bệnh Beta thalassemia

1. 1
β - THALASSEMIA
1. Đại cương:
 Thalassemia là: một bệnh di truyền do RL tổng hợp các chuỗi polypeptide trong phân tử
hemoglobin của hồng cầu. Tuỳ theo thiếu hụt tổng hợp chuỗi α hay β mà gọi là bệnh α
Thalassemia hay bệnh β Thalassemia.
 β Thalassemia là 1 bệnh di truyền do những đột biến điểm trên gen β-globin  dẫn đến rối
loạn tổng hợp số lượng chuỗi õ trong phân tử hồng cầu: không tổng hợp hoặc giảm tổng hợp.
2. Phân loại:
2.1. Theo di truyền:
 β0 Thalassemia: không tổng hợp được chuỗi β.
 β+ Thalassemia: giảm tổng hợp chuỗi β.
 β Thalassemia/HbE: thể phối hợp
2.2. Theo lâm sàng:
 Thể nặng.
 Thể trung bình
 Thể nhẹ.
2.3. Theo cơ chế tan máu:
 Do β không được tổng hợp hoặc giảm tổng hợp  chuỗi α dư thừa  α globin không hoà tan
sẽ kết tụ trong HC gây tan máu ở ngoại biên và tăng sinh HC ở tuỷ nhưng HC không có chất
lượng.
3. THỂ ẨN:
 Không có triệu chứng tan máu trên lâm sàng.
 Cận lâm sàng:
 Các chỉ số Hb, MCV, MCH: bình thường.
 Sức bền HC bình thường.
 Điện di: thành phần Hb bình thường.
 Chỉ phát hiện được qua phân tích ADN và nghiên cứu phả hệ.
4. THỂ NHẸ (thể dị hợp tử):
 Lâm sàng:
 Thiếu máu nhẹ (2/3 các trường hợp)
 Không có vàng da, không có lách to.
 Phát triển thể chất bình thường.
 Cận lâm sàng:
 Hb giảm nhẹ, HC nhỏ và nhược sắc (MCV giảm, MCH giảm).
 Tỷ lệ HC lưới tăng nhẹ.
 Sức bền thẩm thấu HC tăng.
 Điện di: thành phần Hb thay đổi:
 Hb A2 từ 3,5 - 9,5%.
 Hb F tăng nhẹ 1- 5 %.
 Hb A1 giảm nhẹ.
 Gần như không có triệu chứng lâm sàng mà chỉ được chẩn đoán bằng các XN huyết học hoặc
di truyền phả hệ.
5. THỂ NẶNG (đồng hợp tử β Thalassemia: không tổng hợp được chuỗi β):
5.1. Lâm sàng:
 Biểu hiện lâm sàng sớm, thường được chẩn đoán lúc 6 tháng - 2 tuổi.

