οι πιτσιρικοι αναλυση

12.  Ο ποντιακής καταγωγής συγγραφέας Δημήτρης Ψαθάς ,
γράφει το γνωστό του διήγημα “Οι Πιτσιρίκοι”. Αναφέρεται
σε μια νύχτα του Γενάρη του ΄42, όπου ένα γερμανικό
φορτηγό σταματά στο Ζάππειο. Ο σκοπός βηματίζει
νευρικά, φοβούμενος την τρομερή φήμη που έχουν τα
αλητάκια της Αθήνας , οι σαλταδόροι. Ξαφνικά, μέσα στο
σκοτάδι εμφανίζεται ένα κουρελιασμένο παιδάκι που ζητά
από το σκοπό ανάψει το τσιγάρο του από το φανάρι του
φορτηγού- ΄΄Καμαράτ, ανάψει σιγαρέτ΄΄. Ο Γερμανός
σκοπός ξεκαρδίζεται από τα γέλια και σκέφτεται πόσο
ανόητα είναι τα παιδάκια στην Αθήνα... Μετά από πολλές
ανεπιτυχείς προσπάθειες το αλητάκι ανάβει το τσιγάρο του
από τον αναπτήρα του σκοπού και εξαφανίζεται. Ο σκοπός
ξαναρχίζει τις βόλτες του στο αυτοκίνητο και έκπληκτος
διαπιστώνει πως έπεσε θύμα κοροϊδίας. Όση ώρα γελούσε
με το ΄΄κουτό΄΄ παιδάκι, η υπόλοιπη παρέα του διέλυσαν το
φορτηγό του.

13. Η ΤΑΙΝΙΑ
 Με τους σαλταδόρους ασχολείται και ο Γκρεγκ
Τάλλας(Γρηγόρης Θαλασσινός) στην ταινία του ΄΄Το Ξυπόλητο
Τάγμα΄΄, η οποία παρουσιάστηκε στο φεστιβάλ του Εδιμβούργου
το 1995 . Πρόκειται για την αληθινή ιστορία 160 παιδιών, που η
δράση τους πήρε διαστάσεις μύθου όταν διώχτηκαν από τα
ορφανοτροφεία της Θεσσαλονίκης από τους Ναζί , στα χρόνια
της κατοχής του B’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι Γερμανοί είχαν
αδειάσει τα δημόσια κτίρια για να τα επιτάξουν. Ανάμεσα σε
αυτά τα κτίρια υπήρχαν αρκετά ορφανοτροφεία. Τα ορφανά τα
πέταξαν στους δρόμους. Μια ομάδα απ' αυτά τα ορφανά
οργανώθηκαν σε ομάδες. Πηγή για την τροφοδοσία τους ήταν τα
γερμανικά καμιόνια που κουβαλούσαν ψωμί και τρόφιμα και οι
μαυραγορίτες. Τα κλεμμένα μοιράζονταν στα ορφανά αλλά και
σε άλλους κατοίκους της Θεσσαλονίκης που είχαν ανάγκες. Τα
παιδιά του “Ξυπόλητου Τάγματος” έμειναν στην ιστορία ως
“σαλταδόροι”.

14. ΕΙΔΟΣ ΘΕΜΑ
 Διήγημα
 Χρονογράφημα
 Ευθυμογράφημα
 Αυτοτελές
 Ο δύσκολος χειμώνας του
1942 στην Αθήνα, όπου ακόμα
και τα παιδιά ένωσαν τις
δυνάμεις τους στον αγώνα για
την ελευθερία, προκαλώντας
με όποιον τρόπο μπορούσαν
φθορές στην πολεμική μηχανή
των κατακτητών
 είναι πατριωτικό, δοσμένο με
χιούμορ.

15. ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
 Η αγριότητα των
Γερμανών
κατακτητών
 αλλά και η αφέλειά
τους
 Το θάρρος
 και η ευρηματικότητα
των μικρών
αγωνιστών της
ελευθερίας.

