Ε', Χριστούγεννα στον κόσμο, 1ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΡΕΒΕΖΑΣ

3. ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΨΩΜΟ
• Το χριστόψωμο … Από τις προετοιμασίες της
παραμονής των Χριστουγέννων πιο χαρακτηριστική είναι
εκείνη που αναφέρεται στο ζύμωμα του χριστόψωμου. H
συνήθεια αυτή είναι πολύ ριζωμένη στους αγρότες και
τους τσοπάνηδες.
• Απλές και ταπεινές νοικοκυρές κάνουν τη ζύμη με
ιδιαίτερη ευλάβεια. Θεωρείται το έργο αυτό θείο. Eίναι
έθιμο καθαρά Χριστιανικό. Κατά τόπους φτιάχνεται σε
διάφορες μορφές το Χριστόψωμο κι έχει διαφορετικές
ονομασίες όπως:
• "ψωμί του Χριστού", "Σταυροί", "βλάχες" κ.ά."

4. Το τάισμα της βρύσης
• Το τάισμα της βρύσης … Στην Κεντρική
Ελλάδα τα μεσάνυχτα της παραμονής των
Χριστουγέννων γίνεται το "τάισμα" της
βρύσης. Πηγαίνουν τα μεσάνυχτα ή
προς τα χαράματα οι κοπέλες στην πιο
κοντινή βρύση και παίρνουν το αμίλητο
νερό, αφού αφήσουν προηγουμένως
εκεί βούτυρο, τυρί, ή ψημένο σιτάρι ή
κλαδί ελιάς".

5. • Τα δαιμονικά ...Στα Γρεβενά ανάβουν μεγάλο κούτσουρο, στη γωνιά
από την παραμονή των Χριστουγέννων και η φωτιά καίει συνέχεια
μέχρι τα Φώτα για να προστατεύει την οικογένεια από τα δαιμονικά
• Συνηθισμένο έθιμο σε όλη την Ελλάδα είναι η χοιροφαγία, καθώς
και η ετοιμασία ειδικών γλυκισμάτων για τις ημέρες αυτές, όπως
είναι τα μελομακάρονα, οι κουραμπιέδες η ο μπακλαβάς.
• Την παραμονή των Χριστουγέννων οι δρόμοι πλημμυρίζουν από
τις φωνές των παιδιών που ψάλλουν τα κάλαντα. Οι «νοικοκυραίοι»
τους ανταμείβουν τώρα πια με χρήματα, ενώ παλιότερα με καρύδια
και γλυκίσματα του σπιτιού.
• Σε κάποια νησιά, συνηθίζεται αντί για το χριστουγεννιάτικο
δέντρο να στολίζουν ένα καράβι, θέλοντας να τονίσουν τη μεγάλη
σημασία που έχει για τη χώρα μας η θάλασσα.
• Βέβαια, πρέπει να αναφέρουμε– χωρίς να ανήκει στα έθιμα-την
εκκλησιαστική ακολουθία των Χριστουγέννων που ψάλλεται στις
εκκλησίες κατά το ξημέρωμα και είναι γεμάτη από λαμπρούς ύμνους
των μεγάλων υμνογράφων της εκκλησίας.
Τα δαιμονικά

6. Οι μωμόγεροι, έθιμο της Βόρειας
Ελλάδας
• Η λαϊκή φαντασία οργιάζει στην κυριολεξία σχετικά με τους
Καλικάντζαρους, που βρίσκουν την ευκαιρία να αλωνίσουν τον
κόσμο από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα, τότε δηλαδή που τα
νερά είναι «αβάφτιστα». Η όψη τους τρομακτική, οι σκανδαλιές τους
απερίγραπτες και ο μεγάλος φόβος τους η φωτιά.
• Στις περιοχές της Μακεδονίας, Θράκης και Θεσσαλίας
εμφανίζεται το έθιμο των μεταμφιέσεων, που φαίνεται πως έχει
σχέση με τους καλικάντζαρους. Οι μεταμφιεσμένοι, που λέγονται
Μωμόγεροι, Ρογκάτσια ή Ρογκατσάρια, φοράνε τομάρια ζώων
(λύκων, τράγων κλπ) ή ντύνονται με στολές ανθρώπων οπλισμένων
με σπαθιά. Γυρίζουν στο χωριό τους ή στα γειτονικά χωριά,
τραγουδούν και μαζεύουν δώρα. Άμα συναντηθούν δυο παρέες,
κάνουν ψευτοπόλεμο μεταξύ τους, ώσπου η μία ομάδα να νικήσει
και η άλλη να δηλώσει υποταγή.

