Contenu connexe
Similaire à การดูแลเครื่องมือและอุปกรณ์ในการบำบัด
Similaire à การดูแลเครื่องมือและอุปกรณ์ในการบำบัด (7)
การดูแลเครื่องมือและอุปกรณ์ในการบำบัด
- 2. การบาบัดด้วยออกซิเจน ( Oxygen therapy )
: เป็ นการป้องกันแก้ไขภาวะพร่องออกซิเจน (
Hypoxemia ) หรือวัดความอิมตัวของออกซิเจน
่ ( Oxygen
saturation ) ได้เกิน 90% อย่างไรก็ตามวิธการบาบัดด้วยออกซิเจนอย่าง
ี
เหมาะสม ยังต้องคานึงถึงภาวะทางคลินิกอันเป็ นสาเหตุของการพร่อง
ออกซิเจนนันๆ ดังนี้
้
้ ่ ่
1. ผูปวยทีพร่องออกซิเจนจากภาวะการหายใจล้มเหลวเฉียบพลัน
้ ่ ่
2. ผูปวยทีพร่องออกซิเจนจากภาวะการหายใจล้มเหลวเรือรัง ้
- 4. อุปกรณ์ ท่ ใช้ ในการบาบัดด้ วยออกซิเจน
ี
ประกอบด้วย
1. ก๊าซในทางการแพทย์ ( Medical compressed gas )
2. แหล่งจ่ายออกซิเจน ( Oxygen source )
3. อุปกรณ์ควบคุมอัตราการไหลของออกซิเจน ( Flow meter )
4. อุปกรณ์ทาความชืนและฝอยละออง ( Humidifier and
้
Nebulizer)
้ ่
5. อุปกรณ์ทใช้ต่อกับผูปวย ( Oxygen therapy device )
่ี
- 5. ก๊าซในทางการแพทย์ ( Medical compressed gas )
ก๊าซทีนามาใช้ประโยชน์ในทางการแพทย์มหลายชนิด ได้แก่
่ ี
ด้านการบาบัด Oxygen, Nitrous oxide
ในห้องปฏิบตการ Helium, CO2, CO
ั ิ
ในการฆ่าเชือ Ethylene, Formaldehyde
้
ั ั
ออกซิเจนทีใช้ในปจจุบนเตรียมมาโดยกรรมวิธี Fractional
่
distillation of liquid air ซึงสามารถแยกไนโตรเจนออก
่
จากออกซิเจนโดยอาศัยจุดเดือดทีไม่เท่ากัน ออกซิเจนทีได้จะมี
่ ่
ความบริสทธิสูงถึง 99% และถูกเก็บในภาชนะในสถานะภาพ 2
ุ ์
รูปแบบ คือ
- 6. Compressed oxygen คือ ออกซิเจนทีถูกเก็บด้วย่
สถานะภาพของก๊าซภายใต้แรงอัดความดันสูงในถังเก็บ Cylinder
แรงดันออกซิเจนในถังโดยทัวไปจะอยูในช่วง 1800 – 2400 Psi (
่ ่
Pounds per square inch )
Liquid oxygen คือ ออกซิเจนทีถูกเก็บด้วยสถานะภาพของ
่
ออกซิเจนเหลวในภาชนะทีมฉนวน 2 ชันและสุญญากาศคันกลาง(
่ ี ้ ่
Thermos bottle ) ภาชนะนี้มกจะรักษาความเย็นได้ต่ากว่า -
ั
118.6 c°และมีแรงดันภายในน้อยกว่า 250 Psi ก๊าซออกซิเจนที่
นามาใช้มาจากการระเหยของออกซิเจนเหลว ซึงเมือระเหยเต็มทีจะได้
่ ่ ่
Compressed oxygen คิดเป็ นปริมาตร 682 เท่าตัวของ
ออกซิเจนเหลว
- 7. แหล่ งจ่ ายออกซิเจน ( Oxygen source )
ก๊าซออกซิเจนจากแหล่งเก็บแรงดันสูง เมือจะนามาใช้กบเครืองมือ
่ ั ่
แพทย์โดยตรง หรือส่งผ่านมาทางท่อส่งก๊าซ ( Pipe line )
