Γλώσσα Ε΄ δημοτικού http://users.sch.gr/dimylonaki/mathimata_glossa_filoi_apo_alles_xores.htm

1. Φίλοι από
άλλες χώρες

2. Φίλοι δια αλληλογραφίας
Ξέρετε τι σημαίνει;
Έχετε ακούσει ποτέ κάποια τέτοια σχετική ιστορία;
Υπάρχουν σήμερα φίλοι δια αλληλογραφίας;
Εσείς έχετε ποτέ αλληλογραφήσει με κανέναν;
Όσο και να μην το πιστεύετε στα χρόνια πριν το ίντερνετ οι φίλοι δια
αλληλογραφίας ήταν κάτι συνηθισμένο!

3. Ποιος είναι ο φίλος; Ποια είναι η φίλη;
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της αληθινής φιλίας;
φιλία

4. https://www.oficrete.gr/

6. Έχουν
όλοι
έναν
τέλειο
φίλο;

7. Όχι.
Πολλοί έχουν περισσότερους από
έναν τέλειους φίλους ή
απλούς φίλους.
Πολλοί δεν έχουν κανέναν.
ΑΚΟΜΑ.
Και πολλοί έχουν φίλους,
αλλά δεν το έχουν καταλάβει.
Η αλήθεια είναι, ότι η ζωή είναι
πιο νόστιμη, όταν τη μοιράζεσαι
με φίλους. Και ότι όλοι αξίζουμε να
έχουμε φίλους.
Ας έχουμε ανοιχτά το μυαλό και
την καρδιά μας και όλα θα γίνουν.
Φωτό: https://prwtokoudouni.weebly.com/

8. Ξέρετε λέξεις που να ανήκουν στην ίδια οικογένεια με τη λέξη φίλος;

9. 4. Η λέξη φίλος προέρχεται από το αρχαίο ρήμα φιλώ, που σήμαινε
αγαπώ. Η οικογένεια της λέξης είναι πολύ μεγάλη.
Βάλτε τις λέξεις στο σωστό κουτί:
φιλάνθρωπος,
φιλαράκος,
φιλαναγνώστης,
φιλία, φιλάργυρος,
φιλιώνω,
φιλειρηνικός,
φιλελεύ
θερος, φιλήσυχος,
φιλεύω, φιλοδοξία,
φιλόζωος, φιλάω,
φιλόλογος,
φιλικός,
φιλόσοφος,
φίλημα,
φιλενάδα,
φιλότιμος, φιλί,
φιλόξενος
ΠΡΟΦΟΡΙΚΑ

10. Οι σύνθετες λέξεις, όπως ξέρουμε, συνδυάζουν δύο ή περισσότερες σημα-σίες,
ανάλογα με το πόσες λέξεις τις αποτελούν. Μπορούμε να καταλάβουμε τι σημαίνουν
αν τις αναλύσουμε στα συνθετικά τους και βάλουμε και λίγο τη φαντασία μας να
δουλέψει. Κάποιες από αυτές χρειάζεται να ανοίξουμε το λεξικό μας για να τις
εξηγήσουμε.
Έτσι, η λέξη φιλαναγνώστης σημαίνει ο φίλος της ανάγνωσης, δηλαδή αυτός
που του αρέσει πολύ να διαβάζει.
Η λέξη φιλύποπτος σημαίνει ότι κάποιος συνήθως υποψιάζεται τους άλλους, ότι
δεν έχει εμπιστοσύνη σε κανέναν.
Η λέξη φιλάσθενος σημαίνει ότι κάποιος αρρωσταίνει εύκολα.
Αφού σκεφτείτε πώς αναλύονται οι λέξεις στα συνθετικά τους, προσπαθήστε να
βρείτε τι σημαίνουν:
φιλότεχνος: αυτός που αγαπάει την τέχνη
φιλότιμος:
φιλόδοξος:
φιλοδώρημα:
φιλόλογος:
Μπορείτε να φτιάξετε μια ιστορία με τέτοιες σύνθετες λέξεις:
Ένας φιλότεχνος φιλόλογος ξεκίνησε να πάει να δει μια έκθεση
ζωγραφικής. Ο υπάλληλος στην είσοδο ήταν πολύ φιλόξενος και φιλότιμος
και .........................................
ΠΡΟΦΟΡΙΚΑ

11. Προσέχουμε την ορθογραφία:
Σε έχω φίλο.
φύλλο.
Έσκισα ένα
φύλο
Ποιο είναι το του μωρού;
Οι λέξεις αυτές ακούγονται ίδιες, αλλά διαφέρουν στην ορθογραφία και
στη σημασία. Ποιες είναι οι διαφορές τους;
Αυτές οι λέξεις λέγονται ομώνυμα. Είναι λέξεις που ακούγονται ίδιες, αλλά
έχουν διαφορετική σημασία και ορθογραφία. Ξέρετε άλλα ομώνυμα;

