Rubella y5

1. BEÄNH NHIEÃM RUBELLA
ThS. BS Traàn Ñaêng Khoa
Boä moân Nhieãm, ÑH Y Döôïc TP.HCM

2. NOÄI DUNG TRÌNH BAØY
1. Ñaïi cöông
2. Taùc nhaân gaây beänh
3. Ñaëc ñieåm dòch teã
4. Sinh beänh hoïc
5. Laâm saøng beänh Rubella maéc phaûi
6. Laâm saøng HC Rubella baåm sinh
7. Chaån ñoaùn beänh Rubella maéc phaûi
8. Chaån ñoaùn HC Rubella baåm sinh
9. Ñieàu trò
10. Phoøng ngöøa

3. ÑAÏI CÖÔNG
• Beänh Rubella: beänh caáp tính do nhieãm sieâu vi
Rubella
• Laâm saøng: soát, phaùt ban, noåi haïch
• Beänh Rubella ôû ngöôøi khoâng mang thai: nheï vaø töï
giôùi haïn
• Beänh ôû phuï nöõ mang thai: laây nhieãm vaø gaây dò taät
baåm sinh cho baøo thai (HC Rubella baåm sinh)

4. TAÙC NHAÂN GAÂY BEÄNH
• Sieâu vi Rubella: phaân laäp
naêm 1962
• Hoï Togaviridae, gioáng
Rubivirus, chæ moät tyùp KN
• Hình caàu, goàm voû sieâu vi
bao quanh nucleocapsid
(moät voøng xoaén protein vaø
RNA)
• Khoâng beàn vöõng:
Amantadine, dung moâi lipid,
trypsin, formalin, tia cöïc tím,
pH vaø nhieät ñoä cao
Nguoàn: TCYTTG

5. ÑAËC ÑIEÅM DÒCH TEÃ
• 1941: Gregg tìm ra moái lieân quan giöõa beänh
Rubella ôû saûn phuïï vaø dò taät baåm sinh ôû con
• Taïi Myõ:
- Tröôùc khi coù vaéc xin: beänh thöôøng gaëp vaøo
muøa xuaân, ôû hoïc sinh 5 – 9 tuoåi. Dòch lôùn xaûy ra
sau 6 – 9 naêm. Traän dòch 1964 – 65: 12 trieäu ca
rubella maéc phaûi vaø > 20.000 ca Rubella baåm
sinh
- Sau khi coù vaéc xin (1969): khoâng gaây dòch,
beänh ôû löùa tuoåi lôùn hôn

6. ÑAËC ÑIEÅM DÒCH TEÃ
• Tại Việt Nam:
- Trước đây bệnh chưa được chú ý, gần đây xuất
hiện nhiều ở các tỉnh thành
- Bệnh rải rác quanh năm, nhiều từ tháng 2 - 6, ở
những nơi đông người. Trẻ em và người lớn
- Chích ngừa: chưa có trong chương trình TCQG

7. ÑAËC ÑIEÅM DÒCH TEÃ
• Ñöôøng laây truyeàn:
- Qua nhöõng gioït nöôùc boït töø ñöôøng hoâ haáp
ngöôøi beänh
Thôøi gian: 10 ngaøy tröôùc phaùt ban → 7 - 10
ngaøy sau phaùt ban, cao nhaát khi phaùt ban
- Dòch tieát hoâ haáp vaø nöôùc tieåu treû maéc HC
rubella baåm sinh chöùa moät löôïng lôùn sieâu vi
trong nhieàu thaùng → laây cho ngöôøi chaêm soùc
- Ngöôøi ñöôïc tieâm ngöøa vaéc xin khoâng truyeàn
beänh sang ngöôøi khaùc
• Beänh rubella ít laây nhieãm hôn beänh sôûi

8. SINH BEÄNH HOÏC
• Xaâm nhaäp qua ñöôøng hoâ haáp → taêng sinh trong lôùp
teá baøo thöôïng bì hoâ haáp vaø haïch lympho vuøng →
vaøo maùu gaây NSV huyeát → laây nhieãm cho baøo thai
NSV huyeát: moät tuaàn tröôùc khi phaùt ban → vaøi
ngaøy sau phaùt ban
• Sau khi nhieãm Rubella: khaùng theå ñaëc hieäu vaø ñaùp
öùng mieãn dòch teá baøo giuùp ngaên ngöøa taùi nhieãm
Coù moät soá ít tröôøng hôïp taùi nhieãm

