SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  34
Télécharger pour lire hors ligne
e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷1
   “
k|sf]k–1fgdfnf–^



         e'O“rfnf]
tyf hf]lvd Go"gLs/0f




             /fdrGb| Gof}kfg]




                   k|sfzs


                      e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷2
                         “
s[lt            M e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f
                     “

n]vs            M /fdrGb| Gof}kfg]

k|sfzs          M jftfj/0f tyf afn ;/f]sf/ ;+:yf–g]kfn               (ECO-Nepal)

;jf{lwsf/       M k|sfzsdf ;'/lIft

;+:s/0f         M k|yd, c;f/ @)^$

;ªVof          M @,))) k|lt

cfj/0f l8hfOg M /d]z bfxfn

d'b|s           M lszf]/ ckm;]6 k|; -k|f=_ ln=, kmf]g M $#%!)$$
                                 ]

d"No            M ?= %)÷–


ISBN            : 978-99946-927-6-7



 k|sf]ksf] hf]lvd Go"gLs/0f tyf k|sf]ksf] ;fdgf ug]{ ;fd'bflos Ifdtf
 clej[l4sf nflu ;r]tg cleofgcGtu{t k|sf]k–1fgdfnf k|sfzgdf
 cf+lzs ¿kdf cfly{s ;xof]u ug]{ lgDg ;fem]bf/ ;+:yfx¿k|lt Osf]–g]kfn
 xflb{s cfef/ JoQm ub{5 M


               PS;gP8 g]kfn                         cS;kmfd hLaL g]kfn
               kf]= a= g+= ^@%&, sf7df8f}+, g]kfn   kf]= a= g+= @%)), sf7df8f}+, g]kfn
               kmf]gM $$#^$&&                       kmf]gM %%@)%*^
               kmofS;M (&&–!–$$!(&!*               kmofS;M (&&–!–%%@#!(&
               j]e;fO6M www.actionaid.org/nepal     j]e;fO6M www.oxfam.org.uk

                                          e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷3
                                             “
k|sfzssf] egfO
g]kfn ljZjsf b'O{ ;o d'nsdWo] e'Orfnf]sf] hf]lvdsf] P3f/f}F :yfgdf /x]sf] 5
                             '               F
eg] sf7df8f}+ pkTosf ljZjsf hf]lvdk"0f{ bz ;x/dWo]df k5{ . blIf0ftkm{ /x]sf]
OlG8og Kn]6 gfd lbOPsf] e"ueL{o r§fg pQ/tkm{ /x]sf] ltAa]ltog r§fgleq
3':g] qmd rln/x]sf] sf/0faf6 oxfFsf] e"ue{ cl:y/ /x]sfn] klg e'Orfnf]sf]
                                                                       F
hf]lvd /x]sf] lj1fx?sf] egfO /x]sf] 5 .
g]kfnsf] P]ltxfl;s ljZn]if0f cg';f/ x/]s &) b]lv Ps ;o jif{sf] aLrdf 7"nf]
e'Orfnf] hfg] u/]sf 5 . !(() ;fndf uPsf] dxfe"sDkkl5 @)$% ;fndf
     F
k"jL{ g]kfnsf] pbok'/ glhs} s]Gb|ljGb' eP/ uPsf] e'Orfnf] g} o;aLrsf] 7"nf]
                                                     F
e'Orfnf] xf] . t/ e"ue{ljbx?sf cg';f/ ;f] e'Orfnf] dWod:t/sf] dfq ePsfn]
     F                                           F
s'g} klg lbg g]kfndf dxfe"sDk hfg] ;Defjgf /x]sf] 5 . olb clxn]s}
cj:yfdf !(() ;fns} Ifdtfsf] e'Orfnf] uof] eg]] sf7df8f}+ pkTosfdf ;a}eGbf
                                           F
a9L Iflt x'g] cg'dfg ul/Psf] 5 .
s'g ;dodf sqf] Ifdtfsf] e'Orfnf] hfG5 eg]/ cg'dfg ug{ ;lsFbg, g t o;sf]
                                     F                         }
k"j;rgf g} k|fKt x'G5 . e'Orfnf] hfg] ;do / To;sf] ljgfzsf/L zlQmsf af/]df
    { "                          F
k"j{ hfgsf/L lng g;lsg] x'gfn] g} o;nfO{ ljgfzsf/L k|sf]k dflgPsf] xf] . o;
cj:yfdf xfdLn] e"sDkk|lt/f]wL k|ljlwsf] k|of]u u/]/ 3/ agfpg], 3/leqsf
;/;fdfg e'Orfnf] hfFbf xlNnP/ gn8g] u/L /fVg], cfkTsfnLg emf]nf tof/
               F
u/L To;df cfkTsfndf rflxg] j:t' /fVg], e'Orfnf] hfFbf kl/jf/sf ;b:o /
                                               F
5/l5d]snfO{ ;'/lIft /xg] ljlw l;sfpg] tyf ;'/lIft :yfgsf] klxrfg u/L
;fd'bflos ?kdf ;d]t k"jtof/L ug]{ k|of; ug'{ k5{ . xfdLn] la;{g gx'g] oyfy{
                           {
s] xf] eg] e'Orfnf]n] dflg; dfb}g t/ dflg;n] agfPsf ;+/rgf elTsFbf To;df
                 F                     {
k/]/ dflg; d5{g . To;}n] ;s];Dd alnof ;+/rgf lgdf{0f ug'{ g} e'Orfnf]sf]
                                                                       F
hf]lvd Go"gLs/0fsf] dxTjk"0f{ sfd xf] .
e'Orfnf] / o;af6 x'g] Iflt Go"gLs/0fsf af/]df hlt rrf{ u/] klg sd} x'G5 .
     F
oBlk xfdLn] o; z[ªvnfdf e'Orfnf]af/] ;fdfGo hfgsf/L lbg] k|of; u/]sf
                                        F
5f}F . o; k|of;nfO{ n]vs /fdrGb| Gof}kfg]n] ;fy{s agfpg' ePsf] dx;";
xfdLn] u/]sf 5f}F . n]vssf] o; b]gn] k|sf]k Joj:yfkgsf sfo{df ;lqmo /x]sf
;ª3;+:yf, ;fdflhs sfo{stf{ / ;d'bfonfO{ yf]/} dfq ;xof]u ug{ ;sof] eg]
klg xfdLn] u/]sf] o; k|of;n] ;fy{stf k|fKt u/]sf] 7fGg]5f}F .
k|sf]k 1ffgdfnfsf x/]s z[ªvnf ;/n efiffdf k|:t't ug{ ;kmn n]vs Gof}kfg]
                               
;lxt o;nfO{ k|sflzt ug{ k|/0ff k|bfg ug]{ PS;gP8 g]kfnsf l;lgo/ lydln8/
                                   ]
Zofd;'Gb/ 1fjfnL / cS;kmfd hLaL g]kfnsf sfo{qmd ;+of]hs lji0f'k;fb v/]n
                                                                  |
tyf o;sf] z'4fz'l4 / ;fh;Hhfdf ;xof]u ug]{ Osf]–g]kfnsf ;a} ;xofqLk|lt
wGojfb JoQm ub{5f}F .
                                                            Osf]–g]kfn
                                                          ECO-Nepal]
                                      e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷4
                                         “
ljifo;"rL
 e'Orfnf]sf] kl/ro tyf o;af/]sf] e|d
    “                                                      %–*
    k[i7e"ld                                       %
    e'Orfnf]sf] cy{
          “                                        ^
    e'Orfnf];DaGwL e|fds wf/0ff
        “                                          ^
    e|fds wf/0ffdflysf] ljZjf; / c;/               *

 e'Orfnf hfg] sf/0f / k|sf/
    “                                                     (–!@
    g]kfndf e'Orfnf] hfg] sf/0f
                “                                   (
    e'Orfnf]sf] Ifdtf
        “                                          !)
    e'Orfnf]sf] k|sf/
          “                                        !!
    e'Orfnf]sf] clen]vg
            “                                      !@
 e'Orfnf]sf] Oltxf;
    “                                                    !#–!%
    e'Orfnf]sf] pTklQ
        “                                         !#
    ljZjdf uPsf e'Orfnf]
                     “                            !#
    g]kfndf e'Orfnf]sf] Oltxf;
                “                                 !%
e'Orfnf]sf] hf]lvd tyf k"jtof/L
   “                      {                              !&–@#
    e"sDkLo hf]lvdsf sf/0f                        !&
    hf]lvd Go"gLs/0f tyf k"jtof/L
                            {                     !*
    cfGtl/s k"jtof/L
                {                                 @!
    e'Orfnf] uPdf ckgfpg' kg]{ zts{tf
        “                                         @#

kLl8tsf] p4f/ tyf /fxt Joj:yfkg                          @%–#!
    e'Orfnf] /f]lsgf;fy ug]{ p4f/
       “                                          @%
    p4f/ sfo{sf] juL{s/0f / Joj:yfkg              @^
pk;+xf/                                                      #!

                                  e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷5
                                     “
e'Orfnf]sf] kl/ro tyf o;af/]sf] e|d
        “

k[i7e"ld
k[YjLsf] aflx/L ;txdf x'g] sDkg g} e'Orfnf]] xf] . w]/} ;fgf] :t/sf] e'Orfnf]
                                            F                              F
k[YjLdf lg/Gt/ uO/xg] eP klg dflg;n] yfxf kfpg] sDkgsf] ;ªVof sd}
x'G5 . dflg;n]] ;fdfGotof rf/ l/S6/:s]neGbf dflysf] e'Orfnf]sf] dfq cg'ej
                                                             F
u5{ . zlQmzfnL e'Orfnf] slxn]sfxLF dfq hfg] eP klg of] Hofb} ljgfzsf/L
                      F
x'G5 . !(() ;fn df3 @ ut] lbpF;f] @ ah]/ !% ldg]6df uPsf] *=# l/S6/:s]nsf]
e'Orfnf] cfw'lgs g]kfnsf] ljgfzsf/L e'Orfnf] dflgG5 . To; e'Orfnf]df k/L
      F                                       F                      F
g]kfndf *,%!( hgfsf] Hofg uPsf] lyof] eg] nfvf}F dflg; 3fOt] / 3/af/ljxLg
ePsf lyP .
@)$% ;fn ebf} % ut] pbok'/ lhNnfsf] d'sRr] eGg] 7fpFdf s]Gb|laGb' ePsf]
                                                {'
^=* l/s6/:s]nsf] e'Orfnf]nfO{ klg ljgfzsf/L dflgP klg of] dWod:t/sf]
                              F
e'Orfnf] lyof] . ;f] e'Orfnf]df k/L k"jf{~rnsf] w/fgdf dfq &!( hgfsf] Hofg
    F                     F
uPsf] lyof] . To; e'Orfnf]df g]kfne/ ()) dflg;sf] d[To' ePsf] tYofªs
                            F
kfOG5 .
e'Orfnf] nfdf] ;dodf hfg] 36gf ePsfn] o;n] af9L, klx/f], x'/Latf;,
        F
cfunfuLn] h:tf] ;w}el/ b'Mv lbFbg, t/ o;n] k[YjLdf PsfPs txNsf dRrfP/
                        F            }
hgwgsf] Jofks Iflt u5{ . af9L, klx/f], x'/Latf;, cfunfuLnufotsf k|sf]kn]
h:t} s'g} k"j;ªst gb]vfOsg PSsf;L hfg] ePsf]n] klg e'Orfnf]n] Hofbf Iflt
              {     ]                                          F
ug]{ u/]sf] xf] .
e'Orfnf] cfkm}df k|sf]k eg] xf]Og . e'Orfnf]n] g} dflg; dfb}g, g t 3fOt] g}
          F     F                         F                      {
agfpFb5 . o;sf] ljkl/t e'Odf PsfPs sDkg x'bf dflg;n] agfPsf 3/,
                                F                      F
lah'nL tyf 6]lnkmf]g ljt/0fsf nflu ufl8Psf vDaf / n67f, k'n, cflb sdhf]/
;+/rgf tyf ef}lts k"jf{wf/x¿ eTsG5 . o;/L eTs]sf cjz]ifdf lslrP/
dflg; d5{g, 3fOt] x'G5g, wgdfn k'l/P/ jf lylrP/ gi6 x'G5 / k|sf]ksf]
cj:yf pTkGg x'G5 .
k[YjLsf] ;txaf6 xhf/f}F lsnf]ld6/leq e"ue{df x'g] ljleGg ultljlw tyf k|ltlqmofsf
sf/0f e'Orfnf] pTkGg x'G5 . e'Orfnf] pTkGg x'g] sf/0fdf Hjfnfd'vL lj:kmf]6
            F                      F
klg Ps xf] . e"ue{sf] leqL efudf w]/} tftf] x'g] ePsfn] ToxfF 9'ªuf–df6f];d]t
                                                                   
klUnP/ plDn/x]sf] n]bf]sf] ¿kdf /xG5, h;nfO{ DofUdf elgG5 . emf]n DofUdfnfO{
To;dfly t}l/Psf r§fgn] lyRb5, h;af6 DofUdfdf rfk kl//x]sf] x'G5 . o;/L
kg]{ rfkdf j[l4 x'b} uPdf n]bf] kbfy{sf] ¿kdf /x]sf] DofUdfn] lgsf; vf]Hb5 /
                  F

                                         e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷6
                                            “
sdhf]/ e"efu x'b} dflylt/ lg:sG5 . sdhf]/ e"efu eP/ aflx/ lg:sg] qmddf
                  F
DofUdf tLj| j]udf aflx/ lg:s]/ lj:kmf]6 x'G5, h;nfO{ Hjfnfd'vL elgG5 . o;/L
7"nf] zlQmsf ;fy Hjfnfd'vL k'm6bf ;txdf sDkg eP/ e'Orfnf] hfG5 .
                                                           F
To;}u/L k[YjLsf] leqL dWoefult/ ljleGg cfsf/sf 7"nf r§fgx¿ /x]sf x'G5g .
k[YjLsf] e"ue{leq /x]sf tL r§fg ultzLn cj:yfdf /x]sf x'G5g . ultzLn
cj:yfdf /x]sf r§fg ha Pscfk;df 3':5g, 7f]lSsG5g jf 5'l' §G5g ta ToxfF
7"nf] zlQm k}bf x'G5 / k|:km'l6t x'g lgsf; vf]Hg] qmddf sdhf]/ ;tx x'b} aflx/
                                                                     F
lg:sG5 . ToxL zlQm aflx/ lg:sg] qmddf e";txdf sDkg k}bf eP/ e'Orfnf]    F
hfG5 . o;sf cnfjf cf0fljs e§L tyf cf0fljs z:q–c:qsf] lj:kmf]6af6 klg
k[YjLsf] ;txdf sDkg eP/ e'Orfnf] hfg] u5{ .
                                  F
oxfF xfdLn] s] a'‰g' h¿/L 5 eg] ;–;fgf e'Orfnf] lgoldt ¿kdf uO/x] klg
                                               F
ljgfzsf/L e'Orfnf] nfdf] ;dodf hfG5 / w/ftn kmf6]/, dflg;åf/f agfOPsf
                F
3/, uf]7, :s"n, ;fj{hlgs ejg, lah'nLsf vDaf cflb eTs]/ / 9n]/ hgwgsf]
Jofks Iflt u5{ .

e'O“rfnf]sf] cy{ <
xfdLn] l:y/ /x]sf] cg'ej ul//x]sf] k[YjLsf] ;txdf PsfPs cfpg] s'g} klg
lsl;dsf] sDkgnfO{ e'Orfnf] elgG5 . g]kfn k|1f k|lti7fgsf] a[xt g]kfnL
                         F
zAbsf]if tyf x]dfªu/fh clwsf/Lsf] k|wfg;DkfbsTjdf ljBfyL{ k|sfzgåf/f
k|sflzt k|of]ufTds g]kfnL zAbsf]ifcg';f/ crfgs e'OF xlNng] k|lqmofnfO{
e'Orfnf] jf e"sDk elgPsf] 5 . lgDg ;dLs/0fn] e'Orfnf]nfO{ cem :ki6 kf5{ M
    F                                              F
          e" -e'OF jf hldg_ + rfnf] -rNg' jf xNng'_ = e'Orfnf]
                                                         F
          To;}u/L, e" -e'O_ + sDk -sfKg'_ = e'Orfnf]
                           F                   F
o;k|sf/ hldg xlNng] jf sDkg x'g] k|lqmofnfO{ g} e'Orfnf] jf e"sDk elgG5 .
                                                     F
k|sf]ksf cGo 36gfsf t'ngfdf e'Orfnf] cToGt} zlQmzfnL / ljgfzsf/L x'G5 .
                                  F
slt zlQmsf] e'Orfnf] slxn], s'g ;dodf / s;/L hfG5 eg]/ cg'dfg ug{
                  F
;lsFbg . jt{dfg ;dosf] cfw'lgs k|ljlwn] ;d]t e'Orfnf]sf] k"j;rgf k|fKt ug]{
      }                                          F          { "
ljlw kQf nufpg ;s]sf] 5}g . e'Orfnf] hfg] ;do / To;sf] zlQmsf af/]df
                                    F
cufl8 g} hfgsf/L x'g] k|ljlwsf] ljsf; geP;Dd o;af6 7"nf] hgwgsf] Iflt
x'g] ;Defjgf /lx/xg] x'G5 . To;}n] lj1fgsf] pRr k|ljlwo'Qm ljZjsf] ;Dk"0f{
;dfh;d]t ;b}j e'Orfnf]sf sf/0f pTkGg x'g] k|sf]kaf6 ;Gq:t /x]sf] 5 .
                      F
e'Orfnf];DaGwL e|fds wf/0ff
   “
e'Orfnf] hfg] qmd jt{dfg o'uaf6 k|f/De ePsf] xf]Og . k[YjLsf] pTklQ ePb]lv
   F
g} e'Orfnf] uO/x]sf] 5 . To;}n] kf}/fl0fs sfndf ;d]t e'Orfnf] hfg] tYosf]
      F                                                  F
                                       e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷7
                                          “
cg'el" taf6 dflg; aflx/ lyPg . e"ue{zf:qLx¿sf cg';f/ cflbdsfndf k[YjLdf
w]/} 7"nf] e'Orfnf] hfg] uYof]{ . ljzfn e'Orfnf] hfFbf k[YjLsf] ef}uf]lns :j¿k;d]t
               F                           F
kl/jt{g x'GYof] . t/ dfgjsf] pTklQsfndf af}l4s Ifdtfsf] ljsf; eOg;s]sf
sf/0f e'Orfnfsf] tYofªs gePsf] x'g ;S5 . w]/} k6s 7"N7"nf e'Orfnf] hfg]
             F                                                              F
qmdd} % s/f]8 jif{ klxn] uPsf] k|nosf/L e'Orfnf]af6 blIf0f Pl;ofsf] e"If]q
                                                  F
6]ly; ;fu/af6 p7]/ ;u/dfyf ag]sf] cWoogaf6 e]l6Psf] lj1x¿sf] egfO 5 .
k|frLg sfndf dflg; hªunL cj:yfd} /x]sf] tyf hg;ªVof yf]/} ePsf] /
cfhsf] h:tf] ef}lts k"jf{wf/sf] ljsf; klg gePsfn] e'Orfnf]af6 x'g] hgwgsf]
                                                             F
Iflt klg t'ngfTds¿kdf yf]/} g} x'GYof] . cWoog cg';Gwfgsf cfwf/ gePsf
sf/0f tTsfnLg dflg;n] O{Zj/sf] >fk jf k[YjL af]Sg] df5f jf s5'jfn] sfFw
km]bf{ k[YjL xlNnPsf] cg'dfg u/]sf] x'gk5{ . To;}n] cfh klg xfd|f ufpF3/df
                                             '
afnaflnsfnfO{ k/Dk/fut ¿kdf rNb} cfPsf unt syf ;'gfP/ e|fds lzIff
lbg] k|rng sfod} 5 . h;n] u|fdL0f e]udf e'Orfnf]sf] k|sf]kk|lt ;r]t eP/
                                                     F
Iflt Go"gLs/0f ug]{ sfo{df cj/f]w v8f u/]sf] 5 . To;}n] e'Orfnf] hfg] k/Dk/fut
                                                                F
¿kdf rNb} cfPsf lgDg syg ;To xf]Ogg eGg] a'‰g' h¿/L 5 M
         yfnh:tf] r]K6f] k[YjL ;fu/dfly cl8Psf] 5 . o;nfO{ ;d'bsf 7"nf df5f
                                                                        |
         jf uf]xLn] rf/;'/df a;]/ af]ssf 5g . tL hgfj/ yfs]/ r6k6fpFbf k[YjL
                                        ]
         xlNnP/ e'Orfnf] hfG5 eGg] ljZjf; k|frLg dflg;n] u¥of] / o:t} syf
                     F
         cfh klg ;'Gg kfOG5 .
         ;fu/df /x]sf 7"N7"nf s5'jfdfly pleP/ rf/j6f xfQLn] k[YjLnfO{ cfˆgf]
         sfFwdf af]ls/x]sf 5g . xfQL un]/ ;do–;dodf sfFw km]5g . To;a]nf{
         k[YjL xlNnP/ e'Orfnf] hfg] syf klg ufpF3/df ;'Gg kfOG5 .
                            F
         k[YjLnfO{ z]ifgfun] af]ssf] 5 / To;n] cfˆgf] z/L/ xNnfpFbf k[YjL
                                     ]
         xlNnP/ e'Orfnf] hfG5 eg]/ klg syf ;'gfpg] k|rng 5 .
                       F
k/Dk/fut ¿kdf dflg;n] h]h:tf cg'dfg u/] klg e";tx xlNng] k|lqmof g}
e'Orfnf] xf] eGg] s'/f rfxLF ;To xf] . To; ;dodf 1fgsf] cefj sf/0f dflg;n]
     F
cg'dfg dfq u/]sf] x'gk5{ .'
k|frLg sfndf ljsl;t ePsf To:tf wf/0ffnfO{ q'6Lk"0f{ elgxfNg' klg x'bg .         F }
cWoog–cg';Gwfg x'g g;s]sf] clzlIft ;dodf dflg;n] o:t} sNkgf ug'afx]s          {
csf]{ ljsNk lyPg . t/ clxn] ljZjdf dflg;n] csNkgLo pGglt u/]sf] 5 . 1fg–
lj1fgsf If]qdf pRr:t/sf] ljsf; ePsf] 5 . o; cj:yfdf xfdLn] k|frLgsfndf
ul/Psf tL cg'dfg 7Ls x'g jf xf]Ogg eg]/ ljZn]if0f ug'{ cfjZos 5 .
dfly pNn]v ul/Psf k|frLg wf/0ff e|fds / unt ePsf] tYonfO{ o;/L k'li6 ug{
;lsG5 M
       k[YjL ;d'bdfly t}l/Psf] 5}g, of] ;f}od08nsf u|xx¿sf] u'¿Tjfsif{0f
                 |                          {
                                          e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷8
                                             “
ansf cfwf/df z"Go cfsfzdf 3'ld/x]sf] 5 .
       k[YjL r]K6f] 5}g, of] t pQ/L w|j cln sf]N6f] k/]sf] es'08f]h:tf] uf]nf] 5 .
                                      '
       O{Zj/ l/;fP/ k[YjLsf] w/ftn xlNng] xf]Og, of] t e"ue{sf] agf]6sf]
       cj:yfåf/f ToxfF rNg] ljleGg ultljlwaf6 pTkGg zlQm aflx/ lg:sFbf
       k[YjLsf] ;tx xlNnP/ e'Orfnf] hfG5 .
                                  F
o;af6 xfdLn] s] a'‰g'k5{ eg], e'Orfnf] lgtfGt k|fs[lts sf/0fn] hfG5 . o;df
                                    F
O{Zj/, ;d'b,| df5f, s5'jf, xfQL, z]ifgfu cflb s'g} h}ljs k|f0fLsf] xft 5}g .
e|fds wf/0fdflysf] ljZjf; / c;/
e'Orfnf] b}jL zlQmsf sf/0f hfG5 eGg] k/Dk/fut dfGotfsf sf/0f To;af6
    F
aRg} ;lsFbg eGg] e|d ;dfhdf ljBdfg /x]sf] kfOG5 . e'Orfnf] O{Zj/Lo sf/0fn]
            }                                            F
hfG5 eGg] e|ds} sf/0f ljZjsf clwsf+z ;dfhdf o;af6 aRg ckgfpg'kg]{
zts{tf tyf pkfotkm{ w]/sf] Wofg hfg ;s]sf] 5}g . e'Orfnf] Ps lsl;dsf]
                          }                                F
e"ueL{o 36gf xf] h;sf] k|efj k[YjLsf] ;tx;Dd k5{ / o;af6 x'g] Iflt k"/} /f]Sg
g;lsP klg x'g;Sg] Iflt 36fpg] pkfo ug{ ;lsG5 eGg] wf/0ff / ;fx;sf]
ljsf; ePdf e'Orfnf]sf] k|sf]kaf6 aRg ;lsG5 . t/ cem} klg o; k|fs[lts
                  F
36gfk|lt /x]sf] unt / e|fds ljrf/ g} hf]lvd Go"gLs/0fsf] k|dv tuf/f] ag]sf]
                                                               '
kfOG5 .
To;}n] e'Orfnf] hfg] ;DaGwdf ;dfhdf JofKt k/Dk/fut e|fds wf/0ffnfO{
          F
Tofu]/ xfd|f 3/, ljBfno jf cGo ef}lts ;+/rgf ;se/ e'Orfnf]af6 geTsg]
                                                             F
k|ljlw / ;'ema'emaf6 lgdf{0f ug'k5{ . ;a}eGbf klxn] e'Orfnf] hfg;Sg] sf/0f
                                {                      F
yfxf kfpg'k5{ / To;cg'¿k ;'/Iffsf pkfo ckgfpg'k5{ . t/ O{Zj/Lo zlQmsf
sf/0fn] jf df5f, s5'jf jf xfQLn] af]ssf] k[YjL ltgn] sfFw km]bf{ jf tL hgfj/
                                       ]
r6k6fpFbf e'Orfnf] hfG5 eGg] unt wf/0ffnfO{ TofUg'k5{ .
               F




                                         e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷9
                                            “
e'Orfnf] hfg] sf/0f / k|sf/
     “
k[YjLsf] ;tx ;fdfGotof l:y/ / crn /x]sf] x'G5 . t/ ;txb]lv ;of}F lsnf]ld6/
leqsf] e"ueL{o v08 rnfodfg x'G5 . w]/} rfk / bafasf sf/0f ;of}F lsnf]ld6/
leq xhf/f}F l8u|L ;]G6Lu|8 tfkdf aln/x]sf] n]bf] otfplt 3'ld/x]sf] x'G5, h;nfO{
                          ]
DofUdf elgG5 . ToxL DofUdfdfly 7"nf7"nf r§fg t}l//x]sf x'G5g . To;/L
t}l/Psf r§fg Pscfk;df 3':bf jf 5'l§Fbf DofUdf dflylt/ cfpFb5 . To:tf]
cj:yfdf xfdLn] sNkg} ug{g;Sg] zlQm pTkGg x'G5 . ToxL zlQmsf] bafa
;tx;Dd cfOk'Ub5 / sDkg k}bf x'G5 .
e"ue{df /x]sf] DofUdf a]u;fy rNbf To;n] aflx/lt/ cfpg] sdnf] :yfg e]6df      ]
7"nf] lj:kmf]6;fy aflx/ Hjfnfd'vLsf ¿kdf lg:sG5 . o;/L Hjfnfd'vLsf]
lj:kmf]6 x'bf klg 7"nf] zlQm pT;h{g eP/ k[YjLsf] ;txdf sDkg k}bf x'G5 /
              F
e'Orfnf] hfG5 .
      F
e'Orfnf] hfg] dfgjLo sf/0f klg b]vf kg{ yfn]sf 5g . 7"nf vfgLaf6 kmnfd,
        F
sf]Onf, t]n cflb pTvgg ubf{ tL j:t'n] cf]u6]sf] 7fpF vfnL x'G5 . To; vfnL
7fpFdf leqL ;txsf] DofUdf lg:sg ;lhnf] x'g] jf aflx/L hldg efl:;g] qmddf
;tx xlNnP/ e'Orfnf] hfg] u/]sf] 5 . o;/L hfg] e'Orfnf]sf] ljgfzsf/L Ifdtf
                    F                                    F
eg] k|fs[lts sf/0faf6 hfg] e'Orfnf]sf] t'ngfdf guGo g} x'G5 .
                                  F
o;sf cltl/Qm cf0fljs xltof/sf] k/LIf0f ubf{ klg To;n] e";txdf sDkg k}bf
u5{ . ljgfzsf/L ¿ksf ljzfn klx/f] hfFbf klx/f] uPsf] :yfg 5]p5fpsf]
a;f]af; If]qsf] hldg xlNnFbf klg e'Orfnf]af6 x'gh:t} gf]S;fg x'g;S5 .
                                        F              ]
e'Orfnf] hfg] cGo sf/0f h]h:tf eP klg e"ue{leqsf rnfodfg Kn]6sf]
          F
ultzLntf / Hjfnfd'vL lj:kmf]6 g} k|dv e'sDkLo sf/0f x'g . o;/L hfg]
                                          '
e'Orfnf]sf] Ifdtf ljleGg :t/sf] x'G5 . sltko e'Orfnf] uPsf] xfdLn] yfxf g}
    F                                                F
kfpFbgf}F . ljz]ifu/L $ l/S6/:s]neGbf dflysf] e'Orfnf] dfq xfdLn] yfxf kfpFb5f}F .
            }                                    F

g]kfndf e'OFrfnf] hfg] sf/0f
g]kfnsf] ef}ule{s :j¿k Hjfnfd'vL hfg] lsl;dsf] gePsf] ljz]if1x¿n] lgisif{
lgsfn]sf 5g . To;}n] g]kfn / l5d]sL d'ns ef/t tyf rLgsf] g]kfnL ;Ldf
                                             '
If]qdf Hjfnfd'vL lj:kmf]6af6 e'Orfnf] hfg] s'g} cfwf/ /x]sf] 5}g . xfn;Ddsf
                                 F
cWoog tyf cg';Gwfgcg';f/ o; If]qdf e"ueL{o r§fgdf /x]sf] ultzLntfs}
sf/0f e'Orfnf] hfg]u/]sf] kfOPsf] 5 .
          F
e"ue{df /x]sf o:tf r§fgnfO{ 6]S6f]lgs Kn]6 eg]/ j}1flgs gfdfs/0f ul/Psf]
5 . oL Kn]6 cfk;df 3':bf, 3if{0f x'bf jf ljkl/t lbzftkm{ 5'l§Fbf ToxfFaf6 ljzfn
                                   F
                                        e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷10
                                           “
zlQm pTkGg x'G5 . To;/L lg:s]sf] zlQm k[YjLsf] ;txtkm{ x'lQP/ cfpFbf sDkg
k}bf eP/ e'Orfnf] hfG5 .
                F
g]kfndf blIf0ftkm{ /x]sf]] OlG8og tyf pQ/tkm{ /x]sf]] ltAa]ltog Kn]6sf]aLr x'g]
3if{0f jf ljR5]bgh:tf cGtlqm{ofsf sf/0f e'Orfnf] hfg]u/]sf] e"ue{ljbx¿sf]
                                               F
egfO /x]sf] 5 . sl/a ;f9] rf/ s/f]8 jif{klxn] OlG8og Kn]6 / o'/l] ;og elgg]
ltAa]ltog Kn]6 cfk;df 7f]lSsP/ cfPsf] ljzfn e'Orfnf]af6 6]ly; ;fu/
                                                         F
ePsf] 7fpFdf clxn]sf] lxdfno kj{tsf] pTklQ ePsf] lj1x¿sf] egfO 5 .
g]kfnsf] blIf0ftkm{ /x]sf] ef/tLo Kn]6 @=% ;]lG6ld6/ k|ltjif{sf b/n] pQ/tkm{
/x]sf] ltAa]ltog Kn]6leq 3':g] u/]sf] 5 . o;/L Kn]6 Pscfk;df 3':bf k[YjLsf]
aflx/L ;tx klg v'DrFb} hfG5 . of] k|lqmof lg/Gt/ rln/xg] xf] eg] kfFr ;o
jif{df g]kfnsf] e"ld !) ld6/;Dd v'Drg] cg'dfg ul/Psf] 5 . o;/L v'lDrPsf]
;tx Ps}k6s wl:;of] eg] * l/S6/:s]neGbf dflysf] zlQmePsf] e'Orfnf]        F
hfg;S5 . o;k|sf/ OlG8og / ltAa]ltog 6]S6f]lgs Kn]6sf] ultzLntf g}
g]kfndf e'Orfnf] hfg] k|dv sf/0f dfGg ;lsG5 .
              F              '
e'Orfnf]sf] Ifdtf
   “
k[YjLdf e'Orfnf] guPsf] ;do g} x'bg . e"ueL{o ultzLntf lgoldt ¿kdf
              F                      F }
rln/xg] ePsfn] e'Orfnf] klg lgoldt ¿kdf uO/x]sf] x'G5 . ;fdfGotof b'O{
                        F
l/S6/:s]n;Ddsf] e'Orfnf] Ps 306fdf !^) j6f hfg]u/]sf] cg'dfg e"ue{ljbx¿sf]
                      F
/x]sf] kfOG5 .
lgoldt ¿kdf uO/xg] Ps jf b'O{ l/S6/:s]nsf] e'Orfnf] xfdLn] yfxf kfpg
                                                       F
;Sb}gf}F . ;fdfGotof #=% l/s6/:s]nsf] e'Orfnf] ;fdfGo cj:yfdf /x]sf] dflg;n]
                                         F
yfxf kfpg ;S5 . eL8ef8 jf sfddf Jo:t dflg;n] t $ l/S6/:s]nsf]
e'Orfnf] klg yfxf kfpg d'l:sn k5{ . o:tf ;fgf e'Orfnf]af6 vf;} Iflt gx'g]
     F                                                   F
ePsfn] klg dflg;n] Totflt/ vf;} Wofg lbPsf] x'bg . F }
;fdfGotof $=% l/S6/ :s]nsf] e'Orfnf]n] 3/uf]7 jf ;fwf/0f ;+/rgfdf yf]/}
                                   F
dfq Iflt k'¥ofpg] ;Defjgf /xG5 . e"ue{af6 pTkGg x'g] zlQmsf cfwf/df
e'Orfnf]sf] Ifdtf a9b} hfG5 / hgwgsf] Ifltsf] cg'kft klg To;}cg'¿k
         F
a95 . * l/S6/:s]nsf] e'Orfnf]nfO{ ljZjdf lgs} ljgfzsf/L dflgG5 . g]kfndf
                           F
@)() ;fnsf] e'Orfnf] *=# l/S6/:s]n Ifdtfsf] lyof] h;df k/]/ * xhf/eGbf
                    F
a9L dflg;sf] d[To' ePsf] lyof] eg] sl/a *) xhf/ 3/ Wj:t ePsf lyP .
e'Orfnf]sf] gfkdf lemgf] cGt/ cfP klg To;af6 pTkGg x'g] zlQmdf 7"nf] cGt/
   F
x'G5 . e'Orfnf]sf] dfk Ps l/S6/:s]n a9bf sDkg !) u'0ff a9b5 eg] #@ u'0ff
            F
a9L pmhf{ pTkGg x'G5 . o; lx;facg';f/ * l/S6/:s]nsf] e'Orfnf] hfFbf tLg
                                                            F
l/S6/:s]nsf] e'Orfnf]af6 x'g] sDkgsf] t'ngfdf * l/S6/:s]nsf] e'Orfnf]sf]
                  F                                                  F
sDkg !) nfv u'0ff a9L x'G5 eg] zlQmsf] pT;h{g # s/f]8 u'0ff a9L x'G5 .
e'Orfnf]sf] Ifdtf / To;af6 pTkGg x'g] sDkg tyf zlQmsf] :j¿k s:tf] x'G5
       F
                                       e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷11
                                          “
eGg] hfgsf/L tflnsf g+= ! af6 ldNb5 .
e'Orfnf]sf] k|sf/
   “
   oGqLo M dflg;n] ) b]lv @=$ l/S6/:s]n;Ddsf] e'Orfnf]nfO{ cg'ej ug{
                                                              F
   ;Sb}g . o:tf] e'Orfnf] uPsf] k|df0f oflGqs clen]vaf6 dfq yfxf kfpg
                      F
   ;lsG5 . e'Orfnf]sf] Ifdtf gfKg] oGq l;:df]ufkmåf/f dfq yfxf kfOg] ePsfn]
                F                                    |
   o; :t/sf] e'Orfnf]nfO{ oGqLo e'Orfnf] elgG5 .
                   F                      F
   IfL0f M o;k|sf/sf] e'Orfnf] jf sDkgsf] cg'ej ;+jbgzLn dflg;n] dfq cg'ej
                          F                             ]
   ug{;S5g . IfL0f e'Orfnf]sf] dfk @=$ b]lv #=$ l/S6/:s]n;Dd x'G5 .
                        F
   xNsf M #=% b]lv $=@ l/S6/:s]n dfksf] o;:t/sf] e'Orfnf] glhs}af6 6«s
                                                                F
   jf a; rNbf pGkGg x'g] sDkg tyf ysf{x6h:t} x'G5 . xNsf dflgg] o;
   :t/sf] e'Orfnf]sf] cg'ej cf/fd ul//x]sf jf ;fdfGo cj:yfdf sfd ul//x]sf
             F
   dflg;n] dfq u5{g .
   ;fdfGo M $=# b]lv tflnsf M ! e'Orfnf]sf] Ifdtf, sDkg / zlQm pT;h{g
                                              “
   $=* l/S6/ :s]n;Dd
   dfksf] e'OFrfnf]sf] tLj|tf jf dfkg               w/ftnLo            zlQm j[l4
   cg' e j lxF l 8/x] s f] -l/S6/:s]n_           sDkgdf j[l4          -cg'dflgt_
   dflg;n]           klg )=!                        !=# u'0ff          !=$ u'0ff
   ug{;S5g . ;fdfGo
   e'Orfnf] (Moderate )=@
        F                                           !=^ u'0ff          @=) u'0ff
   earthquake) af6 )=#                              @=) u'0ff          #=) u'0ff
   3/leq jf hldgdf )=$                              @=% u'0ff          $=) u'0ff
   ePsf j:t' klg
                             )=%                    #=@ u'0ff          %=% u'0ff
   xlNnG5g .
   zlQmzfnL M ¿v,            )=^                   $=) u'0ff           %=% u'0ff
   3/df em'l08Psf            )=&                   %=) u'0ff         !!=@@ u'0ff
   ;fdfg lgs} /fd|/L         )=*                    ^=# u'0ff       !%=*% u'0ff
   xlNnG5g .
   ;fdfGo¿kdf                )=(                    &=( u'0ff       @@=#* u'0ff
   78ØfOPsf j:t'             !=)                     !) u'0ff           #@ u'0ff
   9Nb5g eg]                @=)                   !)) u'0ff        !,))) u'0ff
   oftfoftsf ;fwg            #=)                  !))) u'0ff        #!,^@@ u'0ff
   klN6g] ;Defjgf klg
   x'G5 . $=( b]lv %=$       $=)                !),))) u'0ff !),)),))) u'0ff
   l/S6/:s]n;Ddsf]           %=)                !),nfv u'0ff #,!^,@@,&&^ u'0ff
   dfkg x'g] o;:t/sf]        ;|f]tM uf]kfnk|;fb b'nfn, kof{j/0f dfl;s, k"0ff{ªs %(,
   e'Orfnf]nfO{
      F                      k|sf]k Joj:yfkg ljz]if, @)^@ .

