1. Mbeturinat urbane dhe riciklimi i tyre
• Cfare kuptojme me me termin “riciklim”?
Riciklimi eshte perkufizuar si nje proces ku mbetjet perpunohen ne
produkte, materiale ose substanca qofte per qellimin paresor ose tjeter.
Kjo perfshin riperpunimin e materialeve organike por nuk perfshin
prodhimin e energjise,ose riperpunimin ne material qe do te perdoren si
lende djegese. Per ta bere sa me te thjeshte kete proces dhe riperfitimin e
materialeve te riciklueshme,eshte vene ne funksion grumbullimi i
diferencuar: leter,qelq,plastike apo mbetjet e njoma (qe jane mbetjet
ushqimore).
Gjithmonë do të ketë mbeturina, pasi është pjesë e prodhimit. Por këto nuk
duhet të jenë të tepruara, toksike apo jo të riciklueshme. Nëse duam
mbrojmë ose të paktën të shqetësohemi për mjedisin ku jetojmë, duhet të
bëhen përpjekje në drejtim të parandalimit të mbeturinave në burim. Në rast
se kjo nuk realizohet, atëherë duhet të insistohet në përdorimin e materialeve
që mund të riciklohen.
Riciklimi i mbeturinave urbane është një ndër metodat më efektive për të
mbrojtur mjedisin aq të kërcënuar në dekadat e fundit dhe.për të kursyer
energji aq të vlefshme në ditët e sotme. Riciklimi ka efekt pozitiv në
ekonomi, duke krijuar vende të reja të punës dhe fitime (me shitjen e
materialit të ricikluar). Megjithatë, riciklimi ka edhe çmimin e vet
mjedisor:Shpenzon energji dhe liron ndotës (siç bën çdo aktivitet njerëzor).
Aty ku njerezit jetojne dhe punojne gjithmone tepron dicka. Cdo zhvillim
ekonomik sjell komoditet. Te gjithe ndihemi mire kur kemi ne dore mallra
qe nuk i kemi njohur me pare. Por, sa me shume mallra konsumojme, aq me
teper mbeturina flakim. Per te gjitha mbeturinat jane bere nje shqetesim i
dites dhe nje problem mjaft i veshtire per t'u zgjidhur, per vete faktin se
njerezit sillen ne menyre jo te drejte me mjedisin.
Ekspertet pohojne faktin se ka nevoje qe popullsia te informohet dhe te
sensibilizohet, ne menyre qe mbeturinat te perdoren serish permes metodave
ricikluese. Prandaj, ekspertet rekomandojne qe ato nuk duhen lene thjesht ne
natyre, por te menjanohen ne menyre te organizuar dhe sidomos te
riperdoren nepermjet proceseve te riciklimit.
1

2. Në Shqipëri përse nuk zbatohet politika ricikluese?
Barrierat qe pengojne riciklimin jane:
1.Cmimi i larte i energjise dhe transportit.
2.Fuqia e dobet ekonomike e grumbulluese.
3.Individet dhe kompanite.
4.Mungesa e informacionit ne nivel publik,administrativ dhe zyrtar,apo
mungesa e kulturës se sa përftim mund të ketë një shoqëri,një biznes, një
shtet nga politikat ricikluese.
5.Mungesa ne stimulin dhe promovimin e riperdorimit,perpunimit dhe
riciklimit.
6.Mungesa e eksperiences nga vete biznesi.
Megjithëse për çdo qeveri problemi i menaxhimit të mbeturinave urbane,
mbetet një”minë me sahat”, pasi problemi asnjëherë nuk ka gjetur zgjidhje,
qytetarët përsëri vazhdojnë të akumulojnë mbetje urbane disa herë më
shumë se sa mund të përballojmë,pa u shqetësuar për përfundimin.Nese
marim ne analize kushtet ekonomike te Shqiperise,do mund te mernim ne
trajtim nje rast analog psh:rasti I Spanjes,e cila arriti te dilte nga nje gjendje
krize ekonomike te ngjashme me ate te Shqiperise duke shfytezuar kursimin
e madh qe te lejon riciklimi I mbetjeve.Ne na mungon ajo fryme edukuese
qe ekziston ne Spanje sepse fale edukimit te njerezve qe te hidhnin mbetjet
leter ne kosh me vec dhe ato mbetje qelqurina ne kosh tjeter,kompanite e
riciklimit kursenin miliona dollare ne punen e tyre.
Ne fakt ne Legjislacionin tone mjedisor eshte perfolur per nje pike te
perfshire te Strategjine Kombetare te Mbetjeve qe parashikon sistemin e
grumbullimit te mbetjeve ne 3 kosha.
Ndarja e mbeturinave ne 3 kosha
2