9. •Cô cheá toån thöông teá baøo/cô quan trong HC
Rubella baåm sinh: khoâng roõ
- Nhieãm Rubella keùo daøi → öùc cheá khaû naêng
phaân baøo → chaäm phaùt trieån cô quan
- Vieâm maïch maùu baøo thai, nhau thai → öùc cheá
phaùt trieån baøo thai
- Hoaïi töû moâ khoâng keøm vieâm hay toån thöông
taïo xô → toån thöông teá baøo
SINH BEÄNH HOÏC (tt)

10. - Nhieãm truøng nhieàu loaïi teá baøo → maát caân baèng
phaùt trieån vaø bieät hoùa thai → baát thöôøng taïo cô
quan
- Toån thöông nhieãm saéc theå
- Baát thöôøng teá baøo lympho → thuùc ñaåy tính töï
mieãn chuyeân bieät cô quan
•Giöõa quyù hai thai kyø: baøo thai coù ñaùp öùng MD
ñoäc laäp, khaùng theå töø meï truyeàn sang nhieàu hôn
→ dò taät giaûm
SINH BEÄNH HOÏC (tt)

11. LAÂM SAØNG BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
Thöôøng raát nheï hoaëc khoâng coù trieäu chöùng laâm
saøng, treû em beänh nheï hôn ngöôøi lôùn
1. Thôøi kyø uû beänh: 12 – 23 ngaøy, trung bình 18ngaøy
2. Thôøi kyø khôûi phaùt: 1- 5 ngaøy
Treû em: ít coù trieäu chöùng
Ngöôøi lôùn: soát nheï, meät moûi, chaùn aên

12. LAÂM SAØNG BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
3. Thôøi kyø toaøn phaùt:
- Haïch to: sau tai, coå, döôùi chaåm, keùo daøi vaøi tuaàn
- Phaùt ban: maët → phaàn döôùi cô theå. Ban daïng daùt
saån rieâng bieät, maát nhanh khi lan sang vuøng khaùc,
keùo daøi 3 – 5 ngaøy, ñoâi khi keøm soå muõi vaø vieâm keát
maïc
Daáu hieäu Forchheimer: ban xuaát huyeát nhoû treân
khaåu caùi meàm
- Khoâng soát hoaëc soát nheï vaøi ngaøy
4. Thôøi kyø hoài phuïc: heát soát, ban maát daàn theo
trình töï nhö khi xuaát hieän, coù theå troùc vaåy

13. LAÂM SAØNG BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI

14. LAÂM SAØNG BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI

16. LAÂM SAØNG BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
5. Bieán chöùng: ít gaëp
a. Boäi nhieãm: hieám
b. Vieâm khôùp vaø ñau khôùp: 1/3 phuï nöõ. Treû em vaø
nam giôùi ít gaëp. Vieâm khôùp khi phaùt ban (khôùp
ngoùn tay, coå tay, goái), keùo daøi vaøi tuaàn
Vieâm khôùp maïn: raát hieám
c. Xuaát huyeát giaûm tieåu caàu vaø toån thöông maïch
maùu: 1/3000 beänh nhaân, treû em > ngöôøi lôùn, coù
theå keùo daøi vaøi tuaàn hoaëc vaøi thaùng
d. Vieâm naõo: raát ít gaëp (1/5000 beänh nhaân), thaáp
hôn 5 laàn so vôùi beänh sôûi, ngöôøi lôùn > treû em, töû
vong 20 – 50%, thöôøng khoâng coù di chöùng
e. Vieâm gan: nheï vaø ít gaëp

17. LAÂM SAØNG HC RUBELLA BAÅM SINH
• Nhieãm Rubella trong thai kyø → nhieãm truøng baøo
thai → saåy thai, sinh non, dò taät baåm sinh
• Yeáu toá quyeát ñònh ñoä naëng dò taät baøo thai laø tuoåi
thai luùc bò nhieãm
< 11 tuaàn: 90%, nhieàu dò taät phoái hôïp
11 – 12 tuaàn: 33%
13 – 14 tuaàn: 31%
15 – 16 tuaàn: 24%
> 16 (20) tuaàn: hieám
• HC Rubella baåm sinh trong tröôøng hôïp taùi nhieãm
(thai kyø < 12 tuaàn): moät soá ca ñöôïc baùo caùo