                                         e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷12
                                            “
zlQmzfnL e'Orfnf] elgG5 .
                  F
   w]/} zlQmzfnL M %=% b]lv ^=! l/S6/:s]n dfk /xg] o; :t/sf] e'Orfnf] vt/fo'Qm
                                                                   F
   x'G5 . 3/sf] ufx|f] rls{g,] Knf:6/ plKsg], plePsf] dflg; :jod xlNng] cj:yf
   pTkGg x'G5 . w]/} zlQmzfnL e"SDk Hofb} sdhf]/ 3/ elTsg] ;Defjgf ePsfn]
   To;df lylrP/ dflg; 3fOt] x'g] jf dg]{ ;Defjgf klg /xG5 .
   vt/gfs M o; :t/sf] e'Orfnf] lgs} ljgfzsf/L x'G5 . dflg;nfO{ lxF8g
                                   F                                          
   sl7g x'G5 / rnfO/x]sf] ;jf/L;fwg;d]t lgoGq0faflx/ hfg] ;Defjgf
   x'G5 . ^=@ b]lv ^=( l/S6/:s]n dfksf] x'g] vt/gfs e'Orfnf]af6 kSsL 3/sf]
                                                             F
   ;d]t ufx|f] n85 . ;fdfGo / s'g} s'g} ;dodf 7"nf 3/x¿;d]t n8g] x'bf     F
   hgwgsf] Iflt x'g] ;Defjgf /xG5 .
   ljgfzsf/L M & b]lv &=# l/S6/:s]nsf] e'Orfnf]nfO{ ljgfzsf/L elgG5 . 3/
                                                F
   n8g,] hldg lrl/P/ b/f/ aGg], ;8s, k'n elTsg] tyf Hofb} le/fnf] kxf8L
   If]qdf klx/f] hfg] ;Defjgf x'G5 . ljgfzsf/L e'Orfnf] hfFbf ;+/rgf elTsP/
                                                      F
   lylrFbf lgs} dflg; dg{ ;S5g / 3fOt] x'G5g .
   ;j{gfzL M lgs} alnof jf ejg lgdf{0fdf Wofg k'¥ofP/ lgdf{0f ul/Psf afx]s
   w]/h;f] 3/ elTsP/ gi6 x'G5g . o:tf] cj:yfdf t'ngfTds ¿kn] u|fdL0f
       }
   e]usf sf7sf 3/ a9L ;'/lIft /xG5g . hldg k'm6]/ kfgL aflx/ lg:sg],
   klx/f] uP/ gbL y'lgg] / af9L cfpg], cfunfuL x'g] / 7"nf] dfqfdf hgwgsf]
   Iflt x'G5 . &=$ b]lv * l/S6/:s]n dfksf] ;j{gfzL e'Orfnf]af6 ;alt/
                                                                 F
   xfxfsf/ dlRrG5 .
   k|nosf/L M * l/S6/:s]neGbf dflysf] Ifdtf ePsf] e'Orfnf]nfO{ k|nosf/L
                                                               F
   e'Orfnf] elgG5 . o; Ifdtfsf] e'Orfnf] lj/n} hfG5 t/ () k|ltzteGbf
         F                                F
   a9L ef}lts ;+/rgf Wj:t x'G5g . o; Ifdtfsf] e'Orfnf] uPdf hldg lrl/g],
                                                        F
   pynk'yn x'g,] kxf8 g} efl;g] jf pTklQ x'g,] kfgLsf d'xfg k'm6gh:tf    ]
   36gfn] k|nosf/L ¿k lng] ;Defjgf /xG5 . o:tf] e'Ornf] uPdf hgwgsf]
                                                           F
   ckf/ Iflt x'g;S5 .
e'Orfnf]sf] clen]vg
   “
e'Orfnf]sf] Ifdtf gfKg] k|lqmofnfO{ clen]vg elgG5 / ;fdfGotof o;nfO{
   F
e'Orfnf]sf] dfkg elgG5 . e'Orfnf]sf] Ifdtf tyf tLj|tf dfkg ug]{ oGqnfO{
     F                         F
l;:df]uf| km elgG5 . l/S6/:s]nn] e'Orfnf] hfFbf pT;h{g ePsf] pmhf{sf] kl/0ffdsf
                                    F
cfwf/df o;sf] Ifdtf kQf nufpg l;:df]ufkmn] b]vfPsf] t/ªusf] ljZn]if0f
                                               |
u/]/ Ifdtfsf] lgwf{/0f ug]{ k|rng 5 .




                                       e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷13
                                          “
e'Orfnf]sf] Oltxf;
                F
e'OFrfnf]sf] pTklQ
k[YjLsf] aflx/L kq lrl:;P/ 7f]; ¿kdf /x]sf] 5 . o;n] e"ue{df plDn/x]sf]
DofUdfnfO{ aflx/ lg:sg glbP/ lgoGq0f u/]sf] 5 . e"ue{ljbx¿sf cg';f/ xfd|f]
w/ftnaf6 a9Ldf Ps xhf/ lsnf]ld6/ leq /x]sf] Dofudfdfly ljleGg
cfsf/k|sf/sf $ b]lv %) dfOn;Dd df]6fOsf ljzfn r§fg t}l//x]sf 5g . oL
Pscfk; jf ljk/Lt lbzftkm{ ;':t ultdf lg/Gt/ ¿kdf ultzLn /xG5g . oL
Kn]6sf] ;ªVof k[YjL ;]nfpg] qmd;Fu} a9b} uPsf] dflgPsf] 5 . @) s/f]8
jif{klxn];Dd …kf]lGhofÚ elgg] Pp6} dfq Kn]6 /x]sf] cg'dfg ul/Psf] eP klg
clxn] ;Dddf ;of}F Kn]6 alg;s]sf 5g .
ljz]if1x¿sf cg';f/ e'Orfnf]sf] pTklQs]Gb|nfO{ cGtMs]Gb| jf xfOkf];G6/
                           F                                            ]
(Hypocenter) elgG5 . of] s]Gb| e";txaf6 a9Ldf & ;o lsnf]ld6/ leq;Dd
/x]sf] x'G5 . t/ lxdfno If]qdf pTklQ:yn @) b]lv #) lsnf]ld6/s} ulx/fOdf
/x]sf] pNn]v 5 . cGtMs]Gb|af6 pTkGg phf{ dflylt/ cfpFbf k/]sf] r§fgL lr/f
(Foult) df 7f]lSsg] s]Gb|nfO{ clws]Gb| (Epicenter) elgG5 .
e'Orfnf]af6 pTkGg x'g] zlQmsf] lg;h{g x'g] qmddf d"n jf cGtMs]Gb| x'b}
    F                                                                      F
clws]Gb|af6 alx/ lgl:sG5 . o;/L pTkGg x'g] e'Orfnf]af6 tLg k|sf/sf] t/ªu
                                                 F
pTkGg x'G5, h;nfO{ k|yflds t/ªu (P Waves), cg'k:y t/ªu (Tranverse/S
                                                     |
Waves) / bL3{ t/ªu (L Waves) elgG5 . oLdWo] kL t/ªs lgs} zlQmzfnL /
ljgfzsf/L x'G5 . e'Orfnf]sf] t/ªu l;:df]ufkmdf clen]lvt tYofªssf] ljZn]if0f
                     F                    |
af6 ug]{ k|rng 5 .

ljZjdf uPsf e'O“rfnf]
aL;f}F ztfAbLdf uPsf e'Orfnf]dWo] To;af6 ePsf] Iflt, k|efj If]q / dfkgsf
                            F
b[li6n] d] @@, !(^) df blIf0fL lrnLdf s]Gb|laGb' eP/ uPsf] e'Orfnf] ;a}eGbf
                                                                   F
7"nf] / k|nosf/L dflgPsf] 5 . cl3Nnf] lbg cyf{t @! d] sf lbg * l/S6/:s]nsf]
e'Orfnf]n] lrnLsf] sG;]K;g ;x/df Ps ;o dflg;sf] Hofg lnFb} 7"nf] Iflt
    F
k'¥ofPsf] lyof] . To;sf] ef]lnkN6} cyf{t d] @@ sf lbg k'gM ;f]xL If]qdf (=%
l/S6/:s]n dfkgsf] ztfAbLs} ;a}eGbf 7"nf] e'Orfnf] uof] . To; e'Orfnfsf]
                                                     F                     F
ljgfzsf/L wSsf hfkfg / lkmlnlkG;;Dd k'usf] lyof] . o; e'Orfnf]af6 ;of}F
                                                  ]                  F
;x/ / ufpF Wj:t x'bf %,&)) dflg; dfl/Psf lyP . To;kl5sf s}of}F lbg;Dd
                     F
klg e'Orfnf]sf 7"nf–7"nf wSsf uO/x]sfn] k|efj If]q klg a9b} uof] . ljleGg
         F
b]zdf y'k}| dfG5] d/]sf] / s/f]8f}F 8n/sf] cfly{s gf]S;fgL ePsf]] @) cf}F ztfAbLs}
                                        e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷14
                                           “
;aeGbf 7"nf] ;f] e'Orfnf]sf] wSsf * ldg]6;Dd /x]/ klZrdL cd]l/sf, c:6«l] nof,
                            F
Go'lhNofG8, hfkfg, lkmlnlkG;, ¿;sf] sfd56sf k|foåLk / xjfOåLknfO{ ;d]t
k|efljt agfPsf] lyof] .
cd]l/sL /fHo cnf:sfsf] klZrddf s]Gb|laGb' eO{ uPsf] ;g !(^$ dfr{ @* sf]
e'Orfnf]nfO{ @) cf}F ztfAbLsf] bf];f] 7"nf] e'Orfnf] dflgG5 . tLg ldg]6;Dd
          F                            |        F
wSsf dx;'; ul/Psf] (=@ l/S6/:s]nsf] ;f] e'Orfnf]sf] wSsf @ nfv *% xhf/
                                                  F
ju{lsnf]ld6/ If]q;Dd km}lnPsf] lyof] .
To;}u/L ( dfr{ !(%& df cd]l/sL cflG8«gkn åLkdf s]Gb|laGb' /x]sf] (=!
l/S6/:s]nsf] e'Orfnf]nfO{ klg 7"nf] g} dflgG5 . oBlk o;af6 hgwgsf] w]/}
                          F
Iflt ePsf] lyPg . e'Orfnf] 7"nf] eP klg o;n] sl/a %) nfv cd]l/sL
                              F
8n/a/fa/ dfq Iflt k'¥ofPsf] lyof] .
hgwgsf] Ifltsf lx;fan] x]g{] xf] eg] h'nfO{ @* df !(&^ df rLgdf uPsf]
e'Orfnf] ;a}eGbf ljgfzsf/L dflgPsf] 5 . ;f] e'Orfnf]df k/L & nfv %) xhf/
      F                                             F
dflg;sf] d[To' ePsf] lyof] eg] sl/a % ca{ ^) s/f]8 cd]l/sL 8n/a/fa/sf]
cfly{s Iflt ePsf] lyof] .
e'Orfnf]sf] ljZjJofkL cj:yf lgs} kL8fbfoL /x]sf] 5 . ljZjdf uPsf ljgfzsf/L
    F
e'Orfnf]sf af/]df ;fdfGo hfgsf/L tflnsf g+= @ af6 k|fKt x'G5 . o;af6 s]
        F
:ki6 x'G5 eg] hgwgsf] Iflt ug{;Sg] e'Orfnf] lgs} nfdf] ;dosf] cGt/fndf
                                            F
hfg] eP klg To;n] Iflt eg] Hofb} ub}{ cfPsf] 5 .
                tflnsf g+= @ M la;f}“ ztfAbLsf ljgfzsf/L e'Orfnf]
                                                              “
  qm ;+= ldlt                    dfk      :yfg
  !=        d] @@, !(^)          (=%      blIf0f lrnL
  @=        dfr{ @@, !(^$        (=@      blIf0fL cnf:sf, cd]l/sf
  #=        dfr{ (, !(%&         (=!      PlG8«gs åLk, cd]l/sf
  $=        gf]eDa/ $, !(%@ (=)
                      ]                   sfdrf6sf, ¿;L dxf;ª3
  %         gf]eDa/ #!, !()^ *=*
                        ]                 OSj]8f]/
  ^         k]ma|c/L $, !(^% *=&
                  '                       Hof6 åLk, cd]l/sf
  &         cu:6 !%, !(%)        *=^      cf;fdsf] ef/t / rLgsf] l;dfIf]q
  *         k]ma|c/L #, !(@# *=%
                    '                     sfdfrf6sf, ¿;L dxf;ª3
  (         k]ma|c/L !, !(#* *=%
                '                         jfG8f ;d'b, OG8f]gl;of
                                                      |     ]
  !)=       cS6'a/ !), !(^# *=%           s'l/nåLk, tTsfnLg ;f]leot ;ª3

                                      e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷15
                                         “
g]kfndf e'OFrfnf]sf] Oltxf;
g]kfndf e'Orfnf]sf] P]ltxfl;s b:tfj]hsf] cefj 5 . k|ljlw / 1fgsf] sdL /
              F
tYofªs /fVg] k/Dk/fsf] cefsf sf/0f P]ltxfl;s e'Orfnf]sf] lnlvt b:tfj]h
                                                                  F
pknAw x'g g;s]sf] b]lvG5 . ls+jbGtLsf / k|fKt cgf}krfl/s tYofªssf]
cWoogsf glthfsf cfwf/df ljz]if1x?n] s'g ;dodf sqf] e'Orfnf] uPsf]        F
lyof] eg]/ cg'dfg nufPsf 5g -tflnsf g+= #_ . xfn;Dd g]kfndf uPsf
e'Orfnf]sf] lnlvt b:tfj]hsf ¿kdf !(() ;fnsf] e'Orfnf]sf] dfq k|df0f
      F                                                             F
kfOG5 . tTsfnLg d]h/ a|DxzD;]/sf] dxfe'Orfnf] !(() gfdsf] k':tsdf ;f]
                                                     F
dxfe'Orfnf]sf] Oltj[QfGt k9g kfOG5 . To;}u/L @)$% ;fn ebf} % ut] uPsf]
        F
e'Orfnf]sf] klg k|fdfl0fs tYofªs pknAw 5 .
    F
P]ltxfl;s clen]v cg';f/ !@%% ;fndf uPsf] e'Orfnf]nfO{ g} g]kfnsf] ;a}eGbf
                                                          +F
k'/fgf] 1ft ePsf] e'Orfnf] dflgG5 . To; e'Orfnf]df k/L tTsfnLg /fhf ceo
                          F                       +F
dNn;lxt w]/} dflg;sf] Hofg uPsf] / hgwgsf] 7"nf] Iflt ePsf] cg'dfg
ul/Psf] 5 . g]kfndf uPsf cGo 7"nf e'Orfnf]df !*!), !*##, !*^^ ;fndf
                                              F
tLgj6f dxfe'Orfnf] uPsf] Oltxf;df pNn]v 5 . To;}u/L, g]kfndf aL;f}F
                 F
ztfAbLdf dfq e'Orfnf]df k/L emG8} !! xhf/ dflg;n] csfndf Hofg u'dfpg'k/]sf]
                   +F
lyof] . lj;+ !(() ;fnsf] dxfe'Orfnf] af/Daf/ rrf{ eO/xg] kl5Nnf] ;dodf
                                    F
uPsf] ;a}eGbf 7"nf] e'Orfnf] xf] . ;f] e'Orfnf]df k/L g]kfndf *,%!( hgfsf]
                            +F              F
Hofg uPsf] lyof] h;dWo] sf7df8f}+ pkTosfdf dfq $,@(^ hgfsf] d[To' ePsf]
lyof] . o; dxfe'Orfnf]n] y'k}| 3/, dlGb/, kf6Lkf}jf, b]jfno cflb g/fd|/L eTsfPsf]
                    +F
lyof] . g]kfndf ljleGg ;dodf ljleGg Ifdtfsf e'Orfnf] uPsf] kfOG5 . ()
                                                                F
;fnkl5 klg ;fgf tyf demf}nf :t/sf y'k}| e'Orfnf] uO;s]sf 5g . @)$%
                                                       +F
;fndf k"jL{ g]kfndf uPsf] e'Orfnf]nfO{ klg sd ljgfzsf/L dfGg ;lsFbg .
                                  F                                          }
To; e'Orfnf]df k/L k"jf{~rnsf] k|l;4 ;x/ w/fgdf ;a}eGbf a9L Iflt k'usf]
          F                                                                    ]
lyof] .
P]ltxfl;s sfnb]lvsf e'Orfnf]sf] cWoog ubf{ g]kfndf x/]s *) b]lv !))
                               F
jif{df 7"nf] / $) b]lv %) jif{df demf}nf vfnsf] e'Orfnf] hfg] u/]sf] b]lvG5 .
                                                             +F
o; oyfy{nfO{ x]bf{ g]kfndf casf] s'g} klg ;do 7"nf] e'Orfnf] hfg ;Sg] +F
;Defjgf 5 . o; ;Gbe{df ljleGg ;+:yfx?n] u/]sf] cWoogn] g]kfndf !(()
;fnsf] Ifdtfsf] e'Orfnf] uPdf sf7df8f}df dfq $) xhf/eGbf w]/} dflg;sf]
                       +F                       +
d[To x'g;Sg], Ps nfveGbf w]/} dflg; 3fOt] x'g;Sg] / ^) k|ltzteGbf w]/} 3/
k"0f{ ¿kdf Ifltu|:t x'g] cg'dfg 5 . To;}u/L pkTosfsf vfg]kfgL, lah'nL,
6]lnkmf]g, c:ktfn, af6f]nufotsf ;+/rgf Ifltu|:t eP/ hLjg si6k"0f{ aGg]
cg'dfg ljz]if1x?n] u/]sf 5g .



                                        e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷16
                                           “
tflnsf g+ # M g]kfn s]Gb|laGb' eO{ uPsf P]ltxfl;s e'Orfnfx¿
                                                               “
qm;+   ldlt -lj;+_                                  Iflt
!=     @)!# c;f/            /fhf ceo dNn;d]t xhf/f}“ pkTosfaf;Lsf] d[To' /
                           w]/} dlGb/ tyf 3/x¿sf] Iflt
@=     !#!^                hgwgsf] 7"nf] Iflt / To;sf] k|efjaf6 clgsfn nfu]sf]
#=     !$^$, ebf}          hgwg / kz'sf] 7"nf] Iflt / /ftf] dlR5Gb|gfysf] dlGb/
                           klg Ifltu|:t
$=     !&#&, k';           hgwgsf] w]/} Iflt ePsf]
%=     !&#*, h]7           hgwg / 3/x¿sf] 7"nf] Iflt ePsf]
^=     !*@$, c;f/           Ps lbgd} @! k6s uPsf] e'Orfnf]af6
                                                         “
                           hgwgdf Jofks Iflt ePsf]
&=     !*^^, h]7           P]ltxfl;s ;Dkbfsf ¿kdf /x]sf dlGb/x¿ Ifltu|:t
*=     !**), odk~rdL       7"nf] e'Orfnf] cfPsf] eP klg hgwgsf] sd Iflt
                                      “
(=     !*(), ebf}          sf7df8f}+ pkTosfsf ;x/x¿ k|efljt ePsf
!)=    !*(! c;f/b]lv       w]/} e'Orfnf] uP klg hgwgsf] Jofks Iflt ePsf]
                                    “
             ebf};Ddsf
!!=    !(&#                g]kfnsf] ;'b/klZrddf w]/} 7"nf] Iflt
                                        "
!@=    !(*# df3             ef/tsf] k6gf / laxf/ k|efljt eO{, g]kfndf Go"g
                           k|efj k/]sf]
!#=    !((), df3            #,*%) k'?if / $,^^( dlxnf;lxt *,%!( sf] d[To',
                           w/x/f, 3G6f3/;lxt xhf/f“}
                           dlGb/, 3/ gi6 eP/ w]/} 7"nf] Iflt ePsf]
!$=    @)@#, c;f/          ;'b/klZrddf @$ dflg;sf] d[To' / !,#)) eGbf a9L 3/
                               "
                           eTs]/ 7"nf] Iflt
!%=    @)#&, ;fpg          aemfª lhNnfj/k/ 7"nf] Iflt ePsf] . !)# hgfsf]
                           d[To' tyf @,%)) eGbf a9L 3/
                            Ifltu|:t ePsf
!^=    @)$%, ebf}          pbok'/ lhNnfdf s]Gb|laGb' ePsf] e'Orfnf]af6 &@!
                                                                  “
                           hgfsf] d[To' tyf ^%,))) eGbf a9L 3/x¿df Iflt k'usf]
                                                                            ]
  ;|f]tM 8f= d]3/fh lwtfn, kof{j/0f dfl;s, k"0ff{ªs %(, k|sf]k Joj:yfkg ljz]if, @)^@ .


                                          e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷17
                                             “
e'OFrfnf]sf] hf]lvd Go"gLs/0f tyf
                  k"j{tof/L

e"sDkLo hf]lvdsf sf/0f
e'Orfnf]n] dflg; dfb}g t/ e'OF xlNnFbf dflg;n] agfPsf ef}lts ;+/rgf elTsFbf
    F                {
To;df lslrP/ dflg; dg]{ / 3fOt] x'G5g / wg;DklQ klg gi6 x'G5 . dfgjlgld{t
;+/rgf alnof, Jojl:yt / e/kbf]{ ePdf jf e'Orfnf]sf] ;fdfGo wSsfn] Iflt
                                                F
ug{ g;Sg] Ifdtfsf ePdf hgwgsf] Iflt ck]Iffs[t Go"g x'G5 . hfkfg, cd]l/sfh:tf
ljsl;t d'nsdf ejg, ;8s, k'n cflb ;+/rgf e'Orfnf]sf] dfkb08cg'¿k
             '                                       F
lgdf{0f ePsf sf/0f ToxfF 7"nf] e'Orfnf] uP klg dfgjLo Iflt sd x'gu5{ . t/
                                  F                                  ]
g]kfn / g]kfnh:tf ljsf;zLn d'nssf] kL8f km/s 5 . sdhf]/ ef}lts ;+/rgf,
                                    '
ul/aL, clzIffh:tf sf/0fn] g]kfndf ;fg} e'Orfnf] uPdf klg hgwgsf] Ifltn]
                                            F
sxfnLnfUbf] cj:yf pTkGg x'g] ;Defjgf b]lvPsf] 5 . g]kfndf e'Orfnf]sf]  F
hf]lvdsf s]xL sf/0f lgDgcg';f/ 5g M
;fdflhs ;f]r
g]kfn / g]kfnh:tf cNkljsl;t tyf clzlIftsf] ;ªVof w]/} /x]sf d'nsdf    '
e'Orfnf]sf] hf]lvd a9fpg] sfo{df k/Dk/fut ;fdflhs ;f]rn] klg 7"nf] e"ldsf
   F
v]nsf] 5 . e'Orfnf] ef}ule{s sf/0fn] hfg] geP/ b}jL sf/0fn] hfG5 eGg] e|fds
     ]          F
wf/0ff g} o;sf] hf]lvd a9fpg] sf/0f xf] . ;dfhaf6 o; k|sf/sf e|d gx6];Dd
;'/lIft :yfgdf e'Orfnf] k|lt/f]wL 3/ jf cGo ;+/rgf lgdf{0f ug]{ tyf agfpg]
                    F
b[9tf dflg;df pTkGg x'g ;Sb}g .
cJojl:yt ;x/Ls/0f
g]kfnsf] ;a}eGbf 7"nf] ;d:of cJojl:yt ;x/Ls/0f b]lvPsf] 5 . ;fF3/f] af6f]
                                                                      '
tyf uNnLdf dfkb08ljxLg cUnf 3/sf] lgdf{0f hf]lvdo'Qm /x]sf] 5 . To;}u/L
lah'nL, 6]lnkmf]g, s]an 6]lnlehgsf tf/ 6fFluPsf vDafn] ;x/L If]qdf ;jf{lws
                      '
hf]lvdnfO{ a9fpg] sfo{ u/]sf] 5 . g]kfndf clwsf+z lgdf{0f sfo{ ubf{ tTsfnLg
cfjZostfsf] k"lt{ ug{df dfq Wofg lbg] k|rng 5 h;n] e'Ornf]sf] ;fdfGo
                                                            F
wSsf klg y]Ug ;Sb}g / c:jefljs ¿kdf hgwgsf] Iflt x'G5 . e'Orfnf]af6 x'g]
                                                                F
Iflt ;x/ ahf/ tyf 3gfa:tLdf s]lGb|t /x]sf] kfOG5 . cJojl:yt ;x/Ls/0fsf
sf/0f e"pkof]u ;dfg'kflts / ;d'lrt ?kdf x'g ;s]sf] 5}g . ;fF3/f af6f3f6f,
                                                                  '
sdhf]/ 3/ tyf ef}lts ;+/rgfn] e'Orfnf] cfPsf] ;dodf bdsn, PDa'nG;nufot
                                  F                                 ]

                                     e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷18
                                        “
/fxt tyf p4f/sfo{df afwf pTkGg x'G5 . v'nf rf}/ jf rf]s gx'bf cfkTsfnLg
                                                           F
p4f/ tyf /fxt sfo{df emg Jojwfg pTkGg x'G5 .
c;'/lIft lgdf{0f k4lt
g]kfndf @)^! ;fnb]lv ejglgdf{0f ;+lxtf nfu" eP klg Tof] s]xL ;x/L If]qdf
dfq ;Lldt 5 . To;df klg ;+lxtfsf] sfof{Gjog Hofb} sdhf]/ / cg'udgljxLg
/x]sf] 5 . sltko k'/fgf 3/ 6]sf nufP/ c8ofOPsf] kfOG5 . o:tf] cj:yfdf
e'Ornf] uOxfn]df hgwgsf] ck"/0fLo Iflt x'g] oyfy{nfO{ gsfg{ ;lsFbg .
    F                                                                         }
g]kfndf ;fdfGotof *) b]lv !)) jif{df 7"nf] tyf $) b]lv %) jif{df demf}nf
:t/sf] e'Orfnf] hfg] u/]sf] tYofªsn] lghL, Jofkfl/s tyf ;fj{hlgs 3/sf]
             F
jt{dfg lgdf{0f k4ltn] lgs} 7"nf] hgwgsf] Iflt x'g] b]lvG5 .
cfw'lgs lgdf{0f ;fdu|Lsf] k|of]uaf6 g} 3/ alnof] x'G5 eGg] wf/0ff tyf ;fdu|L
k|of]usf] k|jl[ Qn] klg sdhf]/ ejg lgdf{0f x'g] u/]sf] 5 . To;}u/L xfd|f] ;dfhdf
      ]
k'/fgf] lgdf{0f ;fdu|L / k4ltaf6 alnof] 3/ agfpg} ;lsFbg eGg] ;f]rfO klg
                                                             }
5 . lgdf{0f ;fdu|Ldf u'0f:t/ x'gk5{ eg] tL ;fdu|Lsf] pkof]u;DaGwL k|fljlws
                                  '
1fg klg x'g' h?/L 5 . o;sf nflu ejg tyf cGo ef}lts ;+/rgf lgdf{0f ubf{
k|fljlwssf] ;Nnfx lng'kg]{ x'G5 . of] k|jl[ Q xfdLsxfF gePsfn] sdhf]/ 3/x¿
lgdf{0f x'g] u/]sf] sf/0f e'Orfnf]sf] hf]lvd cTolws /x]sf] 5 .
                             F

hf]lvd Go"gLs/0f tyf k"j{tof/L
g]kfn ef}ule{s ¿kn] e'Orfnf]sf] hf]lvddf /x]sf eP klg ejg / cGo ljsf;sf
                        F
;+/rgfnfO{ e'Orfnf] k|lt/f]wL k|ljlwaf6 lgdf{0f ul/Pdf Iflt Go"gLs/0f x'G5 .
                F
e'Orfnf] s'g} klg ;dodf hfg] ljgfzsf/L 36gf ePsfn] o;af6 x'g;Sg] Iflt
   F
Go"g ug{ ;b}j ;ts{tf ckgfpg' k5{ . e'Ornf]n] Ps–b'O{ JolQm, 3/–kl/jf/ jf
                                             F
;d'bfonfO{ dfq geO{ 7"nf] If]q, b]z jf w]/} d'nsnfO{ k|efljt kfg{;S5 . of]
                                                '
slxn] cfpF5 / slt Ifdtfsf] x'G5 eGg] yfxf kfpg ;lsFbg g t To;nfO{ /f]Sg
                                                        }
g} ;lsG5 . t/ ;Defljt dfgjLo tyf ef}lts ;DklQsf] IfltnfO{ sd ug{ eg]
;lsG5 . o;/L hf]lvd Go"gLs/0f / k"jtof/Lsf sfo{nfO{ ;/sf/, u}/;/sf/L
                                         {
;+:yf / gful/s ;dfhn] k|efjsf/L sfof{Gjogsf lgldQ kxn ug'k5{ . oBlk
                                                                 {
kl/jf/ / ;d'bfosf] ;'/Iffsf nflu 3/fo;L / :yfgLo txsf] k"jtof/Ln] dxTjk"0f{
                                                            {
e"ldsf lgjf{x u5{ . kfl/jfl/s tyf :yfgLo txaf6 ug'kg]{ k"jtof/Lsf s]xL
                                                          {    {
kIfnfO{ ;+If]kdf k|:t't ug'{ ;fGble{s x'g5 .
                                           ]
;+/rgfTds ;'/Iff
e'Orfnf]sf] hf]lvd Go"g ug]{ k|dv pkfo eg]sf] cfkm" a:g] 3/nfO{ alnof]
   F                            '
agfpg' xf] . a;f]af; ug]{ 3/, cf}Bf]lus jf Jofkfl/s ejg / ljBfno tyf
                                      e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷19
                                         “
c:ktfn jf :jf:Yorf}sLsf ejg s:tf] :yfgdf s;/L agfpFbf a9L ;'/lIft
x'G5g eGg] hfgsf/L /fVg'k5{ . lgDg cj:yfsf 3/ / ef}uf]lns If]q e'Orfnf]sf
                                                                   F
b[li6n] ;ªs6fled'v x'g] x'bf ;d'bfon] cTolws hf]lvd axg ug'kg]{ x'G5 M
                          F                                   {
   cUnf], w]/} sf};L lgsflnPsf], hueGbf dflysf] efu 7"nf] agfP/ lgdf{0f
   ul/Psf] 3/ e'Orfnf]sf] ;fdfGo wSsfn] ;d]t elTsg ;Sg] x'bf To:tf 3/
                       F                                       F
   lgdf{0f ug'xbg . 3/ agfpFbf ;s];Dd rf/ s'gf ldn]sf] agfpg' /k5{ .
                { F' }
   husf] cfwf/ / If]qkmneGbf dflyNnf] tnfsf] If]qkmn klg w]/} agfpg'xbg    F' }
   cyf{t dflyNnf] tnfsf] 9nfg aflx/;Dd lgsfn]/ 3/ lgdf{0f ug'xbg .{ F' }
   afªuf]–l6ªuf] jf gfua]nL cfsf/sf 3/ klg e'Orfnf]sf b[li6n] hf]lvdk"0f{ x'g]
                                                F
   x'bf To:tf] 3/ agfpg' a'l4dfgL x'bg .
     F                               F }
   elTsg nfu]sf k'/fgf 3/n] e'Orfnf]sf] ;fdfGo wSsfnfO{ ;d]t ;xg ug{
                                   F
   g;Sg] x'bf To:tf 3/df a;f]af; ug'{ vt/fk"0f{ x'G5 .
             F
   bnbn] hldg ;fdfGo e'Orfnf] uPdf klg efl;g], e"ljv08g eP/ gbLsf]
                              F
   axfjdfu{ kl/jt{g x'g] ;Defjgf w]/} x'G5 . To;}u/L tnfp jf kf]v/L ljikmf]6
   x'g] x'bf o:tf If]qdf agfOPsf] 3/ jf a;f]af; ;b}j ;ªs6fled'v x'G5 .
          F
   Hofb} le/fnf] kfvf]df klx/f] hfg;Sg] ;Defjgf /x]sf] x'bf le/fnf] kfvf] /
                                                            F
   kfvf]sf]] km]bL klg a;f]af;sf lx;fan] hf]lvdk"0f{ x'G5 .
   3/ agfpFbf klx/f] ghfg], gbLsf] af9Ln] ge]6g,] ;'Vvf / ;'/lIft hUufdf
                                                  