2. 2
 Biểu hiện thiếu máu tan máu mạn tính nặng.
 Thiếu máu:
 Xuất hiện sớm, từ từ, tăng dần.
 Thiếu máu nhược sắc: da xanh nhiều hơn niêm mạc nhợt.
 Mức độ từ trung bình tới nặng; thiếu máu ngày càng nặng.
 Đáp ứng kém với truyền máu.
 Vàng da mức độ nhẹ.
 Lách to, gan to.
 Lách to: có thể to tới độ IV, có hiện tượng cường lách.
 Gan to, chắc, có thể xơ gan, suy gan.
 Nước tiểu thường xuyên sẫm màu, có Urobilinogen.
 Chậm phát triển cơ thể:
 Trẻ nhỏ: SDD.
 Trẻ lớn: chậm dậy thì.
 RL nội tiết: ĐTĐ.
 Triệu chứng nhiễm Fe: da màu đồng, gan to, tim to, có thể suy tim.
 Biến dạng xương mặt: đầu to, gò má cao, trán dô, bướu đỉnh, mũi tẹt, răng cửa hàm trên vẩu.
 Loãng xương các xương dài.
5.2. Cận lâm sàng
a) Các biến đổi về huyết học: khá đặc hiệu.
 Hb < 6 g/dl.
 Thiếu máu nhược sắc:
 MCV < 80 fl.
 MCH < 27 pg.
 MCHC < 30 g%.
 Hình dáng HC bị biến đổi nặng nề:
 HC to, nhỏ không đều.
 Xuất hiện hình dạng bất thường: nhẫn, bia, giọt nước.
 HC bắt màu không đều: chỗ sẫm, chỗ nhạt.
 Đời sống HC: thời gian bán huỷ 7-15 ngày.
 Sức bền thẩm thấu HC tăng??
 HC lưới tăng, có thể có HC non ra máu ngoại vi.
 Điện di Hb: thay đổi thành phần Hb trên điện di là đặc hiệu cho chẩn đoán β- Thalassemia
nặng:
 Hb F tăng cao > 10-90%.
 Hb A2 tăng >3,5%.
 Hb A1 giảm nặng hoặc không có.
b) Các biến đổi hoá sinh:
 Sắt huyết thanh tăng, Transferin tăng, Feritin tăng.
 Bilirubin tự do máu tăng trên 0,6 mg/ dl.
 Urobilinogen có nhiều trong nước tiểu. Nếu tan máu trong mạch sẽ có Hb và hemosiderin trong
nước tiểu.
 Đo đời sống hồng cầu bằng kỹ thuật phóng xạ thấy thời gian bán huỷ HC ngắn chỉ 7 - 15 ngày
 RL chức năng gan, thận.
 RL nội tiết.
6. THỂ β Thalassemia/HbE (thể dị hợp tử kép):
 Lâm sàng: giống thể nặng.

3. 3
 CLS: giống thể nặng nhưng điện di Hb thấy HbE tăng cao > 10%.
 Hb E, Hb F tăng cao.
 Hb A1 giảm nặng hoặc không có.
 Thalasemia là một bệnh di truyền, hiện nay chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu.
 Đối với thể nhẹ không phải điều trị, song đối với thể nặng, thể có tan máu mạn tính thì cần phải
điều trị tích cực.
7. ĐIỀU TRỊ:
7.1. Chống thiếu máu:
 Truyền khối hồng cầu 10 - 20 ml/ kg  duy trì lượng Hb của trẻ ở giới hạn 80 - 110 g/ l.
 Lưu ý: do nhu cầu phải truyền máu nhiều nên làm tăng nguy cơ gây nhiễm sắt.
7.2. Thải sắt:
 Mục tiêu: duy trì cân bằng Fe ở mức bình thường, nồng độ Ferritin trong giới hạn bình thường.
 Thuốc:
 Desferal (Deferioxamin) 500 mg truyền nhỏ giọt dưới da trong 8 giờ/ngày hay tiêm bắp,
theo dõi sắt huyết thanh để điều chỉnh liều điều trị. Hoặc:
 Kelfer 75 mg/ kg/ ngày uống hàng ngày.
7.3. Acid folic: 5 mg/ngày để điều trị các đợt tăng nguyên hồng cầu khổng lồ trong cơn tan
máu.
7.4. Cắt lách:
 Chỉ định khi:
 Có cường lách thứ phát.
 Tăng nhu cầu truyền máu.
 “Hội chứng dạ dày nhỏ" do lách quá to.
 Lưu ý: sau cắt lách dễ có nguy cơ nhiễm khuẩn nặng nên cần có biện pháp phòng ngừa.
8. PHÒNG BỆNH:
 Phát hiện người mang gen dị hợp tử ở những quần thể có nguy cơ cao.
 Tư vấn di truyền cho những người mang gen dị hợp tử không kết hôn với nhau.
 Chẩn đoán trước sinh nếu tư vấn di truyền trước hôn nhân thất bại.