จาเป็ นต้องปรับระดับความดันให้คงทีโดยเครืองปรับระดับความดัน (
่ ่
Pressure regulator ) ก่อน ระดับความดันมาตรฐานสากล
ของท่อก๊าซออกซิเจนก่อนนาไปใช้กบเครืองมือแพทย์ คือ 50 Psi
ั ่
ออกซิเจนจากท่อส่งก๊าซนี้สามารถต่อท่อเข้ากับเครืองช่วยหายใจ
่
ั ้ ่
โดยตรง หรือนามาใช้กบผูปวยโดยผ่านมาตรวัดออกซิเจน ( Flow
meter ) ซึงสามารถวัดและควบคุมการไหลของออกซิเจนในช่วง
่
ระหว่าง 0 – 15 ลิตรต่อนาที
- 8. แหล่ งจ่ ายออกซิเจนในปั จจุบัน แบ่งออกเป็ น 2 แหล่ง ดังนี ้
1. ออกซิเจนที่บรรจุใน Cylinder คือ ออกซิเจนทีถูกบรรจุในถังทีอดด้วยความดัน
่ ่ ั
สูง แรงอัดออกซิเจนในถังประมาณ 1800 – 2400 ปอนด์ต่อตารางนิ้ว อุปกรณ์หลักทีใช้
่
กับถังออกซิเจน ได้แก่ Pressure regulator และ Flow meter
- 9. ตารางแสดงความจุของถังออกซิเจนขนาดต่างๆ และ
ค่าคงที่ที่จะน่าไปใช้ในการค่านวณ
เส้นผ่าศูนย์กลาง ความจุออกซิเจนที่ความดัน
ขนาด ขอบนอก x ความสูง 2,200 PSI ค่าคงที่ (K)
(นิ้ว)
แกลลอน ลูกบาศก์เมตร
D 4.5 x 17 95 0.343 0.16
E 4.5 x 26 165 0.594 0.28
F 5.5 x 51 550 1.987 0.93
G 7.5 x 51 1400 5.054 2.41
H, K 9 x 51 1645 - 1825 6.594 3.14
- 10. การคานวณใช้ สูตร
ระยะเวลาที่ใช้ออกซิเจนได้ = ค่าของความดันที่เหลือในถัง ( Psi ) x ค่าคงที่ ( K )
( นาที ) อัตราการไหลของออกซิเจน ( ลิตรต่อนาที )
ั
ถังบรรจุออกซิเจนขนาด G อ่านความดันบนหน้าปดของ Pressure
regulator ขณะเปิดใช้ได้ 800 Psi ถ้าเปิดใช้ 8 ลิตรต่อนาที จะใช้ได้
นานเท่าไหร่ออกซิเจนจึงจะหมด
ระยะเวลาทีใช้ออกซิเจนได้ ( นาที ) = 800 x 2.41
่
8
= 241 นาที ( 6 ชัวโมง )
่
- 11. วิธีการใช้ งาน
ควรตรวจดูวาเครืองมือหรืออุปกรณ์ทจะนามาต่อใช้งาน เช่น Flow
่ ่ ่ี
meter ควรอยูในตาแหน่งปิด ( Off ) ก่อนจะเปิดวาล์วใช้งานทุกครัง
่ ้
ต่ออุปกรณ์ดานหนึ่งของอุปกรณ์การทาความชืนเข้ากับ Flow meter
้ ้
อีกด้านหนึ่งต่อเข้ากับท่อนาออกซิเจน
เปิดวาล์วทีถงออกซิเจนโดยให้คอยๆ เปิดวาล์วช้าๆ รอจนเสียงของ
่ ั ่
ออกซิเจนทีไหลออกมาเงียบลง จากนันจึงเปิดจนสุด ( หมุนทวนเข็มนาฬิกา)
่ ้
แล้วหมุนกลับเล็กน้อย
่
ปรับหมุนปุม Flow meter เพือเปิดอัตราการไหลของออกซิเจนตาม
่
ต้องการ
เมือไม่ตองการใช้ออกซิเจน ให้ปิดวาล์วทีถงออกซิเจน รอจน Flow
่ ้ ่ ั
meter ตกเป็ นศูนย์ จึงปิด Flow meter
- 12. การทาความสะอาด
ใช้ผาชืนหมาดๆเช็ดถังบรรจุออกซิเจน แล้วเช็ดตามด้วยผ้าแห้ง รวมทังเช็ดทา
้ ้ ้
