2. GÜDÜLENME Güdülenme herhangi bir şekilde eylemdebulunma eğilimi, güdü ise bu eğilimde neden olan belli bir ihtiyaç ya da istektir(Seifert, 1991). Güdü bireye amaçları doğrultusunda hareket etmesi için, enerji verir, harekete geçirir.Bu nedenle öğrencilerin öğrenme sürecinin başında öğrenmeye karşı güdülemeleri büyük önem taşır.
3. Güdülenmiş öğrenci ile güdülenmemiş öğrencilerin davranışları arasında önemli farklar vardır.Fidan(1986),güdülenmiş davranışların başlıca özelliklerini aşağıdaki gibi soralanmaktadır; İlgi duyma ve dikkat etmede süreklilik. Davranışların yapılması için çaba göstermeye ve gerekli zaman harcamaya isteklilik. Konu üzerinde odaklaşma, kendini verme ve güçlüklerle karşılaşıldığında istenilen davranışı yapmaktan vazgeçmeme, sonuca gitmede ısarlı olma ve kararlılık.
4. Güdülenmeyi Açıklayan Kurumlar Güdülenmeyi açıklayan çeşitli kuramlar vardır. Bunlar başlıcaları Davranışcı Yaklaşım, Sosyal Öğrenme, Humanistik Yaklaşım ve Bilişsel Yaklaşımdır.
5. Davranışcı Yaklaşım Davranışcı öğrenme yaklaşımında gördüğümüz gibi organizma,pekiştirilen davranışları tekrar etme eğilimindedir.Bu nedenle pekiştireçler yoluyla bireyin davranışlarının biçimlendirilmesi mümkündür. Öğrenci bir soruya doğru yanıt verdiği zaman ödüllendirilirse(pekiştireç alırsa), sınıfta sorulan diğer soruları da yanıtlamaya çalışması beklenir.
6. Davranışcı yaklaşıma göre okulda öğrencilerin başarılarının yüksek notla,yıldızla ya da aferin, çok güzel gibi sözler mesajlarla ödüllendirilmesi, öğrenciyi öğrenmeye karşı güdüler. Örneklerde görüldüğü gibi davranışcı yaklaşım öğrencilerin dıştan verilen uyarıcılar ile güdülenmesini önermektedir.Bu tür güdülenmeye dıştan güdülenme denir. Ancak dışatan güdülenmenin bazı olumsuz yönleri bulunmaktadır.
7. Dıştan güdülenmede.öğrenci kendi amaçları doğrultusunda eylemde bulunmak yerine, ödül getirici eylemlerde bulunmaya yönelebili.Böylece davranışlarını dıştan alaçağı ödüller yönelendirmeye başlar. Her davranışcı bir ödül almak içinyapmaya başlayabilir ya da öğretmenen bağımlı kalabilirçBu nedenle bireyin içsel oalrak kendisini pekiştirmesi ve kendisini yönlendirmesi daha çok istenen bir durumdur.
8. Sosyal Öğrenme Sosyal öğrenme kuramları güdülenmeyi açıklarken davranışcı yaklaşım ile bilişsel yaklaşımı bütünleştirmektedir. Sosyal öğrenme kuramcılarına göre, güdülenmeyi etkileyen üç temel öğe vardır. Bunlar, bireyin amacına ulaşma beklentisi, amacın birey için değeri ve bireyin yapılan işe yönelik duygusal tepkidir(Pintrich ve Groot, 1990).
9. Birey bir iş için çaba göstermeden önce kendisine üç soru sormaktadır; Eğer sıkı çalışırsan başarabilir miyim? Bşarılı olursam, yaptığım davranışın sonucu bana ne kazandıracak? Bu iş hakkında ne hissediyorum?
10. Sosyal öğrenme kuramının önde gelen isimlerinden biri olan Bandura’ya göre birey,geçmiş yaşantılarına dayalı olark ya da başka kişilerin yaşantılarını gözleyerek, bir işin gelecekteki sonuçlarını tahmin eder. Beklenen sonuçlar olumlu ise,yapacağı işin kendisine yarar sağlayacağınainanıyorsa güdülenir(Woolfolk 1993).
11. Humanistik Yaklaşım Güdü ile ilgili en kapsamlı açıklamalardan birini hümanistik yaklaşımın öncülerinden olan Maslow yapmıştır. Maslow’a göre bireyin güdülenmesinin temellerinde gereksinimler vardır. Birey bu gereksinimleri karşılamak amacıyla harekete geçer.