16. ΧΡΟΝΟΣ, ΤΟΠΟΣ, ΠΡΟΣΩΠΑ

17. ΕΝΟΤΗΤΕΣ
1
η
«Γενάρης του 42…το
αστείο η ζωή του»
Ο Γενάρης του 1942 στην
Αθήνα.
Γερμανική κατοχή,
δυστυχία του κόσμου,
αντίσταση του πιτσιρίκου.

18.  ...σε πείσμα κάθε λογικής εξακολουθεί να ζει και να
υπάρχει.
 Ύστερα από τη φοβερή
πείνα του χειμώνα
του1941-1942, κατά τον
οποίο είχαν αποδεκατιστεί
οι πληθυσμοί των μεγάλων
πόλεων, υστέρα από
τόσους θανάτους και
εκτελέσεις, θα ήταν λογικό
να είχε αφανιστεί όλος ο
πληθυσμός της Ελλάδας.

19.  Ο ελληνικός λαός
θεωρείται
«αναιδέστατος»,
επειδή σε πείσμα
κάθε λογικής
εξακολουθεί να ζει
και να υπάρχει.
 Βέβαια αυτή η σκέψη
μπορεί να θεωρηθεί
υπερβολική, αλλά έχει
στόχο να τονίσει την
αντοχή στις κακουχίες
και στα δεινά του
ελληνικού λαού ο
οποίος, παρά τις
απελπιστικές συνθήκες
μέσα στις οποίες ζει,
προβάλλει αντίσταση
κατά των κατακτητών.
 ΕΙΡΩΝΕΙΑ

20. 2η ΕΝΟΤΗΤΑ
«…Βραδάκι. …
Αφίτερζεν».
Η δράση των
σαλταδόρων
και η άμυνα των
Γερμανών

24. «Ένας ακήρυκτος πόλεμος υπάρχει ανάμεσα στα
θηρία και τα πεινασμένα αλητάκια της Αθήνας».
Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΝΤΙΘΕΣΗ
Από τη μια ο
παντοδύναμος εχθρός με
τα ισχυρά όπλα
και από την άλλη ο
ανίσχυρος αντίπαλος με
τα τεχνάσματα, τις
δολιοφθορές και τον
ανταρτοπόλεμο (δηλαδή
χτυπά και εξαφανίζεται).

25.  Δύο είναι οι αντιθέσεις σε αυτή τη φράση:
 1) η πρώτη αφορά τον ακήρυχτο πόλεμο. Δηλαδή τον ανεπίσημο
πόλεμο, αυτόν που διεξάγεται έξω από τα πεδία των μαχών.
 2)η δεύτερη έχει σχέση με το ερώτημα πώς μπορεί να γίνει
πόλεμος μεταξύ θηρίων και πεινασμένων παιδιών, ο οποίος
φαίνεται άνισος και με φανερό το αποτέλεσμα.
 Οι πιτσιρίκοι όμως έχουν ως όπλο τους την πονηριά και τη
λαχτάρα για την ελευθερία, που τους κάνει να σκαρφίζονται όλα τα
δυνατά τεχνάσματα για να ξεγελάσουν τους Γερμανούς. Τα
“θηρία”, δηλαδή οι Γερμανοί έχουν στρατιωτική υπεροχή και
υπεροπλία, αλλά δεν έχουν το ψυχικό σθένος των παιδιών που
μάχονται για την επιβίωσή τους, τα αγαπημένα τους πρόσωπα και
την πατρίδα τους.
 Κανένα όπλο, όσο ισχυρό κι να είναι, δεν μπορεί να αντιταχθεί
στην ψυχική δύναμη που πηγάζει από την αδικία της
υποδούλωσης.

27. Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ, Η ΑΛΛΗΓΟΡΙΑ

29. Από την άλλη ο μικρός σαλταδόρος
παρομοιάζεται με τον ομηρικό
Οδυσσέα. Είναι και αυτός πονηρός
και ευρηματικός κι έτσι ξεγελάει το
δυνατό Γερμανό και τον νικάει με την
πονηριά. Όπως ο πολυμήχανος
Οδυσσέας μεθάει τον Πολύφημο, τον
τυφλώνει και στο τέλος βγαίνει με
τους συντρόφους του από τη σπήλια
με πονηριά, έτσι και ο
«παμπόνηρος» και ευρηματικός
πιτσιρίκος απασχολεί και ξεγελάει το
Γερμανό με προσποιητή αφέλεια
(προσπαθεί δήθεν να ανάψει το
τσιγάρο από το φανάρι του
αυτοκινήτου) και τελικά καταφέρνει
να πετύχει το σκοπό του, όπως ο
μυθικός Οδυσσέας

30. Ο Χίτλερ με την
προπαγάνδα του είχε
εμποτίσει τον γερμανικό
λαό με τις ρατσιστικές
απόψεις του περί
ανωτερότητας της
γερμανικής φυλής η
οποία έπρεπε να κυβερνά
όλους τους άλλους
κατώτερους λαούς του
κόσμου. Ο στρατιώτης,
δηλαδή, πιστεύει ότι
ανήκει σε έναν ανώτερο
και εξυπνότερο λαό που
έχει δεχθεί το χρίσμα από
τον Θεό να κυβερνήσει
όλον τον κόσμο.

33. 3Η ΕΝΟΤΗΤΑ
Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ
ΤΟΥ
ΚΑΤΑΚΤΗΤΗ

34. ΠΩΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΝΤΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
Παρά τη μικρή του ηλικία ο πιτσιρίκος και οι
φίλοι του διακατέχονται από ιδέες στο
σαμποτάζ, που έχουν οι ώριμοι και οι έμπειροι
ενήλικες. Είναι πατριώτες και για να
βοηθήσουν την πατρίδα τους θέτουν την ίδια
τους τη ζωή σε κίνδυνο. Είναι αντιδραστικοί
εφόσον δεν δέχονται τη γερμανική κατοχή.
Είναι γενναίοι και θαρραλέοι.
Είχαν χιούμορ , πονηριά, εξυπνάδα και
πειραχτική διάθεση.

35. Υπερόπτες
Οργανωτικοί
Σκληροί
Άκαρδοι
Αδίστακτοι
Ανελέητοι
Γίγαντες
Πανίσχυροι
Ρατσιστές
Ευέξαπτοι
Αφελείς
Ανόητοι
Εγωιστές
ΠΩΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ

37. ΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

38. ΓΛΩΣΣΑ-Η γλώσσα του διηγήματος είναι απλή, δημοτική,
εκφραστική.
-Διακρίνονται κάποιοι ιδιωματικοί τύποι (Νιχτς ανάψει,
Αφίτερζεν) και εκφράσεις καθημερινότητας (μάπας, καρπαζά,
χιτλερία).
-Όλα τα ρήματα της αφήγησης, εκτός της αναδρομικής, είναι
σε δραματικό ενεστώτα με τον οποίο παρουσιάζονται τα
γεγονότα πιο ζωηρά πιο παραστατικά, σαν να συμβαίνουν τη
στιγμή που γίνεται η αφήγηση.
-Το κείμενο αποκτά ζωντάνια, παραστατικότητα και
θεατρικότητα εξαιτίας των σύντομων, κοφτών διαλόγων, και
τη ζωντανή απεικόνιση της σκηνής.
- Ξεχωρίζουν επίσης τα ειρωνικά, τα χιουμοριστικά και τα
αλληγορικά στοιχεία (Κύκλωπας – Οδυσσέας).