18. LAÂM SAØNG HC RUBELLA BAÅM SINH
Nhóm A Nhóm B
Đục thủy tinh thể
Glaucoma bẩm sinh
Bệnh tim bẩm sinh
Tổn thương thính giác
Bệnh võng mạc sắc tố
Gan lách to
Ban tím
Vàng da
Não nhỏ
Chậm phát triển
Viêm não màng não
Bệnh xương trong (hình
ảnh Xquang)

19. CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
1. Laâm saøng: thöôøng khoù khaên
Chaån ñoaùn phaân bieät:
- Soát tinh hoàng nhieät
- Beänh sôûi nheï
- Roseola
- Nhieãm Enterovirus

20. CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
2. Xeùt nghieäm:
- Coâng thöùc maùu: baïch caàu giaûm vaø lympho khoâng ñieån
hình
- Phaân laäp sieâu vi (pheát hoïng, nöôùc tieåu, dòch khôùp,
dòch tieát khaùc): (+) thaáp, maát thôøi gian vaø ñaét tieàn
- Phaûn öùng huyeát thanh: thoâng duïng nhaát, tìm IgM vaø
IgG
• ELISA: thöôøng duøng nhaát vì thuaän tieän, reû tieàn, ñoä
nhaïy vaø ñoä ñaëc hieäu cao
• Ngöng keát latex, haemagglutination inhibition…

21. CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
ÑAÙP ÖÙNG MIEÃN DÒCH SAU NHIEÃM RUBELLA
Nguoàn: TCYTTG

22. CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
Chaån ñoaùn nhieãm Rubella caáp:
- Hieäu giaù IgG gia taêng  4 laàn giöõa 2 maãu
huyeát thanh giai ñoaïn caáp (trong voøng 7 – 10
ngaøy ñaàu) vaø hoài phuïc (2 – 3 tuaàn sau).
- Hoaëc IgM (+):
IgM (+) khi nhieãm Rubella nguyeân phaùt, taùi
nhieãm vaø chích ngöøa

23. CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
IgM IgG Lyù giaûi
+ + Nhieãm Rubella gaàn ñaây
- - - Chöa coù MD baûo veä
- Tieáp xuùc < 3 tuaàn, khôûi phaùt beänh < 7
ngaøy → laøm laïi IgM, IgG; neáu chuyeån HT:
nhieãm Rubella caáp
+ - - Nhieãm rubella gaàn ñaây
- Laøm laïi IgG, neáu chuyeån HT: nhieãm
Rubella caáp
- + Nhieãm Rubella tröôùc ñaây hoaëc ñaõ chuûng
ngöøa

24. CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH RUBELLA MAÉC PHAÛI
Löu yù:
- IgM coù theå (+) giaû hoaëc (-) giaû
(+) giaû: nhieãm parvovirus, taêng ñôn nhaân
nhieãm truøng, thaáp khôùp
- IgM coù theå (+) keùo daøi > 1 naêm trong moät soá
tröôøng hôïp

25. CHAÅN ÑOAÙN HC RUBELLA BAÅM SINH
1. Tröôùc khi sinh:
- Phaân laäp sieâu vi: nuoâi caáy teá baøo, PCR vôùi beänh
phaåm choïc huùt gai nhau (chorionic villus
sampling, 10 – 12 tuaàn), dòch oái (14 – 16 tuaàn)
- Khaùng theå IgM (+) töø maùu cuoáng roán (thai > 20
tuaàn)
- Sieâu aâm: phaùt hieän nhöõng dò taät baøo thai tröôùc
khi sinh nhö thai chaäm phaùt trieån, taät ñaàu nhoû, gan
laùch to, beänh tim baåm sinh

26. CHAÅN ÑOAÙN HC RUBELLA BAÅM SINH
2. Sau khi sinh:
- Phaân laäp sieâu vi
- Tìm khaùng nguyeân Rubella vôùi khaùng theå ñôn doøng vaø
PCR töø moâ sinh thieát, maùu vaø dòch naõo tuûy
- Phaûn öùng huyeát thanh:
+ Khaùng theå IgM ñaëc hieäu (coù theå keùo daøi vaøi
thaùng)
+ Hieän dieän keùo daøi cuûa khaùng theå IgG sau 1 tuoåi,
hoaëc gia taêng hieäu giaù khaùng theå ôû treû nhuõ nhi khoâng
tieâm ngöøa vaéc xin