12. ο δανεικός – ο δανικός (από τη Δανία)
το διάλειμμα (στο σχολείο) – το διάλυμα (υγρού)
σήκω (πάνω) – σύκο (φρούτο)
πήρα (κάτι) – (αυτός έχει) πείρα
η εφορία (οικονομική υπηρεσία) – η ευφορία (πλούσια παραγωγή)
κλείνω την πόρτα – κλίνω ένα ρήμα
το κλίμα της χώρας – το κλήμα στην αυλή μας (κληματαριά, αμπέλι)
ο κριτικός (αυτός που ασκεί κριτική) – ο κρητικός (από την Κρήτη)
Υπάρχουν βέβαια και κάποιες λέξεις που ακούγονται περίπου ίδιες (όχι
ολόιδιες όπως τα ομώνυμα) και έχουν διαφορετική σημασία. Αυτές λέγονται
παρώνυμα. Π.χ. Οι άνθισαν. Οι μου πρήστηκαν.
αμυγδαλιές αμυγδαλές
Μπορείτε να σκεφτείτε μερικά παρώνυμα;

13. ο αμαρτωλός (που έχει αμαρτίες) – ο αρματολός (που κρατάει άρματα)
ο Ινδός (από την Ινδία) – ο Ινδιάνος (ιθαγενής της Αμερικής)
στερώ (παίρνω κάτι που ανήκει σε άλλον) – υστερώ (μένω πίσω)
η στήλη (επιτύμβια) – ο στύλος (η κολόνα)
η σφήκα (έντομο) – η σφίγγα (μυθολογικό τέρας)
ο τεχνικός (σχέση με μια τέχνη) – ο τεχνητός (που δεν είναι φυσικός)
γέρνω – γερνώ
γέρος – γερός
νόμος – νομός
παίρνω – περνώ
πίνω – πεινώ
σχολείο – σχόλιο
χώρος – χορός

14. Ποια από τα παρακάτω ζευγάρια λέξεων είναι ομώνυμα και ποια παρώνυμα;
Ποια είναι η σημασία τους;
λίρα - λύρα
τοίχος - τείχος
ψηλός - ψιλός
κόμμα - κώμα
φακή - φακοί
όμως - ώμος
νίκη - νοίκι
χώρος - χορός
γέρος - γερός
διάφορα - διαφορά
μάγια - μαγιά
παίρνω - περνώ
μόνος - μονός
στήλη - στύλος

15. Φίλε μου Γιάννη,
σου γράφω, για να σε προσκαλέσω σε μια βόλτα στο αγρόκτημα του
παππού μου. Θα πάμε το Σάββατο το πρωί. Το προηγούμενο έκανε τόσο
κρύο, ώστε δεν μπορέσαμε να πάμε.
Όταν φτάσουμε, θα φορέσουμε τις γαλότσες, για να μη λερώσουμε
τα παπούτσια μας και θα ταΐσουμε τα κατσικάκια. Θα ψάξουμε όλες
τις φωλιές, για να βρούμε τα αυγά που γέννησαν οι κότες και θα τα πάμε
γρήγορα στη γιαγιά, να μας φτιάξει νόστιμη φρέσκια ομελέτα.
Θα περάσουμε πάρα πολύ ωραία.
Περιμένω απάντησή σου.
Πέτρος
Κάποιες φορές γράφουμε γράμματα, σημειώματα ή μηνύματα στους φίλους
μας για να τους εξηγήσουμε κάτι ή για να τους προσκαλέσουμε κλπ:
Έχετε γράψει ποτέ πρόσκληση σε φίλο σας;

16. Όταν προσκαλούμε κάποιον, πρέπει να αναφέρουμε τον σκοπό αυτής της
πρόσκλησης (π.χ. να έρθει μια βόλτα μαζί μας). Χρησιμοποιούμε λοιπόν
προτάσεις που αρχίζουν με το για να ή το να.
Φίλε μου Γιάννη,
σου γράφω, σε προσκαλέσω σε μια βόλτα στο αγρόκτημα του
για να
παππού μου. Θα πάμε το Σάββατο το πρωί. Το προηγούμενο έκανε τόσο
κρύο, ώστε δεν μπορέσαμε να πάμε.
Όταν φτάσουμε, θα φορέσουμε τις γαλότσες, λερώσουμε
για να μη
τα παπούτσια μας και θα ταΐσουμε τα κατσικάκια. Θα ψάξουμε όλες
τις φωλιές, βρούμε τα αυγά που γέννησαν οι κότες και θα τα πάμε
για να
γρήγορα στη γιαγιά, μας φτιάξει νόστιμη φρέσκια ομελέτα.
να
Θα περάσουμε πάρα πολύ ωραία.
Περιμένω απάντησή σου.
Πέτρος
Οι προτάσεις αυτές είναι δευτερεύουσες ή εξαρτημένες και λέγονται τελικές.
Δείχνουν τον σκοπό, τον λόγο δηλαδή για τον οποίο γίνεται κάτι. Παίρνουν το
όνομά τους από την αρχαία λέξη τέλος = σκοπός.