39. ΥΦΟΣ
 αφηγηματικό
 χιουμοριστικό
 απλό
 ηρωικό
 Ρεαλιστική απεικόνιση κοινωνικής και
ιστορικής πραγματικότητας
 Γοργότητα αφήγησης λόγω της
εκτεταμένης χρήσης του διαλόγου
 Χιουμοριστικός τόνος (λεξιλόγιο και
διάλογοι)

40. ΧΙΟΥΜΟΡ
Το πιο
χαρακτηριστικό
γνώρισμα της
γραφής του Ψαθά
είναι το χιούμορ,
δηλαδή η εύθυμη
διάθεση με την
οποία
αντιμετωπίζονται
κάποιες
καταστάσεις, οι
οποίες μάλιστα
είναι δύσκολες,
ακόμα και
δραματικές
Όταν οι πιτσιρίκοι μιμούνται τους Ιταλούς.
σε κλίμα ευθυμίας κινούνται και λέξεις και οι
φράσεις που χρησιμοποιεί το παιδί από την
καθημερινότητα: . ..εγώ εσένα καρπαζά.
Κλαπ' — Είσαι μάπας — ...ρε Χιτλερία κ.ά.
Εύθυμη διάθεση δημιουργούν οι
διάλογοι ανάμεσα στον πιτσιρίκο και
στον Γερμανό με το ανακάτεμα
ελληνικών και γερμανικών λέξεων

41. ΕΙΡΩΝΕΙΑ
χρήση με προσποίηση
λέξεων ή φράσεων που
το σημασιολογικό
περιεχόμενο τους είναι
αντίθετο από αυτό που
έχει στο νου του ο
συγγραφέας, με στόχο
να δώσει αστείο ή
χλευαστικό τόνο στο
λόγο του.
Σε όλα τα χωρία
στα οποία ο
Γερμανός
καμαρώνει
υπεροπτικά για
την εξυπνάδα
και την
υπεροχή της
φυλής του, ενώ
θεωρεί κουτό τον
μικρό, είναι
ξεκάθαρη η
ειρωνεία του
συγγραφέα,
αφού στο τέλος
αποδεικνύεται το
εντελώς αντίθετο
Ο μικρός που συζητάει με το
Γερμανό τον ειρωνεύεται,
όταν του λέει ότι έμαθε τα
ελληνικά {Μπράβο, ρε
Χιτλερία. Τα 'μαθες τα
ρωμέικά), αφού μπορεί να
συλλαβίζει μία και μόνο λέξη
(Εν-τά-ξεί).
Αξιοπρόσεχτη είναι και η
τραγική ειρωνεία: ο Γερμανός
θεωρεί τους πιτσιρίκους της
Ελλάδας «κουτούς» (και το
συγκεκριμένο δεκάχρονο αγόρι
«χαζόπραμα»), ενώ από την
άλλη καμαρώνει για την υπεροχή
της δικής του φυλής - και του
εαυτού του φυσικά. Όμως η
συνέχεια της ιστορίας θα δείξει
τα αντίθετα.
Ο ελληνικός λαός
θεωρείται
«αναιδέστατος»,
επειδή σε πείσμα κάθε
λογικής εξακολουθεί να
ζεί και να υπάρχει.

43. Εικόνες
(» Ο πιτσιρίκος
προπάντων….την
περπατησιά
τους»)
μεταφορές
(«σκελετωμένοι
άνθρωποι»
προσωποποίηση
(«το κρύο, η πείνα και
ο φόβος αγωνίζονται
ποιο από τα τρία αυτά
κακά θα καταφέρει να
γονατίσει τον λαό»)
κλιμάκωση
(«Ο πιτσιρίκος
γελά, φλυαρεί,
πειράζει»).
αλληγορία
(«Παίρνει τα μέτρα του
ο Πολύφημος…και ο
Κύκλωπας απορεί»)
Παρομοίωση
(» Γιατί εκείνοι
χυμούν σαν
αετοί»)
ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ

44. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΑΦΗΓΗΤΗΣ: Ετεροδιηγητικός, δε συμμετέχει στα
γεγονότα, Παντογνώστης
ΑΦΗΓΗΣΗ:
Τριτοπρόσωπη (γ ΄ πρόσωπο)
Χρονολογική, τα γεγονότα παρουσιάζονται με τη σειρά
που διαδραματίστηκαν
ΑΝΑΔΡΟΜΗ: η ιστορία του Γερμανού που έσπασε το
χέρι του παιδιού.
ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ: Οι ενδόμυχες σκέψεις του
στρατιώτη