Contenu connexe
Similaire à Biology 7 (20)
Biology 7
- 1. Анги: 7 р анги
Хичээл: Биологи
Сэдэв: Эд, түүний ангилал
Агуулга: Өмнөх хичээлийн ойлголтыг давтах даалгавар дээр
ажиллуулах
Зөв баталгааг олоорой
1. Эс нь амьд биеийн бүтцийн нэгж юм.
2. Ургамлын эсэд нь пластид, вакуоль байдгаараа амьтны
эсээс ялгаатай.
3. Зөвхөн амьтны эсэд пластид /нөсөө/ байна.
4. Эсийн сийвэн нь өнгөгүй хагас шингэн.
5. Эсийн сийвэн эсийн дотоод хэсгийг хамгаалах үүрэгтэй.
6. Амьтны эсэд эсийн төв байна.
7. Биеийн эсийн хуваагдлыг шууд бус хуваагдал буюу митоз
гэнэ.
8. Бөөм ба сийвэнгийн хэмжээ ихэссэнээр эс өсдөг.
9. Эсийн төв ургамалд байна.
10. Ургамлын эсэд эсийн хана байна.
Ургaмал, амьтны эсийн ялгааг сурагчаар гаргуулах
- 2. Ургамал, амьтны эс
Ургамал амьтны эсийн ялгаа
Ургамлын эс Амьтны эс
Эсийн хана Эсийн төв
Пластид Хөдөлгөөний
Вакуоль эрхтэнцэртэй
Шинэ хичээлээр Эд гэж юуг хэлэх,эдийг хэрхэн ангилдаг тэдгээрийн
үүргийн талаар тестэн дээр ажиллаж гаргуулах.
- 3. Эд
............................. эсүүд нийлж эдийг
үүсгэнэ.
а. Ижил бүтэцтэй
б. Гарал үүслээрээ ижил, гүйцэтгэх
үүргээрээ ялгаатай
в. Гарал үүслээрээ өөр, гүйцэтгэх
үүргээрээ ялгаатай
г. Бүтэц, гарал үүсэл, гүйцэтгэх
үүргээрээ ижил
Эдийн ангилалын хүснэгтэн дээр ярилцах
Бүрэлдүүлэх эд нь ишний нахиа,үндэсний үзүүр,үет ургамлын ишний
үеүдэд
Хуваагдах чадвартай бүрэлдүүлэх эд байрлан тэдгээр нь иш, үндсийг
уртасгана. Модлог ургамлын золомын эсийн хуваагдлаар иш бүдүүрнэ.
Эсүүдийн хуваагдлаар модлог ургамлын жилийн цагираг үүснэ.
Бүрхүүл эд: Бүрхүүл эд нь ургамлын эрхтнүүдийн гадна талаар хучин
байрлаж биеийн дотоод хэсгүүдийг гадны зохимжгүй нөхцлөөс
хамгаална. Хийн ба усны солилцооноог зохицуулах үүрэгтэй Энэ үүргийг
навчны амсарын эс гүйцэтгэнэ. Бүрхүүл эд навч, үндэсний гадаад
хальсанд, төмсний илчүү, хусны үйс, модны холтсонд орно.
Үндсэн эд: Агаар, эрдэс давс, шим бодисыг нөөцлөх, шингээх, гэрэл
нийлэгжил явуулах зэрэг үүргийг гүйцэтгэнэ. Гүйцэтгэх үүргээс нь
хамаарч гэрэл нийлэгжих, нөөцлөх,шингээх гэж ялгана. Нийлэгжүүлэх эд
- 4. навчинд, нөөцлөх эд төмсний булцуу, үр жимсэнд, шингээх эд үндэсний
үзүүрт байна.
Дамжуулах эд: Ургамлын эс,эд, эрхтэнд хэрэгцээтэй бодисыг бусад
эрхтнүүдэд дамжуулна. Дамжуулах эд навчны судал, ишинд байна.