7. Τσιτσί (Τυχερό Έβρου)
• Τα "τσιτσί" συνδέονται με τον ερχομό των καλικάντζαρων στον
επάνω κόσμο και παρομοιάζονται με πολύ μεγάλες γάτες, οι οποίες
εμφανίζονται το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων και
προκαλούν ζημιές σε όσα σπίτια δεν προσφέρουν λεφτά, όταν
χτυπούν στους τοίχους τους. Ανήμερα τα Χριστούγεννα χτυπούν οι
καμπάνες σημαίνοντας το τέλος της κυριαρχίας αυτών των
πλασμάτων, ενώ τα παιδιά του χωριού περιφέρονται με το τσατάλ,
βέργα με διχάλα στο ένα άκρο της, και ένα ταψί στο οποίο
συγκεντρώνουν τα κεράσματα και τραγουδούν "Τσιτσί κολουντρί
χάπε ντέρε σε ιγκούδιν" (δηλαδή: Τσιτσί κολουντρί ανοίξτε την πόρτα,
γιατί ξημέρωσε). Στο παρελθόν, εκείνοι που δεν άνοιγαν την πόρτα
τους τιμωρούνταν παραδειγματικά με τη μεταφορά κάποιου
αντικειμένου από την αυλή τους στο δρόμο ή στην πλατεία του
χωριού. Σήμερα η σκανταλιά έχει μεγαλύτερη σημασία από αυτό
καθαυτό το κέρασμα.

8. Τα Τσιλικρωτά (Δυτική Μάνη)
• Και στη Μάνη ακούγονται δοξασίες για τα δαιμονικά και
άλλα υπερφυσικά όντα, που βγαίνουν τα δωδεκαήμερα
από του Χριστού ως τα Φώτα. Πρόκειται για τους
Καλικάντζαρους. Πολλοί λαογράφοι υποστηρίζουν πως
είναι οι Καλικάντζαροι απόγονοι του τραγοπόδη θεού
Πάνα ή των Σατύρων, που πηδήσανε από την μυθολογία
στη χριστιανική ζωή. Ο πατέρας της Ελληνικής
Λαογραφίας Νικ. Γ. Πολίτης στις «Παραδόσεις» του
αναφέρεται σε Λυκοκατζαραίους, Σκαλικαντζέρια,
Καρκαντζέλια, Κωλοβελώνηδες, Πλανηταρούδια, Κάηδες,
Παγανά. Στην περιοχή της Αντρούβιτσας (Δ. Μάνη)
ονομάζουν τους Καλικάντζαρους Τσιλικρωτά. Ο
Πασαγιάννης στο ομώνυμο χριστουγεννιάτικο διήγημά
του αναφέρεται με ένα χαριτωμένο τρόπο σε θρύλους για
τα ξωτικά αυτά.

9. Τα καρακατζόλια (Κρήτη)
• Η κρητική άποψη για τα καρακατζόλια είναι ότι τα
παιδιά που γεννιούνται την ημέρα τω
Χριστουγέννω (άρα έχουνε συλληφθεί την
ημέρα του Ευαγγελισμού, που καλό είναι, από
σεβασμό στην Παναγία, να αποφεύγει κανείς την
ερωτική πράξη) μεταμορφώνονται σε
καρακατζόληδες κάθε χρόνο την παραμονή των
Χριστουγέννων και, την ημέρα τ’ Αγιασμού (όπου
ο καθαγιασμός της φύσης διώχνει όλα τα κακά –
αρχαία δοξασία κι αυτό), ξαναγίνονται άνθρωποι
–αυτό συνεχίζεται κι όταν μεγαλώνουν.

