,7%, châu Phi là 8,05%. Trung Quốc là nước có
diện tích chè lớn nhất thế giới với diện tích 943,10 nghìn ha. Năng suất
trung bình trên thế giới đạt được 12,99 tạ khô/ha, Nhật Bản là nước có
năng suất bình quân cao nhất thế giới đạt 20,21 tạ khô/ha; Sản lượng chè
khô trên toàn thế giới đạt 3,197 triệu tấn. Đứng đầu thế giới là Ấn Độ có
sản lượng cao nhất đạt 845,50 nghìn tấn (chiếm 26,4% tổng sản lượng chè
trên thế giới).

27. 21
Bảng 1.1. Diện tích, năng suất, sản lƣợng chè
của một số nƣớc trên thế giới năm 2004
Diện tích Năng suất Sản lƣợng khô
STT Tên nƣớc
(ha) (tạ khô/ha) (tấn)
1 Trung Quốc 943.100 8,70 821.000
2 Ấn Độ 445.000 18,98 845.500
3 Srilanka 210.600 14,39 303.230
4 Indonesia 116.200 13,67 158.843
5 Nhật Bản 47.000 20,21 95.000
6 Thái Lan 19.000 2,95 5.600
7 Việt Nam 102.000 9,51 97.000
Thế giới 2.460.982 12,99 3.196.880
(Nguồn: Theo FAO Start Citation 2004)
1.1.3.2. Tình hình tiêu thụ chè trên thế giới
Theo số liệu thống kê, hàng năm có 115 nước thường phải nhập khẩu chè
bao gồm: 34 nước (châu Phi), 29 nước (châu Á), 28 nước (châu Âu), 19 nước
(châu Mỹ), 5 nước (châu Đại Dương) [5].
Thương mại chè thế giới bị ảnh hưởng bởi rất nhiều thay đổi, do nhiều
nước nhập khẩu chè đứng trước những cuộc khủng hoảng chính trị và suy
thoái kinh tế liên tục. Cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ tại Châu Á cuối
những năm 90 của thế kỷ trước đã ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động xuất
nhập khẩu các mặt hàng nông sản như chè. Trên thị trường hiện nay ngày
càng xuất hiện nhiều loại đồ uống thay thế như: nước giải khát có ga, cà phê...
đồng thời lượng chè vận chuyển sang các nước nhập khẩu truyền thống liên
tục giảm, tình trạng này đã khiến cho sản lượng nhập khẩu chè năm 1999
giảm 2,5% so với năm 1998. Trước tình hình đó, các nước xuất khẩu chè đã
phải nâng cao chất lượng, đa dạng hoá sản phẩm cũng như tăng cường xúc
tiến thương mại [8].

28. 22
Bảng 1.2: Tình hình nhập khẩu chè thế giới giai đoạn 1996 - 2003
(Đơn vị tính: 1000 tấn)
Toàn So năm
Năm Anh Nga Pakistan Mỹ
thế giới trƣớc (%)
1996 181 119 115 89 1.268 -
1997 182 158 85 81 1.332 + 5,0
1998 176 150 112 97 1.385 + 4,0
1999 162 161 120 100 1.350 - 2,5
2000 156 158 111 88 1.390 + 3,0
2001 165 154 107 97 1.440 + 3,6
2002 167 164 98 93 1.528 + 6,1
2003 157 169 109 94 1.594 + 4,3
(Nguồn:T.S Nguyễn Hữu Khải 2005 - Cây chè Việt Nam, năng lực cạnh tranh
xuất khẩu và phát triển)
Kết quả là sản lượng nhập khẩu đã tăng lên, đạt mức tăng trưởng 3,0%
trong năm 2000 và 3,6% trong năm 2001. Năm 2003 nhập khẩu chè trên toàn
thế giới đạt mức 1,59 triệu tấn, tăng 4,3% so với năm 2002.
Các nước Anh, Nga, Pakistan là những thị trường nhập khẩu chè chủ
yếu. Hàng năm Anh, Nga nhập từ 120 đến 180 nghìn tấn; còn Mỹ, Pakistan
nhập khoảng 80 - 120 nghìn tấn. Khu vực các nước phát triển nhập khẩu chè
nhiều hơn các nước đang phát triển [8].
Người ta thống kê rằng, những nước sản xuất chè lớn nhất thế giới cũng
là những nước tiêu thụ nhiều chè nhất. Tỷ trọng tiêu dùng chè so với tổng sản
lượng của các nước xuất khẩu chủ yếu chiếm trên dưới 50% và có xu hướng
tăng tỷ trọng tiêu dùng so với sản lượng sản xuất ra. Qua bảng số liệu bảng
1.3 cho ta thấy: Hai nước có diện tích, sản lượng chè lớn nhất là ấn Độ và
Trung Quốc cũng là hai nước có nhu cầu tiêu thụ chè lớn nhất thế giới. Các
nước còn lại như Anh, Mỹ... sẽ là thị trường tiềm năng cho những nước xuất
khẩu chè [5].