27. ÑIEÀU TRÒ
• Khoâng coù thuoác ñaëc trò
• BN cần được các ly (khẩu trang, tránh tiếp xúc,
rửa tay, không dùng chung vật dụng cá nhân...)
• Ñieàu trò trieäu chöùng: haï soát, giaûm ñau vaø khaùng
vieâm neáu coù vieâm khôùp
• Globulin mieãn dòch: khoâng hieäu quaû ñeå ngaên HC
rubella baåm sinh cho thai nhi

28. PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN
Nguoàn: TCYTTG

29. PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN

30. PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN
• Vaéc xin RA 27/3: vaéc xin soáng giaûm ñoäc löïc,
nhaân gioáng trong teá baøo löôõng boäi ngöôøi, taïo ñaùp
öùng MD toát hôn vaø ít taùc duïng phuï hôn vaéc xin
HPV 77 DE5
• RA 27/3: kích thích IgA tieát ôû nieâm maïc vaø dòch
theå → gia taêng ñaùp öùng mieãn dòch

31. PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN
• Moät lieàu duy nhaát: taïo ra mieãn dòch baûo veä laâu
daøi
• Hieäu quaû: 95%
• Neân ñöôïc söû duïng trong daïng phoái hôïp:
- MMR: measles, mumps and rubella vaccine
- MMRV: measles, mumps, rubella and
varicella vaccine

32. PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN
• CHÆ ÑÒNH: baát kyø ngöôøi naøo coù nguy cô bò nhieãm
beänh vaø khoâng mang thai
- Phuï nöõ löùa tuoåi sinh ñeû
- Nhaân vieân y teá
- Treû nhuõ nhi ( 12 thaùng)
Vaéc xin tam lieân: sôûi, quai bò, rubella (MMR):
Lieàu ñaàu tieân: treû 12-15 thaùng tuoåi hoaëc hôn
Lieàu thöù hai: nhaéc laïi luùc baét ñaàu ñi nhaø treû hay
tröôøng hoïc (4 – 6 tuoåi), nhaèm taïo mieãn dòch ñaày ñuû
ñoái vôùi beänh sôûi, quai bò

33. PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN
• CHOÁNG CHÆ ÑÒNH:
- Dò öùng vôùi thaønh phaàn cuûa vaéc xin
- Coù thai
- Suy giaûm mieãn dòch
- Beänh caáp tính trung bình → naëng
- Truyeàn maùu gaàn ñaây (tieâm vaéc xin 3 thaùng sau
truyeàn maùu)

34. PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN

35. PHOØNG NGÖØA – VAÉC XIN
• Phoøng ngöøa cho phuï nöõ tuoåi sinh ñeû:
- Coù thai hoaëc döï ñònh coù thai trong 4 tuaàn keá tieáp:
khoâng tieâm vaéc xin, tieâm vaéc xin sau khi sinh
- Phuï nöõ khaùc: tieâm vaéc xin vaø giaûi thích nguy cô cho
thai neáu coù thai trong voøng 4 tuaàn sau tieâm
• Phuï nöõ coù thai khi ñöôïc tieâm vaéc xin hoaëc sau khi
tieâm vaéc xin < 4 tuaàn: khoâng chaám döùt thai kyø vì:
- Khoâng coù ca naøo maéc HC Rubella baåm sinh trong 321
phuï nöõ
- Tyû leä nhieãm Rubella döôùi laâm saøng: 1 – 2%

36. Cám ơn
quý vị!

37. Xử trí như thế nào các trường hợp sau
1) Phụ nữ có thai 3 tháng đầu đã xác định nhiễm
Rubella?
Tư vấn đình chỉ thai khi đã có chẩn đoán xác định

38. Xử trí như thế nào các trường hợp sau
Phụ nữ có thai 13-18 tuần xác định nhiễm Rubella
Tư vấn nguy cơ con bị Rubella bẩm sinh, cần chọc
ối để xét nghiệm và chẩn đoán xác định. Tất cả
trường hợp tìm thấy Rubella trong dịch ối đều tư
vấn đình chỉ thai, các trường hợp âm tính tiếp tục
theo dõi

39. Xử trí như thế nào các trường hợp sau
Phụ nữ có thai > 18 tuần xác định nhiễm Rubella
Nguy cơ con bị Rubella bẩm sinh thấp, theo dõi thai
kì bình thường.