   agfpg'k5{ . o;sf nflu pknAw cfˆgf] glhssf] ;x/L ljsf; tyf ejg
   lgdf{0f sfof{no jf cGo ;DalGwt lgsfosf k|fljlws;Fu ;Dks{ u/L pgLx¿sf]
   ;Nnfxcg';f/ 3/ lgdf{0f ug'k5{ . o;sf ;fy} g]kfn ;/sf/n] nfu" u/]sf]
                                 {
   ejg lgdf{0f ;+lxtfcg';f/ 3/ lgdf{0f ug'k5{ .
                                             {
3/ agfp“bf Wofg lbg' kg]{ ljifo
;x/L If]qdf OF6f, l;d]G6 / kmnfd] /8 k|of]u u/]/ ejg lgdf{0f ug]{ k|rng 5 .
sªlqm6 9nfg u/L lkn/jfnf 3/ ;fdfGotof 9'ªufdf6f]sf] uf/f]jfnf 3/eGbf
                                                 
alnof] x'G5 . oBlk lkn/jfnf 3/ agfpFbf klg pko'Qm / ;xL tl/sf ckgfOPg
eg] 3/ alnof] x'bg . To;}n] kmnfd] /8, OF6f / l;d]G6sf] lkn/jfnf 3/ agfpFbf
                 F }
lkn/, aLdsf 808L /fVg] tl/sf, 808Lsf] uF;fO, lkn/df nufpg] /8nfO{ l/ªn]
afFWg] ljlw tyf 9nfgsf] u'0f:t/h:tf ljifodf Wofg k'¥ofpg'k5{ . lkn/jfnf
3/nnfO{ e'Orfnf]sf] wSsfaf6 arfpg 808L tyf l/ªn] dxŒjk"0f{ e"ldsf v]N5 .
             F
To;}n] 808L] ufF:bf k|z:t vK6ofpg], l/ª nufpFbf hfnL cfsf/sf] agfP/ s:g]
ug'k5{ . ljz]if1x?sf cg';f/ ahf/df kfOg] rf/ nfOg jf !@ ldldsf] 808L
    {
hf]8bf sl/a &@ ;]ldhlt vK6ofpg'k5{ . To;}u/L aLdsf] 808Lsf] 5]pnfO{
      
nueu TolQ g} dfqfdf lkn/leq 3';fpg'k5{ eg] aLd / lkn/sf hf]gL{sf]
                                      e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷20
                                         “
5]p5fpsf efudf rf/ OGreGbf w]/} b"/Ldf l/ª afFWg'xbg . aLd / lkn/sf]
                                                                F' }
hf]gL{sf] efudf klg l/ª rflxFbf] dfqfdf /flvPsf] x'gk5{ . lkn/jfnf 3/df klg
                                                           '
hf]gL{ g} ljz]if dxŒjk"0f{ x'G5g . To;}n] lad / lkn/sf] hf]gL{df ljz]if Wofg lbg'k5{ .
3/sf] 9nfg ubf{ To;sf] u'0f:t/df klg ljz]if Wofg lbg'k5{ . 9nfgsf lgldQ
k|of]u ul/g] l;d]G6, lu§L, afn'jf /fd|f] u'0f:t/sf] x'gk5{ . luvf{ k/]sf] l;d]G6 /
                                                         '
df6f] ldl;Psf] afn'jf, km/s–km/s cfsf/sf lu§L k|of]u x'bf 9nfg sdhf]/F
x'G5 . To;sf ;fy} l;d]G6, afn'jf / lu§Lsf] ld>0f agfpFbf /fd|/L 3f]Ng'k5{ . o:tf]
ld>0fsf] cg'kft !M@M$ eGbf sd x'gxbg . o:tf ljifodf ;fdfGo Wofg lbP dfq
                                           ' 'F }
klg 3/ alnof] x'G5 / t'ngfTds ¿kdf e'Orfnf]sf] hf]lvd Go"g x'G5 .
                                                  F
To;}u/L ufpF3/df 9'ªuf / df6f]sf] hf]8fOaf6 uf/f] nufP/ 3/ agfpg] k|rng
                          
5 . o;/L 3/ agfpFbf uf/f]aLrsf] hf]gL{ alnof] agfpg]tkm{ ljz]if Wofg lbg'k5{ .
b'Oj6f uf/f] hf]8gsf lgldQ bfFtL 5f8g] / kl5 To;df uf/f] nufpg] rng /x]sf]
   {               
5 . o;sf] ;f6f] v'8l snf 5f8]/ uf/f] nufpg' /fd|f] x'G5 hxfF csf]k6Lsf]        {
ufx|fnfO{ ;lhn} t/ alnof];u hf]8g ;lsG5 . To;}u/L, uf/f]nfO{ e'Orfnf]af6
     ]                           F                                          F
gn8g] agfpg / ‰ofn9f]sfsf] s'gfaf6 lr/f kg{ glbg 7fpF–7fpFdf sf7, afF;
jf sªlqm6 9nfgsf] k§L lbg'k5{ . uf/f]sf s'gfdf ‰ofn9f]sfsf] 5]plt/sf]
efudf 7f8f] afF;, sf7 jf kmnfdsf] 808L /fVg' cem >]o:s/ x'G5 .
u}/;+/rgfTds j:t'sf] ;'/Iff
e'Orfnf]sf] hf]lvd Go"gLs/0fsf nflu 3/ agfpg] 7fpF / 3/ alnof] eP/ dfq
       F
x'bg . esDkLo hf]lvdaf6 ;'/lIft /xg xfdL a:g] 3/leq /flvPsf j:t'nfO{ klg
 F }         "
Jojl:yt / ;'/lIft lx;fan] /fVg'k5{ .
b}lgs cfjZostfsf 3/fo;L ;fdfgnfO{ u}/;+/rgfTds j:t' elgG5 . h;df
sf]7fdf /flvg] b/fh, leQfdf ;hfOPsf kmf]6f] k|md, l;lnª–kªvf, ¥ofs, afb{nL
                                                   ]
jf sf};Ldf /flvPsf km"nsf udnf, 5tsf] kfgL 6ofªsLh:tf ;fdu|L k5{g .
3/leq /xg] To:tf j:t' e'Orfnf] uPsf ;dodf xlNnP/ v:g jf 6'6gkm'6g
                                F                                            
;S5g . TolQ dfq xf]Og, dflyaf6 v:g] tL j:t'n] kl/jf/sf ljz]ifu/L afnaflnsf,
a"9fa"9L, lj/fdL / czQm ;b:onfO{ a9L xflg k'¥ofpF5g . To;/L v:g] j:t'af6
7"nf / alnof dflg;sf] klg Hofg hfg] ;Defjgf /xG5 . ctM To:tf j:t'nfO{
gv:g]u/L 8f]/L, lsnf sf6f, sAhf cflbn] alnof] u/L a]// /fVg'k5{ . To;f] u/]df
                                                          ]
/flvPsf j:t' v;]/ Ifltu|:t x'g] jf gf]S;fg x'g] qmddf sdL dfq cfpFbg, ltgn]
                                                                        }
lsr]/ dflg; dg]{ jf 3fOt] x'g] ;Defjgf klg Go"g x'G5 .
e'Orfnf] cfPdf 3/leqsf u}/;+/rgfTds j:t'sf] gf]S;fgL x'gglbg ;'/IffTds
     F
pkfo ckgfpg' h?/L x'G5 . To:tf ;'/Iff pkfo lgDgcg';f/ 5g M
         b/fh, k':ts /fVg] ¥ofsh:tf cUnf / ux|fF} j:t'nfO{ leQfdf sfF6L jf sAhf
                                           e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷21
                                              “
7f]s/ ;fdfGo wSsf jf sDkgn] gxNnfpg] u/L /fVg'k5{ . b/fh jf ¥ofssf]
       ]
   tNnf] v08df ux|fF} a:t' /fVg] / dflyNnf v08df t'ngfTds ?kdf xn'sf j:t'
   /fVg' pko'Qm x'G5 . o;sf ;fy} b/fh / ¥of;ssf] dfly ux|fF} / ;lhn} n8g]
   j:t' /fVg' x'bg .
               F }
   3/df /x]sf sL6gf;s cf}iflw, Uof;, d§Lt]n, k]6fn, l8h]n jf To:t}
                                                         «]
   k|HHjngzLn kbfy{ j:t' hyfefjL /fVg x'bg . To:tf j:t'nfO{ ;fdfGo
                                               F }
   wSsfn] c;/ gkfg]{ / cGo j:t'n] lyRg] jf lsRg] ;Defjgf sd ePsf] 7fpFdf
   /fVg'k5{ .
   leQfdf ;hfOg] kmf]6f] k|md, P]gfnufotsf j:t'nfO{ alnof];u afFWg] jf
                              ]                                   F
   lsnf–sfF6Lsf] d2tn] v:g g;Sg] u/L c8ofpg'k5{ .
   l;lnª kªvfh:tf 5tdf em'G8ØfP/ /flvg] j:t'nfO{ cªszdf alnof];u
                                                              ' ]          F
   em'G8Øfpg'k5{ .
   ¥ofsdf /flvPsf ;fdfgnfO{ v:g glbg 8f]/L jf lkmQfn] afw]/ /fVg'k5{ .
   ;'Tg] cf]5Øfg, 6]an, s';L{sf] 5]pdf cUnf / ux|ªuf j:t' /fVg' x'bg .
                      '                              '             F }
   sf};Lsf udnf v'nf ¿kdf g/fv]/ 8f]/Ln] afFw/ jf gn8g] u/L /fVg'k5{ .
                                                   ]
   sf};Lsf] kfgLsf] 6ØfªsLnfO{ bfofFafofFaf6 6]jf lbO{ gxlNng] u/L /fVg'k5{ .

cfGtl/s k"j{tof/L
e'Orfnf]af6 x'g;Sg] Iflt Go"g ug{ ;+/rgfTds / u}/;+/rgfTds ;'/Iffsf]
     F
k|aGwn] dfq x'bg . e'Orfnf] sltv]/ s'g Ifdtfsf] cfpF5 eGg] hfgsf/L x'g
              F }       F
g;Sg] ePsfn] o;af6 cfk"m ;'/lIft /xg / kl/jf/ tyf 5/l5d]snfO{ ;'/lIft
/fVg s]s:tf sfd ug'k5{ eGg] hfgsf/L lng' cfjZos x'G5 . o; qmddf
                      {
e'Orfnf] hfg'eGbf cl3, e'Orfnf] hfFb} ubf{ / uO;s]kl5 s] ug]{ eGg] hfgsf/L
   F                      F
/fVg' h?/L x'G5 / To;} cg'¿k k"jtof/L ug'k5{ .
                                 {           {
;fd'bflos tyf kfl/jfl/s of]hgf
e'Orfnf] hfg'cl3 o;af/]df ;fd'bflos 5nkmn rnfpg' cfjZos 5 . o:tf]
   F
5nkmn kl/jf/leq klg rnfpg'k5{ . e'Orfnf] uPdf s;/L aRg ;lsG5 eGg]
                                         F
hfgsf/L cfk"mn] lng], kl/jf/sf ;a} ;b:onfO{ hfgsf/L lbg] / ug'kg]{ sfd
                                                                  {
l;sfpg] tyf ;d'bfodf klg To:t} hfgsf/L lbg' ;r]t gful/ssf] st{Jo x'G5 .
o:tf] hfgsf/L lng] jf lbg] ljifo lgDg cg';f/ x'g;S5g M
     e'Orfnf] uOxfn]df cfˆgf], kl/jf/sf ;b:o / l5d]sLnfO{ s;/L ;'/Iff k|bfg
        F
     ug]{ eGg] ljifodf 5nkmn u/L cfkTsfnLg of]hgf agfpg'k5{ . e'Orfnf]sf]
                                                                    F
     klxnf] wSsf /f]lsgf;fy aflx/ lgl:sg g;s]sf jf Ifltu|:t 3/df y'lgPsf
                                      e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷22
                                         “
JolQmsf] p4f/ u/L ;'/lIft :yfgdf Nofpg] of]hgf klxn] g} agfpg'k5{ .
   e'Orfnf] uOxfn]df kLl8tsf] p4f/ / /fxtsf] nflu :yfgLo txdf cfjZos
         F
   of]hgf agfpg'k5{ . cfkTsfnLg a;f]af;sf lgldQ v'nf 7fpFsf] lgSof]n,       {
   cf}iflwsf] k"j{ Joj:yf, cfkTsfnLg cf>osf] lgldQ cfjZos kg]{ kfn jf
   6]G6, lkpg] kfgLsf] ;|ft, vfBfGg / cfKtsfnLg lzIffsf af/]df of]hgf tof/
                          ]
   u/L ;d'bfosf ;b:oaLr sfo{of]hgf tof/ ug'k5{ .  {
   3/leqsf] ;'/lIft :yfgsf] klxrfg u/L /fVg] / kl/jf/sf ;b:onfO{ e'Orfnf]
                                                                        F
   uOxfn]df ;s];Dd To:tf] ;'/lIft :yfgdf a:g cEof; u/fpg] .
   3/sf] leqL uf/f] jf lkn/sf ;Fusf 7fpF, 3/leqsf /flvPsf 7"nf / alnof
                                    }
   kmlg{r/sf] 5]p5fpsf efu t'ngfTds ¿kn] ;'/lIft dflgG5g . t/ e¥ofª,
   aflx/L uf/f]sf] 5]p, l;;fo'Qm ‰ofn jf glhssf efu c;'/lIft x'G5g . 3/df
   o:tf ;'/lIft / c;'/lIft :yfg sxfF–sxfF 5g eGg] kQf nufO/fVg] / e'Orfnf]
                                                                          F
   uPsf] ;dodf ;'/lIft :yfgdf a:g] of]hgf tyf cEof; ug'k5{ .      {
   e'Orfnf]kl5sf] b'O–tLg lbgsf] ;do ;a}eGbf cK7of/f] ;do xf] . Tolta]nf
       F               {
   vfgf, kfgLnufot cTofjZos j:t'sf] 7"nf] cefj x'g;Sb5 . To;}n]
   e'Orfnf]kl5sf tLg lbg;DdnfO{ k'Ug]u/L glau|g] tof/L vfg]s/f, cTofjZos
     F                                                          '
   cf}iflw, lkpg] kfgL, ;/;kmfOsf ;fdfg, 6r{nfO6, /]l8of] OToflbsf] klxn] g}
   aGbf]a:t u/L /fVg'k5{ . o:tf] ;fdfg /flvPsf] emf]nfnfO{ e'Orfnf]sf] ;dodf
                                                              F
   ;lhn} lnP/ aflx/ hfg ;lsg]u/L 3/sf] ;lhnf] :yfgdf /fVg' pko'Qm x'G5 .
   sfdljz]ifn] kl/jf/sf ;b:o 3/aflx/ x'g' gf}nf] s'/f xf]Og . e'Orfnf] uPsf]
                                                                    F
   ;dodf kl/jf/sf ;a} ;b:o Ps} 7fpFdf gePdf s;/L / sxfF e]6g ;lsG5    
   jf s'g ;b:o sxfF uPsf] 5 eGg] hfgsf/L lnO/fVg' /fd|f] x'G5 .
   cfktsfnLg ;dodf cfjZos ;xof]u k|fKt ug{ bdsn, /]8qm;, k|x/Lh:tf
   ;+:yfsf] 6]lnkmf]g gDa/ 3/sf ;a} ;b:onfO{ /fVg nufpg'k5{ / To:tf
   lgsfodf ;Dks{ ug]{ tl/sf klg l;sfpg'k5{ .
cfkTsfnLg j:t'sf] Joj:yf
e'Orfnf] uPdf ef}lts ;+/rgf 9Nbf lslrP/ jf lylrP/ dflg; dg],{ 3fOt] x'g]
   F
tyf 3/kfn'jf hgfj/ / wg;DklQsf] Iflt x'g;S5 . To:tf] cj:yfdf kLl8tnfO{
cTofjZs ;xof]u pknAw u/fpg'kg]{ x'G5 . To;sf ;fy} cfˆg} lgldQ klg
cfkTsfnLg j:t'sf] cfjZostf k5{ . To;}n] cfkTsfnLg ;dodf rflxg] dxTjk"0f{
;fdfg Pp6} emf]nfdf /fVg'k5{ . o:tf] ;dosf nflu rflxg] s]xL ;fdfg Pp6f
emf]nfdf /fv]/ ;lhn} e]6g ;lsg] 7fpFdf /fVg'k5{ / 5/l5d]snfO{ ;d]t To;f]
                          
ug{ k|l] /t ug'k5{ . o:tf ;fdfg :yfgLo 1fg, ;Lk / k|ljlwdf cfwfl/t klg x'g
               {
;S5g . oBlk cfkTsfnLg emf]nfdf lgDg k|sf/sf ;fdfg /fVg'k5{ M
                                      e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷23
                                         “
k|fylds pkrf/sf nflu rflxg] dnxdk§L jf AofG8]h, l86f]n, PG6L;]lK6s
   lqmd, l;6fdf]n, ;kmf ?jf / sk8fsf] Kofs]6 agfP/ cfkTsfnLg emf]nfdf
   /fVg'k5{ .
   cfktsfnLg ;dodf cfjZos ;xof]u k|fKt ug{ bdsn, /]8qm;, k|x/Lh:tf
   ;+:yfsf] 6]lnkmf]g gDa/ 3/sf ;a} ;b:onfO{ /fVg nufpg'k5{ / To:tf
   lgsfodf ;Dks{ ug]{ tl/sf klg l;sfpg'k5{ .
   cfkTsfndf rflxg] rfprfp, lrp/f, la:s'6h:tf xn'sf vfg]s/f, 6r{nfO6,
                                                            '
   nfO6/ jf ;nfO, lknf;, k]rs;h:tf cf}hf/ /fVg] .
   pk/f]Qm cfkTsfnLg emf]nfsf ;fy} e'Orfnf]sf] wSsfn] 3/sf ‰ofn jf 9f]sf
                                      F
   c8lsP/ aflx/ lg:sg sl7g x'G5 . To;sf nflu 9f]sf jf ‰ofn vf]Ng
   ;lhnf] x'g] kmndfsf] 58 e]l6g] :yfgdf /fVg] .

e'OFrfnf] uPdf ckgfpg' kg]{ zts{tf
e'Orfnf] nfdf] ;do hfFbg . clwsf+z e'Orfnf]sf] wSsf a9Ldf b'O{ ldg]6 dfq
    F                    }                 F
hfG5 . olt 5f]6f] ;do dfq hfg] e'Orfnf]sf] Ifdtf jf zlQm eg] lgs} ljgfzsf/L
                                     F
x'G5 . 5f]6f] ;do hfg] / 7"nf] Iflt k'¥ofpg] e'Orfnf]sf] ;dodf ;a}n] cfk"mnfO{
                                                F
w}o{ agfP/ cfkTsfnLg ;'/Iffsf Joj:yf ug'{ lgs} ufx|f] klg x'G5 . To;}n] w]/}
dflg; e'Orfnf]sf] ;dodf cflQg] / hyfefjL bf}8g] / 3/af6 aflx/ efUg] jf
           F
dflyNnf] tnfaf6 xfdkmfn]/ aRg] k|of; u5{g . t/ To;f] ubf{ emg} vt/f x'g]
oyfy{nfO{ xfdLn] la;{g x'bg . ;s];Dd w}otf;fy cfk"m;lxt dlxnf ;b:o,
                           F }                {
afnaflnsf, a"9fa"9L, czQm / la/fdLsf] ljz]if Vofn ug'k5{ . pgLx¿nfO{ 3/df
                                                         {
klxn] g} ;'/lIft eg]/ klxrfg u/]sf :yfgdf k'¥ofpg] k|oTg ug'k5{ . e'Orfnf]
                                                               {        F
uPsf] ;dodf lgDg cg';f/sf zts{tf ckgfpg' a'l4dfgL x'G5 M
e'Orfnf] hf“bf ug{ gx'g] sfd
   “
      bf}8/ e¥ofª cf]ln{g' jf dflyNnf] tnfdf pSng' x'bg,
          ]                                          F }
      ‰ofn tyf sf};Laf6 xfdkmfNg' x'bg  F }
      l;;fsf] ‰ofn tyf xlNnP/ n8g ;Sg] b/fh, ¥ofs, leQfsf] P]gf,
      k|mdh:tf j:t'sf] 5]p5fp a:g' x'bg,
        ]                              F }
      3/aflx/ lgl:sPsf] cj:yf jf aflx/ lxFl8/x]sf] cj:yfdf n8g ;Sg] 7"nf
      ¿v, lah'nL jf 6]lnkmf]g ljt/0fsf vDaf, k'/fgf / cUnf 3/sf] 5]p5fp
      tyf k'ndfly jf d'lg a:g' x'bg .
                                  F }
e'Orfnf] hf“bf ug'kg]{ sfd
   “              {
      klxn] g} ;'/lIft eg]/ lrlgPsf 9f]sfsf] rf}sf]; d'lGt/, 6]an', vf6h:tf
                                      e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷24
                                         “
kmlg{r/sf] d'lg jf To:t} ;'/lIft :yfgdf a:g'k5{ .
      e'Orfnf]sf] ;dodf ;s];Dd cfˆgf] 6fpsf] / ;+jbgzLn cªunfO{
              F                                              ]
      hf]ufpg'k5{ . tlsof jf c? s'g} j:t'n] 6fpsf] 5f]Kg], s]xL ;fdfg ge]l6P
      cfˆgf] xft / kfv'/f hf]8/ 6fpsf] / cfFvfsf] /Iff ug'k5{ .
                                  ]                            {
      e'Orfnf] uPsf] ;dodf ;s];Dd 3f]K6f] k/]/ a:g' /fd|f] x'G5 .
                F
      efG5fdf cfuf] afn]/ sfd ul//x]sf] a]nf e'Orfnf] uof] eg] cfuf] tTsfn}
                                                      F
      lgefpg'k5{ . ;s];Dd Uof; r'nf]sf /]un6/ klg aGb ug'k5{ .
                                                  ' ]              {
      ;fF3/f] uNnLdf lxFl8/x]sf] cj:yfdf e'Orfnf] hfFbf sdhf]/ 3/sf] 5]p5fpsf]
                  '                             F
      If]qaf6 hf]lug'k5{ / ;'/lIft v'nf :yfglt/ hfg'k5{ .
      ;jf/L;fwg rnfO/x]sf] cj:yfdf e'Orfnf] uP ;jf/Lsf] ult la:tf/} sd
                                              F
      ub}{ af6f]sf] 5]plt/ nu]/ /f]Sg'k5{ . ;jf/L;fwgnfO{ PSsf;L /f]Sbf emg 7"nf]
      b'36gf x'g;S5 . ;jf/L /f]Sbf jf pleFbf cfsfz]kn, 7"nf lah'nLsf kf]n j
          {                                             '
      n¶f, cUnf ¿v, ;fOgaf]8{ OToflbsf] 5]pdf a:g' jf /f]Sg' x'bg .
                                                                  F }
      sy+sbflrt, e'Orfnf]af6 3/ elTsP/ To;n] k'l/xfNof] eg] w}otfsf ;fy
                         F                                              {
      cfkm" afFRg] s'/fdf ljZj:t eP/ vf]hL tyf p4f/ 6f]nLsf] k|tLIff ug'k5{ .
                                                                           {
      cflQP/ lrRofpg], s/fpg] ubf{ d'6' / lbdfudf cgfjZos bafa kg]{ x'bf       F
      ;s];Dd zfGt /xg] k|of; ug'k5{ . o:tf] cj:yfdf l;¶L, ;';nL ahfP/
                                       {                              ]
      tyf aHg] ;fdfg e]l6P To;nfO{ ahfP/ p4f/sdL{nfO{ yfxf lbg] k|of;
      ug'k5{ .
            {
e'Orfnf] uO;s]kl5 ckgfpg' kg]{ zts{tf
   “
klxnf]k6s e'Orfnf] uO;s]kl5 km]l/ klg cGo ;fgf 7"nf wSsf nfUg] ;Defjgf x'G5 .
               F
e'Orfnf]sf] clwsf+z 36gfn] klxn] 7"nf] e'Orfnf] uPkl5 w]/} k6s ;–;fgf wSsf
     F                                    F
nfUg] / ;fgf] e'Orfnf] uPsf] s]xL ;dod} 7"nf] e'Orfnf] hfg;Sg] kfOG5 . To;}n]
                 F                               F
e'Orfnf]sf] klxnf] wSsf zfGt ePkl5 b]xfosf sfd ug'k5{ M
   F                                                  {
       3/leqsf]] cfuf], Uof;, lah'nL tTsfn} aGb ug],{
       cfkTsfnLg emf]nf / cGo cfjZos 7flgPsf j:t' af]s/ t'?Gt} aflx/ lg:sg],
                                                          ]
       dlxnf, afnaflnsf, a"9fa"9L, czQm / la/fdLnfO{ 3/af6 aflx/ Nofpg
       k|fyldstf lbg],
       3/af6 aflx/ lgl:sPkl5 klxn] lgwf{l/t v'nf / ;'/lIft :yfgdf hfg],
       e'Orfnf] cfpFbf aflx/ ePdf tTsfn 3/leq gk:g], k:g} kg]{ ePdf kl5Nnf
             F
       wSsfn] 3/ gelTsg] osLg u/]/ dfq leq k:g],
       e'Orfnf] uPkl5 ljleGg k|sf/sf xNnf rNg;S5g , To;}n] tL xNnfsf] kl5
           F
       gnfuL jf:tljstf a'‰g] k|of; ug]{ .
                                       e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷25
                                          “
kLl8tsf] p4f/ tyf /fxt
        Joj:yfkg
7"nf] e'Orfnf] uPdf clwsf+z ef}lts ;+/rgf Ifltu|:t x'G5g . lah'nL, 6]lnkmf]g,
         F
vfg]kfgL ljt/0fsf] k|0ffnLdf ;d]t Iflt x'g] ePsfn] vfg] kfgL, lah'nL /
;~rf/nufot vfBfGgsf] cefj x'G5 . 3/ n8]/ vfBfGg / b}lgs cfjZostfsf
j:t' k'l/P/ pkef]usf nflu cg'ko'Qm x'g] cj:yf cfpF5 . sltko 3/df dflg;
y'lgP/, lylrP/ dg]{ / 3fOt] ePsfsf] ;d]t ;dod} p4f/ / pkrf/ x'g g;Sbf
Hofg hfg] ;Defjgf /xG5 . To;}n] e'Orfnf] /f]lsPkl5 ;'/lIft /x]sf ;a}n] p4f/
                                    F
/ /fxtsf sfo{df ;lqmotfsf ;fy nfUg'k5{ .
cfk"m / cfˆgf] kl/jf/ ;'/lIft eO;s]kl5 6f]nl5d]sdf p4f/ sfo{df d2t
k'¥ofpg ;lqmo /xg'k5{ . jf:tjdf 6f]nl5d]ssf JolQmn] g} ;a}eGbf klxn]
cfˆgf] l5d]ssf dfG5]nfO{ d2t k'¥ofpg ;Sb5g . ;]gf, k|x/L jf /]8qm;sf
:jo+;js p4f/sf nflu cfOk'Ug ;do nfU5 . To;}n] ;d'bfosf ;a} ;b:o
       ]
ldn]/ 5/l5d]ssf] p4f/df nfUg'k5{ . o;/L p4f/ ubf{ ;a}eGbf klxn] 3fOt]
ePsf / ljz]ifu/L dlxnf, s]6fs6L, j[4j[4f, czQm, la/fdLnfO{ k|fyldstf lbg'
dfgjLo st{Jo x'g cfpF5 .

e'OFrfnf] /f]lsgf;fy ug]{ p4f/
e'Ornf]af6 Iflt ePsf ;+/rgfleq y'lgPsf jf k'l/Psf kLl8tnfO{ tTsfn aflx/
   F
NofP/ ;'/lIft cf>o:yn jf pkrf/s]Gb| / c:ktfn k'¥ofP/ ltgLx¿sf] hLjgsf]
/Iffug]{ sfo{nfO{ e"sDkLo p4f/ elgG5 . o:tf] p4f/df JolQm, kl/jf/, ;d'bfo,
gful/s ;dfh / ;/sf/ ;lxt ;du| /fli6«o ;+oGqs} dxŒjk"0f{ e"ldsf /xG5 .
p4f/df hgzlQm, ;|ft / ;fwgsf] pknAwtf, ;'/Iff, p4f/sf k|ljlwsf] k|of]un]
                      ]
k|efj kfl//x]sf] x'G5 . o; cj:yfdf p4f/sfo{;u ;DalGwt ;Dk"0f{ kIfaLr
                                               F
;+jbgzLn, k|efjsf/L Pj+ ;fjfwfgLk"0f{ ;dGjo / ;befjsf] cfjZostf k5{ .
     ]
p4f/sf qmddf ;fd'bflos 5nkmnaf6 tof/ kfl/Psf] cfkTsfnLg lj:yfkg
of]hgfcg';f/ sfd ug'k5{ . o:tf] of]hgf 7"nf ljzfnahf/, Jofkfl/s tyf
                        {
cf}Bf]lus k|lti7fg, c:ktfn, xf]6n, ;/sf/L tyf ;fj{hlgs ejgdf ;d]t
                                 ]
ul/Psf] x'gk5{ . e"sDksf ;dodf kLl8tsf] p4f/sf nflu tof/L cj:yfdf
            '
                                      e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷26
                                         “
/flvPsf] un, 6r{ nfO6, xyf}8f, k|fylds pkrf/sf ;fdu|Lh:tf cfjZos
cf}hf/sf] pkof]u ug'k5{ . :yfgLo txdf x'g] o:tf k"jtof/Ln] e"sDksf] kL8faf6
                     {                             {
tTsfn} p4f/ u/L /fxt k|bfg ug{ ;lsG5 . o:tf JolQmut k|of;n] ;Defljt
7"nf] Ifltsf] Go"gLs/0fdf ;xof]u ldN5 .