29. 23
Bảng 1.3: Nhu cầu sử dụng chè của một số nƣớc trên thế giới
năm 2000, 2005 và dự báo năm 2010
(Đơn vị: 1000 tấn)
Năm 2000 Năm 2005 Dự kiến 2010
Ấn Độ 663 763 919
Trung Quốc 400 425 450
Anh 134 132 125
Pakistan 112 128 150
Hoa Kỳ 89 91 95
Nga 158 182 215
Thị trường khác 724 769 836
Tổng cộng 2.280 2.490 2.790
(Nguồn: Hiệp hội chè Việt Nam)
1.1.3.3. Tình hình sản xuất, tiêu thụ chè ở Việt Nam và phương hướng phát
triển đến năm 2010
a- Tình hình sản xuất, tiêu thụ chè ở Việt Nam
Nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới, nóng ẩm,Việt Nam có điều kiện tự
nhiên thích hợp cho cây chè sinh trưởng và phát triển, tuy nhiên cây chè chỉ
thực sự được quan tâm và đầu tư sản xuất bắt đầu từ những năm đầu thế kỷ 20
trở lại đây.
Trước năm 1892, nhân dân ta chủ yếu dùng chè dưới dạng chè tươi,
chè nụ... Sau khi người Pháp chiếm đóng Đông Dương cây chè bắt đầu
được chú ý và khai thác. Lịch sử phát triển chè Việt Nam được chia thành
các giai đoạn sau:
+ Giai đoạn: 1890-1945
Những đồn điền chè đầu tiên thành lập ở Tĩnh Cương (Phú Thọ) với diện
tích 60 ha, ở Đức Phổ (Quảng Nam) là 230 ha, ở giai đoạn này 2 tỉnh Quảng
Nam, Quảng Ngãi đã có 1.900 ha chè.

30. 24
Trong những năm 1925 - 1940 người Pháp đã mở thêm các đồn điền chè
ở Cao nguyên Trung bộ với diện tích khoảng 2.750 ha.
Đến năm 1938 Việt Nam đã có 13.405 ha chè với sản lượng 6.100 tấn
chè khô. Diện tích chè phân phối chủ yếu ở vùng Bắc bộ và Cao nguyên
Trung bộ, trong đó 75% diện tích do người Việt Nam quản lý.
Đến năm 1939, Việt Nam đạt sản lượng 10.900 tấn chè khô, đứng thứ 6
trên thế giới sau Ấn Độ, Trung Quốc, Srilanca, Nhật Bản, Inđônêxia.
Giai đoạn này có 3 cơ sở nghiên cứu chè được thành lập đầu tiên đó là:
Trạm nghiên cứu chè Phú Hộ thành lập năm 1918 sau đó vào năm 1927 là
trạm nghiên cứu chè Playcu (Gia Lai - Kon Tum) và Trạm Nghiên cứu chè
Bảo Lộc (Lâm Đồng) năm 1931.
Đặc điểm nổi bật giai đoạn này là diện tích chè bị phân tán, sản xuất
mang tính tự cung tự cấp, kỹ thuật canh tác thô sơ, nên giới kinh doanh chè
chỉ hoạt động mang tính cầm chừng.
+ Giai đoạn 1945-1954
Do ảnh hưởng của chiến tranh, sản xuất chè bị đình trệ, diện tích năng
suất, sản lượng chè giảm nhanh.
+ Giai đoạn 1954-1990
Sau chiến tranh, sản xuất chè được phục hồi trở lại. Nhiều cơ sở sản xuất
chè được thành lập.
Năm 1970 chè được phát triển mạnh ở cả nông trường quốc doanh, hợp
tác xã chuyên canh và hộ gia đình. Các cơ sở nghiên cứu chè Phú Hộ (Phú
Thọ), Bảo Lộc (Lâm Đồng) được củng cố và phát triển, một số vấn đề như
giống, kỹ thuật canh tác và chế biến được đầu tư nghiên cứu. Nhiều tiến bộ kỹ
thuật được áp dụng rộng rãi vào sản xuất đã góp phần tăng nhanh sản lượng
và diện tích chè ở Việt Nam.

31. 25
Từ năm 1980-1990 diện tích chè tăng từ 46,9 nghìn ha lên đến 60 nghìn
ha (tăng 28%), sản lượng chè tăng từ 21,0 nghìn tấn lên 32,2 nghìn tấn khô
(tăng 53,3%).
Giai đoạn này công nghiệp chế biến phát triển mạnh, nhiều nhà máy chế
biến chè xanh, chè đen được thành lập với sự giúp đỡ của Liên Xô, Trung
Quốc, sản phẩm chế biến chủ yếu được xuất khẩu sang các nước Đông Âu và
Liên Xô (cũ).
+ Giai đoạn 1990 đến nay
Những năm gần đây,Việt Nam đã có nhiều cơ chế chính sách đầu tư ưu
tiên phát triển cây chè. Cây chè được xem là cây trồng có khả năng xoá đói,
giảm nghèo và làm giàu của nhiều hộ nông dân. Do đó diện tích, năng suất và
sản lượng chè không ngừng tăng lên từ năm 90 trở lại đây [5].
Bảng 1.4. Diện tích, năng suất, sản lƣợng chè Việt Nam
giai đoạn 1999-2006
Diện tích Năng suất Sản lƣợng khô Xuất khẩu
Năm
(ha) (tạ khô/ha) (tấn) (tấn khô)
1999 69.500 10,11 70.300 36.000
2000 70.300 9,94 69.900 55.600
2001 80.000 9,46 75.700 67.900
2002 98.000 9,61 94.200 74.800
2003 99.000 9,54 94.500 62.000
2004 102.000 9,51 97.000 95.000
2005 122.500 9,30 114.000 87.920
2006 122.700 9,97 122.400 97.749
(Nguồn: Số liệu thống kê của FAO năm 2007)
Qua bảng số liệu 1.4 cho thấy: Diện tích, năng suất và sản lượng xuất
khẩu chè giai đoạn này tăng trưởng mạnh. Năm 2006 diện tích chè cho thu