12. Maslaw insan gereksinimlerini öenm sırasına dizerek gereksinimler hiyerarşisi oluşturmuştur. ÜST DÜZEY GEREKSİNMELER TEMEL GEREKSİNİMLER
13. Temel Gereksinimler Fizyolajik – Bedensel Gereksinimler: Fizyolajik gereksinimelerin yerine getirilmesi, yaşamın sürdürülmesi ön koşuludur. Bu nedenle insanlar öncelikle biyolajik dengenin korunabilmesi için gerekli olan yiyecek, içecek barınma, uyukusuzluğu giderme gibi fizyolajik gereksinimlerini karşılayabilemek için güdülenir.
14. Temel Gereksinimler 2. Güvenlikte Olma: Fizyolajik ihtiyaçları karşılan birey kendisini güvende hissetmek ister. Korku ve kaygı, öğrencilerin güvensizlik duymalarına neden olur. 3. Ait Olma: Öğrencilerin fizyolajik ve güvenlikte olma gereksinimleri giderildikten sonra, üyesi bulukdukları topluma ait olduklarını hissetmek isterler.
15. Temel Gereksinimler 4. Statü Kazanma: Yukarıdaki ihtiyaçların karşılanan birey kendi kendine saygı,duymayı,arkadaşlarının ona saygı duymasını ve yetenekleri ile niteliklerin arkadaşları tarafından takdir edilmesini ister. Öğretmenler sınıf ortamında öğrencilerin bu gereksinimlerini karşılamak için öğrencilerin yeteneklerini bilerek,onların yeteneklerini ve olumlu davranışlarını ödüllendirmelidir. Öğrencilerin akadememik başarısızlıklarıı karşısında onları eleştirmek yerine, onlara başarılı olmalarını sağlayacak ortamlar düzenlemesi,öğrencinin güdülenmesini sağlayabilir.
16. Üst Düzey Gereksinmeler Birey temel gereksinimlerini karşıladıktan sonra,kendini gerçekleştirme güdüsü davranışlarını yönlendirmeye başlar.Bireyin tüm potansiyellerini kullnma eğiliminde olması, kişiliğine üst düzey güdülerin egemen olmaya başladığının göstergesidir. Kendini gerçekleştirme bireyin kendi yeteneklerini sonuna kadar kullanarak istediği yere gelebilme ve hedeflerine ulaşabilme isteği ve çabası olarak tanımlanabilir.
17. Bilişsel Yaklaşım Bilişsel yaklaaşım, davranışcı yaklaşıma bir tepki olarak gelmiştir. Bilşsel luramcıların temel sayıltısı insanların dış olaylar ya da açıklık gibi fiziksel koşullardan çok, bunların yorumlama biçimlerine göre tepkide bulunurlar. Bu nedenle bilşsel kuramcılar dıştan güdüleme yerine,içten güdülenme üzerinde durmaktadırlar.
18. Bilişsel kuramcıların önemle üzerinde durdukları gereksinimlerden biri, çevreyi anlama ve yeterli olmalıdır. İnsanlar çalışmaktan hoşlandığı için ya da istediği için çalışırlar. Bilişsel alan kuramcılarının geliştirdiği en kapsamlı güdüleme kuramı neden bulma kuramıdır.
19. Neden Bulma Kuramı Bu kurama göre, insanlar sürekli başarı ve başarısızlıklarının nedenlerini bulmaya çalışırlar. Öğrenciler çaoğunlukla başarı ve başarısızlıklarının nedenlerini yetenek,çaba,bilgi,şans,yardım,ilgi gibi faktörlerle açıklamaya çalışmaktadırlar. Öğrencilerin bir sınavın sonucunu öğrendikleri zaman “Zaten çalışmamıştım”, “Sorular çok zordu”, “Sorular çalışmadığım yerden geldi”, gibi açıklamalarda bulunduğu sıklıkla görülmektedir.
20. Neden bulma kuramı, bireyin kendi başarı ya da başarısızlığını açıklama biçiminin güdülerininasıl etkilediğini incelemektedir. Weiner, öğrencilerin başarı ve başarısızlıkları açıklama biçimlerini, üç boyutta toplamıştır. Bunlar; Nedenin bireyin dışında ya da kendisinde olması Nedenin durağan ya da değişken olması Sorumluluğun kontrol edilip edilememesidir.