17. • Στην Ισπανία οι μέρες των Χριστουγέννων φαίνεται να
κυλούν σε ρυθμούς ανάλογους με αυτούς των
περισσοτέρων χωρών του κόσμου. Οι οικογένειες
συγκεντρώνονται για να διασκεδάσουν, να γιορτάσουν
και να μοιραστούν συναισθήματα. Θα λέγαμε ότι υπάρχει
ένα κοινό εθιμοτυπικό στους διάφορους πολιτισμούς:
φαγητό, ποτό, τραγούδι, χορός, ανταλλαγή δώρων, και
άλλες πράξεις γενναιοδωρίας. Όμως τα Χριστούγεννα
στην Ισπανία, μας θυμίζουν κάποιες από τις υπέροχες
παραδόσεις και έθιμα που τηρούνται εδώ, φωτίζοντας
ιδιαίτερες πτυχές του χαρακτήρα των κατοίκων της.

18. • Ένα χριστουγεννιάτικο σύμβολο που εξακολουθεί να έχει
μεγάλη σημασία στην Ισπανία είναι η σκηνή της Θείας
Γέννησης. Αυτή η σκηνή αναπαρίσταται σε εμπορικά
κέντρα, σε αεροδρόμια, σε πλατείες χωριών και πόλεων
σε όλη τη χώρα, και συχνά απαντάται στις πόρτες και
εισόδους πολλών ισπανικών νοικοκυριών, καθώς και σε
βιτρίνες. Στις πλατείες αρκετών μικρών πόλεων, τις
νύχτες λίγο πριν από τα Χριστούγεννα, διοργανώνονται
σύντομες θεατρικές παραστάσεις που περιστρέφονται
γύρω από τη Θεία Γέννηση, με ηθοποιούς που παίζουν
τους ρόλους της Παναγίας, του Ιωσήφ και των τριών
Μάγων. Συχνά βλέπουμε να ''συμμετέχουν'' σε αυτές ζώα
που έχουν συνδεθεί με τη γέννηση του Χριστού, όπως
αρνιά, πρόβατα, και γαϊδούρια.

19. • Επίσης, τις μέρες που προηγούνται των Χριστουγέννων,
είναι πιθανό να ακούσει κανείς παιδιά να τραγουδούν
στους δρόμους, ιδίως σε χωριά και μικρές πόλεις της
αγροτικής Ισπανίας, τηρώντας την πολύ παλιά
παράδοση που ονομάζεται aguinaldo.
• Ακόμα κι αν δεν είναι τόσο δημοφιλής τον τελευταίο
καιρό, στην διάρκεια των προηγούμενων ετών θα
μπορούσε κανείς να ακούσει τα παιδιά να τραγουδούν
χριστουγεννιάτικα κάλαντα στις γειτονιές τους, έξω από
τα σπίτια, σε γείτονες και συγγενείς τους. Σε αντάλλαγμα
οι γείτονες συνήθως δίνουν στα παιδιά από ένα γλυκό ή
μερικά κέρματα.

