De Vlaamse Overheid stimuleert het gebruik van proces en outcome monitoring in de geestelijke gezondheidszorg. De vraag is of hulpverleners warm lopen voor deze beloftevolle methodiek. Niet dus! In deze presentatie wordt de kern van het probleem geschetst, worden de uitdagingen voor de verschillende actoren uit het werkveld geformuleerd en wordt een implementatie- en vormingsproces met QIT online toegelicht. De presentatie eindigt met een stand van zaken rond de wetenschappelijke onderbouwing van dit implementatieproces.

1. Therapeuten met een
attitudeprobleem?
HET VERANDEREN VAN DE
MONITORINGATTITUDE DOOR VORMING EN
GEFASEERDE IMPLEMENTATIE
SMITS DAVE
KU LEUVEN
QIT VZW

2. Wat is eigenlijk het probleem?
 Monitoring werkt toch… (meestal)
 Negatieve evoluties kunnen worden gedetecteerd
 Effectiviteit en efficiëntie neemt toe
 Drop out risico verminderd
 Dosis response ratio wordt geoptimaliseerd
(Shimokawa, 2010)
 Beschikbaarheid van gebruiksvriendelijke systemen neemt toe
 Monitoring heeft sex-appeal…
 Cliënten: „positief‟, „professioneel‟, „therapeutisch, „respectvol‟
 Beleidsmakers: bruikbaar beleidsinstrument
 Onderzoekers: enorme rijke database
 Overheden: hervormingen, financiering, …

3. Dit is eigenlijk het probleem?
Sex-appeal bij hulpverleners?
 67%: Géén gebruik zelfs indien overtuigd van meerwaarde voor
cliënten
(Walter et al., 1998; Willis et al. 2009)
 „Aarzelend‟, „afwachtend‟, „wantrouwig‟ of „erg negatief‟
(Trauer et al. 2009)
 Verplicht gebruik leidt tot
 Onbetrouwbare & onvolledige data,
 Meer afgebroken monitoring-trajecten,
 Lagere participatiebereidheid cliënten (Walter et al., 1998)
 Meer storende dan helpende therapieprocessen (Smits et al., in press)
 Geen positief effect op therapie-uitkomst (De Jong et al., 2012)

4. Dit is eigenlijk het probleem!
Bereidwilligheid van hulpverleners is cruciaal
om klinisch zinvol te monitoren
Hulpverleners tonen veel „weerstand‟
tegen monitoring in hun dagelijkse praktijk

5. Quiz!!
Wat zijn de 5 meest gerapporteerde obstakels
om met monitoring te starten?

6. Quiz!!
1. Ik heb daar geen tijd voor.
2. Ik heb dit niet nodig /Past niet bij mijn manier van werken.
3. Mijn cliënten willen dat niet!
4. Ik vertrouw het niet: Wat gebeurt er met de data?
5. Ik weet er te weinig van/ Ik kan dat niet.

7. Uitdagingen in de praktijk
Monitoringsysteem
 Gebruiksvriendelijkheid
 Internetgebaseerd
 Stabiel en veilig
 Makkelijk interpreteerbaar (geen statistiek!)
 Betrouwbaar & valide
 Flexibel
 Betaalbaar en
 Klinisch relevant

8. Uitdagingen in de praktijk
Organisatieklimaat
 Learning environment

Groeiondersteunend vs Evaluerend/controlerend
 Veiligheid en transparantie



Wie doet wat en hoe met welke gegevens?
Op voorhand
Schriftelijk?
 Gedragen & genuanceerde visie

Feedbackcultuur vs meetcultuur
 (Blijvende) ondersteuning en integratie



Inbedding in teamwerking (super- en intervisie)
Cross-casus feedback op teamniveau
Nieuwe personeelsleden

9. Uitdagingen in de praktijk
Implementatieproces
 Proceskarakter van gedragsverandering

Readiness to Change (Parker & Parikh, 2001; Holt et al., 2007)
 Verscheidenheid en eigenheid aan actoren

Beleidsmedewerkers, team-coördinatoren, clinical leaders,
hulpverleners
 Verschillende snelheden van verandering

Innovators, early adaptors, early majority, late majority, laggards
(Rogers: Diffusion of innovations, 1995)
 Centrale rol van „trekkers‟ of „clinical leader‟


Mandaat van beleid én teamleden: tijd & ondersteuning
Identificatie met werkwijze en implementatieproces
 Communicatie-plan

10. Uitdagingen in de praktijk
Vorming
 Attitude-verandering:


Openheid en sensitiviteit voor feedback
Bereidheid tot kritische zelf-reflectie
 Kennis


Protocol, instrumentarium, feedbackrapporten
Software-programma
 Klinische vaardigheden