ความสะอาด Pressure regulator ด้วย
ข้อควรระวัง
ไม่ควรตังถังออกซิเจนไว้ใกล้กบวัตถุไวไฟ
้ ั
เครืองมือทีจะนามาใช้ถงบรรจุออกซิเจน ห้ามใช้น้ ามันหล่อลืนทุกชนิด เพราะ
่ ่ ั ่
อาจติดไฟได้
หากมีออกซิเจนรัวออกตามรูต่างๆของอุปกรณ์ ควรส่งซ่อมทันที ไม่ควรใช้
่
วัสดุทุกประเภทมาปิดรูรวทีเกิดขึน
ั่ ่ ้
ระหว่างทีมการจัดวางหรือเคลือนย้าย ต้องระวังอย่างยิง อย่าให้ถงบรรจุ
่ ี ่ ่ ั
ออกซิเจน และ Pressure regulator ล้ม เพราะอุปกรณ์นิรภัยจะ
เสียหาย ทาให้ถงบรรจุแก๊สระเบิดได้
ั
- 13. 2. Oxygen จาก Central supply ที่ส่งมาตาม Pipe
้ ่ ้ ่
line เป็ นระบบจ่ายออกซิเจนจากศูนย์ไปยังหอผูปวย หรือห้องผูปวย โดย
่ ั ่
ผ่านท่อซึงเดินลอยหรือฝงอยูในผนังตึก และมีรเปิด ณ จุดทีตองการใช้
ู ่ ้
ออกซิเจน
- 14. วิธีการใช้งาน
1. ให้หวต่อของ Flow meter เข้ากับรูเปิดของออกซิเจน (
ั
Oxygen out let ) ทีฝาผนัง ดูให้เหลียมตรงกัน แล้วดัน Flow
่ ่
meter เข้าไปตรงๆให้ได้ยนเสียงดังแกร๊ก
ิ
2. เมือ Flow meter เข้าทีเรียบร้อย ค่อยต่ออุปกรณ์ทาความชืนและ
่ ่ ้
ท่อนาออกซิเจน
ข้อควรระวัง
เมือเลิกใช้ออกซิเจน ควรนาเอา Flow meter ออกจาก Oxygen
่
outlet แล้วปิดรูเปิดให้เรียบร้อย เพือป้องกันไม่ให้ฝนเกาะ
่ ุ่
- 15. อุปกรณ์ ควบคุมอัตราการไหลของออกซิเจน ( Flow meter )
Flow meter : เป็ นอุปกรณ์ควบคุม
การไหลของออกซิเจน ทีบอยทีสุด มักจะ
่ ่ ่
สามารถปรับอัตราการไหลของออกซิเจน
ตังแต่ 0 - 15 ลิตรต่อนาที โดยการอ่าน
้
อัตราการไหลของออกซิเจนจากลูกลอยใน
หลอดแก้วใส ในเด็กเล็กมี Flow
meter ทีสามารถตังค่าได้ละเอียดมาก
่ ้
ขึน ระหว่าง 0 - 2 ลิตรต่อนาที
้
- 16. Pressure Pressure regulator
regulator แบบมี แบบมีมาตรวัดความดัน 2
มาตรวัดความดัน ั ั
หน้าปด หน้าปดแรกสาหรับวัด
( Pressure gauge ) ปริมาตรก๊าซทีเหลือในถัง
่
เพียงอันเดียว ั ่
หน้าปดทีสองสาหรับควบคุม
ความดันก๊าซทีไหลออกจากถัง
่
- 17. วิธีการใช้งาน
่
ตรวจปุมปรับอัตราการไหลให้อยูในสภาพปิด
่
สวมปลายข้างหนึ่งของ Flow meter เข้าในรูเปิดของ Pipe line
หรือเชือมต่อกับ Pressure regulator บนถังบรรจุออกซิเจน
่
การทาความสะอาด
ใช้ผาชุบน้ าหมาดๆเช็ดให้สะอาด แล้วเช็ดตามด้วย 70% Alcohol
้
ข้อควรระวัง
ปิดปุม Flow meter ทุกครังหลังเลิกใช้ เพือป้องกันไม่ให้ลกลอยชน
่ ้ ่ ู
ด้านบนของหลอดแก้ว ซึงจะทาให้ Flow meter ชารุดได้งาย
่ ่
ควรปลดอุปกรณ์ทาความชืนออกจาก Flow meter หลังเลิกใช้ทุกครัง