20. 22 Δεκεμβρίου: Ανακοινώνονται
οι νικητές της
Χριστουγεννιάτικης Λοταρίας
• Στις 22 Δεκεμβρίου δύο σημαντικά γεγονότα λαμβάνουν
χώρα. Οι μαθητές ''απαλλάσσονται'' προσωρινά από τις
σχολικές τους υποχρεώσεις λόγω των
χριστουγεννιάτικων διακοπών, και -ίσως πιο σημαντικό-
ανακοινώνεται ο νικητήριος αριθμός της διάσημης
Λοταρίας των Χριστουγέννων. Αυτό το λαχείο, το
μεγαλύτερο στην Ισπανία, είναι παράδοση την οποία
ακολουθούν πάρα πολλοί. Πρόκειται για παράδοση
βαθιά ριζωμένη σε αυτές τις μέρες και χρονολογείται από
το 1763, όταν το πρωτοξεκίνησε ο Κάρολος Γ'. Από τότε,
δεν έχει περάσει ούτε ένας χρόνος χωρίς να λάβει χώρα
η λοταρία αυτή, και πλέον σηματοδοτεί και επίσημα την
έναρξη των χριστουγεννιάτικων διακοπών.

21. 24 Δεκεμβρίου: Παραμονή
Χριστουγέννων
• Η παραμονή Χριστουγέννων στην Ισπανία ονομάζεται Nochebuena, και -όπως και σε
πολλά μέρη του (χριστιανικού) κόσμου- γιορτάζεται με δύο χαρακτηριστικές
παραδόσεις: τρώγοντας ένα πλούσιο δείπνο και πηγαίνοντας στη λειτουργία των
Χριστουγέννων. Υπάρχει μια ευρεία ποικιλία πιάτων που τυπικά θα μπορούσε κανείς
να βρει σε όλη την Ισπανία αυτό το βράδυ. Κάθε περιφέρεια έχει τη δική της
ξεχωριστή σπεσιαλιτέ. Μεταξύ των τυπικών πιάτων που σερβίρονται την παραμονή
των Χριστουγέννων και κατά τις ημέρες που ακολουθούν είναι αρνί ψητό, χοιρινό
γάλακτος (συνήθως σερβίρεται στις περιοχές της Καστίλλης και Λεόν, Καστίλλη-Λα
Μάντσα και της Μαδρίτης), γεμιστή γαλοπούλα ή πάπια (στην Ανδαλουσία), και μια
τεράστια ποικιλία θαλασσινών, όπως γαρίδες, αστακοί, καβούρια, και διάφορα είδη
ψαριών όπως μπακαλιάρος, πέστροφα, φαγκρί, λαβράκι, καθώς και σολομός
(ανάλογα με τις περιοχές και ανάλογα με το κόστος). Για επιδόρπιο, υπάρχει μια
ποικιλία από γλυκά αραβικής καταγωγής, που φτιάχνονται κυρίως από μέλι, αυγό και
αμύγδαλα, μεταξύ των οποίων βρίσκουμε και το ξακουστό turrón (μπορεί να είναι από
πάστα αμυγδάλου, από σοκολάτα, κλπ.). Άλλα χριστουγεννιάτικα γλυκά είναι τα
polvorones, mantecados, mazapanes, κλπ. Οι συνταγές μένουν ίδιες εδώ και πολλά
χρόνια, αλλά συχνά εφευρίσκονται νέοι συνδυασμοί γεύσεων για να διατηρείται πάντα
το ενδιαφέρον του αγοραστικού κοινού. Για ποτό πρέπει να δοκιμάσετε ένα ποτήρι
cava, ισπανικό ισοδύναμο της σαμπάνιας, αν και οι Ισπανοί λένε ότι η ισπανική cava
είναι πολύ καλύτερη. Μετά το γεύμα, πολλοί Ισπανοί πάνε στη Χριστουγεννιάτικη
λειτουργία, γνωστή ως «La misa del Gallo», ή «λειτουργία του κόκκορα», διότι λέγεται
ότι αυτός πρώτα ανακοίνωσε τη γέννηση του Χριστού.

