Мирослав Грчев беше еден од говрниците на вториот Creative Exchange Meet Up (04.12.2011). . Во своето излагање тој ни прикажа дел од логоата изработени во текот на неговата долгогодишна кариера и ќе се запознавме со неговиот процес на невидливо градење на знакот со помош на бројот, размерот и пропорцијата. БИОГРАФИЈА Мирослав Грчев е роден на 1. 3. 1955 година во Скопје. Со цртање карикатури се бави од 1967 година, а самостојна книга на карикатури под наслов „Групен портрет“ објавил 1977 во издание на Студентски збор. Во 1980 година ги црта и режира своите два авторски анимирани филмови „Парабола“ и „Црно знаме“, во продукција на Вардар филм. Од 1978 година се занимава со графички дизајн. Во деведесетите години се бави со државниот графички идентитет на Република Македонија, со графички решенија за државниот грб, државното знаме 1995 година и други знаци и симболи на државните органи. 2001 година со Лазо Плавевски објавува книга на „mail art” под наслов „Картички“, во издание на Фонко дизајн. 2005 година има самостојна изложба на ликовни експонати со мотиви на знаци, симболи и орнаменти под наслов „Знаци и орнаменти“ во Музејот на современата уметност во Скопје. Од 1979 година, кога дипломирал на Архитектонскиот факултет во Скопје, се бави професионално со архитектура и урбанизам. Повеќе од две децении е професор на Архитектонскиот факултет при Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје.

2. 3

3. Izdava~: Muzej na sovremenata umetnost, Skopje
Za izdava~ot: Emil Aleksiev, direktor
Predgovor: Bojan Ivanov
Likovno oblikuvawe: Miroslav Gr~ev, ZIP ZAP
Grafi~ka obrabotka: ZIP ZAP
Kurator: Lazo Plavevski
Pe~ati: Skenpoint
Tira`: 500
katalogizacija
2 3

4. PREDGOVOR
Ona {to lesno se razbira e mo{ne te{ko da se objasni.
Taka dostapno na razbiraweto izgleda i mestoto na Znakot vo tvo-
re~kata biografija na Miroslav Gr~ev. Dovolen e pogled vo patoka-
zite postaveni dol` ovoj vpe~atliv avtorski itinerer, za da se raz-
bere deka Znakot stoi vo sredi{teto koe{to gi svrzuva razli~nite
poliwa na likovnite i oblikuva~ki iskazi, odnosno, gi proni`uva
i tematski gi obedinuva mnogustranite interesi i pridonesi na Gr-
~ev - vo arhitekturata, edukacijata i eseistikata, vo crte`ot i gra-
fi~koto oblikuvawe, vo karikaturata i fotografijata. Od svoja stra-
na, pogledot svrten kon samoto sredi{te bara objasnuvawa za na-
menata na edna apstraktna to~ka i za namerite iska`ani so eden po-
im bez sodr`ini.
5