32. 26
hoạch đã tăng lên đạt 122.700 ha, tăng 76,55% (tăng 53.200 ha) so với năm
1999; Năng suất bình quân đạt 9,97 tạ khô/ha; Sản lượng đạt 122.400 tấn khô,
tăng 74,11% (tăng 52.100 tấn) so với năm 1999, kim ngạch xuất khẩu năm
2006 đạt trên 101 triệu USD.
Hiện nay, nước ta có trên 150 đầu mối xuất khẩu chè, chè Việt Nam hiện đã
thâm nhập vào thị trường khoảng 40 nước trong đó chủ yếu là Irắc, Pakistan và
Đài Loan ngoài ra là các thị trường như Nga, Anh, Mỹ, Nhật Bản [4]... Thương
hiệu chè Việt nam mang tên VINATEA đã trở nên tin cậy, gần gũi và quen
thuộc với rất nhiều quốc gia nhập khẩu, phân phối và tiêu thụ chè; Thậm chí
ngay cả quốc gia xuất khẩu chè lớn nhất trên thế giới là ấn Độ cũng nhập
khẩu sản phẩm chè của Việt Nam.
Bảng 1.5: Tình hình xuất khẩu chè của Việt Nam năm 2006
Số lƣợng Đơn giá Giá trị
Thị trƣờng
(tấn) (USD/tấn) (USD)
Pakistan 23.940 1.165,7 27.906.858
Đài Loan 18.459 1.053,9 19.453.940
Ấn Độ 11.074 740,8 8.203.619
Nga 10.364 978,6 10.142.210
Trung Quốc 7.622 999,2 7.615.902
Irắc 3.312 1.366,5 4.525.848
Các nước khác (22 nước) 22.978 1.013 23.276.714
Tổng số 97.749 101.125.091
(Nguồn: www.vinanet.com.vn)
Năm 2006, sản lượng chè xuất khẩu đạt 97.749 tấn, tăng 11,12% so với
sản lượng xuất khẩu năm 2005.
Đứng đầu danh sách nhập khẩu chè Việt Nam năm 2006 là Pakistan, Đài
Loan, Ấn Độ và Nga. Tuy nhiên, thị phần chè Việt Nam ở những nước này vẫn

33. 27
còn nhỏ bé và đang bị cạnh tranh gay gắt, I- rắc là thị trường có giá xuất khẩu
cao hơn các nước khác, nhưng từ đầu năm 2003 do ảnh hưởng của chiến tranh,
xuất khẩu chè ở thị trường này đang gặp phải những khó khăn nghiêm trọng.
Ngành chè nhiều năm nay vẫn phải đối mặt vấn đề chất lượng, giá chè
xuất khẩu của Việt Nam thường chỉ bằng 65 - 70% giá chè xuất khẩu của
nhiều nước. Trong những tháng đầu năm 2007 giá chè xuất khẩu chỉ đạt bình
quân khoảng 1.006 USD/tấn [1].
Xuất khẩu có những mối lo ngại bởi nhiều nguyên nhân, theo hiệp hội
chè Việt Nam (Vitas) mạng lưới cơ sở chế biến chè phát triển quá nhanh và
đầy tính tự phát, không tương xứng với vùng nguyên liệu. Nhiều cơ sở Doanh
nghiệp không đủ điều kiện về sản xuất vẫn tham gia chế biến, lưu thông và
xuất khẩu, gây nên tình trạng hỗn loạn [1].
Hiện nay cả nước có khoảng 250 cơ sở chế biến chè công nghiệp với
năng lực khoảng 70.000 tấn/năm, song nguồn nguyên liệu chỉ đáp ứng được
88% yêu cầu [20]. Bên cạnh đó, sự phát triển nhanh các cơ sở chế biến chè tư
nhân (tăng gấp 3 lần về số lượng, công suất tăng gấp 2 lần so với năm 2000)
với công nghệ sản xuất thủ công, lạc hậu đã đẩy giá chè búp tươi lên cao và
giảm chất lượng sản phẩm, khiến uy tín mặt hàng chè Việt Nam đối với người
tiêu dùng thế giới bị lung lay [1].
Mới đây, Vitas đã đưa ra cảnh báo khả năng ngành chè mất thị trường EU
sau khi khách hàng ở Anh và nhiều nước châu Âu có thông báo về việc dư
lượng thuốc bảo vệ thực vật trong các sản phẩm chè xuất khẩu của Việt Nam
vượt ngưỡng cho phép nhiều lần [1].
Để nâng cao an toàn, chất lượng và uy tín chè Việt Nam cần đưa nhanh
tiến bộ khoa học công nghệ, cơ cấu giống mới đáp ứng yêu cầu thị trường;
Doanh nghiệp chè phải đăng ký và đạt các tiêu chuẩn quản lý chất lượng ISO

34. 28
và HACCP, đưa ra các yếu tố văn hoá vào xây dựng thương hiệu chè Việt
Nam, chăm lo đời sống vật chất và tinh thần cho người trồng chè.
Thấy được những khó khăn và thử thách trên, ngay từ những năm cuối
thập niên 90, các doanh nghiệp chè Việt Nam đã bắt đầu thực hiện những giải
pháp và bước đi chuẩn bị tiến tới hội nhập với nền kinh tế khu vực và toàn
cầu, sẵn sàng chấp nhận cạnh tranh đặc biệt là thị trường tiêu thụ chè để tồn
tại và phát triển.
Những năm gần đây thực hiện quá trình đổi mới ngành chè Việt Nam đã
có những bước phát triển quan trọng. Sau quyết định số 43/1999/QĐ-TTg
ngày 9/3/1999 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án phát triển chè Việt
Nam giai đoạn 2005 - 2010.
Nhiều tiến bộ kỹ thuật được áp dụng, nhiều chương trình khoa học
công nghệ đã được tiến hành nghiên cứu khảo nghiệm, kết quả tuyển chọn,
nhân lai, nhập mới các giống chè quý đến nay Việt Nam đã có 130 giống
trong tập đoàn quỹ gen chè [1]. Có giống được trồng phổ biến như: Kim
Tiên, Bát Tiên, Thuý Ngọc, Keo Am Tích, Hùng Đỉnh Bạch, Phúc Vân
Tiên… Việc đưa các giống mới trồng bằng cành sẽ là tiền đề cho việc nâng
cao chất lượng chè cả về nội chất lẫn ngoại hình và đa dạng hoá các sản
phẩm chè Việt nam. Tất cả những yếu tố trên nhằm tạo ra lợi thế cạnh tranh
cho ngành chè Việt Nam, phấn đấu thực hiện mục tiêu sản phẩm chè Việt
Nam đạt chất lượng cao, từng bước khẳng định vị thế của chè Việt Nam
trên thị trường chè Quốc tế.
b- Phương hướng phát triển ngành chè Việt Nam đến năm 2010
Trên cơ sở đánh giá tiềm năng, triển vọng của ngành chè ở nước ta. Bộ
Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã tiến hành xây dựng phương hướng
phát triển 2005 -2010.