p4f/ sfo{sf] juL{s/0f
e'Orfnf] hfg;fy bIf p4f/ 6f]nL 36gf:yndf k'Ug sl7g x'G5 . To; cj:yfdf
   F
:yfgLo ;d'bfo jf :jo+;jsfåf/f ul/g] p4f/n] 7"nf] e"ldsf v]N5 . To;}n] p4f/
                        ]
sfo{nfO{ p4f/df kx'r / cGo b[li6sf]0faf6 ljleGg r/0fdf juL{s/0f u/]/
                     F
cWoog ug{ ;lsG5 . oxfF p4f/ sfo{nfO{ p4f/sf If]qdf dxTjk"0f{ e"ldsf lgjf{x
ug]{ ;'/Iff lgsfosf ljlwnfO{ ;d]t k|:t't ug'{ pko'Qm ePsfn] Osf]– g]kfnåf/f
k|sflzt kof{j/0f dfl;ssf] jif{ !$, cªs *, df3 @)^#, k"0ff{ªs &! df
                                                                  
k|sflzt k|x/L lg/LIfs >L ljZj clwsf/Låf/f lnlvt …g]kfndf e"sDkLo p4f/ M
;Defjgf tyf r'gf}tLÚ n]vaf6 ;fef/ ul/Psf] 5 . h;cg';f/ p4f/k|lqmofnfO{
lgDgcg';f/ cufl8 a9fpg' ;fGble{s b]lvG5 M
cfkm}F jf l5d]sLn] ug]{ p4f/
e'Orfnf]af6 x'g] Ifltsf] :t/nfO{ e'Orfnf]sf] Ifdtf, s]Gb|laGb', ;do, :yfg /
  F                                 F
;+/rgfut lgdf{0fsf :j?kn] lgwf{/0f u5{ . lbpF;f] uPsf] e'Orfnf]sf] t'ngfdf
                                                            F
/flt uPsf] e'Orfnf]af6 w]/} Iflt x'G5 . To;}u/L labfsf] lbgdf e'Orfnf] uPdf
              F                                                  F
:s'n, sfof{noh:tf ;fj{hlgs ;+/rgfdf Iflt k'u] klg dfgjLo Iflt sd x'G5 .
g]kfndf ljutdf ePsf e"sDkLo c;/, cWoog / cg'ejcg';f/ ;fdfGotof
e"sDksf] rk]6fdf kg]{ hLljt JolQmx¿dWo] %) k|ltzt dflg; ;fdfGo 3fOt]
x'g] kfOPsf] 5 . o:tf JolQm cfFkm} jf kl/jf/sf] s'g} ;b:osf] tyf l5d]sL /
;'/IffsdL{sf] ;fdfGo ;xof]uaf6} ;'/lIft x'g ;S5g . o;sf nflu ljz]if bIftf
/ ;fdu|Lsf] cfjZostf kb}g . ufpF3/d} pknAw sDan, 8f]/L, pkrf/ k4lt
                            {
cflbsf] k|of]u u/L 3fOt]sf] p4f/ ug{ ;lsG5 .
;fd'bflos p4f/stf{n] ug]{ p4f/
jt{dfg ljZjdf p4f/sf nflu ;fd'bflos p4f/–;d"xsf] ljsf; tyf k|of]u
;a}eGbf k|efjsf/L ;+oGqsf] ¿kdf ljsl;t eO/x]sf] 5 . oBlk e"sDkåf/f ;8s
oftfofth:tf kx'rdfu{ Ifltu|:t x'g] / Joj;flos p4f/stf{sf] ;ªVof hlxn]
                F
klg cToGt} Go"g x'g] x'bf p4f/df ;d:of b]lvg] u/]sf] 5 . oftfoftsf] cefj
                       F
ePdf ;Lldt ;ªVofdf /x]sf Joj;flos p4f/stf{ rfx]/ klg kLl8t;Dd ;dod}
                                     e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷27
                                        “
k'Ug ;Sb}gg . o:tf] cj:yfdf ;d'bfodf /x]sf p4f/sdL{ g} ;a}eGbf pQd
;xof]uL / p4f/stf{ x'g ;S5g . o; tYon] p4f/stf{sf] pTkfbg ;d'bfodf
x'gkg]{ ts{nfO{ an lbG5 .
    '
e"sDkLo ;'/Iffsf nflu ;fd'bflos ¿kd} p4f/;DaGwL cfwf/e"t 1fg tyf ;Lk
ePsf hgzlQmsf] pTkfbg ug'{ k5{ . o; cy{df txut ¿kdf cf}krfl/s tflnd
tyf k|lzIf0f / cgf}krfl/s lzIffsf] lj:tf/ :jo+;jssf] ljsf;sf] cfwf/e"t
                                                 ]
zt{ xf] . To:t} cfwf/e"t p4f/ tyf /fxt ;fdu|L ;fj{hlgs jf ;fd'bflos ¿kdf
Joj:yf ug'k5{ . o; lsl;daf6 k|lzlIft :jo+;jsn] e"sDksf] k|efjaf6 hLljt
            {                                ]
/xg] JolQmx¿dWo] u}/;+/rgfut lgdf{0fdf jf xNsf¿kdf r]lkP/ /xg] #)
k|ltzt JolQmx¿sf] p4f/ ug{;S5 . o:tf p4f/ ;d"xnfO{ cfwf/e"t vf]h tyf
p4f/;DaGwL k|lzIf0f k|bfg ug'k5{ . o:tf] k|lzIf0fdf 36gf:ynsf] 3]/faGbL,
                                {
vt/fsf] klxrfg, 3fOt] jf x/fPsfsf] vf]hL tyf :t/ lgwf{/0f, cfwf/e"t p4f/
;fdu|Lx¿sf] k|of]u tyf 3fOt] Joj:yfkg;DaGwL 1fg tyf ;Lk k5{g . o:tf]
:jo+;jsf] ;d"xn] bIf p4f/stf{sf] pkl:ylt ePkl5 36gf:ynsf] 3]/faGbL,
       ]
3fOt]sf] vf]hLdf 7"nf] ;xof]u lbG5 .
eUg ;+/rgfdf vf]h tyf p4f/
eUg ;+/rgfdf 3fOt]sf] vf]hL tyf p4f/ ug'{ cToGt} k|fljlws, ;fxl;s /
r'gf}tLk"0f{ sfo{ xf] . ;g !(*% df d]lS;sf] ;x/df uPsf] e'Orfnf]kl5 eUgfjz]ifaf6
                                                            F
hlt dflg;sf] p4f/ ePsf] lyof] To;eGbf a9L p4f/stf{x¿n] Hofg u'dfpg'
k/]sf] lyof] . To:t} ;g @))! df cd]l/sfsf] 6jLg 6fj/df p4f/ ug{ uPsf ;of}F
p4f/stf{x¿sf] Hofg uPsf] lyof] . p4f/stf{ cfkm}F hf]lvddf k/]df kLl8tsf]
p4f/ x'g ;Sb}g . To;}n] o:tf] p4f/df vl6g] p4f/stf{sf] lgldQ cfkmgf]
;d"xsf] ;'/Iff g} klxnf] k|fyldstf x'G5 .
e"sDksf] c;/kl5 hLljt /xg] ;ªVofsf] nueu !% k|ltzt ;ªVof eUg ePsf
;+/rgfleq k/]sf, k'l/Psf jf RoflkPsf x'G5g . ltgLx¿sf] p4f/sf nflu
ljlzi6 tflnd k|fKt hgzlQm tyf p4f/ ;fdu|Lsf] cfjZostf k5{ . p4f/stf{sf]
kl/rfngb]lv lnP/ p4f/stf{ :jo+ / kLl8tsf] ;'/IffnfO{ s]Gb|laGb' dfgL ;+/rgfut
eUgfjz]ifdf kLl8tsf] vf]hL, kLl8t;Dd kx'r, kLl8tsf] Joj:yfkg / eUgfjz]ifaf6
                                             F
kLl8tnfO{ aflx/ lgsfnL pkrf/:yn;Dd k'¥ofpg] sfo{ p4f/cGtu{t kg]{ sfo{x¿
x'g . oL k|To]s sfo{sf nflu lglZrt sfo{ljlw / ;|ft–;fwgsf] k|of]u ug'kg]{
                                                         ]                    {
x'G5 .
eUgfjz]ifdf kl/0ft ePsf ;+/rgfsf] leQf, 5t jf cGo s'g} efunfO{ sf6L
ToxfFleqaf6 kLl8tsf] p4f/ ul/g] o; k|sf/sf] sfo{df vf]h tyf p4f/;DaGwL
                                       e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷28
                                          “
cGt/f{li6«o :t/df k|rlnt ;femf ;ªst / ljlwsf] k|of]u ul/G5, h;n] ubf{ cGo
                                     ]
/fi6«af6 cfPsf p4f/sdL{n] ;d]t ;lhn} sfd ug{ ;S5g . ljkbsf cj:yfdf
p4f/;DaGwL sfo{sf nflu ePsf Joj:yfaf/] cfk;df hfgsf/L lng jf lbg
;femf ;ªstljlwsf] k|of]u ul/G5 . International Search and Rescue Advisory
            ]
Group åf/f tof/ kfl/Psf] tyf ;+oQm /fi6«;ª3åf/f cjnDag ul/Psf] of]
                                       '
;ªst–k|0ffnLnfO{ INSARAG raking System elgG5 .
        ]
e"sDkLo vf]h tyf p4f/sfo{df cGt/f{li6o ;ªst–k|0ffnL] k|efjsf/L ePsfn]
                                                 ]
of] ljZjsf ;a} d'nsdf k|of]u x'G5 . g]kfnsf] ;Gbe{df o:tf] vf]h tyf p4f/
                    '
tflnd o"P;PcfO8L / cf]Pkm8LP sf] cfly{s ;xof]u tyf Pl;og l8hf:6/
lk|k8g; ;]G6/sf] kxndf ;g !((* b]lv k|f/De ePsf] 5 . o; k|sf/sf] tflnd
    ] { ]
cfkTsfnLg p4f/ tyf vf]hsf] If]qdf /fli6«o tyf If]qLo Ifdtfsf] ljsf; ug]{
nIocg'¿k ;~rfng ug]{ ul/G5 . o; sfo{qmdn] xfn;Dd g]kfn k|x/L, g]kfnL
;]gf, ;z:q k|x/L, g]kfn /]8qm; / ljleGg c:ktfnsf hjfg tyf :jo+;jsnfO{
                                                                    ]
;d]6sf] 5 . o;/L pTkflbt hgzlQmdWo] s]xLn] If]qLo :t/df k|lzIfs, kf7oqmd
      ]
;+of]hs tyf kf7oqmd lg/LIfssf] e"ldsf ;d]t lgjf{x ul//x]sf 5g .
cTofw'lgs p4f/ 6f]nL
;+/rgfsf eUgfjz]ifleq hLljt /xg] cf};t ;ªVofdWo] 5 k|ltzt dflg;
p4f/sf] b[li6sf]0faf6 cToGt} cK7of/f] / ;+jbgzLn cj:yfdf /x]sf x'G5g .
                                            ]
eUggfjz]if ag]sf ;+/rgfsf] k|sl[ t, vt/fsf] cj:yf tyf k|fljlws ;fwgsf]
cfjZostfsf kg]{ x'bf hl6n cj:yfdf /x]sf kLl8tsf] p4f/ ;fdfGo :t/sf
                    F
p4f/stf{ / p4f/ ;fdu|Lsf] k|of]uåf/f ;Dej x'bg . o;sf nflu >Job[io k|:t't
                                              }
ug{;Sg] ljB'tLo vf]h pks/0f, qm]g, x]lnsK6/h:tf ;fwg / To;}adf]lhd
k|lzlIft hgzlQmsf] cfjZostf k5{ .
eUg ;+/rgfaf6 hLljt p4f/ / ;do;Ldf
e"sDkLo k|sf]ksf sf/0f eUgfjz]ifdf k/]sf kLl8t JolQm hLljt /xg] ;Defjgf
;+/rgfsf] Ifltu|:t cj:yfdf lge{/ u5{ . olb ;+/rgf k"0f{¿kdf gi6 ePsf] 5
jf ejgsf] dflyNnf] tnf csf]{ tnfdfly k'0f{¿kn] ba]sf] 5 eg] ToxfF k'l/Psf
dflg; hLljt /xg] ;Defjgf lgs} sd x'G5 . olb ;+/rgf cf+lzs ¿kdf dfq
elTsPsf] jf aLraf6 wl;Psf] tyf Psflt/sf] efu elTsP/ csf]l{ t/ v;]sf] 5
eg] To:tf] ;+/rgfdf k'l/Psfsf] hLljt} p4f/ x'g] ;Defjgf a9L x'G5 . eUg
;+/rgfleq klg ;a}eGbf a9L hLljt /xg] ;Defjgf cGt/s'Gt/df x'G5 .
eUgfjz]ifsf cGt/s'Gt/sf ;+/rgfut jf u}/;+/rgfut j:t' jf lgdf{0fsf
                                    e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷29
                                       “
sf/0f aGg] vfnL 7fpFdf eg] kLl8t JolQm nfdf] ;do;Dd klg hLljt /xg
;S5 . To;}n] e"sDk cfPdf leQfsf] glhs, vf6, 6]ansf] d'lg, zf}rfno jf
                                                    '
Zgfgfuf/h:tf :yfgnfO{ t'ngfTds ¿kdf ;'/lIft dfGg] ul/G5 .
eUg ;+/rgfdf k'l/Psf kLl8tsf] hLljt /xg] ;Defjgfsf] dxŒjk"0f{ cfwf/ eg]sf]
g} p4f/sfo{sf] ;do;Ldf xf] . e"sDkLo p4f/ eUg ;+/rgfleq hlt l56f] k|f/De
ug{ ;Sof] Tolt g} a9L dflg;sf] hLljt} p4f/ ug{ ;lsG5 . cGt/f{li6«o :t/df
ul/Psf] Ps cWoog cg';f/ e"sDk uPsf] cfwf 306fleq p4f/ ug{ ;lsPdf
eUgfjz]ifdf k'l/Psf dWo] (! k|ltzt / @$ 306f;Dddf *! k|ltztnfO{ hLljt}
p4f/ ug{ ;lsG5 . To;}u/L $* 306f;Dddf ^&=& k|ltzt, &@ 306f;Dddf
##=& k|ltzt, (^ 306f;Dddf !( k|ltzt / !@) 306f;Dd &=$ k|ltzt
kLl8tsf] dfq hLljt} p4f/ ug{ ;lsG5 . o;/L kLl8t;Dd p4f/stf{sf] kx'r    F
hlt l9nf] xFb} hfG5, Tolt g} hLljt p4f/sf] ;Defjgf sd x'b} hfG5 . o;sf/0f
            '                                           F
klg p4f/stf{sf] Ifdtf ljsf; / kof{Kt ;fwgsf] hf]xf] ug]{ sfo{nfO{ :yfgLo
tx;Dd ug'{ cfjZos 5 .
p4f/sf] If]q / p4f/ lgoGq0f
p4f/stf{sf] b[li6sf]0faf6 x]g{] xf] p4f/sfo{sf] If]q s]xL 3/ jf s]xL kLl8tx¿df
dfq ;Lldt /xg;S5 t/ Joj:yfks jf lgoGqssf nflu e"sDkLo p4f/sf] If]q
ufpF, ;x/, c~rn, If]q / ;du| /fi6« g} x'g;S5 . ut jif{ kfls:tfg / ef/tdf
uPsf] e"sDkdf p4f/sf] If]q Jofks lyof] eg] OG8f]gl] ;ofsf] ;'gfdLn] t p4f/sf]
If]qnfO{ ljZjJofkL g} agfOlbPsf] lyof] . To;}n] e"sDkLo p4f/sf] If]q klg
e"sDksf] zlQm, km}nfj6 / Ifltsf] tTsfnLg cg'dfgn] lgwf{/0f u5{ . p4f/sfo{
/fli6«o Ifdtfn] gEofpg] eO{ cGt/fli6«o If]qsf] ;xof]u lng'kg]{ x'g;S5 .
To;}u/L e"sDkn] kf/]sf] k|efjsf] If]qn] p4f/sfo{sf] lgoGq0f–z[ªvnf lgwf{/0f
                                                                    
u5{ . g]kfnsf] sfg'gL Joj:yf cg';f/ e"sDksf] c;/cg'¿k :yfgLo ;+oGq,
lhNnf:t/Lo ;+oGq, If]qLo ;+oGq jf /fli6«o ;+oGqn] e"sDkLo p4f/df sdf08
tyf lgoGq0f u5{g . t/ g]kfndf cg'dfg ul/P adf]lhd g} e'Orfnf] uPdf   F
/fi6«sf] ;Dk"0f{ ;+oGq kl/rflnt x'gkg]{ cj:yf cfpF5 . o:tf] cj:yfdf lgoGq0fsf]
                                    '
z[ªvnf / ltgLx¿sf] sfd– st{Jo tyf clwsf/ lgDgfg';f/ x'g] Joj:yf 5 M
    
s]Gb|Lo sdf08
of] sdf08 cfkTsfnLg cj:yfdf /fi6«df ;a}eGbf dflyNnf] :t/df /xg] sdf08
xf] . o;df /0fgLlts lgb]zs jf s]Gb|Lo cfkTsfnLg lgb]zssf] ¿kdf /fi6«fWoIf
                        {                          {
:jo+ jf k|wfgdGqL jf u[xdGqL k|dv /xg] Joj:yf /x]sf] 5 . o; sdf08df
                                  '
;DalGwt If]qsf /fli6«o ;+oGqsf ;a} k|dv kbflwsf/Lx¿ /xG5g .
                                       '
                                      e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷30
                                         “
s]Gb|Lo sdf08n] p4f/sf nflu tTsfn /0fgLlts of]hgf tyf gLltsf] lgdf{0f,
k|fyldstfsf] lgwf{/0f, ;fwg ;|ftsf] Joj:yf, cGo lgsfo jf ljb]zL /fi6«;u
                                ]                                     F
;dGjo ug'sf ;fy} s]Gb|Lo :t/af6 ;Dk"0f{ p4f/sfo{nfO{ kl/rfng, lgb]zg /
           {                                                      {
lgolGqt u5{ . tNnf OsfOn] cf–cfkmgf] sdf08 z[ªvnfsf] dfWodaf6 eP–
                                                  
u/]sf sfd sfjf{xL, j:t'l:ylt / cfjZostfsf ;DaGwdf of] sdf08nfO{ hfgsf/L
u/fpF5g .
If]qLo sdf08
If]qLo p4f/ tyf lgoGq0f sdf08df If]qLo :t/sf ;/sf/L ;+oGqsf pRr
kbflwsf/Lx¿ /xG5g . o;n] p4f/sf nflu /0fgLlts sfo{of]hgf agfP/
p4f/sfo{nfO{ kl/rflnt, lgb]l{ zt tyf lgoGq0f ug],{ ;|ft ;fwgsf] Joj:yf Pj+
                                                      ]
ljt/0f ug]{ / s]Gb|Lo sdf08n] agfPsf /0fgLlts of]hgfnfO{ sfof{Gjog ug]{
sfo{ u5{ . To;}n] k|sf]ksf] ;dodf of] sdf08n] /0fgLlts lgoGq0f sIfsf]
e"dLsf ;d]t lgjf{x u/]sf] x'G5 .
p4f/ sdf08 kf]i6
e"sDkLo p4f/sfo{df cToGt} dxŒjk"0f{ / p4f/sfo{df k|ToIf e"ldsf p4f/
sdf08 kf]i6n] lgjf{x u5{ . To;}n] k|sf]ksf] ;dodf p4f/sf nflu of] lgsfo
sfof{Gjog sdf08 (operation command) sf] ¿kdf /x]sf] x'G5 . o;df d'Vo
¿kdf p4f/stf{x¿ / :yfgLo lgsfosf JolQmx¿sf] ;+nUgtf /x]sf] x'G5 . of]
sdf08cGt/ut ljleGg OsfO{ sdf08/x¿ /xG5g / ltgn] k|ToIf ¿kdf p4f/sf]
sfo{ u5{g . ;fdfGotof p4f/ sdf08n] lgDg sfo{x¿ u5{ M
   • :yfgLo If]qsf] p4f/sfo{nfO{ kl/rfng ug],{
   • p4f/sfo{sf] lgoGq0f k|ToIf ¿kn] u/L cfjZos lgb]zg lbg],
                                                       {
   • p4f/ If]qsf] Joj:yfkg ub}{ / ;'/Iffsf] k|aGw ldnfpg],
   • p4f/ If]qnfO{ ;]S6/, s8{gdf ljefhg u/L cfjfudg, ;~rf/,
       :jf:Yo;]jfh:tf cTofjZos ;]jfnfO{ Jojl:yt agfpg],
   • kLl8tsf] vf]hL / kLl8t;Dd kx'r agfO{ p4f/ ug],{
                                      F
   • 3fOt]x¿nfO{ cfjZostf cg';f/ 36gf:ynd} k|fylds pkrf/ ug]{ /
       cfjZos k/]df c:ktfn;Dd k'¥ofO{ pkrf/sf] Joj:yf ug],{
   • 3fOt] tyf d[t JolQmsf] nut /fVg],
   • 3fOt] jf d[tssf ;DaGwdf kl/jf/ tyf cfkmGtnfO{ hfgsf/L lbg],
   • ;fj{hlgs ;"rgf lbg],
   • k|;;Fu ;Dks{ / hfgsf/L k|sfzg tyf k|zf/0f ug]{ Joj:yf ldnfpg],
        ]
                                     e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷31
                                        “
• em'6f] xNnf tyf cftªs km}lng glbg],
    • cfjZos ;fwg / ;|ftsf] Joj:yfkg ug],{
                            ]
    • :yfgLo lgsfox¿;Fu ;Dks{ / ;dGjo /fVg],
    • p4f/sfo{;u k|ToIf ;DaGw /fVg] cGo ;Dk"0f{ Joj:yfx¿ ldnfpg],
                    F
    • p4f/sfo{sf] ljj/0f, j:t'l:ylt af/]df dflyNnf] sdf08df hfgsf/L u/fpg] .
cfkTsfnLg p4f/sf] ;dodf of] sdf08cGt/ut p4f/stf{x¿n] jf:tljs p4f/sf]
sfo{ u5{g . cfjZostf cg';f/ o:tf sdf08–kf]i6sf] ;ªVof hlt klg x'g;S5 .
sdf08 z[ªvnfsf] lgod cg';f/ p4f/:yndf sfo{/t p4f/stf{nfO{ k/]sf]
               
;d:of, cfjZostf jf j:t'l:ylt p4f/stf{n] OsfO sdf08/ (unit commander)
nfO{ hfgsf/L u/fpF5 . OsfO sdf08/n] To:tf hfgsf/L jf k|fKt ;"rgf cfkm}dfF
;Lldt /fvL ;d:ofsf] ;dfwfg u5{ . t/ cfjZostf cg';f/ sdf08 kf]i6nfO{
hfgsf/L u/fpF5 . To;}u/L To:tf] hfgsf/L sdf08 kf]i6af6 If]qLo sdf08
kf]i6 x'b} s]Gb|Lo sdf08;Dd k'U5 . o;/L sdf08 z[ªvnf dfkm{t cfPsf] ;d:of
        F                                           
;dfwfgsf] lgldQ pko'Qm sdf08df k'ukl5 To;sf] ;dfwfg jf j}slNks
                                           ]
Joj:yfsf] lg0f{o lbOG5 .
sf7df8f}df 7"nf] e"sDk uOxfn]df p4f/sfo{sf] If]qut ljefhg s;/L ug],{
           +
sltj6f o:tf sdf08 kf]i6x¿ /fVg], To:tf sdf08 kf]i6cGt/ut slt sltj6f
p4f/ OsfOx¿ kl/rfng ug],{ k|To]s p4f/ OsfOdf slt ;ªVofdf p4f/stf{
v6fpg], ltgLx¿nfO{ s]–s:tf p4f/ ;fdu|Lx¿ pknAw u/fpg] eGg]tkm{ ;'Id
cWoog ug'{ cfjZos 5 .

pk;+xf/
e'Orfnf] k|fs[lts sf/0fn] x'g] ljgfzsf/L k|sf]khGo 36gf xf] . hnpTkGg
   F
k|sf]ksf 36gf, dxfdf/L, x'/Latf;h:tf k|sf]ksf 36gf lgoldt ¿kdf eO/xg]
/ hgwgsf] lgoldt Iflt eO/xg] eP klg 7"nf] e'Orfnf]n] To:tf 36gfnfO{ uf}0f
                                                 F
agfOlbG5 . e'Orfnf] sltv]/ sqf] Ifdtfsf] hfG5 eGg] k"j{ ;"rgf gx'g] / Psfw
                F
ldg]6d} ljgfzsf/L ¿k lnP/ cfpg] ePsfn] tTsfnLg ;'/Iffdf dflg;sf] Wofg
hfg g;Sg] ePsfn] g} o; 36gfnfO{ ljgfzsf/L dflgPsf] xf] .
ljZjsf ljleGg d'nsdf uPsf e'Orfnf] / tL d'nsdf ePsf sfdsf] cg'ejn]
                    '             F            '
o;sf] hf]lvd w]/} xb;Dd sd ug{ ;lsG5 eGg] l;4 ul/;s]sf] 5 . alnof tyf
e"sDkk|lt/f]wL ;+/rgf lgdf{0f u/L u}/;+/rgfTds j:t'sf] /fd|f] Joj:yfkg ug{
;lsPdf hgwgsf] Iflt sdx'G5 eGg] k|dfl0ft eO;s]sf] 5 . ;g @))% df
O/fgsf] afd ;x/df uPsf] e'Orfnf]af6 sl/a rfnL; xhf/ dflg;sf] d[To' x'g'
                              F
                                     e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷32
                                        “
t/, To;sf] Ps dlxgfcl3 cd]l/sfsf] Soflnkmf]l{ gofdf To:t} :t/sf] e'Orfnf]af6
                                                                     F
b'O{ hgfsf] dfq d[To' x'gn] klg o; tYonfO{ k|dfl0ft u/]sf] 5 . t/ o;sf lgldQ
                         '
;/sf/sf] dfq d'v gtfs]/ ;dod} cfkm"n] plrt sfo{ ug'kg]{ x'G5 . vf;u/L
                                                            {
;fd'bflos txdf ul/g] of]hgf / k|lta4tfn] o:tf 36gfaf6 x'g] IfltnfO{ Go"g
ug{ ;lsG5 . To;}n] …e'Orfnf]n] dflg; dfb}g t/ dflg;åf/f lgld{t ;+/rgf
                            F                {
elTsP/ dflg; d5{gÚ eGg] oyfy{nfO{ cfTd;ft ug{ ;Sg'k5{ .
                       



;Gb{e;fdu|L
a|xdzdz]/ ha/f– …gAa] ;fnsf] dxfe'Orfnf]Ú
                                     F
e"sDkaf6 ;'/lIft /xg ug'{ kg]{ k"j{tof/L, xft] k'l:tsf tyf cGo k|sfzg,
            e"sDk k|ljlw /fli6«o ;dfh– g]kfn .
Earthquake Praperedenss Handbook, National society for Earthquake
           Technology- Nepal.
ljZj clwsf/L, g]kfndf e"sDkLo p4f/ M ;Defjgf / r'gf}tL, kof{j/0f dfl;s,
            jif{ !$, cªs *, @)^#, k"0ff{ªs &! .
                                          
Websites of USGS and www.gcrio.org
;ljGb| l;+x, kof{j/0f e"uf]n, k|ofu k':ts ejg, Onfxafb, @))! .
ISDR, Global plateform for Disaster Risk Reductio, 2007 Global Review
jftfj/0f tyf afn ;/f]sf/ ;+:yf– g]kfn (ECO-Nepal) kof{j/0f dfl;s jif{ !#,
             cltl/Qm cªs, k"0f{ªs %#, @)^@ h]7 .
                                 




                                           e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷33
                                              “
e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷34
   “

Contenu connexe

Tendances

Aan edmcbdp training mannual 2004
Aan edmcbdp training mannual 2004Aan edmcbdp training mannual 2004
Aan edmcbdp training mannual 2004edmnepal
 
SCIENCE & PHILOSOPHY
SCIENCE & PHILOSOPHYSCIENCE & PHILOSOPHY
SCIENCE & PHILOSOPHYjamyang Tulku
 
11. windstromet dks 11
11. windstromet dks 1111. windstromet dks 11
11. windstromet dks 11DIPECHO Nepal
 
Sampatti suddhikaran
Sampatti suddhikaranSampatti suddhikaran
Sampatti suddhikaranDPNet
 
aaha sanchar weekly 10, rukum
aaha sanchar weekly 10, rukumaaha sanchar weekly 10, rukum
aaha sanchar weekly 10, rukummegraj khadka
 
1. disaster k introduction
1. disaster k introduction1. disaster k introduction
1. disaster k introductionDIPECHO Nepal
 
15. biochemical accident dks 14
15. biochemical accident dks 1415. biochemical accident dks 14
15. biochemical accident dks 14DIPECHO Nepal
 
Aksharica - 032 (अक्षरिका - ०३२)
Aksharica - 032 (अक्षरिका - ०३२)Aksharica - 032 (अक्षरिका - ०३२)
Aksharica - 032 (अक्षरिका - ०३२)Rajesh Koirala
 
Implementation Guideline for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)
Implementation Guideline for  Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)Implementation Guideline for  Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)
Implementation Guideline for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)DPNet
 
Nepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestion
Nepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestionNepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestion
Nepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestionDr. Gyanendra Prasad Paudel
 

Tendances (12)

Aan edmcbdp training mannual 2004
Aan edmcbdp training mannual 2004Aan edmcbdp training mannual 2004
Aan edmcbdp training mannual 2004
 
SCIENCE & PHILOSOPHY
SCIENCE & PHILOSOPHYSCIENCE & PHILOSOPHY
SCIENCE & PHILOSOPHY
 
9. drought dks 9
9. drought dks 99. drought dks 9
9. drought dks 9
 
11. windstromet dks 11
11. windstromet dks 1111. windstromet dks 11
11. windstromet dks 11
 
What is hiv aids
What is hiv aidsWhat is hiv aids
What is hiv aids
 
Sampatti suddhikaran
Sampatti suddhikaranSampatti suddhikaran
Sampatti suddhikaran
 
aaha sanchar weekly 10, rukum
aaha sanchar weekly 10, rukumaaha sanchar weekly 10, rukum
aaha sanchar weekly 10, rukum
 
1. disaster k introduction
1. disaster k introduction1. disaster k introduction
1. disaster k introduction
 
15. biochemical accident dks 14
15. biochemical accident dks 1415. biochemical accident dks 14
15. biochemical accident dks 14
 
Aksharica - 032 (अक्षरिका - ०३२)
Aksharica - 032 (अक्षरिका - ०३२)Aksharica - 032 (अक्षरिका - ०३२)
Aksharica - 032 (अक्षरिका - ०३२)
 
Implementation Guideline for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)
Implementation Guideline for  Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)Implementation Guideline for  Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)
Implementation Guideline for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)
 
Nepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestion
Nepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestionNepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestion
Nepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestion
 

En vedette

4. environment pollution and disaster
4. environment pollution and disaster4. environment pollution and disaster
4. environment pollution and disasterDPNet
 
Kharka jagga-rastriyakaran
Kharka jagga-rastriyakaranKharka jagga-rastriyakaran
Kharka jagga-rastriyakaranDPNet
 
Final ccdrr evalaution and learning report ( nov 30) pdf
Final ccdrr evalaution and learning report ( nov 30) pdfFinal ccdrr evalaution and learning report ( nov 30) pdf
Final ccdrr evalaution and learning report ( nov 30) pdfDPNet
 
Present on nfri set with specification
Present on   nfri set with specificationPresent on   nfri set with specification
Present on nfri set with specificationDPNet
 
Lesson learnt from diarrheal outbreak edcd
Lesson learnt from diarrheal outbreak edcdLesson learnt from diarrheal outbreak edcd
Lesson learnt from diarrheal outbreak edcdDPNet
 
Paani kar
Paani karPaani kar
Paani karDPNet
 
Tr 74 adaptation-c cplanning nep
Tr 74 adaptation-c cplanning nepTr 74 adaptation-c cplanning nep
Tr 74 adaptation-c cplanning nepDPNet
 
Prese on rapid asses format
Prese  on  rapid asses format Prese  on  rapid asses format
Prese on rapid asses format DPNet
 
Khani tatha-khanij-padartha
Khani tatha-khanij-padarthaKhani tatha-khanij-padartha
Khani tatha-khanij-padarthaDPNet
 
Undp toolkit low_res
Undp toolkit low_resUndp toolkit low_res
Undp toolkit low_resDPNet
 
Dp net aan ws presentation cca&drr
Dp net aan ws presentation cca&drrDp net aan ws presentation cca&drr
Dp net aan ws presentation cca&drrDPNet
 
Dwidp presentation 1
Dwidp presentation 1Dwidp presentation 1
Dwidp presentation 1DPNet
 
3. dinanath drr and cca prespectives
3. dinanath drr and cca prespectives3. dinanath drr and cca prespectives
3. dinanath drr and cca prespectivesDPNet
 
0. aandp net presentation on hfa climate change and drr
0. aandp net presentation on hfa climate change and drr0. aandp net presentation on hfa climate change and drr
0. aandp net presentation on hfa climate change and drrDPNet
 
40 issue of paryawaran
40 issue of paryawaran40 issue of paryawaran
40 issue of paryawaranDPNet
 

En vedette (15)

4. environment pollution and disaster
4. environment pollution and disaster4. environment pollution and disaster
4. environment pollution and disaster
 
Kharka jagga-rastriyakaran
Kharka jagga-rastriyakaranKharka jagga-rastriyakaran
Kharka jagga-rastriyakaran
 
Final ccdrr evalaution and learning report ( nov 30) pdf
Final ccdrr evalaution and learning report ( nov 30) pdfFinal ccdrr evalaution and learning report ( nov 30) pdf
Final ccdrr evalaution and learning report ( nov 30) pdf
 
Present on nfri set with specification
Present on   nfri set with specificationPresent on   nfri set with specification
Present on nfri set with specification
 
Lesson learnt from diarrheal outbreak edcd
Lesson learnt from diarrheal outbreak edcdLesson learnt from diarrheal outbreak edcd
Lesson learnt from diarrheal outbreak edcd
 
Paani kar
Paani karPaani kar
Paani kar
 
Tr 74 adaptation-c cplanning nep
Tr 74 adaptation-c cplanning nepTr 74 adaptation-c cplanning nep
Tr 74 adaptation-c cplanning nep
 
Prese on rapid asses format
Prese  on  rapid asses format Prese  on  rapid asses format
Prese on rapid asses format
 
Khani tatha-khanij-padartha
Khani tatha-khanij-padarthaKhani tatha-khanij-padartha
Khani tatha-khanij-padartha
 
Undp toolkit low_res
Undp toolkit low_resUndp toolkit low_res
Undp toolkit low_res
 
Dp net aan ws presentation cca&drr
Dp net aan ws presentation cca&drrDp net aan ws presentation cca&drr
Dp net aan ws presentation cca&drr
 
Dwidp presentation 1
Dwidp presentation 1Dwidp presentation 1
Dwidp presentation 1
 
3. dinanath drr and cca prespectives
3. dinanath drr and cca prespectives3. dinanath drr and cca prespectives
3. dinanath drr and cca prespectives
 
0. aandp net presentation on hfa climate change and drr
0. aandp net presentation on hfa climate change and drr0. aandp net presentation on hfa climate change and drr
0. aandp net presentation on hfa climate change and drr
 
40 issue of paryawaran
40 issue of paryawaran40 issue of paryawaran
40 issue of paryawaran
 

Similaire à 6. earthquakel dks 6

3. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 33. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 3DPNet
 
5. climate change and disaster dks 5
5. climate change and disaster dks 55. climate change and disaster dks 5
5. climate change and disaster dks 5DPNet
 
Communication and Dissemination Strategy for Comprehensive School Safety in ...
Communication and Dissemination Strategy for  Comprehensive School Safety in ...Communication and Dissemination Strategy for  Comprehensive School Safety in ...
Communication and Dissemination Strategy for Comprehensive School Safety in ...Ndrc Nepal
 
38 issue of paryawaran
38 issue of paryawaran38 issue of paryawaran
38 issue of paryawaranDPNet
 
8. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 88. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 8DPNet
 
2. d ks law and hs
2. d ks law and hs2. d ks law and hs
2. d ks law and hsDPNet
 
9. drought dks 9
9. drought dks 99. drought dks 9
9. drought dks 9DPNet
 
7. flood and its manage dks 7
7. flood and its manage dks 77. flood and its manage dks 7
7. flood and its manage dks 7DPNet
 
परदेशीको कथा
परदेशीको कथापरदेशीको कथा
परदेशीको कथाUmesh Maharjan
 
10. epidemics dks 10
10.  epidemics dks 1010.  epidemics dks 10
10. epidemics dks 10DPNet
 
39 issue of paryawaran
39 issue of paryawaran39 issue of paryawaran
39 issue of paryawaranDPNet
 
11. windstromet dks 11
11. windstromet dks 1111. windstromet dks 11
11. windstromet dks 11DPNet
 
Case study dipecho v upca
Case study dipecho v upcaCase study dipecho v upca
Case study dipecho v upcaDIPECHO Nepal
 
Returning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegrationReturning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegrationRamesh Bhandari
 
15. biochemical accident dks 14
15. biochemical accident dks 1415. biochemical accident dks 14
15. biochemical accident dks 14DPNet
 
1. disaster k introduction
1. disaster k introduction1. disaster k introduction
1. disaster k introductionDPNet
 

Similaire à 6. earthquakel dks 6 (20)

3. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 33. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 3
 
5. climate change and disaster dks 5
5. climate change and disaster dks 55. climate change and disaster dks 5
5. climate change and disaster dks 5
 
Communication and Dissemination Strategy for Comprehensive School Safety in ...
Communication and Dissemination Strategy for  Comprehensive School Safety in ...Communication and Dissemination Strategy for  Comprehensive School Safety in ...
Communication and Dissemination Strategy for Comprehensive School Safety in ...
 