5. Nedovolnosta na razbiraweto bez objasnuvawe e mo{- Znakot nema nitu namena - kako delotvornost dovr{ena vo celis-
ne te{ko da se prikrie. O~igledno e deka nizata od za{titni znaci, hodnosta, nitu namera - kako poriv ostvaren vo `elbata. Znakot ne
ornamenti i idejni re{enija koja{to Miroslav Gr~ev ja ima sosta- mo`e da se razbere zatoa {to toj ne e umetnost tuku projava na li-
veno vo tekot na izminatite desetina godini, pretstavuva ne{to po- kovnoto, isto kako {to ne treba da se objasnuva bidej}i, kako neo-
ve}e od obi~no redewe na sredi{ta na negovata motivacija i izvo- dredeno minato, go nema vo istorijata. Mestoto na Znakot vo istra-
ri{ta na negoviot motiv. Me|utoa, taa niza na istra`uvawa vo telo- `uvawata na Gr~ev se nao|a tokmu vo toj, neopredelen i, mo`ebi so-
to na Znakot, ostanuva neproyirna za sporedbenite objasnuvawa sema ispraznet prostor {to se protega pome|u proizvodstvoto i
koi{to se povikuvaat na, samo navidum istorodnata, a ve}e objasnu- tvore{tvoto.
vana niza od simboli, ikoni~ni pretstavi, glosi i grafemi, nara-
tivni sklopovi i alegoriski iskazi, morfemi i partikuli od jazi- Vo taa smisla, Znakot ostanuva nerazbirliv - se razbi-
kot na vidlivoto. ra, dokolku e objasnet so drugi znaci. Dotolku pove}e zaslu`uva
vnimanie nastojuvaweto na Miroslav Gr~ev, so grafi~ki sredstva,
Nebre`noto preslikuvawe na sostojkite pome|u dve na- nagledno da objasni eden poredok na stvarnosta koj{to go pravi
poredni nizi, odnosno, pome|u dve linearni ustrojstva na obele- mo`no ona sekojdnevno, tekovno razbirawe na dvosmislenosta, ona
`anata stvarnost, po pravilo go izmestuva, go odzglobuva samiot snao|awe vo neodredenosta, ona {to e sigurno prepoznavawe vo
odnos: podreduvaweto stanuva zna~ewe, a opisot se smeta za znae- odvaj navestenoto.
we. Ni{to drugo osven lo{a navika e prirodata na Znakot da se
razbere kako namena, a negovoto poteklo da se objasni kako namera. Pritoa, mo{ne te{ko e da se objasni somni~avosta na
Vsu{nost, da se objasni namerata zna~i da se razbere istorijata. Gr~ev kon isku{enijata za trajno prisvojuvawe na Znakot, {to }e re-
Razbiraweto, pak, na namenata, zna~i objasnuvawe na umetnosta. Vo ~e, kon primamlivite mo`nosti za sopstveno olicetvoruvawe vo
6 7

6. otelotvoreniot Znak - bilo preku prelestite na li~niot rakopis i Zatoa e izli{na sekoja natamo{na rasprava za lesnoto
crta~koto umeewe, bilo preku prepoznatliviot iskaz i svojstveni- razbirawe i te{koto objasnuvawe na Znakot kako za nekakva antino-
ot likoven na~in. A takvata somni~avost, nebare e i samata somni- mija na logi~ki podednakvo vredni iskazi. Poinaku ka`ano, takvata
telna pred pogledot na razbirawe za vistinski tvore~kata investi- rasprava edinstveno mo`e da se vodi za taksonomijata i tipologi-
cija na Gr~ev vo maevtikata na znacite, vo dopolnuvaweto na op{te- jata na Ozna~itelot i na Ozna~enoto, toest, za ona {to Miroslav Gr-
stvenata jazi~na norma so materijal od tekovnata upotreba na pla- ~ev go narekuva atribucija na grafi~kite idejni re{enija. Tuka,
sti~niot idiom, vo igrata so kodovite i impulsite koi{to go una- pred se, stanuva zbor za vnimatelno sro~enite, kusi bele{ki vo koi-
preduvaat govorot na javniot prostor. {to Gr~ev i pridava teoriski, didakti~ki i pragmati~en kontekst na
svojata tvore~ka postapka. Vo ovie atribucii, razbiraweto i objas-
Izgleda deka temata na razbiraweto i objasnuvaweto nuvaweto se dobli`uvaat preku edna slikovita sporedba na dvi`e-
ne se odnesuva na Znakot tuku na namenata na Ozna~itelot vo name- weto sprotivoda: od Ozna~enoto kako utoka vo Svetot, preku Ozna-
rite kon Ozna~enoto. Jadroto na istra`uvawata {to Gr~ev gi preze- ~itelot kako glaven sliv na brojnite pritoki na me~tata, do Znakot
ma vrz Znakot, obvieno e so debelata korupka od prakti~ni re{eni- kako izvor na ... posebnoto vo nepreglednoto mno{tvo.
ja so koi{to se ureduva odnosot pome|u grstot mo`ni ozna~iteli i
nebroeno mnogute ozna~eni ne{ta. Tokmu pod tie i takvite, vidlivi Toa {to Gr~ev se obiduva da go objasni vo spojot na zbo-
i ~itlivi naslojki od apotropejski motivi, tribalni amblemi ili rot i linijata pretstavuva hierarhija na nedorazbiraweto: tuka,
kolektivni sliki na identifikacijata i identitetot, se krie stvar- dolu, vo pe{terata na senkite, se nastojuva na preglednoto, to~no i
niot interes na Gr~ev za zakonomernostite koi{to vladeat so gra- neprotivre~no preslikuvawe na Ozna~itelot vo Ozna~enoto; tamu
deweto na Znakot - za dijagramot na osnovnite ustrojstva vrz koi- nekade, od drugata strana na idejata i nejziniot odraz vo mrtvata
{to se temeli i pra-proektot za gradewe na Svetot. tvar, se posega po izvorot na svetlinata, toest, se posega po Znakot
8 9