35. 29
Bảng 1.6: Một số chỉ tiêu phát triển ngành chè giai đoạn 2005-2010
Chỉ tiêu Đơn vị tính Năm 2005 Năm 2010
Tổng diện tích chè cả nước ha 104.000 104.000
Diện tích chè kinh doanh ha 92.500 104.000
Diện tích chè trồng mới ha 22.800 -
Năng suất bình quân tấn tươi/ha 6,10 7,50
Sản lượng búp tươi tấn 564.250 780.000
Sản lượng chè khô tấn 125.000 173.000
Sản lượng xuất khẩu tấn 78.000 120.000
Kim ngạch xuất khẩu triệu ÚSD 120 220
(Nguồn: Bộ NN& PTNT - Kế hoạch sản xuất chè 2005 - 2010)
1.1.3.4. Những lợi thế và khó khăn trong sản xuất chè của Việt Nam
a- Những lợi thế:
- Lợi thế đầu tiên phải kể đến là tiềm năng về đất đai và sự phân bố đất
đai trên nhiều miền khí hậu khác nhau. Với gần 10 triệu ha đất nông nghiệp
với các vùng đất cấu tạo khác nhau, các vùng khí hậu khác nhau đã hình thành
các vùng sản xuất sản phẩm hàng hoá đa dạng khác nhau.
+ Với khí hậu nhiệt đới chúng ta đã hình thành 2 vùng đồng bằng lớn sản
xuất lúa nước, có thể sản xuất từ 2 - 3 vụ lúa và cây vụ đông, cây ăn quả.
+ Vùng đất đỏ bazan ở Tây Nguyên và dải miền Trung đã hình thành
vùng trồng cafe, cao su, hồ tiêu, điều, hoa quả.
+ Vùng núi phía Bắc trồng chè, cây ăn quả. Vì vậy, chúng ta có thể đa
dạng hoá sản xuất nông nghiệp hàng hoá và lại hình thành các vùng chuyên
canh với quy trình sản xuất có thể diễn ra quanh năm, đáp ứng được yêu cầu
của thị trường.

36. 30
- Nước ta là một nước có nguồn lao động nông nghiệp dồi dào, 70% lao
động tham gia vào sản xuất nông nghiệp, hiện nay đang thiếu việc làm, công
lao động lại rất thấp. Một ngày công lao động nông nghiệp ở Đài Loan là 30
USD còn cao hơn thu nhập một tháng của người lao động nông nghiệp chăm
chỉ, cần cù, sáng tạo ở Việt Nam [11].
- Nước ta có hệ thống cảng biển, cảng sông, giao thông đường sắt, đường
bộ và hàng không có thể giao lưu thuận lợi với các Châu lục và các nước
trong khu vực tạo điều kiện cho việc vận chuyển thuận lợi. Từ khi thay đổi cơ
chế, hệ thống giao, thông giao thông của nước ta đã được đầu tư nâng cấp
bước đầu đáp ứng được yêu cầu giao lưu thuận tiện trong cả nước và Quốc tế.
- Đường lối chính sách sách đổi mới kinh tế của nước ta đã được mở
rộng, tự do hoá thương mại, hoà nhập thị trường Quốc tế. Các chính sách, luật
đã tạo hành lang thông thoáng cho các thành phần kinh tế bình đẳng trước
pháp luật trong kinh doanh. Đã có nhiều chính sách khuyến khích mở cửa cho
các nhà đầu tư nước ngoài và trong nước có điều kiện thuận lợi để tham gia
liên doanh liên kết đầu tư phát triển sản xuất.
- Việc ứng dụng các tiến bộ khoa học công nghệ cũng ngày càng được Nhà
nước quan tâm và ngày càng được nâng cao, thông qua nhiều kênh để đến với
người sản xuất nhằm năng cao chất lượng sản phẩm và công nghệ sản xuất.
b- Những khó khăn
Là một nước nông nghiệp lạc hậu, sản xuất chủ yếu là công cụ thủ công
nên quá trình sản xuất của các hộ nông dân tạo ra nguyên liệu ban đầu chất
lượng chưa cao, công nghệ sau thu hoạch chủ yếu còn lạc hậu nên thất thoát
về lượng cũng chiếm khoảng từ 10 - 15%, sự thất thoát về chất lượng bị giảm
đi còn chưa tính được. Đây là vấn đề còn khó khăn nhất đòi hỏi phải có một
cố gắng lớn và thời gian dài, đặc biệt là việc áp dụng công nghệ sinh học, việc
chuyển giao các tiến bộ khoa học kỹ thuật để tạo ra sản phẩm có chất lượng
cao đáp ứng được yêu cầu của khách hàng và cho yêu cầu của công nghiệp
chế biến.