38 issue of paryawaran
38 issue of paryawaran38 issue of paryawaran
38 issue of paryawaran
 
8. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 88. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 8
 
2. d ks law and hs
2. d ks law and hs2. d ks law and hs
2. d ks law and hs
 
2. d ks law and hs
2. d ks law and hs2. d ks law and hs
2. d ks law and hs
 
9. drought dks 9
9. drought dks 99. drought dks 9
9. drought dks 9
 
7. flood and its manage dks 7
7. flood and its manage dks 77. flood and its manage dks 7
7. flood and its manage dks 7
 
परदेशीको कथा
परदेशीको कथापरदेशीको कथा
परदेशीको कथा
 
10. epidemics dks 10
10.  epidemics dks 1010.  epidemics dks 10
10. epidemics dks 10
 
39 issue of paryawaran
39 issue of paryawaran39 issue of paryawaran
39 issue of paryawaran
 
11. windstromet dks 11
11. windstromet dks 1111. windstromet dks 11
11. windstromet dks 11
 
Case study dipecho v upca
Case study dipecho v upcaCase study dipecho v upca
Case study dipecho v upca
 
Returning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegrationReturning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegration
 
Returning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegrationReturning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegration
 
Child rights in School
Child rights in SchoolChild rights in School
Child rights in School
 
Role of children for child friendly school
Role of children for child friendly schoolRole of children for child friendly school
Role of children for child friendly school
 
15. biochemical accident dks 14
15. biochemical accident dks 1415. biochemical accident dks 14
15. biochemical accident dks 14
 
1. disaster k introduction
1. disaster k introduction1. disaster k introduction
1. disaster k introduction
 

Plus de DPNet

Comprehensive School Safety Implementation Guidelines Nepal (English)
Comprehensive School Safety Implementation Guidelines Nepal (English)Comprehensive School Safety Implementation Guidelines Nepal (English)
Comprehensive School Safety Implementation Guidelines Nepal (English)DPNet
 
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...DPNet
 
Nepal national actionplan_disastermanagement_1996
Nepal national actionplan_disastermanagement_1996Nepal national actionplan_disastermanagement_1996
Nepal national actionplan_disastermanagement_1996DPNet
 
AMCDRR 2016 Nepal Disaster Report
AMCDRR 2016 Nepal Disaster ReportAMCDRR 2016 Nepal Disaster Report
AMCDRR 2016 Nepal Disaster ReportDPNet
 
Joint aintgdm+dp netpresentationmarch2017
Joint aintgdm+dp netpresentationmarch2017Joint aintgdm+dp netpresentationmarch2017
Joint aintgdm+dp netpresentationmarch2017DPNet
 
DRR CCA Learning Centre Guideline approved by GON
DRR CCA Learning Centre Guideline approved by GONDRR CCA Learning Centre Guideline approved by GON
DRR CCA Learning Centre Guideline approved by GONDPNet
 
Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)
Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)
Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)DPNet
 
Sbdrr training to teachers n lfinal draft
Sbdrr training to teachers  n lfinal draftSbdrr training to teachers  n lfinal draft
Sbdrr training to teachers n lfinal draftDPNet
 
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...DPNet
 
Safe school policies and practices in Nepal
Safe school policies and practices in NepalSafe school policies and practices in Nepal
Safe school policies and practices in NepalDPNet
 
Safe Schol toolkit Nepali
Safe Schol toolkit NepaliSafe Schol toolkit Nepali
Safe Schol toolkit NepaliDPNet
 
Nepal disaster report 2013
Nepal disaster report 2013Nepal disaster report 2013
Nepal disaster report 2013DPNet
 
Impact of climate change on children research report-plan nepal
Impact of climate change on children research report-plan nepal Impact of climate change on children research report-plan nepal
Impact of climate change on children research report-plan nepal DPNet
 
Child centred disaster risk reduction project evaluation and learning-plan-ne...
Child centred disaster risk reduction project evaluation and learning-plan-ne...Child centred disaster risk reduction project evaluation and learning-plan-ne...
Child centred disaster risk reduction project evaluation and learning-plan-ne...DPNet
 
Sphere book 2011 nepali 2013
Sphere book 2011 nepali 2013Sphere book 2011 nepali 2013
Sphere book 2011 nepali 2013DPNet
 
Nepal Disaster Report 2011
Nepal Disaster Report 2011Nepal Disaster Report 2011
Nepal Disaster Report 2011DPNet
 
Nepal ldrmp 2011 final
Nepal ldrmp 2011 finalNepal ldrmp 2011 final
Nepal ldrmp 2011 finalDPNet
 
Child Centered CSDRM
Child Centered CSDRMChild Centered CSDRM
Child Centered CSDRMDPNet
 
AAN NDRC Banganga Climate Change Impact Study report _final_dec2k7
AAN NDRC Banganga Climate Change Impact Study report _final_dec2k7AAN NDRC Banganga Climate Change Impact Study report _final_dec2k7
AAN NDRC Banganga Climate Change Impact Study report _final_dec2k7DPNet
 

Plus de DPNet (20)

Comprehensive School Safety Implementation Guidelines Nepal (English)
Comprehensive School Safety Implementation Guidelines Nepal (English)Comprehensive School Safety Implementation Guidelines Nepal (English)
Comprehensive School Safety Implementation Guidelines Nepal (English)
 
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
 
Nepal national actionplan_disastermanagement_1996
Nepal national actionplan_disastermanagement_1996Nepal national actionplan_disastermanagement_1996
Nepal national actionplan_disastermanagement_1996
 
AMCDRR 2016 Nepal Disaster Report
AMCDRR 2016 Nepal Disaster ReportAMCDRR 2016 Nepal Disaster Report
AMCDRR 2016 Nepal Disaster Report
 
Joint aintgdm+dp netpresentationmarch2017
Joint aintgdm+dp netpresentationmarch2017Joint aintgdm+dp netpresentationmarch2017
Joint aintgdm+dp netpresentationmarch2017
 
DRR CCA Learning Centre Guideline approved by GON
DRR CCA Learning Centre Guideline approved by GONDRR CCA Learning Centre Guideline approved by GON
DRR CCA Learning Centre Guideline approved by GON
 
Ssdp
SsdpSsdp
Ssdp
 
Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)
Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)
Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)
 
Sbdrr training to teachers n lfinal draft
Sbdrr training to teachers  n lfinal draftSbdrr training to teachers  n lfinal draft
Sbdrr training to teachers n lfinal draft
 
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
 
Safe school policies and practices in Nepal
Safe school policies and practices in NepalSafe school policies and practices in Nepal
Safe school policies and practices in Nepal
 
Safe Schol toolkit Nepali
Safe Schol toolkit NepaliSafe Schol toolkit Nepali
Safe Schol toolkit Nepali
 
Nepal disaster report 2013
Nepal disaster report 2013Nepal disaster report 2013
Nepal disaster report 2013
 
Impact of climate change on children research report-plan nepal
Impact of climate change on children research report-plan nepal Impact of climate change on children research report-plan nepal
Impact of climate change on children research report-plan nepal
 
Child centred disaster risk reduction project evaluation and learning-plan-ne...
Child centred disaster risk reduction project evaluation and learning-plan-ne...Child centred disaster risk reduction project evaluation and learning-plan-ne...
Child centred disaster risk reduction project evaluation and learning-plan-ne...
 
Sphere book 2011 nepali 2013
Sphere book 2011 nepali 2013Sphere book 2011 nepali 2013
Sphere book 2011 nepali 2013
 
Nepal Disaster Report 2011
Nepal Disaster Report 2011Nepal Disaster Report 2011
Nepal Disaster Report 2011
 
Nepal ldrmp 2011 final
Nepal ldrmp 2011 finalNepal ldrmp 2011 final
Nepal ldrmp 2011 final
 
Child Centered CSDRM
Child Centered CSDRMChild Centered CSDRM
Child Centered CSDRM
 
AAN NDRC Banganga Climate Change Impact Study report _final_dec2k7
AAN NDRC Banganga Climate Change Impact Study report _final_dec2k7AAN NDRC Banganga Climate Change Impact Study report _final_dec2k7
AAN NDRC Banganga Climate Change Impact Study report _final_dec2k7
 

Dernier

The basics of sentences session 2pptx copy.pptx
The basics of sentences session 2pptx copy.pptxThe basics of sentences session 2pptx copy.pptx
The basics of sentences session 2pptx copy.pptxheathfieldcps1
 
Sanyam Choudhary Chemistry practical.pdf
Sanyam Choudhary Chemistry practical.pdfSanyam Choudhary Chemistry practical.pdf
Sanyam Choudhary Chemistry practical.pdfsanyamsingh5019
 
Measures of Central Tendency: Mean, Median and Mode
Measures of Central Tendency: Mean, Median and ModeMeasures of Central Tendency: Mean, Median and Mode
Measures of Central Tendency: Mean, Median and ModeThiyagu K
 
Web & Social Media Analytics Previous Year Question Paper.pdf
Web & Social Media Analytics Previous Year Question Paper.pdfWeb & Social Media Analytics Previous Year Question Paper.pdf
Web & Social Media Analytics Previous Year Question Paper.pdfJayanti Pande
 
SOCIAL AND HISTORICAL CONTEXT - LFTVD.pptx
SOCIAL AND HISTORICAL CONTEXT - LFTVD.pptxSOCIAL AND HISTORICAL CONTEXT - LFTVD.pptx
SOCIAL AND HISTORICAL CONTEXT - LFTVD.pptxiammrhaywood
 
Sports & Fitness Value Added Course FY..
Sports & Fitness Value Added Course FY..Sports & Fitness Value Added Course FY..
Sports & Fitness Value Added Course FY..Disha Kariya
 
social pharmacy d-pharm 1st year by Pragati K. Mahajan
social pharmacy d-pharm 1st year by Pragati K. Mahajansocial pharmacy d-pharm 1st year by Pragati K. Mahajan
social pharmacy d-pharm 1st year by Pragati K. Mahajanpragatimahajan3
 
APM Welcome, APM North West Network Conference, Synergies Across Sectors
APM Welcome, APM North West Network Conference, Synergies Across SectorsAPM Welcome, APM North West Network Conference, Synergies Across Sectors
APM Welcome, APM North West Network Conference, Synergies Across SectorsAssociation for Project Management
 
A Critique of the Proposed National Education Policy Reform
A Critique of the Proposed National Education Policy ReformA Critique of the Proposed National Education Policy Reform
A Critique of the Proposed National Education Policy ReformChameera Dedduwage
 
Class 11th Physics NEET formula sheet pdf
Class 11th Physics NEET formula sheet pdfClass 11th Physics NEET formula sheet pdf
Class 11th Physics NEET formula sheet pdfAyushMahapatra5
 
General AI for Medical Educators April 2024
General AI for Medical Educators April 2024General AI for Medical Educators April 2024
General AI for Medical Educators April 2024Janet Corral
 
Beyond the EU: DORA and NIS 2 Directive's Global Impact
Beyond the EU: DORA and NIS 2 Directive's Global ImpactBeyond the EU: DORA and NIS 2 Directive's Global Impact
Beyond the EU: DORA and NIS 2 Directive's Global ImpactPECB
 
The Most Excellent Way | 1 Corinthians 13
The Most Excellent Way | 1 Corinthians 13The Most Excellent Way | 1 Corinthians 13
The Most Excellent Way | 1 Corinthians 13Steve Thomason
 
Activity 01 - Artificial Culture (1).pdf
Activity 01 - Artificial Culture (1).pdfActivity 01 - Artificial Culture (1).pdf
Activity 01 - Artificial Culture (1).pdfciinovamais
 
microwave assisted reaction. General introduction
microwave assisted reaction. General introductionmicrowave assisted reaction. General introduction
microwave assisted reaction. General introductionMaksud Ahmed
 
1029 - Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf
1029 -  Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf1029 -  Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf
1029 - Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdfQucHHunhnh
 
Kisan Call Centre - To harness potential of ICT in Agriculture by answer farm...
Kisan Call Centre - To harness potential of ICT in Agriculture by answer farm...Kisan Call Centre - To harness potential of ICT in Agriculture by answer farm...
Kisan Call Centre - To harness potential of ICT in Agriculture by answer farm...Krashi Coaching
 
9548086042 for call girls in Indira Nagar with room service
9548086042  for call girls in Indira Nagar  with room service9548086042  for call girls in Indira Nagar  with room service
9548086042 for call girls in Indira Nagar with room servicediscovermytutordmt
 
Ecosystem Interactions Class Discussion Presentation in Blue Green Lined Styl...
Ecosystem Interactions Class Discussion Presentation in Blue Green Lined Styl...Ecosystem Interactions Class Discussion Presentation in Blue Green Lined Styl...
Ecosystem Interactions Class Discussion Presentation in Blue Green Lined Styl...fonyou31
 

Dernier (20)

The basics of sentences session 2pptx copy.pptx
The basics of sentences session 2pptx copy.pptxThe basics of sentences session 2pptx copy.pptx
The basics of sentences session 2pptx copy.pptx
 
Sanyam Choudhary Chemistry practical.pdf
Sanyam Choudhary Chemistry practical.pdfSanyam Choudhary Chemistry practical.pdf
Sanyam Choudhary Chemistry practical.pdf
 
Measures of Central Tendency: Mean, Median and Mode
Measures of Central Tendency: Mean, Median and ModeMeasures of Central Tendency: Mean, Median and Mode
Measures of Central Tendency: Mean, Median and Mode
 
Web & Social Media Analytics Previous Year Question Paper.pdf
Web & Social Media Analytics Previous Year Question Paper.pdfWeb & Social Media Analytics Previous Year Question Paper.pdf
Web & Social Media Analytics Previous Year Question Paper.pdf
 
SOCIAL AND HISTORICAL CONTEXT - LFTVD.pptx
SOCIAL AND HISTORICAL CONTEXT - LFTVD.pptxSOCIAL AND HISTORICAL CONTEXT - LFTVD.pptx
SOCIAL AND HISTORICAL CONTEXT - LFTVD.pptx
 
Sports & Fitness Value Added Course FY..
Sports & Fitness Value Added Course FY..Sports & Fitness Value Added Course FY..
Sports & Fitness Value Added Course FY..
 
social pharmacy d-pharm 1st year by Pragati K. Mahajan
social pharmacy d-pharm 1st year by Pragati K. Mahajansocial pharmacy d-pharm 1st year by Pragati K. Mahajan
social pharmacy d-pharm 1st year by Pragati K. Mahajan
 
APM Welcome, APM North West Network Conference, Synergies Across Sectors
APM Welcome, APM North West Network Conference, Synergies Across SectorsAPM Welcome, APM North West Network Conference, Synergies Across Sectors
APM Welcome, APM North West Network Conference, Synergies Across Sectors
 
A Critique of the Proposed National Education Policy Reform
A Critique of the Proposed National Education Policy ReformA Critique of the Proposed National Education Policy Reform
A Critique of the Proposed National Education Policy Reform
 
Class 11th Physics NEET formula sheet pdf
Class 11th Physics NEET formula sheet pdfClass 11th Physics NEET formula sheet pdf
Class 11th Physics NEET formula sheet pdf
 
General AI for Medical Educators April 2024
General AI for Medical Educators April 2024General AI for Medical Educators April 2024
General AI for Medical Educators April 2024
 
Beyond the EU: DORA and NIS 2 Directive's Global Impact
Beyond the EU: DORA and NIS 2 Directive's Global ImpactBeyond the EU: DORA and NIS 2 Directive's Global Impact
Beyond the EU: DORA and NIS 2 Directive's Global Impact
 
The Most Excellent Way | 1 Corinthians 13
The Most Excellent Way | 1 Corinthians 13The Most Excellent Way | 1 Corinthians 13
The Most Excellent Way | 1 Corinthians 13
 
Activity 01 - Artificial Culture (1).pdf
Activity 01 - Artificial Culture (1).pdfActivity 01 - Artificial Culture (1).pdf
Activity 01 - Artificial Culture (1).pdf
 
INDIA QUIZ 2024 RLAC DELHI UNIVERSITY.pptx
INDIA QUIZ 2024 RLAC DELHI UNIVERSITY.pptxINDIA QUIZ 2024 RLAC DELHI UNIVERSITY.pptx
INDIA QUIZ 2024 RLAC DELHI UNIVERSITY.pptx
 
microwave assisted reaction. General introduction
microwave assisted reaction. General introductionmicrowave assisted reaction. General introduction
microwave assisted reaction. General introduction
 
1029 - Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf
1029 -  Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf1029 -  Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf
1029 - Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf
 
Kisan Call Centre - To harness potential of ICT in Agriculture by answer farm...
Kisan Call Centre - To harness potential of ICT in Agriculture by answer farm...Kisan Call Centre - To harness potential of ICT in Agriculture by answer farm...
Kisan Call Centre - To harness potential of ICT in Agriculture by answer farm...
 
9548086042 for call girls in Indira Nagar with room service
9548086042  for call girls in Indira Nagar  with room service9548086042  for call girls in Indira Nagar  with room service
9548086042 for call girls in Indira Nagar with room service
 
Ecosystem Interactions Class Discussion Presentation in Blue Green Lined Styl...
Ecosystem Interactions Class Discussion Presentation in Blue Green Lined Styl...Ecosystem Interactions Class Discussion Presentation in Blue Green Lined Styl...
Ecosystem Interactions Class Discussion Presentation in Blue Green Lined Styl...
 