3. Projekti 90 mije euro per plehrat e Lezhes(Qyteti i pare qe aplikoi ndarjen e
mbeturinave ne kategori te ndryshme qe nga viti 2008)
Rasti me konkretizues ne ditet e sotme qe vlen per tu marr shembull eshte
rasti I Gjermanise.Ne Berlin,ne cdo qoshe te rruges ndodhen tri vazo te
medha metalike ku shkruhen fjalet:
1)QELQ-e para e bardhe,e dyta jeshile,e treta bojekafe.ketu lejohen te hidhen
shishe sipas ngjyrave perkatese.Prane ketyre jane 2 kazane tek te cilet
shkruhet:
2)PLASTIK
3)PAPIER(per ambalazhe prej plastmasi dhe letre).Per cdo shtepi,shteti ka
shperndare falas ene ku mblidhen vec e vec qelqet,materialet plastike dhe
letrat.Secili I vendos mbeturinat ne enen e caktuar,cdo gje riciklohet.
Tjeter shembull interesant eshte:Qendra për ripërdorim në Vilvoorde afër
Brukselit e cila mbledh falas nga qytetarët një gamë të gjerë të produkteve të
hedhura dhe punon që të zgjas jetën atyre produkteve duke i riparuar dhe
rishitur ato. Aty mund të gjeni çdo gjë, nga librat e përdorur, rroba, vepra
arti deri të orenditë elektroshtëpiake dhe mobilje. Në të njëjtën kohë, këto
qendra punësojnë persona me mundësi të kufizuara në tregun e punës
(emigrantë, personat me arsim të ulët, personat me të dhënat krimi, etj), në
këtë mënyrë u ofrojnë atyre trajnime dhe duke bërë të mundur riintegrimin e
tyre në tregun e punës .Raste pak a shume te peraferta kemi dhe ne
Shqiperi,si pika te caktuara grumbullimi te objekteve te perdorura kundrejt
nje pagese te vogel ndaj individeve qe i sjellin keto.Nje shembull shume i
njohur eshte Shtepia e ofertave ne Tirane,apo dhjetera dyqane qe bejne
rimbushjen e tonerave te printerit, duke kursyer keshtu para dhe demtim te
mjedisit.
3

4. Pse te mos ndjekim dhe ne,strategji te tilla zhvillimi?
Teknologjia për të ricikluar mund të quhet e kushtueshme, por në të vërtëtë
është shumë e lirë, krahasuar me koston mjedisore dhe koston për të
prodhuar një produkt të ri duke filluar që nga lënda e pare.Ne Shqiperi 60%
e mbetjeve mund te riciklohen por ende metoda e riciklimit të mbeturinave
të produkteve specifike si qelq, metal, alumin etj është në fazën e
zhvillimit.Fabrikat e riciklimit perpunojne rreth 30% te mbeturinave te
vendit dhe 70% te importit.
Disa nga problemet eshte se prodhuesit kerkojne te perpunojne vetem
mbeturinat e vendit sepse:
• Ka kosto me te ulet
• Nuk paguhet transporti,dogana dhe tatimi mbi vleren e shtuar(TVSH)
Shqiperia ka kapacitet per te perpunuar 800 mije ton ne vit mbeturina
inorganike.Nderkohe ne vend qe te perpunohen ne fabrika te posacme,shihet
se e vetmja menyre e standartizuar eshte djegia ne natyre.Ky proces eshte i
ndaluar me ligj.Ketu konsiston nje anashkalim i drejteperdrejte i rregullave
shteterore.Riciklimi i mbetjeve mbetet sporadik dhe shpesh perdoret
grumbullimi i plehrave ne periferi te qyteteve, nga ku komuniteti rom dhe te
varfrit perfshihen ne perzgjedhjen e atyre pak materialeve qe shkojne per
riciklim, ne me te shumten e rasteve kanace dhe objekte metali.Sipas
statistikave perllogaritet nje shifer prej 92% e komunitetit rom qe figuron I
papune dhe qe merret me mbledhjen e mbeturinave.Jane rregjistruar rreth
12.000 individe qe merren me mbledhjen e metaleve por jane te patrajnuar
madje nuk kane as kontrate zyrtare me bleresit e ketyre mbetjeve.
Kompanite riciklojne keto rryma mbetjesh:
Lloji I ricikluesit Nr.i kompanive
• Leter* 3
• Plastike** 10
• tekstile 1
• alumin 4
• celik 15
• metal skrap 21
4