37. 31
Để làm được điều này không chỉ người sản xuất mà còn là chiến lược
phát triển chung của đất nước cần được sự hỗ trợ của Nhà nước, sự quan tâm
khuyến khích các công trình nghiên cứu của các nhà khoa học.
- Phát triển công nghiệp nặng để chế tạo ra máy móc phục vụ công
nghiệp chế biến. Hiện nay nền công nghiệp của nước ta chưa đủ sức để đảm
nhiệm việc đó, vì vậy hầu như các loại máy móc phục vụ cho công nghiệp chế
biến và bảo quản chúng ta phải nhập ở nước ngoài, giá của các công nghệ này
còn quá cao.
Cụ thể là là công nghiệp chế biến chè của nước ta chủ yếu nhập từ Liên
Xô cũ, công nghệ lạc hậu, cũ kỹ cho nên sản phẩm làm ra khó cạnh tranh,
việc thay đổi lại công nghệ này không phải ngày một ngày hai đã làm được.
Cho nên hiện nay Việt Nam phần lớn còn xuất khẩu sản phẩm thô, chưa đủ
công nghệ để chế biến ra sản phẩm cuối cùng, điều chắc chắn là một bất lợi
cho người sản xuất.
- Hệ thống cơ sở hạ tầng như thuỷ lợi, giao thông, bến cảng, kho tàng tuy
đã được nâng cấp nhưng chưa đủ đáp ứng cho yêu cầu của sản xuất và lưu
thông. Sản xuất vẫn phụ thuộc vào thiên nhiên, gây nên hạn úng mất mùa.
Chính sự yếu kém của các cơ sở hạ tầng đã gây nên sự chậm trễ cho việc thu
gom sản phẩm và đáp ứng yêu cầu sản phẩm của thị truờng.
- Cơ chế chính sách: Chưa được hoàn thiện cho việc tạo ra hệ thống tổ
chức loại hình doanh nghiệp, đầu tư tài chính, chính sách đầu ra, thuế nhằm
tạo ra sự hoà nhập với khu vực và thế giới là cần thiết.
1.1.3.5. Tình hình sản xuất, chế biến và tiêu thụ chè ở Yên Bái
a- Tình hình sản xuất chè:
Yên Bái có tổng diện tích đất nông nghiệp là 78.609 ha. Trong đó, diện
tích đất trồng chè là 12.516 ha. Hiện tại cây chè được trồng ở 8/9 huyện,
thành phố của tỉnh, tuy nhiên diện tích phân bố không đồng đều, tập trung chủ
yếu ở một số huyện như: Văn Chấn, Trấn Yên, Yên Bình, Mù Cang Chải và
Trạm Tấu [3].

38. 32
Cùng với sự hỗ trợ tạo điều kiện của Nhà nước, những năm gần đây
nhiều giống chè mới giâm bằng cành đã được đưa vào các huyện, thành phố
nhằm nâng cao diện tích, năng suất, đồng thời thực hiện xoá đói giảm nghèo
nâng cao chất lượng cuộc sống, mặt khác nhằm phủ xanh đất trống đồi núi
trọc, bảo vệ môi trường sinh thái.
Bảng 1.7: Diện tích chè của tỉnh Yên Bái năm 2005 - 2007
(Đơn vị tính: ha)
Năm Năm Năm So sánh (%) Tốc độ
Các Huyện, thị
2005 2006 2007 06/05 07/06 PTBQ
1. Thành phố Yên Bái 521 521 521 100,0 100,0 100,0
2. Thị xã Nghĩa Lộ - - - - - -
3. Huyện Văn Chấn 4.070 4.111 4.171 101,01 101,46 101,23
4. Huyện Văn Yên 553 553 553 100,0 100,0 100,0
5. Huyện Trấn Yên 2.597 2.549 2.549 98,15 100,0 99,07
6. Huyện Lục Yên 277 337 397 121,66 117,8 119,72
7. Huyện Yên Bình 2.097 2.037 2.037 97,14 100,0 98,56
8. Huyện Trạm Tấu 607 607 607 100,0 100,0 100,0
9. Huyện M.C. Chải 1.681 1.681 1.681 100,0 100,0 100,0
(Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Yên Bái năm 2007)
Để phát huy lợi thế của cây chè, Uỷ ban Nhân dân tỉnh Yên Bái đã
xây dựng Đề án Phát triển chè tỉnh Yên Bái giai đoạn 2006 - 2010 nhằm đưa
cây chè trở thành cây trồng mũi nhọn của tỉnh. Mục tiêu của Đề án tập trung
vào phát triển đồng bộ sản xuất, chế biến, tiêu thụ chè. Đẩy mạnh sản xuất
chè hàng hoá có chất lượng cao, khuyến khích và tạo điều kiện cho các thành
phần kinh tế hăng hái đầu tư phát triển sản xuất ngành chè. Tập trung đầu tư
thâm canh, tăng năng suất, nâng cao chất lượng chè kết hợp với cải tạo trồng
mới ở những nơi có điều kiện.