้ ้
เพือป้องกันไม่ให้น้ าไหลเข้า Flow meter
่
- 18. อุปกรณ์ ทาความชืนและฝอยละออง
้
Humidifier และ Nebulizer
่ ี ่ ั ั
ออกซิเจนทีมอยูในปจจุบนนี้ ไม่วาจะถูกเก็บในลักษณะ Compressed
่
oxygen หรือ Liquid oxygen ล้วนเป็ นออกซิเจนบริสทธิ ์ทีผาน ุ ่ ่
การกรองและดูดความชืนออกแล้วทังสิน เมือมีการนาก๊าซออกซิเจนออกมา
้ ้ ้ ่
ั ้ ่
ใช้กบผูปวย จาเป็ นอย่างยิงทีจะต้องทาให้ออกซิเจนแห้งนี้ มีความชืนอยูใน
่ ่ ้ ่
ระดับทีพอเหมาะไม่เป็ นอันตรายต่อทางเดินหายและปอด วิธการในการทา
่ ี
ความชืนให้กบอากาศ หรือออกซิเจนนัน แบ่งเป็ น 2 วิธี ใหญ่ๆ คือ
้ ั ้
1.Humidification : การทาให้น้าระเหยเป็ นไอ (
Vaporiazation )
2.Heated humidifier : เป็ น Humidifier ทีมเี ครือง
่ ่
ทาความร้อนในตัว
- 19. Humidification : การทาให้น้ าระเหยเป็ นไอ (
Vaporization ) แล้วลอยปะปนไปกับอากาศหรือออกซิเจน หรือ
กล่าวอีกนัยหนึ่งคือ การทาให้น้ าอยูในสถานะก๊าซเช่นเดียวกับอากาศ
่
ความชืนลักษณะนี้ไม่สามารถมองเห็นได้ดวยตาเปล่า แบ่งเป็ น 2 ชนิด คือ
้ ้
1.Simple humidifier : เป็ น Humidifier ทีไม่มเี ครืองทา ่ ่
ความร้อนในตัว ชนิดทีนิยมใช้มากทีสด คือ Bubble humidifier (
่ ุ่
บางชนิดสามารถปรับให้เป็ น Jet nebulizer ในเครืองเดียวกันได้ )
่
รูป A รูป B
Bubble humidifier Jet nebulizer
- 20. ข้อบ่งชี้ : ใช้ในกรณีทตองการทาให้แก๊สออกซิเจนซึงเดิมเป็ นแก๊สแห้ง
่ี ้ ่
ปราศจากความชืน มีความชืนเหมาะสมสาหรับการหายใจ
้ ้
วิธีการใช้
เติม Sterile water ลงในภาชนะให้ถงระดับทีกาหนดไว้ตามเส้น
ึ ่
เครืองหมาย
่
ต่อเครือง Humidifier เข้ากับ Flow meter ซึงต่อกับท่อ
่ ่
ออกซิเจนอยูแล้ว
่
ส่วนปลายท่ออีกด้านหนึ่งของ Humidifier ต่อกับ Nasal
่ ั ้ ่
cannula หรือ mask ทีใช้กบผูปวย
เปิด Flow meter ปรับให้ได้ปริมาณออกซิเจนตามต้องการ
ถ้าน้ าในภาชนะลดระดับต่ากว่าขีดทีกาหนด ควรเปิดฝาเปลียนน้ าใหม่ ให้
่ ่
อยูในระดับเต็มขีดทีกาหนดเสมอ
่ ่
- 21. ต่อ
หมันตรวจดูวา เครืองทาความชืนใช้งานได้ดอยูหรือไม่ เช่น ดูการปุดใต้น้ า
่ ่ ่ ้ ี ่
อย่างสม่าเสมอ
ระดับน้ าใน Humidifier ควรอยูเหนือขีดต่าสุดทีกาหนดไว้เสมอ
่ ่
มิฉะนันจะไม่ได้ความชืน
้ ้
ก่อนการเติม Sterile water ทุกครัง ควรเทน้ าทีเหลือใน
้ ่
Humidifier เดิมทิงก่อน เพือป้องกันการสะสมของเชือโรค
้ ่ ้
้ ่ ่
ไม่ควรใช้ Simple humidifier กับผูปวยทีใส่