6. earthquakel dks 6

  • 1. e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷1 “
  • 2. k|sf]k–1fgdfnf–^ e'O“rfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f /fdrGb| Gof}kfg] k|sfzs e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷2 “
  • 3. s[lt M e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f “ n]vs M /fdrGb| Gof}kfg] k|sfzs M jftfj/0f tyf afn ;/f]sf/ ;+:yf–g]kfn (ECO-Nepal) ;jf{lwsf/ M k|sfzsdf ;'/lIft ;+:s/0f M k|yd, c;f/ @)^$ ;ªVof M @,))) k|lt cfj/0f l8hfOg M /d]z bfxfn d'b|s M lszf]/ ckm;]6 k|; -k|f=_ ln=, kmf]g M $#%!)$$ ] d"No M ?= %)÷– ISBN : 978-99946-927-6-7 k|sf]ksf] hf]lvd Go"gLs/0f tyf k|sf]ksf] ;fdgf ug]{ ;fd'bflos Ifdtf clej[l4sf nflu ;r]tg cleofgcGtu{t k|sf]k–1fgdfnf k|sfzgdf cf+lzs ¿kdf cfly{s ;xof]u ug]{ lgDg ;fem]bf/ ;+:yfx¿k|lt Osf]–g]kfn xflb{s cfef/ JoQm ub{5 M PS;gP8 g]kfn cS;kmfd hLaL g]kfn kf]= a= g+= ^@%&, sf7df8f}+, g]kfn kf]= a= g+= @%)), sf7df8f}+, g]kfn kmf]gM $$#^$&& kmf]gM %%@)%*^ kmofS;M (&&–!–$$!(&!* kmofS;M (&&–!–%%@#!(& j]e;fO6M www.actionaid.org/nepal j]e;fO6M www.oxfam.org.uk e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷3 “
  • 4. k|sfzssf] egfO g]kfn ljZjsf b'O{ ;o d'nsdWo] e'Orfnf]sf] hf]lvdsf] P3f/f}F :yfgdf /x]sf] 5 ' F eg] sf7df8f}+ pkTosf ljZjsf hf]lvdk"0f{ bz ;x/dWo]df k5{ . blIf0ftkm{ /x]sf] OlG8og Kn]6 gfd lbOPsf] e"ueL{o r§fg pQ/tkm{ /x]sf] ltAa]ltog r§fgleq 3':g] qmd rln/x]sf] sf/0faf6 oxfFsf] e"ue{ cl:y/ /x]sfn] klg e'Orfnf]sf] F hf]lvd /x]sf] lj1fx?sf] egfO /x]sf] 5 . g]kfnsf] P]ltxfl;s ljZn]if0f cg';f/ x/]s &) b]lv Ps ;o jif{sf] aLrdf 7"nf] e'Orfnf] hfg] u/]sf 5 . !(() ;fndf uPsf] dxfe"sDkkl5 @)$% ;fndf F k"jL{ g]kfnsf] pbok'/ glhs} s]Gb|ljGb' eP/ uPsf] e'Orfnf] g} o;aLrsf] 7"nf] F e'Orfnf] xf] . t/ e"ue{ljbx?sf cg';f/ ;f] e'Orfnf] dWod:t/sf] dfq ePsfn] F F s'g} klg lbg g]kfndf dxfe"sDk hfg] ;Defjgf /x]sf] 5 . olb clxn]s} cj:yfdf !(() ;fns} Ifdtfsf] e'Orfnf] uof] eg]] sf7df8f}+ pkTosfdf ;a}eGbf F a9L Iflt x'g] cg'dfg ul/Psf] 5 . s'g ;dodf sqf] Ifdtfsf] e'Orfnf] hfG5 eg]/ cg'dfg ug{ ;lsFbg, g t o;sf] F } k"j;rgf g} k|fKt x'G5 . e'Orfnf] hfg] ;do / To;sf] ljgfzsf/L zlQmsf af/]df { " F k"j{ hfgsf/L lng g;lsg] x'gfn] g} o;nfO{ ljgfzsf/L k|sf]k dflgPsf] xf] . o; cj:yfdf xfdLn] e"sDkk|lt/f]wL k|ljlwsf] k|of]u u/]/ 3/ agfpg], 3/leqsf ;/;fdfg e'Orfnf] hfFbf xlNnP/ gn8g] u/L /fVg], cfkTsfnLg emf]nf tof/ F u/L To;df cfkTsfndf rflxg] j:t' /fVg], e'Orfnf] hfFbf kl/jf/sf ;b:o / F 5/l5d]snfO{ ;'/lIft /xg] ljlw l;sfpg] tyf ;'/lIft :yfgsf] klxrfg u/L ;fd'bflos ?kdf ;d]t k"jtof/L ug]{ k|of; ug'{ k5{ . xfdLn] la;{g gx'g] oyfy{ { s] xf] eg] e'Orfnf]n] dflg; dfb}g t/ dflg;n] agfPsf ;+/rgf elTsFbf To;df F { k/]/ dflg; d5{g . To;}n] ;s];Dd alnof ;+/rgf lgdf{0f ug'{ g} e'Orfnf]sf] F hf]lvd Go"gLs/0fsf] dxTjk"0f{ sfd xf] . e'Orfnf] / o;af6 x'g] Iflt Go"gLs/0fsf af/]df hlt rrf{ u/] klg sd} x'G5 . F oBlk xfdLn] o; z[ªvnfdf e'Orfnf]af/] ;fdfGo hfgsf/L lbg] k|of; u/]sf F 5f}F . o; k|of;nfO{ n]vs /fdrGb| Gof}kfg]n] ;fy{s agfpg' ePsf] dx;"; xfdLn] u/]sf 5f}F . n]vssf] o; b]gn] k|sf]k Joj:yfkgsf sfo{df ;lqmo /x]sf ;ª3;+:yf, ;fdflhs sfo{stf{ / ;d'bfonfO{ yf]/} dfq ;xof]u ug{ ;sof] eg] klg xfdLn] u/]sf] o; k|of;n] ;fy{stf k|fKt u/]sf] 7fGg]5f}F . k|sf]k 1ffgdfnfsf x/]s z[ªvnf ;/n efiffdf k|:t't ug{ ;kmn n]vs Gof}kfg] ;lxt o;nfO{ k|sflzt ug{ k|/0ff k|bfg ug]{ PS;gP8 g]kfnsf l;lgo/ lydln8/ ] Zofd;'Gb/ 1fjfnL / cS;kmfd hLaL g]kfnsf sfo{qmd ;+of]hs lji0f'k;fb v/]n | tyf o;sf] z'4fz'l4 / ;fh;Hhfdf ;xof]u ug]{ Osf]–g]kfnsf ;a} ;xofqLk|lt wGojfb JoQm ub{5f}F . Osf]–g]kfn ECO-Nepal] e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷4 “
  • 5. ljifo;"rL e'Orfnf]sf] kl/ro tyf o;af/]sf] e|d “ %–* k[i7e"ld % e'Orfnf]sf] cy{ “ ^ e'Orfnf];DaGwL e|fds wf/0ff “ ^ e|fds wf/0ffdflysf] ljZjf; / c;/ * e'Orfnf hfg] sf/0f / k|sf/ “ (–!@ g]kfndf e'Orfnf] hfg] sf/0f “ ( e'Orfnf]sf] Ifdtf “ !) e'Orfnf]sf] k|sf/ “ !! e'Orfnf]sf] clen]vg “ !@ e'Orfnf]sf] Oltxf; “ !#–!% e'Orfnf]sf] pTklQ “ !# ljZjdf uPsf e'Orfnf] “ !# g]kfndf e'Orfnf]sf] Oltxf; “ !% e'Orfnf]sf] hf]lvd tyf k"jtof/L “ { !&–@# e"sDkLo hf]lvdsf sf/0f !& hf]lvd Go"gLs/0f tyf k"jtof/L { !* cfGtl/s k"jtof/L { @! e'Orfnf] uPdf ckgfpg' kg]{ zts{tf “ @# kLl8tsf] p4f/ tyf /fxt Joj:yfkg @%–#! e'Orfnf] /f]lsgf;fy ug]{ p4f/ “ @% p4f/ sfo{sf] juL{s/0f / Joj:yfkg @^ pk;+xf/ #! e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷5 “
  • 6. e'Orfnf]sf] kl/ro tyf o;af/]sf] e|d “ k[i7e"ld k[YjLsf] aflx/L ;txdf x'g] sDkg g} e'Orfnf]] xf] . w]/} ;fgf] :t/sf] e'Orfnf] F F k[YjLdf lg/Gt/ uO/xg] eP klg dflg;n] yfxf kfpg] sDkgsf] ;ªVof sd} x'G5 . dflg;n]] ;fdfGotof rf/ l/S6/:s]neGbf dflysf] e'Orfnf]sf] dfq cg'ej F u5{ . zlQmzfnL e'Orfnf] slxn]sfxLF dfq hfg] eP klg of] Hofb} ljgfzsf/L F x'G5 . !(() ;fn df3 @ ut] lbpF;f] @ ah]/ !% ldg]6df uPsf] *=# l/S6/:s]nsf] e'Orfnf] cfw'lgs g]kfnsf] ljgfzsf/L e'Orfnf] dflgG5 . To; e'Orfnf]df k/L F F F g]kfndf *,%!( hgfsf] Hofg uPsf] lyof] eg] nfvf}F dflg; 3fOt] / 3/af/ljxLg ePsf lyP . @)$% ;fn ebf} % ut] pbok'/ lhNnfsf] d'sRr] eGg] 7fpFdf s]Gb|laGb' ePsf] {' ^=* l/s6/:s]nsf] e'Orfnf]nfO{ klg ljgfzsf/L dflgP klg of] dWod:t/sf] F e'Orfnf] lyof] . ;f] e'Orfnf]df k/L k"jf{~rnsf] w/fgdf dfq &!( hgfsf] Hofg F F uPsf] lyof] . To; e'Orfnf]df g]kfne/ ()) dflg;sf] d[To' ePsf] tYofªs F kfOG5 . e'Orfnf] nfdf] ;dodf hfg] 36gf ePsfn] o;n] af9L, klx/f], x'/Latf;, F cfunfuLn] h:tf] ;w}el/ b'Mv lbFbg, t/ o;n] k[YjLdf PsfPs txNsf dRrfP/ F } hgwgsf] Jofks Iflt u5{ . af9L, klx/f], x'/Latf;, cfunfuLnufotsf k|sf]kn] h:t} s'g} k"j;ªst gb]vfOsg PSsf;L hfg] ePsf]n] klg e'Orfnf]n] Hofbf Iflt { ] F ug]{ u/]sf] xf] . e'Orfnf] cfkm}df k|sf]k eg] xf]Og . e'Orfnf]n] g} dflg; dfb}g, g t 3fOt] g} F F F { agfpFb5 . o;sf] ljkl/t e'Odf PsfPs sDkg x'bf dflg;n] agfPsf 3/, F F lah'nL tyf 6]lnkmf]g ljt/0fsf nflu ufl8Psf vDaf / n67f, k'n, cflb sdhf]/ ;+/rgf tyf ef}lts k"jf{wf/x¿ eTsG5 . o;/L eTs]sf cjz]ifdf lslrP/ dflg; d5{g, 3fOt] x'G5g, wgdfn k'l/P/ jf lylrP/ gi6 x'G5 / k|sf]ksf] cj:yf pTkGg x'G5 . k[YjLsf] ;txaf6 xhf/f}F lsnf]ld6/leq e"ue{df x'g] ljleGg ultljlw tyf k|ltlqmofsf sf/0f e'Orfnf] pTkGg x'G5 . e'Orfnf] pTkGg x'g] sf/0fdf Hjfnfd'vL lj:kmf]6 F F klg Ps xf] . e"ue{sf] leqL efudf w]/} tftf] x'g] ePsfn] ToxfF 9'ªuf–df6f];d]t klUnP/ plDn/x]sf] n]bf]sf] ¿kdf /xG5, h;nfO{ DofUdf elgG5 . emf]n DofUdfnfO{ To;dfly t}l/Psf r§fgn] lyRb5, h;af6 DofUdfdf rfk kl//x]sf] x'G5 . o;/L kg]{ rfkdf j[l4 x'b} uPdf n]bf] kbfy{sf] ¿kdf /x]sf] DofUdfn] lgsf; vf]Hb5 / F e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷6 “
  • 7. sdhf]/ e"efu x'b} dflylt/ lg:sG5 . sdhf]/ e"efu eP/ aflx/ lg:sg] qmddf F DofUdf tLj| j]udf aflx/ lg:s]/ lj:kmf]6 x'G5, h;nfO{ Hjfnfd'vL elgG5 . o;/L 7"nf] zlQmsf ;fy Hjfnfd'vL k'm6bf ;txdf sDkg eP/ e'Orfnf] hfG5 . F To;}u/L k[YjLsf] leqL dWoefult/ ljleGg cfsf/sf 7"nf r§fgx¿ /x]sf x'G5g . k[YjLsf] e"ue{leq /x]sf tL r§fg ultzLn cj:yfdf /x]sf x'G5g . ultzLn cj:yfdf /x]sf r§fg ha Pscfk;df 3':5g, 7f]lSsG5g jf 5'l' §G5g ta ToxfF 7"nf] zlQm k}bf x'G5 / k|:km'l6t x'g lgsf; vf]Hg] qmddf sdhf]/ ;tx x'b} aflx/ F lg:sG5 . ToxL zlQm aflx/ lg:sg] qmddf e";txdf sDkg k}bf eP/ e'Orfnf] F hfG5 . o;sf cnfjf cf0fljs e§L tyf cf0fljs z:q–c:qsf] lj:kmf]6af6 klg k[YjLsf] ;txdf sDkg eP/ e'Orfnf] hfg] u5{ . F oxfF xfdLn] s] a'‰g' h¿/L 5 eg] ;–;fgf e'Orfnf] lgoldt ¿kdf uO/x] klg F ljgfzsf/L e'Orfnf] nfdf] ;dodf hfG5 / w/ftn kmf6]/, dflg;åf/f agfOPsf F 3/, uf]7, :s"n, ;fj{hlgs ejg, lah'nLsf vDaf cflb eTs]/ / 9n]/ hgwgsf] Jofks Iflt u5{ . e'O“rfnf]sf] cy{ < xfdLn] l:y/ /x]sf] cg'ej ul//x]sf] k[YjLsf] ;txdf PsfPs cfpg] s'g} klg lsl;dsf] sDkgnfO{ e'Orfnf] elgG5 . g]kfn k|1f k|lti7fgsf] a[xt g]kfnL F zAbsf]if tyf x]dfªu/fh clwsf/Lsf] k|wfg;DkfbsTjdf ljBfyL{ k|sfzgåf/f k|sflzt k|of]ufTds g]kfnL zAbsf]ifcg';f/ crfgs e'OF xlNng] k|lqmofnfO{ e'Orfnf] jf e"sDk elgPsf] 5 . lgDg ;dLs/0fn] e'Orfnf]nfO{ cem :ki6 kf5{ M F F e" -e'OF jf hldg_ + rfnf] -rNg' jf xNng'_ = e'Orfnf] F To;}u/L, e" -e'O_ + sDk -sfKg'_ = e'Orfnf] F F o;k|sf/ hldg xlNng] jf sDkg x'g] k|lqmofnfO{ g} e'Orfnf] jf e"sDk elgG5 . F k|sf]ksf cGo 36gfsf t'ngfdf e'Orfnf] cToGt} zlQmzfnL / ljgfzsf/L x'G5 . F slt zlQmsf] e'Orfnf] slxn], s'g ;dodf / s;/L hfG5 eg]/ cg'dfg ug{ F ;lsFbg . jt{dfg ;dosf] cfw'lgs k|ljlwn] ;d]t e'Orfnf]sf] k"j;rgf k|fKt ug]{ } F { " ljlw kQf nufpg ;s]sf] 5}g . e'Orfnf] hfg] ;do / To;sf] zlQmsf af/]df F cufl8 g} hfgsf/L x'g] k|ljlwsf] ljsf; geP;Dd o;af6 7"nf] hgwgsf] Iflt x'g] ;Defjgf /lx/xg] x'G5 . To;}n] lj1fgsf] pRr k|ljlwo'Qm ljZjsf] ;Dk"0f{ ;dfh;d]t ;b}j e'Orfnf]sf sf/0f pTkGg x'g] k|sf]kaf6 ;Gq:t /x]sf] 5 . F e'Orfnf];DaGwL e|fds wf/0ff “ e'Orfnf] hfg] qmd jt{dfg o'uaf6 k|f/De ePsf] xf]Og . k[YjLsf] pTklQ ePb]lv F g} e'Orfnf] uO/x]sf] 5 . To;}n] kf}/fl0fs sfndf ;d]t e'Orfnf] hfg] tYosf] F F e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷7 “
  • 8. cg'el" taf6 dflg; aflx/ lyPg . e"ue{zf:qLx¿sf cg';f/ cflbdsfndf k[YjLdf w]/} 7"nf] e'Orfnf] hfg] uYof]{ . ljzfn e'Orfnf] hfFbf k[YjLsf] ef}uf]lns :j¿k;d]t F F kl/jt{g x'GYof] . t/ dfgjsf] pTklQsfndf af}l4s Ifdtfsf] ljsf; eOg;s]sf sf/0f e'Orfnfsf] tYofªs gePsf] x'g ;S5 . w]/} k6s 7"N7"nf e'Orfnf] hfg] F F qmdd} % s/f]8 jif{ klxn] uPsf] k|nosf/L e'Orfnf]af6 blIf0f Pl;ofsf] e"If]q F 6]ly; ;fu/af6 p7]/ ;u/dfyf ag]sf] cWoogaf6 e]l6Psf] lj1x¿sf] egfO 5 . k|frLg sfndf dflg; hªunL cj:yfd} /x]sf] tyf hg;ªVof yf]/} ePsf] / cfhsf] h:tf] ef}lts k"jf{wf/sf] ljsf; klg gePsfn] e'Orfnf]af6 x'g] hgwgsf] F Iflt klg t'ngfTds¿kdf yf]/} g} x'GYof] . cWoog cg';Gwfgsf cfwf/ gePsf sf/0f tTsfnLg dflg;n] O{Zj/sf] >fk jf k[YjL af]Sg] df5f jf s5'jfn] sfFw km]bf{ k[YjL xlNnPsf] cg'dfg u/]sf] x'gk5{ . To;}n] cfh klg xfd|f ufpF3/df ' afnaflnsfnfO{ k/Dk/fut ¿kdf rNb} cfPsf unt syf ;'gfP/ e|fds lzIff lbg] k|rng sfod} 5 . h;n] u|fdL0f e]udf e'Orfnf]sf] k|sf]kk|lt ;r]t eP/ F Iflt Go"gLs/0f ug]{ sfo{df cj/f]w v8f u/]sf] 5 . To;}n] e'Orfnf] hfg] k/Dk/fut F ¿kdf rNb} cfPsf lgDg syg ;To xf]Ogg eGg] a'‰g' h¿/L 5 M yfnh:tf] r]K6f] k[YjL ;fu/dfly cl8Psf] 5 . o;nfO{ ;d'bsf 7"nf df5f | jf uf]xLn] rf/;'/df a;]/ af]ssf 5g . tL hgfj/ yfs]/ r6k6fpFbf k[YjL ] xlNnP/ e'Orfnf] hfG5 eGg] ljZjf; k|frLg dflg;n] u¥of] / o:t} syf F cfh klg ;'Gg kfOG5 . ;fu/df /x]sf 7"N7"nf s5'jfdfly pleP/ rf/j6f xfQLn] k[YjLnfO{ cfˆgf] sfFwdf af]ls/x]sf 5g . xfQL un]/ ;do–;dodf sfFw km]5g . To;a]nf{ k[YjL xlNnP/ e'Orfnf] hfg] syf klg ufpF3/df ;'Gg kfOG5 . F k[YjLnfO{ z]ifgfun] af]ssf] 5 / To;n] cfˆgf] z/L/ xNnfpFbf k[YjL ] xlNnP/ e'Orfnf] hfG5 eg]/ klg syf ;'gfpg] k|rng 5 . F k/Dk/fut ¿kdf dflg;n] h]h:tf cg'dfg u/] klg e";tx xlNng] k|lqmof g} e'Orfnf] xf] eGg] s'/f rfxLF ;To xf] . To; ;dodf 1fgsf] cefj sf/0f dflg;n] F cg'dfg dfq u/]sf] x'gk5{ .' k|frLg sfndf ljsl;t ePsf To:tf wf/0ffnfO{ q'6Lk"0f{ elgxfNg' klg x'bg . F } cWoog–cg';Gwfg x'g g;s]sf] clzlIft ;dodf dflg;n] o:t} sNkgf ug'afx]s { csf]{ ljsNk lyPg . t/ clxn] ljZjdf dflg;n] csNkgLo pGglt u/]sf] 5 . 1fg– lj1fgsf If]qdf pRr:t/sf] ljsf; ePsf] 5 . o; cj:yfdf xfdLn] k|frLgsfndf ul/Psf tL cg'dfg 7Ls x'g jf xf]Ogg eg]/ ljZn]if0f ug'{ cfjZos 5 . dfly pNn]v ul/Psf k|frLg wf/0ff e|fds / unt ePsf] tYonfO{ o;/L k'li6 ug{ ;lsG5 M k[YjL ;d'bdfly t}l/Psf] 5}g, of] ;f}od08nsf u|xx¿sf] u'¿Tjfsif{0f | { e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷8 “
  • 9. ansf cfwf/df z"Go cfsfzdf 3'ld/x]sf] 5 . k[YjL r]K6f] 5}g, of] t pQ/L w|j cln sf]N6f] k/]sf] es'08f]h:tf] uf]nf] 5 . ' O{Zj/ l/;fP/ k[YjLsf] w/ftn xlNng] xf]Og, of] t e"ue{sf] agf]6sf] cj:yfåf/f ToxfF rNg] ljleGg ultljlwaf6 pTkGg zlQm aflx/ lg:sFbf k[YjLsf] ;tx xlNnP/ e'Orfnf] hfG5 . F o;af6 xfdLn] s] a'‰g'k5{ eg], e'Orfnf] lgtfGt k|fs[lts sf/0fn] hfG5 . o;df F O{Zj/, ;d'b,| df5f, s5'jf, xfQL, z]ifgfu cflb s'g} h}ljs k|f0fLsf] xft 5}g . e|fds wf/0fdflysf] ljZjf; / c;/ e'Orfnf] b}jL zlQmsf sf/0f hfG5 eGg] k/Dk/fut dfGotfsf sf/0f To;af6 F aRg} ;lsFbg eGg] e|d ;dfhdf ljBdfg /x]sf] kfOG5 . e'Orfnf] O{Zj/Lo sf/0fn] } F hfG5 eGg] e|ds} sf/0f ljZjsf clwsf+z ;dfhdf o;af6 aRg ckgfpg'kg]{ zts{tf tyf pkfotkm{ w]/sf] Wofg hfg ;s]sf] 5}g . e'Orfnf] Ps lsl;dsf] } F e"ueL{o 36gf xf] h;sf] k|efj k[YjLsf] ;tx;Dd k5{ / o;af6 x'g] Iflt k"/} /f]Sg g;lsP klg x'g;Sg] Iflt 36fpg] pkfo ug{ ;lsG5 eGg] wf/0ff / ;fx;sf] ljsf; ePdf e'Orfnf]sf] k|sf]kaf6 aRg ;lsG5 . t/ cem} klg o; k|fs[lts F 36gfk|lt /x]sf] unt / e|fds ljrf/ g} hf]lvd Go"gLs/0fsf] k|dv tuf/f] ag]sf] ' kfOG5 . To;}n] e'Orfnf] hfg] ;DaGwdf ;dfhdf JofKt k/Dk/fut e|fds wf/0ffnfO{ F Tofu]/ xfd|f 3/, ljBfno jf cGo ef}lts ;+/rgf ;se/ e'Orfnf]af6 geTsg] F k|ljlw / ;'ema'emaf6 lgdf{0f ug'k5{ . ;a}eGbf klxn] e'Orfnf] hfg;Sg] sf/0f { F yfxf kfpg'k5{ / To;cg'¿k ;'/Iffsf pkfo ckgfpg'k5{ . t/ O{Zj/Lo zlQmsf sf/0fn] jf df5f, s5'jf jf xfQLn] af]ssf] k[YjL ltgn] sfFw km]bf{ jf tL hgfj/ ] r6k6fpFbf e'Orfnf] hfG5 eGg] unt wf/0ffnfO{ TofUg'k5{ . F e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷9 “
  • 10. e'Orfnf] hfg] sf/0f / k|sf/ “ k[YjLsf] ;tx ;fdfGotof l:y/ / crn /x]sf] x'G5 . t/ ;txb]lv ;of}F lsnf]ld6/ leqsf] e"ueL{o v08 rnfodfg x'G5 . w]/} rfk / bafasf sf/0f ;of}F lsnf]ld6/ leq xhf/f}F l8u|L ;]G6Lu|8 tfkdf aln/x]sf] n]bf] otfplt 3'ld/x]sf] x'G5, h;nfO{ ] DofUdf elgG5 . ToxL DofUdfdfly 7"nf7"nf r§fg t}l//x]sf x'G5g . To;/L t}l/Psf r§fg Pscfk;df 3':bf jf 5'l§Fbf DofUdf dflylt/ cfpFb5 . To:tf] cj:yfdf xfdLn] sNkg} ug{g;Sg] zlQm pTkGg x'G5 . ToxL zlQmsf] bafa ;tx;Dd cfOk'Ub5 / sDkg k}bf x'G5 . e"ue{df /x]sf] DofUdf a]u;fy rNbf To;n] aflx/lt/ cfpg] sdnf] :yfg e]6df ] 7"nf] lj:kmf]6;fy aflx/ Hjfnfd'vLsf ¿kdf lg:sG5 . o;/L Hjfnfd'vLsf] lj:kmf]6 x'bf klg 7"nf] zlQm pT;h{g eP/ k[YjLsf] ;txdf sDkg k}bf x'G5 / F e'Orfnf] hfG5 . F e'Orfnf] hfg] dfgjLo sf/0f klg b]vf kg{ yfn]sf 5g . 7"nf vfgLaf6 kmnfd, F sf]Onf, t]n cflb pTvgg ubf{ tL j:t'n] cf]u6]sf] 7fpF vfnL x'G5 . To; vfnL 7fpFdf leqL ;txsf] DofUdf lg:sg ;lhnf] x'g] jf aflx/L hldg efl:;g] qmddf ;tx xlNnP/ e'Orfnf] hfg] u/]sf] 5 . o;/L hfg] e'Orfnf]sf] ljgfzsf/L Ifdtf F F eg] k|fs[lts sf/0faf6 hfg] e'Orfnf]sf] t'ngfdf guGo g} x'G5 . F o;sf cltl/Qm cf0fljs xltof/sf] k/LIf0f ubf{ klg To;n] e";txdf sDkg k}bf u5{ . ljgfzsf/L ¿ksf ljzfn klx/f] hfFbf klx/f] uPsf] :yfg 5]p5fpsf] a;f]af; If]qsf] hldg xlNnFbf klg e'Orfnf]af6 x'gh:t} gf]S;fg x'g;S5 . F ] e'Orfnf] hfg] cGo sf/0f h]h:tf eP klg e"ue{leqsf rnfodfg Kn]6sf] F ultzLntf / Hjfnfd'vL lj:kmf]6 g} k|dv e'sDkLo sf/0f x'g . o;/L hfg] ' e'Orfnf]sf] Ifdtf ljleGg :t/sf] x'G5 . sltko e'Orfnf] uPsf] xfdLn] yfxf g} F F kfpFbgf}F . ljz]ifu/L $ l/S6/:s]neGbf dflysf] e'Orfnf] dfq xfdLn] yfxf kfpFb5f}F . } F g]kfndf e'OFrfnf] hfg] sf/0f g]kfnsf] ef}ule{s :j¿k Hjfnfd'vL hfg] lsl;dsf] gePsf] ljz]if1x¿n] lgisif{ lgsfn]sf 5g . To;}n] g]kfn / l5d]sL d'ns ef/t tyf rLgsf] g]kfnL ;Ldf ' If]qdf Hjfnfd'vL lj:kmf]6af6 e'Orfnf] hfg] s'g} cfwf/ /x]sf] 5}g . xfn;Ddsf F cWoog tyf cg';Gwfgcg';f/ o; If]qdf e"ueL{o r§fgdf /x]sf] ultzLntfs} sf/0f e'Orfnf] hfg]u/]sf] kfOPsf] 5 . F e"ue{df /x]sf o:tf r§fgnfO{ 6]S6f]lgs Kn]6 eg]/ j}1flgs gfdfs/0f ul/Psf] 5 . oL Kn]6 cfk;df 3':bf, 3if{0f x'bf jf ljkl/t lbzftkm{ 5'l§Fbf ToxfFaf6 ljzfn F e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷10 “
  • 11. zlQm pTkGg x'G5 . To;/L lg:s]sf] zlQm k[YjLsf] ;txtkm{ x'lQP/ cfpFbf sDkg k}bf eP/ e'Orfnf] hfG5 . F g]kfndf blIf0ftkm{ /x]sf]] OlG8og tyf pQ/tkm{ /x]sf]] ltAa]ltog Kn]6sf]aLr x'g] 3if{0f jf ljR5]bgh:tf cGtlqm{ofsf sf/0f e'Orfnf] hfg]u/]sf] e"ue{ljbx¿sf] F egfO /x]sf] 5 . sl/a ;f9] rf/ s/f]8 jif{klxn] OlG8og Kn]6 / o'/l] ;og elgg] ltAa]ltog Kn]6 cfk;df 7f]lSsP/ cfPsf] ljzfn e'Orfnf]af6 6]ly; ;fu/ F ePsf] 7fpFdf clxn]sf] lxdfno kj{tsf] pTklQ ePsf] lj1x¿sf] egfO 5 . g]kfnsf] blIf0ftkm{ /x]sf] ef/tLo Kn]6 @=% ;]lG6ld6/ k|ltjif{sf b/n] pQ/tkm{ /x]sf] ltAa]ltog Kn]6leq 3':g] u/]sf] 5 . o;/L Kn]6 Pscfk;df 3':bf k[YjLsf] aflx/L ;tx klg v'DrFb} hfG5 . of] k|lqmof lg/Gt/ rln/xg] xf] eg] kfFr ;o jif{df g]kfnsf] e"ld !) ld6/;Dd v'Drg] cg'dfg ul/Psf] 5 . o;/L v'lDrPsf] ;tx Ps}k6s wl:;of] eg] * l/S6/:s]neGbf dflysf] zlQmePsf] e'Orfnf] F hfg;S5 . o;k|sf/ OlG8og / ltAa]ltog 6]S6f]lgs Kn]6sf] ultzLntf g} g]kfndf e'Orfnf] hfg] k|dv sf/0f dfGg ;lsG5 . F ' e'Orfnf]sf] Ifdtf “ k[YjLdf e'Orfnf] guPsf] ;do g} x'bg . e"ueL{o ultzLntf lgoldt ¿kdf F F } rln/xg] ePsfn] e'Orfnf] klg lgoldt ¿kdf uO/x]sf] x'G5 . ;fdfGotof b'O{ F l/S6/:s]n;Ddsf] e'Orfnf] Ps 306fdf !^) j6f hfg]u/]sf] cg'dfg e"ue{ljbx¿sf] F /x]sf] kfOG5 . lgoldt ¿kdf uO/xg] Ps jf b'O{ l/S6/:s]nsf] e'Orfnf] xfdLn] yfxf kfpg F ;Sb}gf}F . ;fdfGotof #=% l/s6/:s]nsf] e'Orfnf] ;fdfGo cj:yfdf /x]sf] dflg;n] F yfxf kfpg ;S5 . eL8ef8 jf sfddf Jo:t dflg;n] t $ l/S6/:s]nsf] e'Orfnf] klg yfxf kfpg d'l:sn k5{ . o:tf ;fgf e'Orfnf]af6 vf;} Iflt gx'g] F F ePsfn] klg dflg;n] Totflt/ vf;} Wofg lbPsf] x'bg . F } ;fdfGotof $=% l/S6/ :s]nsf] e'Orfnf]n] 3/uf]7 jf ;fwf/0f ;+/rgfdf yf]/} F dfq Iflt k'¥ofpg] ;Defjgf /xG5 . e"ue{af6 pTkGg x'g] zlQmsf cfwf/df e'Orfnf]sf] Ifdtf a9b} hfG5 / hgwgsf] Ifltsf] cg'kft klg To;}cg'¿k F a95 . * l/S6/:s]nsf] e'Orfnf]nfO{ ljZjdf lgs} ljgfzsf/L dflgG5 . g]kfndf F @)() ;fnsf] e'Orfnf] *=# l/S6/:s]n Ifdtfsf] lyof] h;df k/]/ * xhf/eGbf F a9L dflg;sf] d[To' ePsf] lyof] eg] sl/a *) xhf/ 3/ Wj:t ePsf lyP . e'Orfnf]sf] gfkdf lemgf] cGt/ cfP klg To;af6 pTkGg x'g] zlQmdf 7"nf] cGt/ F x'G5 . e'Orfnf]sf] dfk Ps l/S6/:s]n a9bf sDkg !) u'0ff a9b5 eg] #@ u'0ff F a9L pmhf{ pTkGg x'G5 . o; lx;facg';f/ * l/S6/:s]nsf] e'Orfnf] hfFbf tLg F l/S6/:s]nsf] e'Orfnf]af6 x'g] sDkgsf] t'ngfdf * l/S6/:s]nsf] e'Orfnf]sf] F F sDkg !) nfv u'0ff a9L x'G5 eg] zlQmsf] pT;h{g # s/f]8 u'0ff a9L x'G5 . e'Orfnf]sf] Ifdtf / To;af6 pTkGg x'g] sDkg tyf zlQmsf] :j¿k s:tf] x'G5 F e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷11 “
  • 12. eGg] hfgsf/L tflnsf g+= ! af6 ldNb5 . e'Orfnf]sf] k|sf/ “ oGqLo M dflg;n] ) b]lv @=$ l/S6/:s]n;Ddsf] e'Orfnf]nfO{ cg'ej ug{ F ;Sb}g . o:tf] e'Orfnf] uPsf] k|df0f oflGqs clen]vaf6 dfq yfxf kfpg F ;lsG5 . e'Orfnf]sf] Ifdtf gfKg] oGq l;:df]ufkmåf/f dfq yfxf kfOg] ePsfn] F | o; :t/sf] e'Orfnf]nfO{ oGqLo e'Orfnf] elgG5 . F F IfL0f M o;k|sf/sf] e'Orfnf] jf sDkgsf] cg'ej ;+jbgzLn dflg;n] dfq cg'ej F ] ug{;S5g . IfL0f e'Orfnf]sf] dfk @=$ b]lv #=$ l/S6/:s]n;Dd x'G5 . F xNsf M #=% b]lv $=@ l/S6/:s]n dfksf] o;:t/sf] e'Orfnf] glhs}af6 6«s F jf a; rNbf pGkGg x'g] sDkg tyf ysf{x6h:t} x'G5 . xNsf dflgg] o; :t/sf] e'Orfnf]sf] cg'ej cf/fd ul//x]sf jf ;fdfGo cj:yfdf sfd ul//x]sf F dflg;n] dfq u5{g . ;fdfGo M $=# b]lv tflnsf M ! e'Orfnf]sf] Ifdtf, sDkg / zlQm pT;h{g “ $=* l/S6/ :s]n;Dd dfksf] e'OFrfnf]sf] tLj|tf jf dfkg w/ftnLo zlQm j[l4 cg' e j lxF l 8/x] s f] -l/S6/:s]n_ sDkgdf j[l4 -cg'dflgt_ dflg;n] klg )=! !=# u'0ff !=$ u'0ff ug{;S5g . ;fdfGo e'Orfnf] (Moderate )=@ F !=^ u'0ff @=) u'0ff earthquake) af6 )=# @=) u'0ff #=) u'0ff 3/leq jf hldgdf )=$ @=% u'0ff $=) u'0ff ePsf j:t' klg )=% #=@ u'0ff %=% u'0ff xlNnG5g . zlQmzfnL M ¿v, )=^ $=) u'0ff %=% u'0ff 3/df em'l08Psf )=& %=) u'0ff !!=@@ u'0ff ;fdfg lgs} /fd|/L )=* ^=# u'0ff !%=*% u'0ff xlNnG5g . ;fdfGo¿kdf )=( &=( u'0ff @@=#* u'0ff 78ØfOPsf j:t' !=) !) u'0ff #@ u'0ff 9Nb5g eg] @=) !)) u'0ff !,))) u'0ff oftfoftsf ;fwg #=) !))) u'0ff #!,^@@ u'0ff klN6g] ;Defjgf klg x'G5 . $=( b]lv %=$ $=) !),))) u'0ff !),)),))) u'0ff l/S6/:s]n;Ddsf] %=) !),nfv u'0ff #,!^,@@,&&^ u'0ff dfkg x'g] o;:t/sf] ;|f]tM uf]kfnk|;fb b'nfn, kof{j/0f dfl;s, k"0ff{ªs %(, e'Orfnf]nfO{ F k|sf]k Joj:yfkg ljz]if, @)^@ . e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷12 “
  • 13. zlQmzfnL e'Orfnf] elgG5 . F w]/} zlQmzfnL M %=% b]lv ^=! l/S6/:s]n dfk /xg] o; :t/sf] e'Orfnf] vt/fo'Qm F x'G5 . 3/sf] ufx|f] rls{g,] Knf:6/ plKsg], plePsf] dflg; :jod xlNng] cj:yf pTkGg x'G5 . w]/} zlQmzfnL e"SDk Hofb} sdhf]/ 3/ elTsg] ;Defjgf ePsfn] To;df lylrP/ dflg; 3fOt] x'g] jf dg]{ ;Defjgf klg /xG5 . vt/gfs M o; :t/sf] e'Orfnf] lgs} ljgfzsf/L x'G5 . dflg;nfO{ lxF8g F sl7g x'G5 / rnfO/x]sf] ;jf/L;fwg;d]t lgoGq0faflx/ hfg] ;Defjgf x'G5 . ^=@ b]lv ^=( l/S6/:s]n dfksf] x'g] vt/gfs e'Orfnf]af6 kSsL 3/sf] F ;d]t ufx|f] n85 . ;fdfGo / s'g} s'g} ;dodf 7"nf 3/x¿;d]t n8g] x'bf F hgwgsf] Iflt x'g] ;Defjgf /xG5 . ljgfzsf/L M & b]lv &=# l/S6/:s]nsf] e'Orfnf]nfO{ ljgfzsf/L elgG5 . 3/ F n8g,] hldg lrl/P/ b/f/ aGg], ;8s, k'n elTsg] tyf Hofb} le/fnf] kxf8L If]qdf klx/f] hfg] ;Defjgf x'G5 . ljgfzsf/L e'Orfnf] hfFbf ;+/rgf elTsP/ F lylrFbf lgs} dflg; dg{ ;S5g / 3fOt] x'G5g . ;j{gfzL M lgs} alnof jf ejg lgdf{0fdf Wofg k'¥ofP/ lgdf{0f ul/Psf afx]s w]/h;f] 3/ elTsP/ gi6 x'G5g . o:tf] cj:yfdf t'ngfTds ¿kn] u|fdL0f } e]usf sf7sf 3/ a9L ;'/lIft /xG5g . hldg k'm6]/ kfgL aflx/ lg:sg], klx/f] uP/ gbL y'lgg] / af9L cfpg], cfunfuL x'g] / 7"nf] dfqfdf hgwgsf] Iflt x'G5 . &=$ b]lv * l/S6/:s]n dfksf] ;j{gfzL e'Orfnf]af6 ;alt/ F xfxfsf/ dlRrG5 . k|nosf/L M * l/S6/:s]neGbf dflysf] Ifdtf ePsf] e'Orfnf]nfO{ k|nosf/L F e'Orfnf] elgG5 . o; Ifdtfsf] e'Orfnf] lj/n} hfG5 t/ () k|ltzteGbf F F a9L ef}lts ;+/rgf Wj:t x'G5g . o; Ifdtfsf] e'Orfnf] uPdf hldg lrl/g], F pynk'yn x'g,] kxf8 g} efl;g] jf pTklQ x'g,] kfgLsf d'xfg k'm6gh:tf ] 36gfn] k|nosf/L ¿k lng] ;Defjgf /xG5 . o:tf] e'Ornf] uPdf hgwgsf] F ckf/ Iflt x'g;S5 . e'Orfnf]sf] clen]vg “ e'Orfnf]sf] Ifdtf gfKg] k|lqmofnfO{ clen]vg elgG5 / ;fdfGotof o;nfO{ F e'Orfnf]sf] dfkg elgG5 . e'Orfnf]sf] Ifdtf tyf tLj|tf dfkg ug]{ oGqnfO{ F F l;:df]uf| km elgG5 . l/S6/:s]nn] e'Orfnf] hfFbf pT;h{g ePsf] pmhf{sf] kl/0ffdsf F cfwf/df o;sf] Ifdtf kQf nufpg l;:df]ufkmn] b]vfPsf] t/ªusf] ljZn]if0f | u/]/ Ifdtfsf] lgwf{/0f ug]{ k|rng 5 . e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷13 “