39. 33
Để thực hiện thành công các mục tiêu của Đề án, Uỷ ban Nhân dân tỉnh
đã thành lập Ban chỉ đạo, Ban quản lý Đề án (QLĐA) mà thành viên là Lãnh
đạo Uỷ ban Nhân dân tỉnh và các ngành liên quan như: Sở Nông nghiệp và
PTNT, Sở Thương mại - Du lịch, Sở Công nghiệp, Ngân hàng Nông nghiệp &
PTNT, trong đó Sở Nông nghiệp & PTNT là cơ quan thường trực và tổ chức
thực hiện Đề án.
Căn cứ vào nội dung của Đề án, ngành chè tỉnh Yên Bái đã có quy
hoạch phát triển đến năm 2010 như sau: Tổng diện tích chè toàn tỉnh sẽ đạt
13.000 ha, trong đó có 11.500 ha chè kinh doanh năng suất bình quân đạt 70
tạ/ha; Tổng sản lượng đạt 805.000 tấn búp tươi; Sản lượng chế biến công
nghiệp chiếm 50% sản lượng; Xuất khẩu hàng năm ổn định 35% sản lượng;
Giá trị sản xuất tăng bình quân là 10,8%/năm; Đến năm 2010 đạt giá trị 42
triệu đồng/ha/năm [14].
Bảng 1.8: Sản lƣợng chè búp tƣơi của tỉnh Yên Bái 2005 - 2007
(Đơn vị tính: tấn)
Năm Năm Năm So sánh (%) Tốc độ
Các Huyện, thị
2005 2006 2007 06/05 07/06 PTBQ
1. Thành phố Yên Bái 2.779 2.604 2.623 93,70 100,73 97,15
2. Thị xã Nghĩa Lộ - - - - - -
3. Huyện Văn Chấn 26.741 27.720 30.032 103,66 108,34 105,97
4. Huyện Văn Yên 2.817 2.435 2.720 86,44 111,70 98,26
5. Huyện Trấn Yên 14.059 17.014 18.142 121,02 106,63 113,59
6. Huyện Lục Yên 1.059 1.165 1.390 110,01 119,31 114,57
7. Huyện Yên Bình 12.029 12.967 13.865 107,80 106,92 107,36
8. Huyện Trạm Tấu 541 680 710 125,69 104,41 114,56
9. Huyện M.C. Chải 421 597 590 141,80 98,83 118,38
Tổng số 60.446 65.182 70.072 107,84 107,50 107,67
(Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Yên Bái năm 2007)

40. 34
Với sự quan tâm đúng đắn của Uỷ ban Nhân dân tỉnh Yên Bái và những
cố gắng của các tổ chức, cá nhân trong đầu tư thâm canh chè, năng suất chè
của tỉnh Yên Bái trong những năm qua cũng không ngừng tăng lên. Năm
2006 năng suất chè bình quân của tỉnh đạt 61,6 tạ/ha, năm 2007 đạt 65,6 tạ/ha
(tăng 6,8 tạ/ha so với năm 2005); Sản lượng năm 2006 đạt 65.182 tấn, năm
2007 đạt 70.072 tấn, tăng gần 10.000 tấn so với năm 2005.
Để phấn đấu đạt được chỉ tiêu về năng suất đề ra trong dự án phát triển
sản xuất chè, tỉnh Yên Bái đã phân vùng và chỉ đạo trồng các giống chè tương
đối phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng ở các địa phương (đặc biệt cho
các giống chè nhập nội), cụ thể: Chè Shan giâm cành vùng Trạm Tấu, vùng Gia
hội, Nậm Búng huyện Văn Chấn; Giống chè bát tiên vùng Trấn yên, Thành
Phố Yên Bái; Giống chè Phúc Vân Tiên vùng Văn Chấn, Văn Yên, Trấn Yên;
Giống chè Kim Tuyên vùng chè quốc lộ 70, huyện Lục Yên… Ngoài ra tiếp
tục khảo nghiệm và đưa một số giống chè có chất lượng cao vào cơ cấu giống
chè của tỉnh (chè Ấn Độ - Công ty cổ phần chè Văn Hưng…) [16].
b- Tình hình chế biến chè của các doanh nghiệp
Tính đến hết năm 2007 trên địa bàn tỉnh có 67 đơn vị, công ty, hợp tác
xã, cơ sở tham gia sản xuất kinh doanh chế biến chè, với 88 nhà máy, xưởng
chế biến có tổng công suất chế biến khoảng 680 tấn chè búp tươi/ngày [16].
Tổng sản lượng chè búp tươi đưa vào sản xuất 2 năm qua đạt 135.250 tấn,
sản lượng chè khô chế biến đạt trên 30.000 tấn, cơ cấu sản phẩm 85% chè
đen, chè xanh 15%. Một số sản phẩm mới được tạo ra: Sản phẩm chè xanh
Bát Tiên (Trấn Yên); Chè xanh Phúc Vân Tiên (Văn Chấn); Chè Ô long Kim
Tuyên (Lục Yên); Chè Ô long doanh nghiệp Thành Công (Văn Chấn); Chè xanh
vùng cao Nậm Búng, Liên Sơn và chè đen CTC Văn Hưng, Phú Tân [16].
Công tác đổi mới thiết bị bao gồm: 2 dây truyền chế biến chè đen CTC
(Công ty cổ phần chè Văn Hưng, Công ty cổ phần chè Phú Tân); 2 dây truyền
chế biến chè xanh (chè xanh Nậm Búng, chè xanh Công ty cổ phần Liên Sơn).