Дамжуулах эдийн бөөгнөрөлийг дамжуулах багц гэнэ. Дамжуулах багцны
эсүүдийн уулзварын хэсэгт жижиг нүх сүвүүд байх ба хоолой хэлбэрийн
эдээр шим бодис, гуурс цоргоор эрдэс бодис дамждаг.
Тулгуур эд: Ургамлын биед илүүдэл ус, хүчил, давс, тос, давирхай,
сахар зэргийг ялгаруулдаг эдийг ялгаруулах эд гэнэ. Ялгаруулах эдийн
үйл ажиллагаар бий болсон бодисууд эсийн дотор, эс хоорондын зайд,
эсвэл шууд ялгаруулна.
Амьтны эд нь хучуур,холбогч, булчингийн, мэдрэлийн эд гэж ангилна.
Холбогч эд: Хамгаалах, тэжээх, төлжүүлэх, үүргийг гүйцэтгэнэ. Холбогч
эдийн дүрс хувирлаар ясны эд, цусны эд үүснэ.
Амьтны эд
Хучуур эд: Бие мах бодын гадаад, дотоод эрхтнүүдийг хамгаалах
үүргийг гүйцэтгэнэ.Нэг ба хэд хэдэн эгнээ баганан эгнээ үүсгэн нягт
наалдсан байх ба эс хоорондын бодис багатай байдаг. Янз бүрийн
булчирхайн хучуур эд шүүрэл ялгаруулна. Жишээ нь шүлсний
булчирхайнаас шүлс, хөлсний булчирхайнаас хөлс ялгарна.
Булчингийн эд: Гадны нөлөөнд цочирч агших чанар юм. Булчингийн эд
хөндлөн, гөлгөр, зүрхний эд гэж байна. Араг ясны булчин хөндлөн судалт
булчингийн эдээс тогтоно. Гөлгөр судалт булчин дотоод эрхтний гадуур
хучиж байрлана.
Мэдрэлийн эд: Гадны цочруулд сэрэх, сэрлийг дамжууулах үүрэгтэй.
Мэдрэлийн эд мэдрэлийн эс болох нейроноос тогтоно. Мэдрэлийн эс урт
богино сэртэнгээс тогтох ба тархи, нугасны цагаан бодисыг бүоэлдүүлнэ.
- 5. Ургамал болон амьтны эд
Шинэ мэдлэг дээр тулгуурлан зөв ойлголтыг харгалзуулах
даалгаврыг хийлгэнэ.
- 6. Мэдэхэд илүүдэхгүй
• Хүний биед 140сая терилон эс байдаг.
• Булчингийн ширхэг бидний үснээс 5
дахин нарийн, урт нь 10-12 см байдаг
• Ургамлын цэцгийн суудал, дэлбээний
угт сахар бүхий шингэн ялгардаг. Үүнийг
зөгий сорж аван боловсруулж зөгий
балыг бэлтгэдэг юм.
• Усны ургамалд тулгуур эд бараг
хөгжөөгүй байдаг.
Гүйцээж бичээрэй
А. Араг ясны булчингийн эд бол..................... эдээс тогтоно.
Б. Дотоод эрхтний булчингийн эдийг ........................... эд
гэнэ.
Тохирохыг сумаар холбоорой
Гадны цочруулд сэрэх, сэрлийг дамжуулах Хучуур эд
Гадны нөлөөгөөр цочирч агших чанар Булчингийн эд
Бөх, уян хатан чанартай бэхлэх Мэдрэлийн эд
Хүн ба амьтны биеийн гадаргууг бүрхэнэ Холбогч эд
- 7. Гэрийн даалгавар
• Зуун настын навчинд ус нөөцлөгч бүлэг
эс байдаг Энэ ямар эд вэ?
• Сүү давирхай ялгаруулдаг ямар
ургамлыг та нар мэдэх вэ?
• Олсны ургамлын эсүүд уртааш сунасан
бүтэцтэй байдаг. Энэ нь ямар эд вэ?
• Ургамал яагаад урт болдог вэ?
Ашиглах материал:
1. Биологи- I “Мөнхийн үсэг” ХХК
2. Биологи-I “Адмон" ХХК