  • 14. e'Orfnf]sf] Oltxf; F e'OFrfnf]sf] pTklQ k[YjLsf] aflx/L kq lrl:;P/ 7f]; ¿kdf /x]sf] 5 . o;n] e"ue{df plDn/x]sf] DofUdfnfO{ aflx/ lg:sg glbP/ lgoGq0f u/]sf] 5 . e"ue{ljbx¿sf cg';f/ xfd|f] w/ftnaf6 a9Ldf Ps xhf/ lsnf]ld6/ leq /x]sf] Dofudfdfly ljleGg cfsf/k|sf/sf $ b]lv %) dfOn;Dd df]6fOsf ljzfn r§fg t}l//x]sf 5g . oL Pscfk; jf ljk/Lt lbzftkm{ ;':t ultdf lg/Gt/ ¿kdf ultzLn /xG5g . oL Kn]6sf] ;ªVof k[YjL ;]nfpg] qmd;Fu} a9b} uPsf] dflgPsf] 5 . @) s/f]8 jif{klxn];Dd …kf]lGhofÚ elgg] Pp6} dfq Kn]6 /x]sf] cg'dfg ul/Psf] eP klg clxn] ;Dddf ;of}F Kn]6 alg;s]sf 5g . ljz]if1x¿sf cg';f/ e'Orfnf]sf] pTklQs]Gb|nfO{ cGtMs]Gb| jf xfOkf];G6/ F ] (Hypocenter) elgG5 . of] s]Gb| e";txaf6 a9Ldf & ;o lsnf]ld6/ leq;Dd /x]sf] x'G5 . t/ lxdfno If]qdf pTklQ:yn @) b]lv #) lsnf]ld6/s} ulx/fOdf /x]sf] pNn]v 5 . cGtMs]Gb|af6 pTkGg phf{ dflylt/ cfpFbf k/]sf] r§fgL lr/f (Foult) df 7f]lSsg] s]Gb|nfO{ clws]Gb| (Epicenter) elgG5 . e'Orfnf]af6 pTkGg x'g] zlQmsf] lg;h{g x'g] qmddf d"n jf cGtMs]Gb| x'b} F F clws]Gb|af6 alx/ lgl:sG5 . o;/L pTkGg x'g] e'Orfnf]af6 tLg k|sf/sf] t/ªu F pTkGg x'G5, h;nfO{ k|yflds t/ªu (P Waves), cg'k:y t/ªu (Tranverse/S | Waves) / bL3{ t/ªu (L Waves) elgG5 . oLdWo] kL t/ªs lgs} zlQmzfnL / ljgfzsf/L x'G5 . e'Orfnf]sf] t/ªu l;:df]ufkmdf clen]lvt tYofªssf] ljZn]if0f F | af6 ug]{ k|rng 5 . ljZjdf uPsf e'O“rfnf] aL;f}F ztfAbLdf uPsf e'Orfnf]dWo] To;af6 ePsf] Iflt, k|efj If]q / dfkgsf F b[li6n] d] @@, !(^) df blIf0fL lrnLdf s]Gb|laGb' eP/ uPsf] e'Orfnf] ;a}eGbf F 7"nf] / k|nosf/L dflgPsf] 5 . cl3Nnf] lbg cyf{t @! d] sf lbg * l/S6/:s]nsf] e'Orfnf]n] lrnLsf] sG;]K;g ;x/df Ps ;o dflg;sf] Hofg lnFb} 7"nf] Iflt F k'¥ofPsf] lyof] . To;sf] ef]lnkN6} cyf{t d] @@ sf lbg k'gM ;f]xL If]qdf (=% l/S6/:s]n dfkgsf] ztfAbLs} ;a}eGbf 7"nf] e'Orfnf] uof] . To; e'Orfnfsf] F F ljgfzsf/L wSsf hfkfg / lkmlnlkG;;Dd k'usf] lyof] . o; e'Orfnf]af6 ;of}F ] F ;x/ / ufpF Wj:t x'bf %,&)) dflg; dfl/Psf lyP . To;kl5sf s}of}F lbg;Dd F klg e'Orfnf]sf 7"nf–7"nf wSsf uO/x]sfn] k|efj If]q klg a9b} uof] . ljleGg F b]zdf y'k}| dfG5] d/]sf] / s/f]8f}F 8n/sf] cfly{s gf]S;fgL ePsf]] @) cf}F ztfAbLs} e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷14 “
  • 15. ;aeGbf 7"nf] ;f] e'Orfnf]sf] wSsf * ldg]6;Dd /x]/ klZrdL cd]l/sf, c:6«l] nof, F Go'lhNofG8, hfkfg, lkmlnlkG;, ¿;sf] sfd56sf k|foåLk / xjfOåLknfO{ ;d]t k|efljt agfPsf] lyof] . cd]l/sL /fHo cnf:sfsf] klZrddf s]Gb|laGb' eO{ uPsf] ;g !(^$ dfr{ @* sf] e'Orfnf]nfO{ @) cf}F ztfAbLsf] bf];f] 7"nf] e'Orfnf] dflgG5 . tLg ldg]6;Dd F | F wSsf dx;'; ul/Psf] (=@ l/S6/:s]nsf] ;f] e'Orfnf]sf] wSsf @ nfv *% xhf/ F ju{lsnf]ld6/ If]q;Dd km}lnPsf] lyof] . To;}u/L ( dfr{ !(%& df cd]l/sL cflG8«gkn åLkdf s]Gb|laGb' /x]sf] (=! l/S6/:s]nsf] e'Orfnf]nfO{ klg 7"nf] g} dflgG5 . oBlk o;af6 hgwgsf] w]/} F Iflt ePsf] lyPg . e'Orfnf] 7"nf] eP klg o;n] sl/a %) nfv cd]l/sL F 8n/a/fa/ dfq Iflt k'¥ofPsf] lyof] . hgwgsf] Ifltsf lx;fan] x]g{] xf] eg] h'nfO{ @* df !(&^ df rLgdf uPsf] e'Orfnf] ;a}eGbf ljgfzsf/L dflgPsf] 5 . ;f] e'Orfnf]df k/L & nfv %) xhf/ F F dflg;sf] d[To' ePsf] lyof] eg] sl/a % ca{ ^) s/f]8 cd]l/sL 8n/a/fa/sf] cfly{s Iflt ePsf] lyof] . e'Orfnf]sf] ljZjJofkL cj:yf lgs} kL8fbfoL /x]sf] 5 . ljZjdf uPsf ljgfzsf/L F e'Orfnf]sf af/]df ;fdfGo hfgsf/L tflnsf g+= @ af6 k|fKt x'G5 . o;af6 s] F :ki6 x'G5 eg] hgwgsf] Iflt ug{;Sg] e'Orfnf] lgs} nfdf] ;dosf] cGt/fndf F hfg] eP klg To;n] Iflt eg] Hofb} ub}{ cfPsf] 5 . tflnsf g+= @ M la;f}“ ztfAbLsf ljgfzsf/L e'Orfnf] “ qm ;+= ldlt dfk :yfg != d] @@, !(^) (=% blIf0f lrnL @= dfr{ @@, !(^$ (=@ blIf0fL cnf:sf, cd]l/sf #= dfr{ (, !(%& (=! PlG8«gs åLk, cd]l/sf $= gf]eDa/ $, !(%@ (=) ] sfdrf6sf, ¿;L dxf;ª3 % gf]eDa/ #!, !()^ *=* ] OSj]8f]/ ^ k]ma|c/L $, !(^% *=& ' Hof6 åLk, cd]l/sf & cu:6 !%, !(%) *=^ cf;fdsf] ef/t / rLgsf] l;dfIf]q * k]ma|c/L #, !(@# *=% ' sfdfrf6sf, ¿;L dxf;ª3 ( k]ma|c/L !, !(#* *=% ' jfG8f ;d'b, OG8f]gl;of | ] !)= cS6'a/ !), !(^# *=% s'l/nåLk, tTsfnLg ;f]leot ;ª3 e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷15 “
  • 16. g]kfndf e'OFrfnf]sf] Oltxf; g]kfndf e'Orfnf]sf] P]ltxfl;s b:tfj]hsf] cefj 5 . k|ljlw / 1fgsf] sdL / F tYofªs /fVg] k/Dk/fsf] cefsf sf/0f P]ltxfl;s e'Orfnf]sf] lnlvt b:tfj]h F pknAw x'g g;s]sf] b]lvG5 . ls+jbGtLsf / k|fKt cgf}krfl/s tYofªssf] cWoogsf glthfsf cfwf/df ljz]if1x?n] s'g ;dodf sqf] e'Orfnf] uPsf] F lyof] eg]/ cg'dfg nufPsf 5g -tflnsf g+= #_ . xfn;Dd g]kfndf uPsf e'Orfnf]sf] lnlvt b:tfj]hsf ¿kdf !(() ;fnsf] e'Orfnf]sf] dfq k|df0f F F kfOG5 . tTsfnLg d]h/ a|DxzD;]/sf] dxfe'Orfnf] !(() gfdsf] k':tsdf ;f] F dxfe'Orfnf]sf] Oltj[QfGt k9g kfOG5 . To;}u/L @)$% ;fn ebf} % ut] uPsf] F e'Orfnf]sf] klg k|fdfl0fs tYofªs pknAw 5 . F P]ltxfl;s clen]v cg';f/ !@%% ;fndf uPsf] e'Orfnf]nfO{ g} g]kfnsf] ;a}eGbf +F k'/fgf] 1ft ePsf] e'Orfnf] dflgG5 . To; e'Orfnf]df k/L tTsfnLg /fhf ceo F +F dNn;lxt w]/} dflg;sf] Hofg uPsf] / hgwgsf] 7"nf] Iflt ePsf] cg'dfg ul/Psf] 5 . g]kfndf uPsf cGo 7"nf e'Orfnf]df !*!), !*##, !*^^ ;fndf F tLgj6f dxfe'Orfnf] uPsf] Oltxf;df pNn]v 5 . To;}u/L, g]kfndf aL;f}F F ztfAbLdf dfq e'Orfnf]df k/L emG8} !! xhf/ dflg;n] csfndf Hofg u'dfpg'k/]sf] +F lyof] . lj;+ !(() ;fnsf] dxfe'Orfnf] af/Daf/ rrf{ eO/xg] kl5Nnf] ;dodf F uPsf] ;a}eGbf 7"nf] e'Orfnf] xf] . ;f] e'Orfnf]df k/L g]kfndf *,%!( hgfsf] +F F Hofg uPsf] lyof] h;dWo] sf7df8f}+ pkTosfdf dfq $,@(^ hgfsf] d[To' ePsf] lyof] . o; dxfe'Orfnf]n] y'k}| 3/, dlGb/, kf6Lkf}jf, b]jfno cflb g/fd|/L eTsfPsf] +F lyof] . g]kfndf ljleGg ;dodf ljleGg Ifdtfsf e'Orfnf] uPsf] kfOG5 . () F ;fnkl5 klg ;fgf tyf demf}nf :t/sf y'k}| e'Orfnf] uO;s]sf 5g . @)$% +F ;fndf k"jL{ g]kfndf uPsf] e'Orfnf]nfO{ klg sd ljgfzsf/L dfGg ;lsFbg . F } To; e'Orfnf]df k/L k"jf{~rnsf] k|l;4 ;x/ w/fgdf ;a}eGbf a9L Iflt k'usf] F ] lyof] . P]ltxfl;s sfnb]lvsf e'Orfnf]sf] cWoog ubf{ g]kfndf x/]s *) b]lv !)) F jif{df 7"nf] / $) b]lv %) jif{df demf}nf vfnsf] e'Orfnf] hfg] u/]sf] b]lvG5 . +F o; oyfy{nfO{ x]bf{ g]kfndf casf] s'g} klg ;do 7"nf] e'Orfnf] hfg ;Sg] +F ;Defjgf 5 . o; ;Gbe{df ljleGg ;+:yfx?n] u/]sf] cWoogn] g]kfndf !(() ;fnsf] Ifdtfsf] e'Orfnf] uPdf sf7df8f}df dfq $) xhf/eGbf w]/} dflg;sf] +F + d[To x'g;Sg], Ps nfveGbf w]/} dflg; 3fOt] x'g;Sg] / ^) k|ltzteGbf w]/} 3/ k"0f{ ¿kdf Ifltu|:t x'g] cg'dfg 5 . To;}u/L pkTosfsf vfg]kfgL, lah'nL, 6]lnkmf]g, c:ktfn, af6f]nufotsf ;+/rgf Ifltu|:t eP/ hLjg si6k"0f{ aGg] cg'dfg ljz]if1x?n] u/]sf 5g . e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷16 “
  • 17. tflnsf g+ # M g]kfn s]Gb|laGb' eO{ uPsf P]ltxfl;s e'Orfnfx¿ “ qm;+ ldlt -lj;+_ Iflt != @)!# c;f/ /fhf ceo dNn;d]t xhf/f}“ pkTosfaf;Lsf] d[To' / w]/} dlGb/ tyf 3/x¿sf] Iflt @= !#!^ hgwgsf] 7"nf] Iflt / To;sf] k|efjaf6 clgsfn nfu]sf] #= !$^$, ebf} hgwg / kz'sf] 7"nf] Iflt / /ftf] dlR5Gb|gfysf] dlGb/ klg Ifltu|:t $= !&#&, k'; hgwgsf] w]/} Iflt ePsf] %= !&#*, h]7 hgwg / 3/x¿sf] 7"nf] Iflt ePsf] ^= !*@$, c;f/ Ps lbgd} @! k6s uPsf] e'Orfnf]af6 “ hgwgdf Jofks Iflt ePsf] &= !*^^, h]7 P]ltxfl;s ;Dkbfsf ¿kdf /x]sf dlGb/x¿ Ifltu|:t *= !**), odk~rdL 7"nf] e'Orfnf] cfPsf] eP klg hgwgsf] sd Iflt “ (= !*(), ebf} sf7df8f}+ pkTosfsf ;x/x¿ k|efljt ePsf !)= !*(! c;f/b]lv w]/} e'Orfnf] uP klg hgwgsf] Jofks Iflt ePsf] “ ebf};Ddsf !!= !(&# g]kfnsf] ;'b/klZrddf w]/} 7"nf] Iflt " !@= !(*# df3 ef/tsf] k6gf / laxf/ k|efljt eO{, g]kfndf Go"g k|efj k/]sf] !#= !((), df3 #,*%) k'?if / $,^^( dlxnf;lxt *,%!( sf] d[To', w/x/f, 3G6f3/;lxt xhf/f“} dlGb/, 3/ gi6 eP/ w]/} 7"nf] Iflt ePsf] !$= @)@#, c;f/ ;'b/klZrddf @$ dflg;sf] d[To' / !,#)) eGbf a9L 3/ " eTs]/ 7"nf] Iflt !%= @)#&, ;fpg aemfª lhNnfj/k/ 7"nf] Iflt ePsf] . !)# hgfsf] d[To' tyf @,%)) eGbf a9L 3/ Ifltu|:t ePsf !^= @)$%, ebf} pbok'/ lhNnfdf s]Gb|laGb' ePsf] e'Orfnf]af6 &@! “ hgfsf] d[To' tyf ^%,))) eGbf a9L 3/x¿df Iflt k'usf] ] ;|f]tM 8f= d]3/fh lwtfn, kof{j/0f dfl;s, k"0ff{ªs %(, k|sf]k Joj:yfkg ljz]if, @)^@ . e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷17 “
  • 18. e'OFrfnf]sf] hf]lvd Go"gLs/0f tyf k"j{tof/L e"sDkLo hf]lvdsf sf/0f e'Orfnf]n] dflg; dfb}g t/ e'OF xlNnFbf dflg;n] agfPsf ef}lts ;+/rgf elTsFbf F { To;df lslrP/ dflg; dg]{ / 3fOt] x'G5g / wg;DklQ klg gi6 x'G5 . dfgjlgld{t ;+/rgf alnof, Jojl:yt / e/kbf]{ ePdf jf e'Orfnf]sf] ;fdfGo wSsfn] Iflt F ug{ g;Sg] Ifdtfsf ePdf hgwgsf] Iflt ck]Iffs[t Go"g x'G5 . hfkfg, cd]l/sfh:tf ljsl;t d'nsdf ejg, ;8s, k'n cflb ;+/rgf e'Orfnf]sf] dfkb08cg'¿k ' F lgdf{0f ePsf sf/0f ToxfF 7"nf] e'Orfnf] uP klg dfgjLo Iflt sd x'gu5{ . t/ F ] g]kfn / g]kfnh:tf ljsf;zLn d'nssf] kL8f km/s 5 . sdhf]/ ef}lts ;+/rgf, ' ul/aL, clzIffh:tf sf/0fn] g]kfndf ;fg} e'Orfnf] uPdf klg hgwgsf] Ifltn] F sxfnLnfUbf] cj:yf pTkGg x'g] ;Defjgf b]lvPsf] 5 . g]kfndf e'Orfnf]sf] F hf]lvdsf s]xL sf/0f lgDgcg';f/ 5g M ;fdflhs ;f]r g]kfn / g]kfnh:tf cNkljsl;t tyf clzlIftsf] ;ªVof w]/} /x]sf d'nsdf ' e'Orfnf]sf] hf]lvd a9fpg] sfo{df k/Dk/fut ;fdflhs ;f]rn] klg 7"nf] e"ldsf F v]nsf] 5 . e'Orfnf] ef}ule{s sf/0fn] hfg] geP/ b}jL sf/0fn] hfG5 eGg] e|fds ] F wf/0ff g} o;sf] hf]lvd a9fpg] sf/0f xf] . ;dfhaf6 o; k|sf/sf e|d gx6];Dd ;'/lIft :yfgdf e'Orfnf] k|lt/f]wL 3/ jf cGo ;+/rgf lgdf{0f ug]{ tyf agfpg] F b[9tf dflg;df pTkGg x'g ;Sb}g . cJojl:yt ;x/Ls/0f g]kfnsf] ;a}eGbf 7"nf] ;d:of cJojl:yt ;x/Ls/0f b]lvPsf] 5 . ;fF3/f] af6f] ' tyf uNnLdf dfkb08ljxLg cUnf 3/sf] lgdf{0f hf]lvdo'Qm /x]sf] 5 . To;}u/L lah'nL, 6]lnkmf]g, s]an 6]lnlehgsf tf/ 6fFluPsf vDafn] ;x/L If]qdf ;jf{lws ' hf]lvdnfO{ a9fpg] sfo{ u/]sf] 5 . g]kfndf clwsf+z lgdf{0f sfo{ ubf{ tTsfnLg cfjZostfsf] k"lt{ ug{df dfq Wofg lbg] k|rng 5 h;n] e'Ornf]sf] ;fdfGo F wSsf klg y]Ug ;Sb}g / c:jefljs ¿kdf hgwgsf] Iflt x'G5 . e'Orfnf]af6 x'g] F Iflt ;x/ ahf/ tyf 3gfa:tLdf s]lGb|t /x]sf] kfOG5 . cJojl:yt ;x/Ls/0fsf sf/0f e"pkof]u ;dfg'kflts / ;d'lrt ?kdf x'g ;s]sf] 5}g . ;fF3/f af6f3f6f, ' sdhf]/ 3/ tyf ef}lts ;+/rgfn] e'Orfnf] cfPsf] ;dodf bdsn, PDa'nG;nufot F ] e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷18 “
  • 19. /fxt tyf p4f/sfo{df afwf pTkGg x'G5 . v'nf rf}/ jf rf]s gx'bf cfkTsfnLg F p4f/ tyf /fxt sfo{df emg Jojwfg pTkGg x'G5 . c;'/lIft lgdf{0f k4lt g]kfndf @)^! ;fnb]lv ejglgdf{0f ;+lxtf nfu" eP klg Tof] s]xL ;x/L If]qdf dfq ;Lldt 5 . To;df klg ;+lxtfsf] sfof{Gjog Hofb} sdhf]/ / cg'udgljxLg /x]sf] 5 . sltko k'/fgf 3/ 6]sf nufP/ c8ofOPsf] kfOG5 . o:tf] cj:yfdf e'Ornf] uOxfn]df hgwgsf] ck"/0fLo Iflt x'g] oyfy{nfO{ gsfg{ ;lsFbg . F } g]kfndf ;fdfGotof *) b]lv !)) jif{df 7"nf] tyf $) b]lv %) jif{df demf}nf :t/sf] e'Orfnf] hfg] u/]sf] tYofªsn] lghL, Jofkfl/s tyf ;fj{hlgs 3/sf] F jt{dfg lgdf{0f k4ltn] lgs} 7"nf] hgwgsf] Iflt x'g] b]lvG5 . cfw'lgs lgdf{0f ;fdu|Lsf] k|of]uaf6 g} 3/ alnof] x'G5 eGg] wf/0ff tyf ;fdu|L k|of]usf] k|jl[ Qn] klg sdhf]/ ejg lgdf{0f x'g] u/]sf] 5 . To;}u/L xfd|f] ;dfhdf ] k'/fgf] lgdf{0f ;fdu|L / k4ltaf6 alnof] 3/ agfpg} ;lsFbg eGg] ;f]rfO klg } 5 . lgdf{0f ;fdu|Ldf u'0f:t/ x'gk5{ eg] tL ;fdu|Lsf] pkof]u;DaGwL k|fljlws ' 1fg klg x'g' h?/L 5 . o;sf nflu ejg tyf cGo ef}lts ;+/rgf lgdf{0f ubf{ k|fljlwssf] ;Nnfx lng'kg]{ x'G5 . of] k|jl[ Q xfdLsxfF gePsfn] sdhf]/ 3/x¿ lgdf{0f x'g] u/]sf] sf/0f e'Orfnf]sf] hf]lvd cTolws /x]sf] 5 . F hf]lvd Go"gLs/0f tyf k"j{tof/L g]kfn ef}ule{s ¿kn] e'Orfnf]sf] hf]lvddf /x]sf eP klg ejg / cGo ljsf;sf F ;+/rgfnfO{ e'Orfnf] k|lt/f]wL k|ljlwaf6 lgdf{0f ul/Pdf Iflt Go"gLs/0f x'G5 . F e'Orfnf] s'g} klg ;dodf hfg] ljgfzsf/L 36gf ePsfn] o;af6 x'g;Sg] Iflt F Go"g ug{ ;b}j ;ts{tf ckgfpg' k5{ . e'Ornf]n] Ps–b'O{ JolQm, 3/–kl/jf/ jf F ;d'bfonfO{ dfq geO{ 7"nf] If]q, b]z jf w]/} d'nsnfO{ k|efljt kfg{;S5 . of] ' slxn] cfpF5 / slt Ifdtfsf] x'G5 eGg] yfxf kfpg ;lsFbg g t To;nfO{ /f]Sg } g} ;lsG5 . t/ ;Defljt dfgjLo tyf ef}lts ;DklQsf] IfltnfO{ sd ug{ eg] ;lsG5 . o;/L hf]lvd Go"gLs/0f / k"jtof/Lsf sfo{nfO{ ;/sf/, u}/;/sf/L { ;+:yf / gful/s ;dfhn] k|efjsf/L sfof{Gjogsf lgldQ kxn ug'k5{ . oBlk { kl/jf/ / ;d'bfosf] ;'/Iffsf nflu 3/fo;L / :yfgLo txsf] k"jtof/Ln] dxTjk"0f{ { e"ldsf lgjf{x u5{ . kfl/jfl/s tyf :yfgLo txaf6 ug'kg]{ k"jtof/Lsf s]xL { { kIfnfO{ ;+If]kdf k|:t't ug'{ ;fGble{s x'g5 . ] ;+/rgfTds ;'/Iff e'Orfnf]sf] hf]lvd Go"g ug]{ k|dv pkfo eg]sf] cfkm" a:g] 3/nfO{ alnof] F ' agfpg' xf] . a;f]af; ug]{ 3/, cf}Bf]lus jf Jofkfl/s ejg / ljBfno tyf e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷19 “
  • 20. c:ktfn jf :jf:Yorf}sLsf ejg s:tf] :yfgdf s;/L agfpFbf a9L ;'/lIft x'G5g eGg] hfgsf/L /fVg'k5{ . lgDg cj:yfsf 3/ / ef}uf]lns If]q e'Orfnf]sf F b[li6n] ;ªs6fled'v x'g] x'bf ;d'bfon] cTolws hf]lvd axg ug'kg]{ x'G5 M F { cUnf], w]/} sf};L lgsflnPsf], hueGbf dflysf] efu 7"nf] agfP/ lgdf{0f ul/Psf] 3/ e'Orfnf]sf] ;fdfGo wSsfn] ;d]t elTsg ;Sg] x'bf To:tf 3/ F F lgdf{0f ug'xbg . 3/ agfpFbf ;s];Dd rf/ s'gf ldn]sf] agfpg' /k5{ . { F' } husf] cfwf/ / If]qkmneGbf dflyNnf] tnfsf] If]qkmn klg w]/} agfpg'xbg F' } cyf{t dflyNnf] tnfsf] 9nfg aflx/;Dd lgsfn]/ 3/ lgdf{0f ug'xbg .{ F' } afªuf]–l6ªuf] jf gfua]nL cfsf/sf 3/ klg e'Orfnf]sf b[li6n] hf]lvdk"0f{ x'g] F x'bf To:tf] 3/ agfpg' a'l4dfgL x'bg . F F } elTsg nfu]sf k'/fgf 3/n] e'Orfnf]sf] ;fdfGo wSsfnfO{ ;d]t ;xg ug{ F g;Sg] x'bf To:tf 3/df a;f]af; ug'{ vt/fk"0f{ x'G5 . F bnbn] hldg ;fdfGo e'Orfnf] uPdf klg efl;g], e"ljv08g eP/ gbLsf] F axfjdfu{ kl/jt{g x'g] ;Defjgf w]/} x'G5 . To;}u/L tnfp jf kf]v/L ljikmf]6 x'g] x'bf o:tf If]qdf agfOPsf] 3/ jf a;f]af; ;b}j ;ªs6fled'v x'G5 . F Hofb} le/fnf] kfvf]df klx/f] hfg;Sg] ;Defjgf /x]sf] x'bf le/fnf] kfvf] / F kfvf]sf]] km]bL klg a;f]af;sf lx;fan] hf]lvdk"0f{ x'G5 . 3/ agfpFbf klx/f] ghfg], gbLsf] af9Ln] ge]6g,] ;'Vvf / ;'/lIft hUufdf agfpg'k5{ . o;sf nflu pknAw cfˆgf] glhssf] ;x/L ljsf; tyf ejg lgdf{0f sfof{no jf cGo ;DalGwt lgsfosf k|fljlws;Fu ;Dks{ u/L pgLx¿sf] ;Nnfxcg';f/ 3/ lgdf{0f ug'k5{ . o;sf ;fy} g]kfn ;/sf/n] nfu" u/]sf] { ejg lgdf{0f ;+lxtfcg';f/ 3/ lgdf{0f ug'k5{ . { 3/ agfp“bf Wofg lbg' kg]{ ljifo ;x/L If]qdf OF6f, l;d]G6 / kmnfd] /8 k|of]u u/]/ ejg lgdf{0f ug]{ k|rng 5 . sªlqm6 9nfg u/L lkn/jfnf 3/ ;fdfGotof 9'ªufdf6f]sf] uf/f]jfnf 3/eGbf alnof] x'G5 . oBlk lkn/jfnf 3/ agfpFbf klg pko'Qm / ;xL tl/sf ckgfOPg eg] 3/ alnof] x'bg . To;}n] kmnfd] /8, OF6f / l;d]G6sf] lkn/jfnf 3/ agfpFbf F } lkn/, aLdsf 808L /fVg] tl/sf, 808Lsf] uF;fO, lkn/df nufpg] /8nfO{ l/ªn] afFWg] ljlw tyf 9nfgsf] u'0f:t/h:tf ljifodf Wofg k'¥ofpg'k5{ . lkn/jfnf 3/nnfO{ e'Orfnf]sf] wSsfaf6 arfpg 808L tyf l/ªn] dxŒjk"0f{ e"ldsf v]N5 . F To;}n] 808L] ufF:bf k|z:t vK6ofpg], l/ª nufpFbf hfnL cfsf/sf] agfP/ s:g] ug'k5{ . ljz]if1x?sf cg';f/ ahf/df kfOg] rf/ nfOg jf !@ ldldsf] 808L { hf]8bf sl/a &@ ;]ldhlt vK6ofpg'k5{ . To;}u/L aLdsf] 808Lsf] 5]pnfO{ nueu TolQ g} dfqfdf lkn/leq 3';fpg'k5{ eg] aLd / lkn/sf hf]gL{sf] e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷20 “
  • 21. 5]p5fpsf efudf rf/ OGreGbf w]/} b"/Ldf l/ª afFWg'xbg . aLd / lkn/sf] F' } hf]gL{sf] efudf klg l/ª rflxFbf] dfqfdf /flvPsf] x'gk5{ . lkn/jfnf 3/df klg ' hf]gL{ g} ljz]if dxŒjk"0f{ x'G5g . To;}n] lad / lkn/sf] hf]gL{df ljz]if Wofg lbg'k5{ . 3/sf] 9nfg ubf{ To;sf] u'0f:t/df klg ljz]if Wofg lbg'k5{ . 9nfgsf lgldQ k|of]u ul/g] l;d]G6, lu§L, afn'jf /fd|f] u'0f:t/sf] x'gk5{ . luvf{ k/]sf] l;d]G6 / ' df6f] ldl;Psf] afn'jf, km/s–km/s cfsf/sf lu§L k|of]u x'bf 9nfg sdhf]/F x'G5 . To;sf ;fy} l;d]G6, afn'jf / lu§Lsf] ld>0f agfpFbf /fd|/L 3f]Ng'k5{ . o:tf] ld>0fsf] cg'kft !M@M$ eGbf sd x'gxbg . o:tf ljifodf ;fdfGo Wofg lbP dfq ' 'F } klg 3/ alnof] x'G5 / t'ngfTds ¿kdf e'Orfnf]sf] hf]lvd Go"g x'G5 . F To;}u/L ufpF3/df 9'ªuf / df6f]sf] hf]8fOaf6 uf/f] nufP/ 3/ agfpg] k|rng 5 . o;/L 3/ agfpFbf uf/f]aLrsf] hf]gL{ alnof] agfpg]tkm{ ljz]if Wofg lbg'k5{ . b'Oj6f uf/f] hf]8gsf lgldQ bfFtL 5f8g] / kl5 To;df uf/f] nufpg] rng /x]sf] { 5 . o;sf] ;f6f] v'8l snf 5f8]/ uf/f] nufpg' /fd|f] x'G5 hxfF csf]k6Lsf] { ufx|fnfO{ ;lhn} t/ alnof];u hf]8g ;lsG5 . To;}u/L, uf/f]nfO{ e'Orfnf]af6 ] F F gn8g] agfpg / ‰ofn9f]sfsf] s'gfaf6 lr/f kg{ glbg 7fpF–7fpFdf sf7, afF; jf sªlqm6 9nfgsf] k§L lbg'k5{ . uf/f]sf s'gfdf ‰ofn9f]sfsf] 5]plt/sf] efudf 7f8f] afF;, sf7 jf kmnfdsf] 808L /fVg' cem >]o:s/ x'G5 . u}/;+/rgfTds j:t'sf] ;'/Iff e'Orfnf]sf] hf]lvd Go"gLs/0fsf nflu 3/ agfpg] 7fpF / 3/ alnof] eP/ dfq F x'bg . esDkLo hf]lvdaf6 ;'/lIft /xg xfdL a:g] 3/leq /flvPsf j:t'nfO{ klg F } " Jojl:yt / ;'/lIft lx;fan] /fVg'k5{ . b}lgs cfjZostfsf 3/fo;L ;fdfgnfO{ u}/;+/rgfTds j:t' elgG5 . h;df sf]7fdf /flvg] b/fh, leQfdf ;hfOPsf kmf]6f] k|md, l;lnª–kªvf, ¥ofs, afb{nL ] jf sf};Ldf /flvPsf km"nsf udnf, 5tsf] kfgL 6ofªsLh:tf ;fdu|L k5{g . 3/leq /xg] To:tf j:t' e'Orfnf] uPsf ;dodf xlNnP/ v:g jf 6'6gkm'6g F ;S5g . TolQ dfq xf]Og, dflyaf6 v:g] tL j:t'n] kl/jf/sf ljz]ifu/L afnaflnsf, a"9fa"9L, lj/fdL / czQm ;b:onfO{ a9L xflg k'¥ofpF5g . To;/L v:g] j:t'af6 7"nf / alnof dflg;sf] klg Hofg hfg] ;Defjgf /xG5 . ctM To:tf j:t'nfO{ gv:g]u/L 8f]/L, lsnf sf6f, sAhf cflbn] alnof] u/L a]// /fVg'k5{ . To;f] u/]df ] /flvPsf j:t' v;]/ Ifltu|:t x'g] jf gf]S;fg x'g] qmddf sdL dfq cfpFbg, ltgn] } lsr]/ dflg; dg]{ jf 3fOt] x'g] ;Defjgf klg Go"g x'G5 . e'Orfnf] cfPdf 3/leqsf u}/;+/rgfTds j:t'sf] gf]S;fgL x'gglbg ;'/IffTds F pkfo ckgfpg' h?/L x'G5 . To:tf ;'/Iff pkfo lgDgcg';f/ 5g M b/fh, k':ts /fVg] ¥ofsh:tf cUnf / ux|fF} j:t'nfO{ leQfdf sfF6L jf sAhf e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷21 “
  • 22. 7f]s/ ;fdfGo wSsf jf sDkgn] gxNnfpg] u/L /fVg'k5{ . b/fh jf ¥ofssf] ] tNnf] v08df ux|fF} a:t' /fVg] / dflyNnf v08df t'ngfTds ?kdf xn'sf j:t' /fVg' pko'Qm x'G5 . o;sf ;fy} b/fh / ¥of;ssf] dfly ux|fF} / ;lhn} n8g] j:t' /fVg' x'bg . F } 3/df /x]sf sL6gf;s cf}iflw, Uof;, d§Lt]n, k]6fn, l8h]n jf To:t} «] k|HHjngzLn kbfy{ j:t' hyfefjL /fVg x'bg . To:tf j:t'nfO{ ;fdfGo F } wSsfn] c;/ gkfg]{ / cGo j:t'n] lyRg] jf lsRg] ;Defjgf sd ePsf] 7fpFdf /fVg'k5{ . leQfdf ;hfOg] kmf]6f] k|md, P]gfnufotsf j:t'nfO{ alnof];u afFWg] jf ] F lsnf–sfF6Lsf] d2tn] v:g g;Sg] u/L c8ofpg'k5{ . l;lnª kªvfh:tf 5tdf em'G8ØfP/ /flvg] j:t'nfO{ cªszdf alnof];u ' ] F em'G8Øfpg'k5{ . ¥ofsdf /flvPsf ;fdfgnfO{ v:g glbg 8f]/L jf lkmQfn] afw]/ /fVg'k5{ . ;'Tg] cf]5Øfg, 6]an, s';L{sf] 5]pdf cUnf / ux|ªuf j:t' /fVg' x'bg . ' ' F } sf};Lsf udnf v'nf ¿kdf g/fv]/ 8f]/Ln] afFw/ jf gn8g] u/L /fVg'k5{ . ] sf};Lsf] kfgLsf] 6ØfªsLnfO{ bfofFafofFaf6 6]jf lbO{ gxlNng] u/L /fVg'k5{ . cfGtl/s k"j{tof/L e'Orfnf]af6 x'g;Sg] Iflt Go"g ug{ ;+/rgfTds / u}/;+/rgfTds ;'/Iffsf] F k|aGwn] dfq x'bg . e'Orfnf] sltv]/ s'g Ifdtfsf] cfpF5 eGg] hfgsf/L x'g F } F g;Sg] ePsfn] o;af6 cfk"m ;'/lIft /xg / kl/jf/ tyf 5/l5d]snfO{ ;'/lIft /fVg s]s:tf sfd ug'k5{ eGg] hfgsf/L lng' cfjZos x'G5 . o; qmddf { e'Orfnf] hfg'eGbf cl3, e'Orfnf] hfFb} ubf{ / uO;s]kl5 s] ug]{ eGg] hfgsf/L F F /fVg' h?/L x'G5 / To;} cg'¿k k"jtof/L ug'k5{ . { { ;fd'bflos tyf kfl/jfl/s of]hgf e'Orfnf] hfg'cl3 o;af/]df ;fd'bflos 5nkmn rnfpg' cfjZos 5 . o:tf] F 5nkmn kl/jf/leq klg rnfpg'k5{ . e'Orfnf] uPdf s;/L aRg ;lsG5 eGg] F hfgsf/L cfk"mn] lng], kl/jf/sf ;a} ;b:onfO{ hfgsf/L lbg] / ug'kg]{ sfd { l;sfpg] tyf ;d'bfodf klg To:t} hfgsf/L lbg' ;r]t gful/ssf] st{Jo x'G5 . o:tf] hfgsf/L lng] jf lbg] ljifo lgDg cg';f/ x'g;S5g M e'Orfnf] uOxfn]df cfˆgf], kl/jf/sf ;b:o / l5d]sLnfO{ s;/L ;'/Iff k|bfg F ug]{ eGg] ljifodf 5nkmn u/L cfkTsfnLg of]hgf agfpg'k5{ . e'Orfnf]sf] F klxnf] wSsf /f]lsgf;fy aflx/ lgl:sg g;s]sf jf Ifltu|:t 3/df y'lgPsf e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷22 “
  • 23. JolQmsf] p4f/ u/L ;'/lIft :yfgdf Nofpg] of]hgf klxn] g} agfpg'k5{ . e'Orfnf] uOxfn]df kLl8tsf] p4f/ / /fxtsf] nflu :yfgLo txdf cfjZos F of]hgf agfpg'k5{ . cfkTsfnLg a;f]af;sf lgldQ v'nf 7fpFsf] lgSof]n, { cf}iflwsf] k"j{ Joj:yf, cfkTsfnLg cf>osf] lgldQ cfjZos kg]{ kfn jf 6]G6, lkpg] kfgLsf] ;|ft, vfBfGg / cfKtsfnLg lzIffsf af/]df of]hgf tof/ ] u/L ;d'bfosf ;b:oaLr sfo{of]hgf tof/ ug'k5{ . { 3/leqsf] ;'/lIft :yfgsf] klxrfg u/L /fVg] / kl/jf/sf ;b:onfO{ e'Orfnf] F uOxfn]df ;s];Dd To:tf] ;'/lIft :yfgdf a:g cEof; u/fpg] . 3/sf] leqL uf/f] jf lkn/sf ;Fusf 7fpF, 3/leqsf /flvPsf 7"nf / alnof } kmlg{r/sf] 5]p5fpsf efu t'ngfTds ¿kn] ;'/lIft dflgG5g . t/ e¥ofª, aflx/L uf/f]sf] 5]p, l;;fo'Qm ‰ofn jf glhssf efu c;'/lIft x'G5g . 3/df o:tf ;'/lIft / c;'/lIft :yfg sxfF–sxfF 5g eGg] kQf nufO/fVg] / e'Orfnf] F uPsf] ;dodf ;'/lIft :yfgdf a:g] of]hgf tyf cEof; ug'k5{ . { e'Orfnf]kl5sf] b'O–tLg lbgsf] ;do ;a}eGbf cK7of/f] ;do xf] . Tolta]nf F { vfgf, kfgLnufot cTofjZos j:t'sf] 7"nf] cefj x'g;Sb5 . To;}n] e'Orfnf]kl5sf tLg lbg;DdnfO{ k'Ug]u/L glau|g] tof/L vfg]s/f, cTofjZos F ' cf}iflw, lkpg] kfgL, ;/;kmfOsf ;fdfg, 6r{nfO6, /]l8of] OToflbsf] klxn] g} aGbf]a:t u/L /fVg'k5{ . o:tf] ;fdfg /flvPsf] emf]nfnfO{ e'Orfnf]sf] ;dodf F ;lhn} lnP/ aflx/ hfg ;lsg]u/L 3/sf] ;lhnf] :yfgdf /fVg' pko'Qm x'G5 . sfdljz]ifn] kl/jf/sf ;b:o 3/aflx/ x'g' gf}nf] s'/f xf]Og . e'Orfnf] uPsf] F ;dodf kl/jf/sf ;a} ;b:o Ps} 7fpFdf gePdf s;/L / sxfF e]6g ;lsG5 jf s'g ;b:o sxfF uPsf] 5 eGg] hfgsf/L lnO/fVg' /fd|f] x'G5 . cfktsfnLg ;dodf cfjZos ;xof]u k|fKt ug{ bdsn, /]8qm;, k|x/Lh:tf ;+:yfsf] 6]lnkmf]g gDa/ 3/sf ;a} ;b:onfO{ /fVg nufpg'k5{ / To:tf lgsfodf ;Dks{ ug]{ tl/sf klg l;sfpg'k5{ . cfkTsfnLg j:t'sf] Joj:yf e'Orfnf] uPdf ef}lts ;+/rgf 9Nbf lslrP/ jf lylrP/ dflg; dg],{ 3fOt] x'g] F tyf 3/kfn'jf hgfj/ / wg;DklQsf] Iflt x'g;S5 . To:tf] cj:yfdf kLl8tnfO{ cTofjZs ;xof]u pknAw u/fpg'kg]{ x'G5 . To;sf ;fy} cfˆg} lgldQ klg cfkTsfnLg j:t'sf] cfjZostf k5{ . To;}n] cfkTsfnLg ;dodf rflxg] dxTjk"0f{ ;fdfg Pp6} emf]nfdf /fVg'k5{ . o:tf] ;dosf nflu rflxg] s]xL ;fdfg Pp6f emf]nfdf /fv]/ ;lhn} e]6g ;lsg] 7fpFdf /fVg'k5{ / 5/l5d]snfO{ ;d]t To;f] ug{ k|l] /t ug'k5{ . o:tf ;fdfg :yfgLo 1fg, ;Lk / k|ljlwdf cfwfl/t klg x'g { ;S5g . oBlk cfkTsfnLg emf]nfdf lgDg k|sf/sf ;fdfg /fVg'k5{ M e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷23 “