Endotracheal tube หรือ Tracheostomy tube เพราะ
จะให้ความชืนไม่พอ ในกรณีดงกล่าว ควรใช้ Heated humidifier
้ ั
หรือ Nebulizer แทน
- 22. 2.Heated humidifier : เป็ น Humidifier ทีมเี ครืองทา ่ ่
ความร้อนในตัว ทาให้อากาศทีไหลผ่าน มีความอุ่นพอเหมาะกับหลอดลม
่
และอุมความชืนได้มากขึน ชนิดทีใช้กนอย่างแพร่หลาย ได้แก่ Heated
้ ้ ้ ่ ั
bubble type humidifier และ Heated wick type
humidifier
รูป C
Heated humidifier ที่ใช้ต่อกับเครื่องช่วยหายใจ
- 23. ข้อบ่งชี้
้ ่ ่
ใช้ให้ความชืนในผูปวยทีหายใจเอง ผ่าน Endotracheal tube
้
หรือ Tracheotomy tube
ใช้เป็ นอุปกรณ์ให้ความชืนของเครืองช่วยหายใจ
้ ่
้ ้ ่
ใช้ให้ความชืนในผูปวยเด็กทีหายใจผ่าน Oxygen box
่
วิธีการ
เติม Sterile water จนถึงขีดทีเครืองกาหนด
่ ่
ต่อกับ Ventilator circuit ตามแต่ชนิดของเครืองช่วยหายใจ
่
่ ่
เปิดสวิตช์เครือง Humidifier และปุมปรับตังความร้อนให้ได้อุณหภูม ิ
้
่ ั ้ ่
ของแก๊สทีให้กบผูปวยไม่ต่ากว่า 25 องศาเซลเซียส และไม่สงเกิน 37 องศา
ู
เซลเซียส
- 24. การทาความสะอาด
ควรทาความสะอาดทุก 3 วัน โดยทาความสะอาดเฉพาะส่วนทีเป็ นภาชนะ
่
ใส่น้ า ล้างให้สะอาด ผึงให้แห้ง แล้วนาไปอบแก๊ส
่
ข้อควรระวัง
ท่อนาแก๊สทีต่อกับ Heated humidifier ต้องเป็ น
่
Corrugated tube เท่านัน ้
หมันตรวจดูตามท่อช่วยหายใจ อย่าให้น้ าท่วมขัง
่
่ ั ้ ่
ตรวจสอบอุณหภูมของแก๊สทีให้กบผูปวย เพราะถ้าต่าเกินไป จะทาให้
ิ
้ ่
ผูปวยได้รบความชืนไม่เพียงพอ เสมหะอาจเหนียวแห้งอุดตันในระบบ
ั ้
้ ่
หายใจได้ หรือถ้าสูงเกินไปอาจทาให้ทางเดินหายใจของผูปวย burn ได้
- 25. Nebulization : วิธการทาความชืนแบบ ทาให้น้ ากลายเป็ นละออง
ี ้
เล็กๆแขวนลอยไปกับอากาศ อากาศทีมละอองน้ าแขวนลอยอยูน้ี เรียกว่า
่ ี ่
Aerosol ซึงสามารถมองเห็นเป็ นควันขาวๆ เครืองมือทีผลิต Aerosol
่ ่ ่
ทีแพร่หลายมากทีสุดคือ Jet nebulizer แบ่งเป็ น 3 ประเภท คือ
่ ่
1. Small volume nebulizer (Hand - held
nebulizer)
ข้อบ่งชี้ : ใช้ในกรณีทตองการให้ยาขยายหลอดลมหรือยาอื่นๆโดยตรง หรือ
่ี ้
ต้องการให้ความชุมแก่ทางเดินหายใจ ทาให้เสมหะเหนียวน้อยลง ถูกขับออก
่
ได้งาย
่
การใช้ Small volume การใช้ Small volume
nebulizer nebulizer
ผ่าน mouth piece ผ่าน face mask
- 26. การใช้ Small volume
nebulizer
ผ่าน t – piece
การทาความสะอาด
่ ้ ่
อุปกรณ์พนยาแต่ละชุดควรใช้ในผูปวยเพียง 1 ราย ให้เปลียนและทาความ
่