17. Οι τελικές που εισάγονται με το για να, χωρίζονται με κόμμα
από την κύρια. Οι τελικές που εισάγονται με το να,
δε χωρίζονται με κόμμα από την κύρια.
π.χ.: Τρέχω, για να προλάβω το μάθημα.
Πήγα στο σουπερμάρκετ να ψωνίσω.
Γενικά

18. Παρακάτω βρείτε τις κύριες προτάσεις και τις εξαρτημένες τελικές.
- Έλα απ΄ το σπίτι να παίξουμε
- Κάνω δίαιτα, για να αδυνατίσω.
- Πλύνε τα χέρια σου να φάμε.
- Για να μην με πιάσει ο Μανώλης, παραλίγο να γκρεμοτσακιστώ!
- Τελείωσα γρήγορα τα μαθήματά μου για να δω Μουντιάλ.
- Φόρα τη ζακέτα σου να φύγουμε.

19. Η Μαρίνα θέλει να αγοράσει καινούριο κινητό.
*Οι δευτερεύουσες που αρχίζουν με το να, αλλά δεν είναι τελικές, δεν
δείχνουν δηλαδή τον σκοπό για τον οποίο γίνεται κάτι, λέγονται βουλητικές.
Αν στη θέση του να βάλω το για να θα καταλάβω αμέσως ότι δεν
είναι τελικές, δε δείχνουν δηλαδή τον σκοπό.
Οι βουλητικές συχνά είναι αντικείμενα ρημάτων όπως: θέλω, μπορώ,
εύχομαι,αναγκάζομαι, σκοπεύω κ.ά.
Εδώ υπάρχει τελική;

20. - Τηλεφώνησα να μάθω τα νέα σου.
- Εύχομαι να είσαι πάντα γερή.
- Αγόρασα ντομάτες, για να φτιάξω σαλάτα.
- Θα πλύνω τα πιάτα να βοηθήσω τη μαμά.
- Θα ήθελα να μου δανείσεις το μολύβι σου.
- Για να τα καταφέρεις, πρέπει να προσπαθήσεις.
Βρείτε τις τελικές προτάσεις.

21. Συχνά όταν γράφουμε, χρησιμοποιούμε κι άλλες δευτερεύουσες προτάσεις
που αρχίζουν με το ώστε ή το που και δηλώνουν το αποτέλεσμα μιας
πράξης.
Φίλε μου Γιάννη,
σου γράφω, σε προσκαλέσω σε μια βόλτα στο αγρόκτημα του
για να
παππού μου. Θα πάμε το Σάββατο το πρωί. Το προηγούμενο έκανε τόσο
κρύο, δεν μπορέσαμε να πάμε.
ώστε
Όταν φτάσουμε, θα φορέσουμε τις γαλότσες, λερώσουμε
για να μη
τα παπούτσια μας και θα ταΐσουμε τα κατσικάκια. Θα ψάξουμε όλες
τις φωλιές, βρούμε τα αυγά που γέννησαν οι κότες και θα τα πάμε
για να
γρήγορα στη γιαγιά, μας φτιάξει νόστιμη φρέσκια ομελέτα.
να
Θα περάσουμε πάρα πολύ ωραία.
Περιμένω απάντησή σου.
Πέτρος
Αυτές οι προτάσεις ονομάζονται αποτελεσματικές ή συμπερασματικές.

22. Βρείτε τις αποτελεσματικές προτάσεις:
Περίμενε τις διακοπές του τόσες εβδομάδες, ώστε δικαιολογημένα
στενοχωρήθηκε.
Ο καιρός επιδεινώθηκε τόσο πολύ, που ο θείος
Βρασίδας ανέβαλε τις διακοπές του.

23. Βρείτε τις κύριες και τις δευτερεύουσες προτάσεις.
Χαρακτηρίστε τις δευτερεύουσες. Βάλτε κόμμα, αν χρειάζεται:
- Η γιαγιά αγόρασε χόρτα για να φτιάξει χορτόπιτα.
- Θέλω να φάω τηγανητές πατάτες.
- Έκανε τόσο κρύο σήμερα που δε βγάλαμε καθόλου τα μπουφάν.
- Πάμε στο δωμάτιο να σου πω το μάθημα.
- Επειδή μάλωσαν έφυγε θυμωμένος.
- Ήταν τόσο σαφής ώστε δε δυσκολευτήκαμε να βρούμε τον δρόμο.
- Θέλω να πάμε σπίτι.
- Άργησα στο ραντεβού μας διότι χάλασε το αυτοκίνητό μου.

24. Παρουσίαση: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