41. 35
Khâu chế biến chè qua hai năm thực hiện nghị quyết đã có sự đổi mới
theo hướng tích cực, nhưng chưa rõ nét, cơ cấu sản phẩm chè xanh còn thấp,
đã tạo thêm được một số sản phẩm với chất lượng khá hơn (chè xanh Liên
Sơn, chè xanh Nậm Búng, chè Bát Tiên, chè Ô long, chè đen CTC…), sản
phẩm chè chế biến được tăng lên và tiêu thụ hết, nhưng chủ yếu vẫn là chè
bán thành phẩm, công tác đổi mới thiết bị công nghệ còn chậm, một số cơ sở chế
biến còn chưa đảm bảo vệ sinh công nghiệp, vệ sinh an toàn thực phẩm, chưa
thực hiện tốt quyết định số 4747/QĐ-BNN-KHCN của Bộ trưởng Bộ Nông
nghiệp - Phát triển nông thôn về quy định tiêu chuẩn cơ sở chế biến chè [16].
c- Chế biến chè của các hộ nông dân
Tính đến năm 2007, toàn tỉnh có trên 2.000 hộ nông dân chế biến chè
và có tổng số 4.200 bộ công cụ chế biến chè xanh thủ công (máy sao quay
tay, máy vò chè mi ni, máy sao cải tiến quy mô hộ gia đình). Các công cụ cải
tiến này chủ yếu do các cơ sở cơ khí nhỏ sản xuất từ các vật liệu tận dụng,
riêng máy vò chè mi ni và mô - tơ đa phần được nhập khẩu của Trung Quốc,
mỗi bộ công cụ này trị giá khoảng 2 - 3 triệu đồng, thời gian sử dụng trong
vòng 3 năm.
Chè búp tươi hái về phải được sao ngay mới đảm bảo chất lượng sản
phẩm chè khô khi pha uống, nước có màu xanh tươi. Một công đoạn quan
trọng của chế biến chè là khâu "lấy hương" chè. Đây là công đoạn cuối cùng
của quá trình chế biến chè. Khi đó, người sao chè cần đun nhỏ lửa, xoa đều
cho chè có màu khô mốc (còn gọi là "đánh mốc" chè) khi đó chè sẽ có mùi
thơm đặc biệt. Có nhiều hộ nông dân thực hiện công đoạn này trước khi bán
chè. Tuy nhiên, kỹ năng chế biến chè của nông dân là rất khác nhau trong mỗi
gia đình, mỗi xã và mỗi huyện. Chè búp tươi chỉ được các hộ nông dân bán
cho các Doanh nghiệp chế biến vào các tháng rộ chè từ tháng 5 đến tháng 9,
do lượng chè vào các tháng này nhiều không chế biến kịp mặt khác giá chè
khô lại rẻ.

42. 36
d- Tình hình tiêu thụ chè
Sản phẩm chè trên địa bàn tỉnh được tiêu thụ chủ yếu thông qua Tổng
công ty chè Việt Nam (VINATEA) và các đơn vị trung gian, sản lượng chè
xuất khẩu trực tiếp còn rất hạn chế (xuất khẩu trực tiếp và uỷ thác khoảng trên
1.000 tấn cho các thị trường Pakistan, Ấn Độ, Đài Loan, Trung Quốc...) [14].
Tuy sản phẩm chè của tỉnh được tiêu thụ hết, song thiếu sức cạnh tranh
trên thị trường và việc tìm kiếm, mở rộng thị trường tiêu thụ mới còn hạn chế.
Giá bán bình quân còn thấp, chè đen từ 18.000 - 20.000 đồng/kg, chè xanh từ
25.000 - 30.000 đồng/kg (riêng chè xanh Bát Tiên, Suối Giàng hiện có giá
bán đạt trên 100.000 đồng/kg) [16].
Trong các năm qua, tỉnh đã tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh
nghiệp tăng cường xúc tiến thương mại, tìm thị trường tiêu thụ chè, thông qua
việc hỗ trợ kinh phí tham gia các hội chợ chè trong nước, quảng bá sản phẩm
chè ở nước ngoài, có chính sách khen thưởng đối với các doanh nghiệp xuất
khẩu được khối lượng lớn hoặc ký kết được hợp đồng xuất khẩu lâu dài. Tuy
vậy, vấn đề xúc tiến thương mại đối với sản phẩm chè của tỉnh vấn còn rất
hạn chế và cần phải xem xét lại một cách cụ thể hơn [14].
Sản phẩm do các nông dân chế biến được tiêu thụ tại các chợ địa
phương hoặc tại nhà. Người mua là người thu gom hoặc người bán buôn,
người tiêu dùng (tỷ lệ bán trực tiếp cho người tiêu dùng rất thấp). Các hộ
nông dân sản xuất chè chủ yếu bán cho các "thương lái" nên thường bị ép
giá, ép phẩm cấp chè. Vì không có các thông tin khác, không có các tổ
chức môi giới như: Hợp tác xã, Hiệp hội... người nông dân không có cơ hội
nào hơn là phải bán cho tư thương dẫn đến giá cả chưa phản ánh thực với
giá trị sản phẩm của họ. Đặc biệt là những người nông dân ít va chạm với
thị trường bên ngoài lại càng không có khả năng kiểm soát được giá sản
phẩm của mình.

43. 37
Các Doanh nghiệp hay các Công ty không có khả năng xuất khẩu trực
tiếp mà phải thông qua các tổ chức khác: Tổng công ty chè Việt Nam
(VINATEA), các Công ty xuất nhập khẩu... vì vậy phần lợi nhuận cũng phải
chia sẻ cho các đối tác đó. Mặt khác còn tổn thất nguồn thu ngân sách của
Tỉnh từ thuế xuất khẩu.
1.2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1.2.1. Các câu hỏi nghiên cứu
- Cơ sở khoa học về hiệu quả kinh tế nói chung và hiệu quả kinh tế đối
với sản xuất chè nói riêng?
- Thực trạng về sản xuất chè của các hộ nông dân trên địa bàn huyện
Văn Chấn tỉnh Yên Bái?
- Đề xuất một số giải pháp cần thiết để nâng cao hiệu quả kinh tế sản
xuất chè của hộ nông dân trên địa bàn huyện Văn Chấn tỉnh Yên Bái?
1.2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu
1.2.2.1. Cơ sở phương pháp luận
Đề tài lấy quan điểm chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử
làm cơ sở phương pháp luận nghiên cứu.
Chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử cho ta phương pháp
nhìn nhận sự vật, hiện tượng trong trạng thái vận động và phát triển và trong
mối quan hệ biện chứng với các sự vật, hiện tượng khác.
1.2.2.2. Phương pháp thu thập thông tin
a- Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp
Số liệu thứ cấp được thu thập thông qua các ấn phẩm, các tài liệu, báo
cáo của địa phương, từ các Sở, Ban, Ngành của tỉnh có liên quan và các
nguồn tài liệu khác như: Sách báo, tạp chí…
b- Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp
+ Phương pháp chọn điểm nghiên cứu:
Cây chè phân bố hầu hết ở các huyện thị của tỉnh, qua phân tích lựa chọn
đề tài đã tổ chức thu thập số liệu và thông tin sơ cấp ở huyện Văn chấn vì đây