5. • dru 1
• goma te perdorura 1
• vajra te mbetura** 1
*Njera nga kompanite ricikluese operon aktualisht ne Tirane.
Quhet “Hermes-Apollon”.Eshte nje nga subjektet e pakta juridike qe eshte
licensuar nga Ministria e Mjedisit.Eshte themeluar ne vitin 2000.Kjo
kompani grumbullon 1.5 ton leter dhe 3-4 ton kartona ne dite duke prodhuar
dhe hedhur ne treg leter higjenike,kartopeceta dhe leter kuzhine.
** Mbeturinat plastike duan mijëra vjet të dekompozohen, ndërsa djegia e
tyre sjell sëmundje kancerogjene brenda pak vitesh. Kështu shprehen
ambientalistët për problemin e mbetjeve plastike, të cilët rekomandojnë se
zgjidhje më e mirë është riciklimi i tyre.
Ky fenomen vihet re sidomos në qytetet e mëdha si Tirana, Durrësi dhe
Fieri.
Riciklimi i plastikës duket ka dobi kryesisht në vende si Shqipëria:
a)ku paguhet pak krahu i punës dhe nuk ka taksa mjedisi,
b)ku mund të helmohet pa pengesë,ajri dhe toka(Djegia e mbetjeve plastike
çliron në ambient,gazra helmuese, të cilat sjellin sëmundje të rënda)
***Ka vetem nje kompani private ne Durres qe merret me mbledhjen e
vajrave te mbetura me qellim riciklimi.
Ndarjet e mbeturinave sipas perberjes.
Mbeturinat urbane kryesore përfshijnë këta përbërës:
qelqin, letrën, plastikën, gomën, metalet me natyrë hekuri ose jo,kartonët,
pajisjet elektrike,teknikën e bardhë,mbeturinat organike etj
• Qelqi - Si burim i mbeturinave shtëpiake ai mund të vijë nga xhamat,
por kryesisht nga kavanozët,shishet për një përdorim apo të
ripërdorshme të pijeve etj. Kjo lendë e parë ricikluese mund të
riciklohet dhe të ripërdoret qindra herë.
• Letra - Letra vjen nga paketimet, gazetat, letrat për zyrë, posta etj.
Gazeta tradicionalisht riciklohet dhe bëhet karton apo prape gazetë.
Letra për zyrë riciklohet dhe kthehen në letër higjenike.Mbeturinat e
5

6. letrës mund të riciklohen dhe të shndërrohen në letër të re, por
gjithashtu mund të shndërrohen në material izolues të zërit.
• Metalet - Prodhimet nga hekuri, çeliku të cilat shkrihen dhe
ripërdoren në industrinë e rëndë.
• Shishet “PET-it” (qe perdoren per ambalazhim lengjesh ushqimore)
mund të riciklohen dhe të shndërrohen në topa tenisi apo qilima.
• Gomat e përdorura- mund të riciklohen dhe shndërrohen në material
për qilima dhe të përdoret në asfalt.
• Mbeturinat organike- mund të kompostohen dhe përdoren si pleh
natyral për kopshte.
• Prodhimet e aluminit si: kanaçet e pijeve etj-janë produkte që mund
të kursejnë shumë energji nëse riciklohen. Kursimi i energjisë dhe
mbrojtja mjedisore si dhe përparësitë tjera ekonomike dhe mjedisore
janë shumë të mëdha kur alumini riciklohet
• ADMINISTRIMI I MBETJEVE
Administrimi i mbetjeve ne Shqipëri është ne një nivel shume te ulet.Me
sisteme për grumbullimin e mbetjeve te ngurta janë pajisur vetëm qytetet,
por jo zonat rurale.Praktikohet shume pak riciklimi.Kryesisht mbetjet
asgjësohen ne vend-grumbullimet e mbetjeve. Nuk ka sisteme grumbullimi
ne zonat rurale dhe qytetet e vogla. Pjesa me e madhe e mbetjeve te këtyre
zonave depozitohen neper lumenj ose ne ane te rrugëve te cilat transportohen
nga ujërat dhe ne ketë mënyre zhvendosen ne një pjese tjetër toke dhe ne
fund ne rrjedhat ujore.
Sistemi I sotem I administrimit te mbetjeve eshte I kontrolluar nga pushteti
vendor.
6