7. kako objasneto, molkum prifateno nedorazbirawe. Razli~nite hori- Znakot i Kodot, Ozna~itelot i Ozna~enoto. Ovde, bezvremenoto i
zonti na takvata, raspolovena stvarnost, imaat konkretni odredni- novoto, masovnoto i individualnoto, anonimnoto i avtorskoto, se
ci vo tolkovniot re~nik na Gr~ev. Klu~nite zborovi vo atribuciite edno.
na grafi~kite idejni re{enija, poso~uvaat kon potekloto - fito-
morfno, tipografsko, heraldi~ko - no naedno, upatuvaat i na na~i- Sledstveno, pokraj toa {to pretstavuvaat `ari{te na
nite - stilizacija, regulatoren dijagram, mre`a. Vo ovaa podelba oblikuva~kiot interes na Miroslav Gr~ev, istra`uvawa vo teloto
na zna~ewa, so vakvoto podreduvawe, potekloto stanuva broitel, a na Znakot se i osnovno stojali{te na edna gri`livo odbrana prob-
na~inite imenitel na koli~nikot koj{to go izrazuva odnosot pome- lemska perspektiva: Znakot e nastan, sredi{te na konkretnoto, ne-
|u Svetot i Znaeweto. Likovnoto, pak, presozdavawe na ovoj koli~- merlivo kusove~no ~uvstvo na sebeprepoznavawe koe{to treba da
nik e klu~niot avtorski pridones koj{to Miroslav Gr~ev go ostva- se presretne i iskusi. Na tvore~ki plan, Gr~ev ostanuva zagledan vo
ruva otade dofatot na proizvodstvoto i tvore{tvoto. nastanite {to sledat, nastojuvaj}i da razbere. Vpro~em, seto ona
{to mora da se slu~i, }e se slu~i na lesno objasniv na~in.
Znacite i ornamentite se samo izblik na mislata po-
svetena na razvivaweto instrumenti, tehniki i metodologii. Avtor- Bojan Ivanov
skiot interes za ovoj me|uprostor na alatki i pomagala - vo izrazot
na Gr~ev toa e me|uprostorot na bio-protezata, na socijalnata ek-
stenzija na ~ovekovata priroda - se vrednuva niz temata na privi-
dot i senkata. Poto~no, se raboti za posebna tematizacija na zabu-
nata vo koja{to organizmot na op{testvoto gi prima i prifa}a kako
drazbi i signali onie glavni priznaci, simptomi na kulturata -
10 11

8. 12 13

9. 14 15

10. 16 17

11. 18 19

12. 20 21

13. 22 23

14. 24 25

15. 26 27

16. 28 29

17. 1
1 1 1
ϕ2 ϕ ϕ
ϕ
30 31

18. 32 33

19. 34 35

20. 36 37

21. 38 39

22. 40 41

23. 42 43

24. 44 45

25. 46 47

26. 48 49

27. 50 51

28. 52 53

29. 54 55

30. 56 57

31. 58 59

32. 60 61

33. 62 63

34. 64 65

35. 66 67

36. 68 69

37. 70 71

38. 72 73

39. 74 75

40. 76 77

41. 78 79

42. 80 81

43. 82 83

44. 84 85

45. 86 87

46. 88 89

47. 90 91