44. 38
là huyện có diện tích chè lớn nhất toàn tỉnh, mặt khác cây chè được coi là một
trong những cây trồng chính của huyện.
Văn Chấn nằm ở sườn phía Đông Bắc của dãy Hoàng Liên Sơn. Địa hình
phức tạp, có nhiều núi cao và suối lớn chia cắt. Tuy địa hình khá phức tạp
nhưng có thể chia thành 3 vùng lớn: Vùng trong (vùng mường lò) bao gồm 11
xã, thị trấn, là vùng tương đối bằng phẳng có tập quán canh tác tiến bộ hơn
các vùng khác, đây là vùng lúa trọng điểm của huyện và của tỉnh với diện tích
lúa ruộng tập trung 3.874 ha.
Vùng ngoài bao gồm 9 xã, thị trấn là vùng có mật độ dân cư thấp hơn
vùng trong, đại bộ phận là người Tày, Kinh có tập quán canh tác lúa nước và
vườn đồi, vườn rừng, đời sống dân cư khá hơn so với toàn vùng.
Vùng cao thượng huyện bao gồm 11 xã, là vùng có độ cao trung bình từ
600 m trở lên. Vùng này dân cư thưa thớt đại bộ phận là đồng bào thiểu số:
Mông, Dao, Khơ Mú… tập quán canh tác lạc hậu, đời sống còn nhiều khó
khăn, trình độ dân trí thấp, cơ sở hạ tầng yếu kém.
Vì vậy, để cho kết quả nghiên cứu có thể đem so sánh được với nhau đề
tài đã lựa chọn mỗi một vùng một xã để làm đại diện nghiên cứu cụ thể: Vùng
trong lựa chọn Thị trấn Nông trường Nghĩa Lộ đại diện cho khu vực trọng
điểm lúa của huyện; Vùng ngoài lựa chọn xã Tân Thịnh đại diện cho khu vực
vườn đồi và vườn rừng; Vùng cao thượng huyện chọn xã Sùng Đô đại diện
cho khu vực vùng cao của huyện.
+ Phương pháp chọn mẫu điều tra:
Với mục tiêu nghiên cứu, đề tài lựa chọn 100 hộ nông dân để tiến hành điều
tra khảo sát (30 hộ tại Thị trấn Nông trường Nghĩa Lộ, 40 hộ tại xã Tân Thịnh,
30 hộ tại xã Sùng Đô), việc lựa chọn hộ hoàn toàn ngẫu nhiên trên cơ sở xắp sếp
các hộ có chế biến chè theo danh sách điều tra cơ sở kinh tế 1/7/2007 của Cục
thống kê tỉnh, đối tượng điều tra gồm hộ chuyên chè và hộ kiêm lúa - chè.

45. 39
+ Sau khi tiến hành xác định được số lượng mẫu cần điều tra và địa điểm
điều tra, bước tiếp theo là xây dựng phiếu điều tra tình hình sản xuất và tiêu
thụ chè của hộ nông dân trên địa bàn huyện Văn Chấn.
+ Phương pháp chuyên gia, chuyên khảo: thu thập thông tin qua các cán
bộ địa phương, người lãnh đạo trong cộng đồng và những người dân có uy tín
trong cộng đồng. Phương pháp này cho phép khai thác được những kiến thức
bản địa của người dân địa phương.
1.2.2.3. Phương pháp tổng hợp, xử lý số liệu
a- Đối với thông tin thứ cấp:
Sau khi thu thập được các thông tin thứ cấp, tiến hành phân loại, xắp xếp
thông tin theo thứ tự ưu tiên về độ quan trọng của thông tin. Đối với các thông
tin là số liệu thì tiến hành lập nên các bảng biểu.
b- Đối với thông tin sơ cấp:
Phiếu điều tra sau khi hoàn thành sẽ được kiểm tra và nhập vào máy tính
bằng phần mềm Excel để tiến hành tổng hợp, xử lý.
1.2.2.4. Phương pháp phân tích thông tin
a- Phương pháp phân tổ
Đề tài được phân tổ theo hai tiêu chí: hộ chuyên sản xuất chè và kiêm
sản xuất chè.
Để kết quả phân tổ được phản ánh khách quan, chính xác, đề tài ứng
dụng phần mềm SPSS để kiểm định giả thiết về sự khác biệt giữa trung bình
của hai tổng thể (kiểm định cặp đôi compare means).
b- Phương pháp phân tích hồi quy
Để phân tích ảnh hưởng của các nguyên nhân đến kết quả sản xuất của
hộ, đề tài sử dụng hàm sản xuất Cobb - Douglass (CD) để phân tích [10].
Hàm CD có dạng:
Y  AX 1 X b2 ...X bn e C1D1e C2D2 ...e CmDm
b1
2 n