7. Raporti i fundit Mjedisor i hartuar nga Qeveria permbledh keto
ceshtje:
 Sistemet per grumbullimin dhe heqjen e mbetjeve jane te
pamjaftueshme dhe joefektive.
 Vendimet per mbledhjen dhe heqjen e tyre nuk mund te behen ne
mungese te nje informacioni te besueshem.
 Nuk ka nje tradite te mirefillte per trajtimin dhe heqjen e mbetjeve.
Burimet financiare dhe teknike jane te pamjaftueshme.
 Publiku ka mungese informacioni persa i perket rrezikut qe
shkaktohet nga administrimi i mbetjeve.
Specialistet e mjedisit sqarojne se problemi me i madh ne administrimin
e mbetjeve ne Shqiperi nuk qendron te mungesa e ligjeve,por tek :
1. Mungesa e planifikimit te menaxhimit institucional, teknik,
kapaciteteve njerezore, burimeve financiare, investimeve ne
infrastrukture,
2. Mungesa e mjeteve ekonomike te perdorura per administrimin e
mbetjeve,
3. Komunikim i dobet midis qeverise lokale dhe qendrore mbi
çeshtjet e mbetjeve,
mungesa e rrjeteve per t'i mbledhur dhe perpunuar ato.
Ekziston nje lloj tarife per mbetjet e njohur si:”Tarife e Pastrimit”e
vendosur nga njesite e qeverise vendore sipas Ligjit per Taksa Lokale.Keto
taksa jane te ndryshme per bashki te vendeve te ndryshme dhe kane te bejne
vetem me pastrimin e qytetit,mbledhjen,transportimin dhe per heqjen e
mbetjeve urbane nga gropat perkatese.
Po te bejme nje analogji me legjislacionin e nje shteti tjeter ne kete aspekt do
merrnim rastin e shtetit te Anglise.Taksat e çdo shërbimi të grumbullimit
dhe deponimit të mbeturinave janë të përfshira në “taksën e përgjithshme
të mjedisit” në kuadër të tatimit komunal.
Banorët të cilët refuzojnë të paguajnë taksën e tyre të këshillit dërgohen në
gjyq nga Komuna dhe mund të gjobiten ose të futen në burg për shkak të
7

8. mospagesës së “taksës së këshillit”. Megjithëse ligji favorizon ambalazhet e
qelqit dhe ato të përziera, kjo nuk është e mjaftueshme për të patur një
ndikim të vërtetë në mjedis. Kjo sepse, në mënyrë paradoksale riciklimi
përsëri nuk ndodh, pasi politika e taksave ka karakter vetëm vjelës dhe
përfitues, në kurriz të konsumatorit dhe tregtarëve të vegjël dhe aspak
vizionar për të krijuar struktura ricikluese me paratë e fituara. Vlen të
përmendet se politika të ngjashme kanë qenë të suksesshme në vendet
evropiane, për vet faktin se infrastruktura e grumbullimit të ambalazheve të
riciklueshme është mjaft e sofistikuar. Si rrjedhojë, çdo individ, pasi paguan,
së bashku me produktin, edhe taksën e ambalazhit, është i aftë që të marrë
përsëri lekët e tij mbrapsht në momentin që ai kthen ambalazhin për riciklim,
pranë pikave të shumta të dedikuara për riciklimin e ambalazheve (kryesisht
në të gjitha super-marketet).
Por,ndryshe nga Evropa,ne nuk kemi të bëjmë me një taksë mjedisore, por
me akcizë malli. Për më tepër,duke e trajtuar si akcizë, kësaj i shtohet edhe
tatimi mbi vlerën e shtuar(TVSH), që e rrit edhe më shumë vlerën.
Vitet e fundit Shqipëria po orientohet ndjeshëm ndaj politikave mjedisore,
kjo edhe si rrjedhojë e presionit që vjen nga BE,dhe që kryesisht synon
përafrimin e legjislacionit shqiptar me atë evropian.
Ne fakt ka politika qe Shqiperise si nje vend anetar qe I jane vene si raste
kushtezuese nga Bashkimi Evropian per menaxhimin e mbeturinave duke i
dhene përparësi parandalimit, pastaj riciklimit.si psh: Azbesti është një
mineral fijor që është përdorur në Evropë për izolim elektrik dhe të ngrohjes,
duke përforcuar betonin dhe polimere, izolimin e zërit etj.Në përgjithësi, më
shumë se 3000 produkte përmbajnë azbest. Sot, azbesti është i ndaluar në
Bashkimin Evropian dhe ka masa të vazhdueshme të gjera mbështetëse për
heqje të azbestit në vendet anëtare të BE-së,nder te cilet jemi dhe ne anetare.
Në të njëjtën kohë, pothuajse asnjë vëmendje nuk i është dhënë heqjes së
azbestit dhe asgjësimit në vendet e Ballkanit Perëndimor deri tani.
8

9. 9