22. Neden bulma kuramına göre, başarı ve başarısızlığını içsel ve kontrol edilebilir değişkenlere bağlayan güdüleri daha yüksektir ve akademeik hayatlarında daha başarılı olurlar. Yapılan araştırmalar, okul ortamında öğrenciler arasında kıyaslamanın yapıldığı durmlarda, öğrencilerin başarı ve başarısızlıklarını daha çok yetenek etmeniile açıkladıklarını, buna karşılık başarının belli standartlara göre değerlendirildiği, amaçların açık seçik ifade edildiği durmlarda,öğrencilerin başarı ve başarısızlıklarını çaba etmeni ile açıkladıkları görülmüştür(Ames ve Archer, 1988).
23. Aşağıda başarı ve başarısızlığın nedenlerini açıklayan cümleler verilmiştir. Bu nedenleri bireyin dışında ya da kendisinde olma, durağan ya da değişken olma, sorumluluğun kontrol edilip edilememesi ölçütlerine göre inceleyerek,cümlenin altında bşo bırakılan yere yazınız?
24. Başarılı Olma Ve Başarısızlıktan Kaçınma Gereksinmesi Bu görüşe göre insanların farklı düzeylerde başarılı olma ve başarısızlıktan kaçınma gereksinmesi vardır. Bazı insanların başarılı ılma gereksinimleri, başarısızlıktan kaçınma gereksinmesinden daha güçlüdür. Bu kişiler yüksek başarı gereksinmesi olanlar grubuna girmektedir. Başarısızlıktan kaçınma gereksinmesi güçlü olanlar ise, düşük başarı gereksinmesi olanlar grubuna girerler(Clifford, 1981).
25. Başarılı olma ihtiyacı yüksek olanlar daha fazla riski göze alabilir ve başarmak için çaba gösterirler. Bu gruba giren öğrenciler zor iş ve problemlerden hoşlanırlar. Başarılı olma gereksinmisinini aile içinde ve kültürel çevre içinde geliştiği düşünülmektedir. Aile içinde başarı ve rekabetin cesaretlendirildiği, çocuğun başarısızlıklarının tepkiye karşılanmadığı durmlarda, çocuklara yüksek başarı ihtiyaçı gelişmektedir(Woolfolk, 1993).
26. Başarılı olma ihtiyacı diğer güdülerde de ilşkilidir. Bir öğrenci arkadaşlarının onayını almak, onlar tarafından beğenilmek için iyi bir atlet olmaya gereksinme duyarken; bir başka öğrenci ailesinin hoşuna gitmesi için kimya dersinde başarılı olmaya gereksinme duyabilir. Bu nedenleöğretmenlerin, öğrenciler ile çalışırken tüm bu ilişkileri göz önünde bulundurması gerekmektedir.
27. Öğretmen İçin Öneriler Güdü bireyin içinden gelen bir enerji olmakla birlikte,öğretmen öğrenme ortamını düzenlerken aşağıdaki hususları göz önünde bulundurursa, öğrencilerin tüm ilşkileri göz önünde bulundurması gerekmektedir.
28. Öğretmen, öğretme sürecine başlamadan önce öğrencilerin temel gereksinimlerini karşılamalıdır. Öğrenciler yaptıkları çalışmlaar, başarılar pekiştilmelidir. Öğrenme otamında öğrencilerin meraklarını uyandıracak, onları araştırmaya yönleltecek etkinliklere verilmelidir. Eğitim ortamı düzenlerken, öğrencilerin ilgileri, beklentileri, uzak ve yakın hedefleri göz önünde bulundurulmalıdır. Öğrencilerin çabaları ödüllendirilme, çaba göstermeleri teşvik edilmelidir.
29. Öğrenme ortamında, barılı olma ihtiyacı yüksek olan öğrencilere zor, başarısızlıktan kaçınma eğilimde olanlara orta güçlükte problemler verilmelidir. Dersin hedefleri belirlenmeli, öğrencilerin başarı ve başarısızlıkları bu hedeflere ulaşma derecelerine göre belirlenmelidir. Öğrencilerin başarı ve başarısızlıkları gösterdikleri çaba ile ilşki kurlarak açıklanmalıdır.