  • 24. k|fylds pkrf/sf nflu rflxg] dnxdk§L jf AofG8]h, l86f]n, PG6L;]lK6s lqmd, l;6fdf]n, ;kmf ?jf / sk8fsf] Kofs]6 agfP/ cfkTsfnLg emf]nfdf /fVg'k5{ . cfktsfnLg ;dodf cfjZos ;xof]u k|fKt ug{ bdsn, /]8qm;, k|x/Lh:tf ;+:yfsf] 6]lnkmf]g gDa/ 3/sf ;a} ;b:onfO{ /fVg nufpg'k5{ / To:tf lgsfodf ;Dks{ ug]{ tl/sf klg l;sfpg'k5{ . cfkTsfndf rflxg] rfprfp, lrp/f, la:s'6h:tf xn'sf vfg]s/f, 6r{nfO6, ' nfO6/ jf ;nfO, lknf;, k]rs;h:tf cf}hf/ /fVg] . pk/f]Qm cfkTsfnLg emf]nfsf ;fy} e'Orfnf]sf] wSsfn] 3/sf ‰ofn jf 9f]sf F c8lsP/ aflx/ lg:sg sl7g x'G5 . To;sf nflu 9f]sf jf ‰ofn vf]Ng ;lhnf] x'g] kmndfsf] 58 e]l6g] :yfgdf /fVg] . e'OFrfnf] uPdf ckgfpg' kg]{ zts{tf e'Orfnf] nfdf] ;do hfFbg . clwsf+z e'Orfnf]sf] wSsf a9Ldf b'O{ ldg]6 dfq F } F hfG5 . olt 5f]6f] ;do dfq hfg] e'Orfnf]sf] Ifdtf jf zlQm eg] lgs} ljgfzsf/L F x'G5 . 5f]6f] ;do hfg] / 7"nf] Iflt k'¥ofpg] e'Orfnf]sf] ;dodf ;a}n] cfk"mnfO{ F w}o{ agfP/ cfkTsfnLg ;'/Iffsf Joj:yf ug'{ lgs} ufx|f] klg x'G5 . To;}n] w]/} dflg; e'Orfnf]sf] ;dodf cflQg] / hyfefjL bf}8g] / 3/af6 aflx/ efUg] jf F dflyNnf] tnfaf6 xfdkmfn]/ aRg] k|of; u5{g . t/ To;f] ubf{ emg} vt/f x'g] oyfy{nfO{ xfdLn] la;{g x'bg . ;s];Dd w}otf;fy cfk"m;lxt dlxnf ;b:o, F } { afnaflnsf, a"9fa"9L, czQm / la/fdLsf] ljz]if Vofn ug'k5{ . pgLx¿nfO{ 3/df { klxn] g} ;'/lIft eg]/ klxrfg u/]sf :yfgdf k'¥ofpg] k|oTg ug'k5{ . e'Orfnf] { F uPsf] ;dodf lgDg cg';f/sf zts{tf ckgfpg' a'l4dfgL x'G5 M e'Orfnf] hf“bf ug{ gx'g] sfd “ bf}8/ e¥ofª cf]ln{g' jf dflyNnf] tnfdf pSng' x'bg, ] F } ‰ofn tyf sf};Laf6 xfdkmfNg' x'bg F } l;;fsf] ‰ofn tyf xlNnP/ n8g ;Sg] b/fh, ¥ofs, leQfsf] P]gf, k|mdh:tf j:t'sf] 5]p5fp a:g' x'bg, ] F } 3/aflx/ lgl:sPsf] cj:yf jf aflx/ lxFl8/x]sf] cj:yfdf n8g ;Sg] 7"nf ¿v, lah'nL jf 6]lnkmf]g ljt/0fsf vDaf, k'/fgf / cUnf 3/sf] 5]p5fp tyf k'ndfly jf d'lg a:g' x'bg . F } e'Orfnf] hf“bf ug'kg]{ sfd “ { klxn] g} ;'/lIft eg]/ lrlgPsf 9f]sfsf] rf}sf]; d'lGt/, 6]an', vf6h:tf e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷24 “
  • 25. kmlg{r/sf] d'lg jf To:t} ;'/lIft :yfgdf a:g'k5{ . e'Orfnf]sf] ;dodf ;s];Dd cfˆgf] 6fpsf] / ;+jbgzLn cªunfO{ F ] hf]ufpg'k5{ . tlsof jf c? s'g} j:t'n] 6fpsf] 5f]Kg], s]xL ;fdfg ge]l6P cfˆgf] xft / kfv'/f hf]8/ 6fpsf] / cfFvfsf] /Iff ug'k5{ . ] { e'Orfnf] uPsf] ;dodf ;s];Dd 3f]K6f] k/]/ a:g' /fd|f] x'G5 . F efG5fdf cfuf] afn]/ sfd ul//x]sf] a]nf e'Orfnf] uof] eg] cfuf] tTsfn} F lgefpg'k5{ . ;s];Dd Uof; r'nf]sf /]un6/ klg aGb ug'k5{ . ' ] { ;fF3/f] uNnLdf lxFl8/x]sf] cj:yfdf e'Orfnf] hfFbf sdhf]/ 3/sf] 5]p5fpsf] ' F If]qaf6 hf]lug'k5{ / ;'/lIft v'nf :yfglt/ hfg'k5{ . ;jf/L;fwg rnfO/x]sf] cj:yfdf e'Orfnf] uP ;jf/Lsf] ult la:tf/} sd F ub}{ af6f]sf] 5]plt/ nu]/ /f]Sg'k5{ . ;jf/L;fwgnfO{ PSsf;L /f]Sbf emg 7"nf] b'36gf x'g;S5 . ;jf/L /f]Sbf jf pleFbf cfsfz]kn, 7"nf lah'nLsf kf]n j { ' n¶f, cUnf ¿v, ;fOgaf]8{ OToflbsf] 5]pdf a:g' jf /f]Sg' x'bg . F } sy+sbflrt, e'Orfnf]af6 3/ elTsP/ To;n] k'l/xfNof] eg] w}otfsf ;fy F { cfkm" afFRg] s'/fdf ljZj:t eP/ vf]hL tyf p4f/ 6f]nLsf] k|tLIff ug'k5{ . { cflQP/ lrRofpg], s/fpg] ubf{ d'6' / lbdfudf cgfjZos bafa kg]{ x'bf F ;s];Dd zfGt /xg] k|of; ug'k5{ . o:tf] cj:yfdf l;¶L, ;';nL ahfP/ { ] tyf aHg] ;fdfg e]l6P To;nfO{ ahfP/ p4f/sdL{nfO{ yfxf lbg] k|of; ug'k5{ . { e'Orfnf] uO;s]kl5 ckgfpg' kg]{ zts{tf “ klxnf]k6s e'Orfnf] uO;s]kl5 km]l/ klg cGo ;fgf 7"nf wSsf nfUg] ;Defjgf x'G5 . F e'Orfnf]sf] clwsf+z 36gfn] klxn] 7"nf] e'Orfnf] uPkl5 w]/} k6s ;–;fgf wSsf F F nfUg] / ;fgf] e'Orfnf] uPsf] s]xL ;dod} 7"nf] e'Orfnf] hfg;Sg] kfOG5 . To;}n] F F e'Orfnf]sf] klxnf] wSsf zfGt ePkl5 b]xfosf sfd ug'k5{ M F { 3/leqsf]] cfuf], Uof;, lah'nL tTsfn} aGb ug],{ cfkTsfnLg emf]nf / cGo cfjZos 7flgPsf j:t' af]s/ t'?Gt} aflx/ lg:sg], ] dlxnf, afnaflnsf, a"9fa"9L, czQm / la/fdLnfO{ 3/af6 aflx/ Nofpg k|fyldstf lbg], 3/af6 aflx/ lgl:sPkl5 klxn] lgwf{l/t v'nf / ;'/lIft :yfgdf hfg], e'Orfnf] cfpFbf aflx/ ePdf tTsfn 3/leq gk:g], k:g} kg]{ ePdf kl5Nnf F wSsfn] 3/ gelTsg] osLg u/]/ dfq leq k:g], e'Orfnf] uPkl5 ljleGg k|sf/sf xNnf rNg;S5g , To;}n] tL xNnfsf] kl5 F gnfuL jf:tljstf a'‰g] k|of; ug]{ . e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷25 “
  • 26. kLl8tsf] p4f/ tyf /fxt Joj:yfkg 7"nf] e'Orfnf] uPdf clwsf+z ef}lts ;+/rgf Ifltu|:t x'G5g . lah'nL, 6]lnkmf]g, F vfg]kfgL ljt/0fsf] k|0ffnLdf ;d]t Iflt x'g] ePsfn] vfg] kfgL, lah'nL / ;~rf/nufot vfBfGgsf] cefj x'G5 . 3/ n8]/ vfBfGg / b}lgs cfjZostfsf j:t' k'l/P/ pkef]usf nflu cg'ko'Qm x'g] cj:yf cfpF5 . sltko 3/df dflg; y'lgP/, lylrP/ dg]{ / 3fOt] ePsfsf] ;d]t ;dod} p4f/ / pkrf/ x'g g;Sbf Hofg hfg] ;Defjgf /xG5 . To;}n] e'Orfnf] /f]lsPkl5 ;'/lIft /x]sf ;a}n] p4f/ F / /fxtsf sfo{df ;lqmotfsf ;fy nfUg'k5{ . cfk"m / cfˆgf] kl/jf/ ;'/lIft eO;s]kl5 6f]nl5d]sdf p4f/ sfo{df d2t k'¥ofpg ;lqmo /xg'k5{ . jf:tjdf 6f]nl5d]ssf JolQmn] g} ;a}eGbf klxn] cfˆgf] l5d]ssf dfG5]nfO{ d2t k'¥ofpg ;Sb5g . ;]gf, k|x/L jf /]8qm;sf :jo+;js p4f/sf nflu cfOk'Ug ;do nfU5 . To;}n] ;d'bfosf ;a} ;b:o ] ldn]/ 5/l5d]ssf] p4f/df nfUg'k5{ . o;/L p4f/ ubf{ ;a}eGbf klxn] 3fOt] ePsf / ljz]ifu/L dlxnf, s]6fs6L, j[4j[4f, czQm, la/fdLnfO{ k|fyldstf lbg' dfgjLo st{Jo x'g cfpF5 . e'OFrfnf] /f]lsgf;fy ug]{ p4f/ e'Ornf]af6 Iflt ePsf ;+/rgfleq y'lgPsf jf k'l/Psf kLl8tnfO{ tTsfn aflx/ F NofP/ ;'/lIft cf>o:yn jf pkrf/s]Gb| / c:ktfn k'¥ofP/ ltgLx¿sf] hLjgsf] /Iffug]{ sfo{nfO{ e"sDkLo p4f/ elgG5 . o:tf] p4f/df JolQm, kl/jf/, ;d'bfo, gful/s ;dfh / ;/sf/ ;lxt ;du| /fli6«o ;+oGqs} dxŒjk"0f{ e"ldsf /xG5 . p4f/df hgzlQm, ;|ft / ;fwgsf] pknAwtf, ;'/Iff, p4f/sf k|ljlwsf] k|of]un] ] k|efj kfl//x]sf] x'G5 . o; cj:yfdf p4f/sfo{;u ;DalGwt ;Dk"0f{ kIfaLr F ;+jbgzLn, k|efjsf/L Pj+ ;fjfwfgLk"0f{ ;dGjo / ;befjsf] cfjZostf k5{ . ] p4f/sf qmddf ;fd'bflos 5nkmnaf6 tof/ kfl/Psf] cfkTsfnLg lj:yfkg of]hgfcg';f/ sfd ug'k5{ . o:tf] of]hgf 7"nf ljzfnahf/, Jofkfl/s tyf { cf}Bf]lus k|lti7fg, c:ktfn, xf]6n, ;/sf/L tyf ;fj{hlgs ejgdf ;d]t ] ul/Psf] x'gk5{ . e"sDksf ;dodf kLl8tsf] p4f/sf nflu tof/L cj:yfdf ' e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷26 “
  • 27. /flvPsf] un, 6r{ nfO6, xyf}8f, k|fylds pkrf/sf ;fdu|Lh:tf cfjZos cf}hf/sf] pkof]u ug'k5{ . :yfgLo txdf x'g] o:tf k"jtof/Ln] e"sDksf] kL8faf6 { { tTsfn} p4f/ u/L /fxt k|bfg ug{ ;lsG5 . o:tf JolQmut k|of;n] ;Defljt 7"nf] Ifltsf] Go"gLs/0fdf ;xof]u ldN5 . p4f/ sfo{sf] juL{s/0f e'Orfnf] hfg;fy bIf p4f/ 6f]nL 36gf:yndf k'Ug sl7g x'G5 . To; cj:yfdf F :yfgLo ;d'bfo jf :jo+;jsfåf/f ul/g] p4f/n] 7"nf] e"ldsf v]N5 . To;}n] p4f/ ] sfo{nfO{ p4f/df kx'r / cGo b[li6sf]0faf6 ljleGg r/0fdf juL{s/0f u/]/ F cWoog ug{ ;lsG5 . oxfF p4f/ sfo{nfO{ p4f/sf If]qdf dxTjk"0f{ e"ldsf lgjf{x ug]{ ;'/Iff lgsfosf ljlwnfO{ ;d]t k|:t't ug'{ pko'Qm ePsfn] Osf]– g]kfnåf/f k|sflzt kof{j/0f dfl;ssf] jif{ !$, cªs *, df3 @)^#, k"0ff{ªs &! df k|sflzt k|x/L lg/LIfs >L ljZj clwsf/Låf/f lnlvt …g]kfndf e"sDkLo p4f/ M ;Defjgf tyf r'gf}tLÚ n]vaf6 ;fef/ ul/Psf] 5 . h;cg';f/ p4f/k|lqmofnfO{ lgDgcg';f/ cufl8 a9fpg' ;fGble{s b]lvG5 M cfkm}F jf l5d]sLn] ug]{ p4f/ e'Orfnf]af6 x'g] Ifltsf] :t/nfO{ e'Orfnf]sf] Ifdtf, s]Gb|laGb', ;do, :yfg / F F ;+/rgfut lgdf{0fsf :j?kn] lgwf{/0f u5{ . lbpF;f] uPsf] e'Orfnf]sf] t'ngfdf F /flt uPsf] e'Orfnf]af6 w]/} Iflt x'G5 . To;}u/L labfsf] lbgdf e'Orfnf] uPdf F F :s'n, sfof{noh:tf ;fj{hlgs ;+/rgfdf Iflt k'u] klg dfgjLo Iflt sd x'G5 . g]kfndf ljutdf ePsf e"sDkLo c;/, cWoog / cg'ejcg';f/ ;fdfGotof e"sDksf] rk]6fdf kg]{ hLljt JolQmx¿dWo] %) k|ltzt dflg; ;fdfGo 3fOt] x'g] kfOPsf] 5 . o:tf JolQm cfFkm} jf kl/jf/sf] s'g} ;b:osf] tyf l5d]sL / ;'/IffsdL{sf] ;fdfGo ;xof]uaf6} ;'/lIft x'g ;S5g . o;sf nflu ljz]if bIftf / ;fdu|Lsf] cfjZostf kb}g . ufpF3/d} pknAw sDan, 8f]/L, pkrf/ k4lt { cflbsf] k|of]u u/L 3fOt]sf] p4f/ ug{ ;lsG5 . ;fd'bflos p4f/stf{n] ug]{ p4f/ jt{dfg ljZjdf p4f/sf nflu ;fd'bflos p4f/–;d"xsf] ljsf; tyf k|of]u ;a}eGbf k|efjsf/L ;+oGqsf] ¿kdf ljsl;t eO/x]sf] 5 . oBlk e"sDkåf/f ;8s oftfofth:tf kx'rdfu{ Ifltu|:t x'g] / Joj;flos p4f/stf{sf] ;ªVof hlxn] F klg cToGt} Go"g x'g] x'bf p4f/df ;d:of b]lvg] u/]sf] 5 . oftfoftsf] cefj F ePdf ;Lldt ;ªVofdf /x]sf Joj;flos p4f/stf{ rfx]/ klg kLl8t;Dd ;dod} e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷27 “
  • 28. k'Ug ;Sb}gg . o:tf] cj:yfdf ;d'bfodf /x]sf p4f/sdL{ g} ;a}eGbf pQd ;xof]uL / p4f/stf{ x'g ;S5g . o; tYon] p4f/stf{sf] pTkfbg ;d'bfodf x'gkg]{ ts{nfO{ an lbG5 . ' e"sDkLo ;'/Iffsf nflu ;fd'bflos ¿kd} p4f/;DaGwL cfwf/e"t 1fg tyf ;Lk ePsf hgzlQmsf] pTkfbg ug'{ k5{ . o; cy{df txut ¿kdf cf}krfl/s tflnd tyf k|lzIf0f / cgf}krfl/s lzIffsf] lj:tf/ :jo+;jssf] ljsf;sf] cfwf/e"t ] zt{ xf] . To:t} cfwf/e"t p4f/ tyf /fxt ;fdu|L ;fj{hlgs jf ;fd'bflos ¿kdf Joj:yf ug'k5{ . o; lsl;daf6 k|lzlIft :jo+;jsn] e"sDksf] k|efjaf6 hLljt { ] /xg] JolQmx¿dWo] u}/;+/rgfut lgdf{0fdf jf xNsf¿kdf r]lkP/ /xg] #) k|ltzt JolQmx¿sf] p4f/ ug{;S5 . o:tf p4f/ ;d"xnfO{ cfwf/e"t vf]h tyf p4f/;DaGwL k|lzIf0f k|bfg ug'k5{ . o:tf] k|lzIf0fdf 36gf:ynsf] 3]/faGbL, { vt/fsf] klxrfg, 3fOt] jf x/fPsfsf] vf]hL tyf :t/ lgwf{/0f, cfwf/e"t p4f/ ;fdu|Lx¿sf] k|of]u tyf 3fOt] Joj:yfkg;DaGwL 1fg tyf ;Lk k5{g . o:tf] :jo+;jsf] ;d"xn] bIf p4f/stf{sf] pkl:ylt ePkl5 36gf:ynsf] 3]/faGbL, ] 3fOt]sf] vf]hLdf 7"nf] ;xof]u lbG5 . eUg ;+/rgfdf vf]h tyf p4f/ eUg ;+/rgfdf 3fOt]sf] vf]hL tyf p4f/ ug'{ cToGt} k|fljlws, ;fxl;s / r'gf}tLk"0f{ sfo{ xf] . ;g !(*% df d]lS;sf] ;x/df uPsf] e'Orfnf]kl5 eUgfjz]ifaf6 F hlt dflg;sf] p4f/ ePsf] lyof] To;eGbf a9L p4f/stf{x¿n] Hofg u'dfpg' k/]sf] lyof] . To:t} ;g @))! df cd]l/sfsf] 6jLg 6fj/df p4f/ ug{ uPsf ;of}F p4f/stf{x¿sf] Hofg uPsf] lyof] . p4f/stf{ cfkm}F hf]lvddf k/]df kLl8tsf] p4f/ x'g ;Sb}g . To;}n] o:tf] p4f/df vl6g] p4f/stf{sf] lgldQ cfkmgf] ;d"xsf] ;'/Iff g} klxnf] k|fyldstf x'G5 . e"sDksf] c;/kl5 hLljt /xg] ;ªVofsf] nueu !% k|ltzt ;ªVof eUg ePsf ;+/rgfleq k/]sf, k'l/Psf jf RoflkPsf x'G5g . ltgLx¿sf] p4f/sf nflu ljlzi6 tflnd k|fKt hgzlQm tyf p4f/ ;fdu|Lsf] cfjZostf k5{ . p4f/stf{sf] kl/rfngb]lv lnP/ p4f/stf{ :jo+ / kLl8tsf] ;'/IffnfO{ s]Gb|laGb' dfgL ;+/rgfut eUgfjz]ifdf kLl8tsf] vf]hL, kLl8t;Dd kx'r, kLl8tsf] Joj:yfkg / eUgfjz]ifaf6 F kLl8tnfO{ aflx/ lgsfnL pkrf/:yn;Dd k'¥ofpg] sfo{ p4f/cGtu{t kg]{ sfo{x¿ x'g . oL k|To]s sfo{sf nflu lglZrt sfo{ljlw / ;|ft–;fwgsf] k|of]u ug'kg]{ ] { x'G5 . eUgfjz]ifdf kl/0ft ePsf ;+/rgfsf] leQf, 5t jf cGo s'g} efunfO{ sf6L ToxfFleqaf6 kLl8tsf] p4f/ ul/g] o; k|sf/sf] sfo{df vf]h tyf p4f/;DaGwL e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷28 “
  • 29. cGt/f{li6«o :t/df k|rlnt ;femf ;ªst / ljlwsf] k|of]u ul/G5, h;n] ubf{ cGo ] /fi6«af6 cfPsf p4f/sdL{n] ;d]t ;lhn} sfd ug{ ;S5g . ljkbsf cj:yfdf p4f/;DaGwL sfo{sf nflu ePsf Joj:yfaf/] cfk;df hfgsf/L lng jf lbg ;femf ;ªstljlwsf] k|of]u ul/G5 . International Search and Rescue Advisory ] Group åf/f tof/ kfl/Psf] tyf ;+oQm /fi6«;ª3åf/f cjnDag ul/Psf] of] ' ;ªst–k|0ffnLnfO{ INSARAG raking System elgG5 . ] e"sDkLo vf]h tyf p4f/sfo{df cGt/f{li6o ;ªst–k|0ffnL] k|efjsf/L ePsfn] ] of] ljZjsf ;a} d'nsdf k|of]u x'G5 . g]kfnsf] ;Gbe{df o:tf] vf]h tyf p4f/ ' tflnd o"P;PcfO8L / cf]Pkm8LP sf] cfly{s ;xof]u tyf Pl;og l8hf:6/ lk|k8g; ;]G6/sf] kxndf ;g !((* b]lv k|f/De ePsf] 5 . o; k|sf/sf] tflnd ] { ] cfkTsfnLg p4f/ tyf vf]hsf] If]qdf /fli6«o tyf If]qLo Ifdtfsf] ljsf; ug]{ nIocg'¿k ;~rfng ug]{ ul/G5 . o; sfo{qmdn] xfn;Dd g]kfn k|x/L, g]kfnL ;]gf, ;z:q k|x/L, g]kfn /]8qm; / ljleGg c:ktfnsf hjfg tyf :jo+;jsnfO{ ] ;d]6sf] 5 . o;/L pTkflbt hgzlQmdWo] s]xLn] If]qLo :t/df k|lzIfs, kf7oqmd ] ;+of]hs tyf kf7oqmd lg/LIfssf] e"ldsf ;d]t lgjf{x ul//x]sf 5g . cTofw'lgs p4f/ 6f]nL ;+/rgfsf eUgfjz]ifleq hLljt /xg] cf};t ;ªVofdWo] 5 k|ltzt dflg; p4f/sf] b[li6sf]0faf6 cToGt} cK7of/f] / ;+jbgzLn cj:yfdf /x]sf x'G5g . ] eUggfjz]if ag]sf ;+/rgfsf] k|sl[ t, vt/fsf] cj:yf tyf k|fljlws ;fwgsf] cfjZostfsf kg]{ x'bf hl6n cj:yfdf /x]sf kLl8tsf] p4f/ ;fdfGo :t/sf F p4f/stf{ / p4f/ ;fdu|Lsf] k|of]uåf/f ;Dej x'bg . o;sf nflu >Job[io k|:t't } ug{;Sg] ljB'tLo vf]h pks/0f, qm]g, x]lnsK6/h:tf ;fwg / To;}adf]lhd k|lzlIft hgzlQmsf] cfjZostf k5{ . eUg ;+/rgfaf6 hLljt p4f/ / ;do;Ldf e"sDkLo k|sf]ksf sf/0f eUgfjz]ifdf k/]sf kLl8t JolQm hLljt /xg] ;Defjgf ;+/rgfsf] Ifltu|:t cj:yfdf lge{/ u5{ . olb ;+/rgf k"0f{¿kdf gi6 ePsf] 5 jf ejgsf] dflyNnf] tnf csf]{ tnfdfly k'0f{¿kn] ba]sf] 5 eg] ToxfF k'l/Psf dflg; hLljt /xg] ;Defjgf lgs} sd x'G5 . olb ;+/rgf cf+lzs ¿kdf dfq elTsPsf] jf aLraf6 wl;Psf] tyf Psflt/sf] efu elTsP/ csf]l{ t/ v;]sf] 5 eg] To:tf] ;+/rgfdf k'l/Psfsf] hLljt} p4f/ x'g] ;Defjgf a9L x'G5 . eUg ;+/rgfleq klg ;a}eGbf a9L hLljt /xg] ;Defjgf cGt/s'Gt/df x'G5 . eUgfjz]ifsf cGt/s'Gt/sf ;+/rgfut jf u}/;+/rgfut j:t' jf lgdf{0fsf e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷29 “
  • 30. sf/0f aGg] vfnL 7fpFdf eg] kLl8t JolQm nfdf] ;do;Dd klg hLljt /xg ;S5 . To;}n] e"sDk cfPdf leQfsf] glhs, vf6, 6]ansf] d'lg, zf}rfno jf ' Zgfgfuf/h:tf :yfgnfO{ t'ngfTds ¿kdf ;'/lIft dfGg] ul/G5 . eUg ;+/rgfdf k'l/Psf kLl8tsf] hLljt /xg] ;Defjgfsf] dxŒjk"0f{ cfwf/ eg]sf] g} p4f/sfo{sf] ;do;Ldf xf] . e"sDkLo p4f/ eUg ;+/rgfleq hlt l56f] k|f/De ug{ ;Sof] Tolt g} a9L dflg;sf] hLljt} p4f/ ug{ ;lsG5 . cGt/f{li6«o :t/df ul/Psf] Ps cWoog cg';f/ e"sDk uPsf] cfwf 306fleq p4f/ ug{ ;lsPdf eUgfjz]ifdf k'l/Psf dWo] (! k|ltzt / @$ 306f;Dddf *! k|ltztnfO{ hLljt} p4f/ ug{ ;lsG5 . To;}u/L $* 306f;Dddf ^&=& k|ltzt, &@ 306f;Dddf ##=& k|ltzt, (^ 306f;Dddf !( k|ltzt / !@) 306f;Dd &=$ k|ltzt kLl8tsf] dfq hLljt} p4f/ ug{ ;lsG5 . o;/L kLl8t;Dd p4f/stf{sf] kx'r F hlt l9nf] xFb} hfG5, Tolt g} hLljt p4f/sf] ;Defjgf sd x'b} hfG5 . o;sf/0f ' F klg p4f/stf{sf] Ifdtf ljsf; / kof{Kt ;fwgsf] hf]xf] ug]{ sfo{nfO{ :yfgLo tx;Dd ug'{ cfjZos 5 . p4f/sf] If]q / p4f/ lgoGq0f p4f/stf{sf] b[li6sf]0faf6 x]g{] xf] p4f/sfo{sf] If]q s]xL 3/ jf s]xL kLl8tx¿df dfq ;Lldt /xg;S5 t/ Joj:yfks jf lgoGqssf nflu e"sDkLo p4f/sf] If]q ufpF, ;x/, c~rn, If]q / ;du| /fi6« g} x'g;S5 . ut jif{ kfls:tfg / ef/tdf uPsf] e"sDkdf p4f/sf] If]q Jofks lyof] eg] OG8f]gl] ;ofsf] ;'gfdLn] t p4f/sf] If]qnfO{ ljZjJofkL g} agfOlbPsf] lyof] . To;}n] e"sDkLo p4f/sf] If]q klg e"sDksf] zlQm, km}nfj6 / Ifltsf] tTsfnLg cg'dfgn] lgwf{/0f u5{ . p4f/sfo{ /fli6«o Ifdtfn] gEofpg] eO{ cGt/fli6«o If]qsf] ;xof]u lng'kg]{ x'g;S5 . To;}u/L e"sDkn] kf/]sf] k|efjsf] If]qn] p4f/sfo{sf] lgoGq0f–z[ªvnf lgwf{/0f u5{ . g]kfnsf] sfg'gL Joj:yf cg';f/ e"sDksf] c;/cg'¿k :yfgLo ;+oGq, lhNnf:t/Lo ;+oGq, If]qLo ;+oGq jf /fli6«o ;+oGqn] e"sDkLo p4f/df sdf08 tyf lgoGq0f u5{g . t/ g]kfndf cg'dfg ul/P adf]lhd g} e'Orfnf] uPdf F /fi6«sf] ;Dk"0f{ ;+oGq kl/rflnt x'gkg]{ cj:yf cfpF5 . o:tf] cj:yfdf lgoGq0fsf] ' z[ªvnf / ltgLx¿sf] sfd– st{Jo tyf clwsf/ lgDgfg';f/ x'g] Joj:yf 5 M s]Gb|Lo sdf08 of] sdf08 cfkTsfnLg cj:yfdf /fi6«df ;a}eGbf dflyNnf] :t/df /xg] sdf08 xf] . o;df /0fgLlts lgb]zs jf s]Gb|Lo cfkTsfnLg lgb]zssf] ¿kdf /fi6«fWoIf { { :jo+ jf k|wfgdGqL jf u[xdGqL k|dv /xg] Joj:yf /x]sf] 5 . o; sdf08df ' ;DalGwt If]qsf /fli6«o ;+oGqsf ;a} k|dv kbflwsf/Lx¿ /xG5g . ' e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷30 “
  • 31. s]Gb|Lo sdf08n] p4f/sf nflu tTsfn /0fgLlts of]hgf tyf gLltsf] lgdf{0f, k|fyldstfsf] lgwf{/0f, ;fwg ;|ftsf] Joj:yf, cGo lgsfo jf ljb]zL /fi6«;u ] F ;dGjo ug'sf ;fy} s]Gb|Lo :t/af6 ;Dk"0f{ p4f/sfo{nfO{ kl/rfng, lgb]zg / { { lgolGqt u5{ . tNnf OsfOn] cf–cfkmgf] sdf08 z[ªvnfsf] dfWodaf6 eP– u/]sf sfd sfjf{xL, j:t'l:ylt / cfjZostfsf ;DaGwdf of] sdf08nfO{ hfgsf/L u/fpF5g . If]qLo sdf08 If]qLo p4f/ tyf lgoGq0f sdf08df If]qLo :t/sf ;/sf/L ;+oGqsf pRr kbflwsf/Lx¿ /xG5g . o;n] p4f/sf nflu /0fgLlts sfo{of]hgf agfP/ p4f/sfo{nfO{ kl/rflnt, lgb]l{ zt tyf lgoGq0f ug],{ ;|ft ;fwgsf] Joj:yf Pj+ ] ljt/0f ug]{ / s]Gb|Lo sdf08n] agfPsf /0fgLlts of]hgfnfO{ sfof{Gjog ug]{ sfo{ u5{ . To;}n] k|sf]ksf] ;dodf of] sdf08n] /0fgLlts lgoGq0f sIfsf] e"dLsf ;d]t lgjf{x u/]sf] x'G5 . p4f/ sdf08 kf]i6 e"sDkLo p4f/sfo{df cToGt} dxŒjk"0f{ / p4f/sfo{df k|ToIf e"ldsf p4f/ sdf08 kf]i6n] lgjf{x u5{ . To;}n] k|sf]ksf] ;dodf p4f/sf nflu of] lgsfo sfof{Gjog sdf08 (operation command) sf] ¿kdf /x]sf] x'G5 . o;df d'Vo ¿kdf p4f/stf{x¿ / :yfgLo lgsfosf JolQmx¿sf] ;+nUgtf /x]sf] x'G5 . of] sdf08cGt/ut ljleGg OsfO{ sdf08/x¿ /xG5g / ltgn] k|ToIf ¿kdf p4f/sf] sfo{ u5{g . ;fdfGotof p4f/ sdf08n] lgDg sfo{x¿ u5{ M • :yfgLo If]qsf] p4f/sfo{nfO{ kl/rfng ug],{ • p4f/sfo{sf] lgoGq0f k|ToIf ¿kn] u/L cfjZos lgb]zg lbg], { • p4f/ If]qsf] Joj:yfkg ub}{ / ;'/Iffsf] k|aGw ldnfpg], • p4f/ If]qnfO{ ;]S6/, s8{gdf ljefhg u/L cfjfudg, ;~rf/, :jf:Yo;]jfh:tf cTofjZos ;]jfnfO{ Jojl:yt agfpg], • kLl8tsf] vf]hL / kLl8t;Dd kx'r agfO{ p4f/ ug],{ F • 3fOt]x¿nfO{ cfjZostf cg';f/ 36gf:ynd} k|fylds pkrf/ ug]{ / cfjZos k/]df c:ktfn;Dd k'¥ofO{ pkrf/sf] Joj:yf ug],{ • 3fOt] tyf d[t JolQmsf] nut /fVg], • 3fOt] jf d[tssf ;DaGwdf kl/jf/ tyf cfkmGtnfO{ hfgsf/L lbg], • ;fj{hlgs ;"rgf lbg], • k|;;Fu ;Dks{ / hfgsf/L k|sfzg tyf k|zf/0f ug]{ Joj:yf ldnfpg], ] e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷31 “
  • 32. • em'6f] xNnf tyf cftªs km}lng glbg], • cfjZos ;fwg / ;|ftsf] Joj:yfkg ug],{ ] • :yfgLo lgsfox¿;Fu ;Dks{ / ;dGjo /fVg], • p4f/sfo{;u k|ToIf ;DaGw /fVg] cGo ;Dk"0f{ Joj:yfx¿ ldnfpg], F • p4f/sfo{sf] ljj/0f, j:t'l:ylt af/]df dflyNnf] sdf08df hfgsf/L u/fpg] . cfkTsfnLg p4f/sf] ;dodf of] sdf08cGt/ut p4f/stf{x¿n] jf:tljs p4f/sf] sfo{ u5{g . cfjZostf cg';f/ o:tf sdf08–kf]i6sf] ;ªVof hlt klg x'g;S5 . sdf08 z[ªvnfsf] lgod cg';f/ p4f/:yndf sfo{/t p4f/stf{nfO{ k/]sf] ;d:of, cfjZostf jf j:t'l:ylt p4f/stf{n] OsfO sdf08/ (unit commander) nfO{ hfgsf/L u/fpF5 . OsfO sdf08/n] To:tf hfgsf/L jf k|fKt ;"rgf cfkm}dfF ;Lldt /fvL ;d:ofsf] ;dfwfg u5{ . t/ cfjZostf cg';f/ sdf08 kf]i6nfO{ hfgsf/L u/fpF5 . To;}u/L To:tf] hfgsf/L sdf08 kf]i6af6 If]qLo sdf08 kf]i6 x'b} s]Gb|Lo sdf08;Dd k'U5 . o;/L sdf08 z[ªvnf dfkm{t cfPsf] ;d:of F ;dfwfgsf] lgldQ pko'Qm sdf08df k'ukl5 To;sf] ;dfwfg jf j}slNks ] Joj:yfsf] lg0f{o lbOG5 . sf7df8f}df 7"nf] e"sDk uOxfn]df p4f/sfo{sf] If]qut ljefhg s;/L ug],{ + sltj6f o:tf sdf08 kf]i6x¿ /fVg], To:tf sdf08 kf]i6cGt/ut slt sltj6f p4f/ OsfOx¿ kl/rfng ug],{ k|To]s p4f/ OsfOdf slt ;ªVofdf p4f/stf{ v6fpg], ltgLx¿nfO{ s]–s:tf p4f/ ;fdu|Lx¿ pknAw u/fpg] eGg]tkm{ ;'Id cWoog ug'{ cfjZos 5 . pk;+xf/ e'Orfnf] k|fs[lts sf/0fn] x'g] ljgfzsf/L k|sf]khGo 36gf xf] . hnpTkGg F k|sf]ksf 36gf, dxfdf/L, x'/Latf;h:tf k|sf]ksf 36gf lgoldt ¿kdf eO/xg] / hgwgsf] lgoldt Iflt eO/xg] eP klg 7"nf] e'Orfnf]n] To:tf 36gfnfO{ uf}0f F agfOlbG5 . e'Orfnf] sltv]/ sqf] Ifdtfsf] hfG5 eGg] k"j{ ;"rgf gx'g] / Psfw F ldg]6d} ljgfzsf/L ¿k lnP/ cfpg] ePsfn] tTsfnLg ;'/Iffdf dflg;sf] Wofg hfg g;Sg] ePsfn] g} o; 36gfnfO{ ljgfzsf/L dflgPsf] xf] . ljZjsf ljleGg d'nsdf uPsf e'Orfnf] / tL d'nsdf ePsf sfdsf] cg'ejn] ' F ' o;sf] hf]lvd w]/} xb;Dd sd ug{ ;lsG5 eGg] l;4 ul/;s]sf] 5 . alnof tyf e"sDkk|lt/f]wL ;+/rgf lgdf{0f u/L u}/;+/rgfTds j:t'sf] /fd|f] Joj:yfkg ug{ ;lsPdf hgwgsf] Iflt sdx'G5 eGg] k|dfl0ft eO;s]sf] 5 . ;g @))% df O/fgsf] afd ;x/df uPsf] e'Orfnf]af6 sl/a rfnL; xhf/ dflg;sf] d[To' x'g' F e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷32 “
  • 33. t/, To;sf] Ps dlxgfcl3 cd]l/sfsf] Soflnkmf]l{ gofdf To:t} :t/sf] e'Orfnf]af6 F b'O{ hgfsf] dfq d[To' x'gn] klg o; tYonfO{ k|dfl0ft u/]sf] 5 . t/ o;sf lgldQ ' ;/sf/sf] dfq d'v gtfs]/ ;dod} cfkm"n] plrt sfo{ ug'kg]{ x'G5 . vf;u/L { ;fd'bflos txdf ul/g] of]hgf / k|lta4tfn] o:tf 36gfaf6 x'g] IfltnfO{ Go"g ug{ ;lsG5 . To;}n] …e'Orfnf]n] dflg; dfb}g t/ dflg;åf/f lgld{t ;+/rgf F { elTsP/ dflg; d5{gÚ eGg] oyfy{nfO{ cfTd;ft ug{ ;Sg'k5{ . ;Gb{e;fdu|L a|xdzdz]/ ha/f– …gAa] ;fnsf] dxfe'Orfnf]Ú F e"sDkaf6 ;'/lIft /xg ug'{ kg]{ k"j{tof/L, xft] k'l:tsf tyf cGo k|sfzg, e"sDk k|ljlw /fli6«o ;dfh– g]kfn . Earthquake Praperedenss Handbook, National society for Earthquake Technology- Nepal. ljZj clwsf/L, g]kfndf e"sDkLo p4f/ M ;Defjgf / r'gf}tL, kof{j/0f dfl;s, jif{ !$, cªs *, @)^#, k"0ff{ªs &! . Websites of USGS and www.gcrio.org ;ljGb| l;+x, kof{j/0f e"uf]n, k|ofu k':ts ejg, Onfxafb, @))! . ISDR, Global plateform for Disaster Risk Reductio, 2007 Global Review jftfj/0f tyf afn ;/f]sf/ ;+:yf– g]kfn (ECO-Nepal) kof{j/0f dfl;s jif{ !#, cltl/Qm cªs, k"0f{ªs %#, @)^@ h]7 . e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷33 “
  • 34. e'Orfnf] tyf hf]lvd Go"gLs/0f÷34 “