22. 25 Δεκεμβρίου: Χριστούγεννα
• Η μέρα των Χριστουγέννων είναι η συνέχεια όσων
ξεκίνησαν την προηγούμενη ημέρα. Ο κόσμος περνάει
χρόνο με τις οικογένειές του, τρώει ένα περιποιημένο
γεύμα, αν και δεν είναι τόσο πλουσιοπάροχο όσο της
προηγούμενης μέρας. Σε πολλές οικογένειες, τα παιδιά
απολαμβάνουν τα δώρα που έχουν λάβει από τον Papa
Noel, το ισπανικό αντίστοιχο του Αϊ Βασίλη. Η συνήθεια
να δίνονται τα δώρα αυτή την ημέρα δεν είναι τόσο
δημοφιλής όσο σε πολλές χώρες, καθώς οι Ισπανοί
παραδοσιακά περιμένουν μέχρι τη μέρα των Τριών
Μάγων για να ανταλλάξουν δώρα.

24. 31 Δεκεμβρίου: Παραμονή
Πρωτοχρονιάς
• Οι εορταστικές εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα τη νύχτα της
παραμονής της Πρωτοχρονιάς ή Nochevieja είναι ένα θέαμα που
εντυπωσιάζει. Στις πλατείες μεγάλων και μικρών ισπανικών πόλεων,
μπορεί κανείς να δει μια συγκεκριμένη σκηνή, που αναμφίβολα θα
περιλαμβάνει καμπάνες εκκλησιών και σταφύλια. Όταν το ρολόι
γίνεται 12, οι καμπάνες των εκκλησιών ηχούν 12 φορές, και αυτή τη
στιγμή, όλοι οι Ισπανοί τρώνε 12 ρώγες από σταφύλι, ένα για κάθε
χτύπημα της καμπάνας. Σύμφωνα με την παράδοση, αυτοί που
καταφέρνουν να φάνε όλα τα σταφύλια θα έχουν 12 μήνες ευημερίας
για το νέο έτος. Οικογένειες και φίλοι συγκεντρώνονται για αυτή τη
γιορτή που σηματοδοτεί το τέλος του έτους και την αρχή ενός νέου,
και στην περίπτωση των περισσότερων Ισπανών αυτό σημαίνει ένα
πολύ ζωντανό εορτασμό μέχρι το πρωί.

25. 6 Ιανουαρίου η ημέρα των τριών
μάγων
• Ενώ το μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου κόσμου έχει ήδη αρχίσει να
μαζεύει τα χριστουγεννιάτικα στολίδια, οι Ισπανοί συνεχίζουν τη γιορτή. Την
6η Ιανουαρίου τα παιδιά έχουν την τιμητική τους, αφού μετά από την αγωνία
της προηγούμενης μέρας, ανακαλύπτουν το δώρο που τους έφεραν οι Τρεις
Μάγοι από την Ανατολή. Στις 5 Ιανουαρίου οι γονείς πηγαίνουν τα πιτσιρίκια
στην Cabalgata de los Reyes Magos, δηλαδή στην παρέλαση κατά την
οποία οι Τρεις Μάγοι καταφτάνουν στην πόλη τους μοιράζοντας καραμέλες,
και έχουν την ευκαιρία να τους ζητήσουν δώρα. Αργότερα, πριν πάνε για
ύπνο, τα παιδιά αφήνουν τα παπούτσια σε ένα ορατό σημείο μέσα στο σπίτι
τους ή στο μπαλκόνι, και πάνε για ύπνο ελπίζοντας ότι όταν ξυπνήσουν θα
βρουν τα δώρα που τους άφησε ο Μελχιόρ, ο Γκασπάρ, και ο Βαλτάσαρ. Για
πρωινό ή μετά το γεύμα, οι οικογένειες συχνά δοκιμάζουν το τυπικό γλυκό
της ημέρας, το Roscón de los Reyes, ένα μεγάλο τσουρέκι σε σχήμα
δακτυλίου που είναι διακοσμημένο με φρούτα γλασέ, που συμβολίζουν τα
σμαράγδια που στόλιζαν τα ρούχα των Τριών Μάγων. Κάπου μέσα στην
τούρτα υπάρχει μια έκπληξη, και αυτός που θα τη βρει θα στεφθεί βασιλιάς
ή βασίλισσα του σπιτιού για το υπόλοιπο της ημέρας.