Engageren, motiveren van cliënten
Terugkoppelen van feedback
Herstellen van alliantiebarsten,…
Omgaan met sociale wenselijkheid, tegenstrijdige informatie, …

11. En tot slot…
 … een lange adem en goede conditie!
“First they ignore you,
then they shame you,
then they fight you, …
Then you win”
(M. Ghandi)

12. Implementatieproces QIT online
Fase I: Voorbereiding
 Met beleidsverantwoordelijken


Visie, doelstellingen
Doel: Financiële, logistieke, personele & contractuele bepalingen
 Met uitvoeringsverantwoordelijken
 Kwaliteits- of teamcooördinator, clinical leader, werkgroepleden
 Doel: Concretiseren van implementatie- en communicatieplan,
Maatwerk van organisatie-context
 Analyse van faciliterende en inhiberende factoren
 Korte termijn (implementatie) & lange termijn (integratie) plan


13. Implementatieproces QIT online
Fase II: Introductie: monitoring en QIT online
 Doelgroep

Alle potentiële gebruikers binnen een organisatie, afdeling of team
 Doel






Gelijke startinformatie
Attitude verandering initiëren
Organisatieklimaat (Readiness to change) inventariseren
„Weerstanden‟ kanaliseren
Onderlinge dialoog stimuleren
Enthousiasmeren en engageren
 Werkwijze

Presentatie & stellingen-spel

14. Implementatieproces QIT online
Fase III: Vorming: QIT online in de praktijk
 Doelgroep

Pilootgroep: „Innovators‟, „early adaptors‟ & „willing majority‟
 Doel

Positieve attitude versterken
Belang van feedbackcultuur
 Ahv Ervaringsgerichte oefeningen


Informatie verstrekken
Protocol, instrumentarium, feedbackrapporten, software-systeem
 Ahv Presentatie, Handleiding, …


Technische vaardigheden


Software-systeem
Klinische vaardigheden aanleren

Ahv Didactische video‟s, rollenspelen

15. Implementatieproces QIT online
Fase IV: Integratie en ondersteuning
 Doelgroep

Pilootgroep
 Doel

Verdiepen en verbreden van klinische vaardigheden
Workshops, rollenspel, didactische video‟ s,…
 Team-intervisie


Optimaliseren van „QIT online‟
Organisatie-kenmerken, noden en verwachtingen
 Feedback aan werkgroep en beleid



Verspreiden van „best practices‟ & „best failures‟
Faciliteren van integratie in teamwerking
Cross-casus data feedback: teamreflectie
 Team-intervisie


16. Wetenschappelijke onderbouwing
Ontwikkeling van Monitoring Attitude Schaal (MAS)
 Bron

Aangepaste en vertaalde versie van de OMQ-R
(Willis, Dean, & Coombs, 2009)

23-Items, Likert-schaal met 6 antwoordmogelijkheden
 Doel

De monitoringattitude (-veranderingen) meten
 Klinische gebruik


Organisatieklimaat inventariseren ifv implementatie-strategie
Vormings- en implementatieonderdelen identificeren die positief
ingrijpen op attitude en bereidwilligheid

17. Wetenschappelijke onderbouwing
Participanten





189 hulpverleners; 9 ambulante en 3 residentiële settings
Geslacht:
25.3% Mannelijk; 74.7% Vrouwelijk
Leeftijd:
Gem. = 40.3 j (24 – 70 j)
Klinische ervaring:
Gem. = 11.16 j (1 – 38 j)
Opleiding:



38.8% Master; 27.1% Bachelor; 23.5% Postgraduaat, 8.8% Sec. onderwijs
57.6% Therapie-opleiding; 34.7% Geen Therapie-opleiding
Werksetting:

31.8% Res.; 28.8% Gesubs. ambulante setting; 26.5% Privé-praktijk;
8.8% Andere

18. Wetenschappelijke onderbouwing
Resultaten



Eén algemene attitude-factor;
Gemiddelde score = 98,18
Géén significante verschillen ovv


Geslacht , leeftijd of klinische ervaring
Wél significante verschillen ovv
Opleidingsniveau
 Master > Bachelor
 Therapieopl. > Géén therapieopl.
 Werksetting
 Zelfst. > Resident. > CGG/CAW...


19. Wetenschappelijke onderbouwing
Conclusie

Niet klinische ervaring, leeftijd of geslacht, maar werkcontext
en opleidingsgraad bepalen de monitoring attitude van
hulpverleners


Hoger opgeleide hulpverleners met therapie-opleiding, werkend in
zelfstandige praktijk hebben meest positieve monitoringattitude
Uitdaging voor de gesubsidieerde GGZ!!
Omvangrijke groep hulpverleners
 Hoog risico op top-down implementatie, met te verwachte
negatieve gevolgen op attitude (cfr Nederland)