สะอาดทุกๆ 24 ชัวโมง โดยล้างอุปกรณ์ทุกชินให้สะอาด แล้วทาให้แห้ง
่ ้
ก่อนนาไปอบแก๊ส
- 27. 2.Large - volume jet nebulizer
ข้อบ่งชี้ : Large - volume jet nebulizer เป็ นเครืองมือทีผลิตละออง
่ ่
น้ าได้อย่างต่อเนื่องตลอดเวลา ทาให้ทางเดินหายใจชุมชืนอยูเสมอ มักใช้รวมกับ
่ ่ ่ ่
การให้ออกซิเจนแบบต่างๆ เช่น oxygen box, T - piece,
การทาความสะอาด ทาแบบเดียวกับ Small
tracheotomy mask เป็ นต้น
volume nebulizer ทุกๆ 24 ชัวโมง ่
ข้อควรระวัง
อาจมีเชือโรคปนเปื้อนได้ ถ้าดูแลเรืองความ
้ ่
สะอาดไม่ดพอถ้ามีน้ าทีกลันตัวค้างใน
ี ่ ่
Corrugated tube มากๆจะทาให้แก๊ส
้ ่
ไปถึงตัวผูปวยลดลงจึงควรหมันเทน้ าทีคางใน
่ ่ ้
corrugated tube ออก ระวังอย่าให้น้ า
ไหลย้อนกลับไปยังภาชนะทีใส่น้ าหรือไหลลง
่
้ ่
ผูปวย
- 28. ั ้ ่ ่
3.Ultrasonic nebulizer : ใช้กบผูปวยทีมเี สมหะเหนียว ขับ
เสมหะไม่ออกหลังจากใช้แบบ Small - volume jet nebulizer
หรือ Large - volume jet nebulizer แล้วไม่ดขน
ี ้ึ
Ultrasonic nebulizer
- 29. อุปกรณ์ ที่ใช้ต่อกับผูป่วย ( Oxygen therapy device )
้
Oxygen therapy device เป็ นอุปกรณ์บาบัดออกซิเจนส่วนทีต่อกับ
่
้ ่
ผูปวยโดยตรงสามารถแบ่งประเภทการใช้งานได้ ดังนี้
อุปกรณ์ ที่ให้ออกซิเจนผ่านทางจมูกและทางปาก ได้แก่
Nasal cannula
Simple mask
Partial rebreathing mask
Non - Partial rebreathing mask
Ventury mask
Oxygen hood or Box
อุปกรณ์ ที่ให้ออกซิเจนผ่านทาง Endothacheal or
Tracheostomy tube
T – piece
Tracheostomy mask
- 30. ตารางแสดงความเข้มข้นของ Oxygen ( FIO2 ) ที่ได้โดยประมาณเมื่อใช้ Oxygen therapy
อุปกรณ์ อัdevice ชนิดต่างๆ จน ( LPM )
ตราการไหลของออกซิเ FIO2 โดยประมาณ
1 0.24
2 0.28
Nasal cannula 3 0.31
4 0.34
5 0.37
6 0.40
6 0.35
Simple mask 7 0.40
8 0.48
9 0.50
10 0.55
6 0.35
7 0.40
Partial rebreathing mask 8 0.45
9 0.50
10 0.60
Non - Partial rebreathing mask > 10 0.95 + 0.05
T – piece 15 0.7 - 1
Tracheostomy tube 15 0.45 – 0.6
Oxygen hood or Box 7 - 15 0.3 – 0.7
- 31. สรุป
ิ ่ ั ้ ่
แผนภูมแสดงระบบการส่งออกซิเจนเพือนาไปใช้กบผูปวยไม่วาจะเป็ น
่
้ ่ ่
ผูปวยทีใช้เครืองช่วยหายใจ หรือไม่ใช้เครืองช่วยหายใจก็ตาม
่ ่
Oxygen
O2 Humidifier
Flow meter therapy
0 – 15 LPM Nebulizer
device
แหล่งกาเนิด Pressure O2
ออกซิเจน regulator 50 Psi
Respirator Endothacheal tube