 پوست یا جلد بزرگترین ارگان بدن است که 16 درصد از وزن بدن را تشکیل می دهد و به علاوه سطحی معادل 1.8متر مربع را در بزرگسالی و 2.5 متر مربع یا 2500 سانتی متر مربع سطح را در حین تولد اشغال می نماید . کل وزن پوست شامل اپی درم ، درم و ساب کوتیس در مردان حدود 4.8 کیلوگرم و 3.2 کیلو گرم در خانمها می باشد. پوست ارگان مهمی است که عملکردهای اساسی آن عبارتند از : حفظ آب و الکترولیت بدن ، تنظیم حرارت,دفاع در برابر حملات میکروبی, محافظت در برابر ضربه های وارده فیزیکی ؛ سموم محیطی، اشعه ماوراء بنفش , سنتز ویتامین, کمک به سیستم ایمنی بدن ,ادراک حسی , و همچنین بروز ظواهر زیبایی.

2. ‫پوست‬ ‫کلیات‬
‫بقایی‬ ‫محمد‬ ‫دکتر‬
‫مخترع‬ ‫و‬ ‫محقق‬ ‫داروساز‬
‫آبان‬ ‫داروسازان‬ ‫انجمن‬ ‫آموزشی‬ ‫برنامه‬94

3. ‫پوست‬ ‫کلیات‬
‫پوست‬‫ارگان‬‫مهمی‬‫است‬‫که‬
‫عملکردهای‬‫اساسی‬‫آن‬‫عبارتند‬‫از‬:
‫حفظ‬‫آب‬‫و‬‫الکترولیت‬‫بدن‬،‫تن‬‫ظیم‬
‫حرارت‬,‫دفاع‬‫در‬‫برابر‬‫حمالت‬
‫میکروبی‬,‫محافظت‬‫در‬‫برابر‬
‫ضربه‬‫های‬‫وارده‬‫فیزیکی‬‫؛‬‫سموم‬
،‫محیطی‬‫اشعه‬‫ماوراء‬‫بنفش‬,‫سن‬‫تز‬
‫ویتامین‬,‫کمک‬‫به‬‫سیستم‬‫ایمن‬‫ی‬‫بدن‬
,‫ادراک‬‫حسی‬‫و‬‫همچنین‬‫بروز‬
‫ظواهر‬‫زیبایی‬.
‫داروساز‬ ‫بقایی‬ ‫محمد‬ ‫دکتر‬

4. ‫پوست‬ ‫اصلی‬ ‫های‬ ‫الیه‬
‫سطح‬‫پوست‬‫از‬‫تجمع‬
‫سلولهای‬‫مرده‬‫تشکیل‬‫ش‬‫ده‬
‫است‬‫این‬‫سلولهای‬‫مرده‬‫ب‬‫ه‬
‫همراه‬‫عرق‬،‫سبوم‬،
‫چربی‬‫های‬‫الیه‬‫شاخی‬‫به‬
‫صورت‬‫یک‬‫امولسیون‬
W/O‫سطح‬‫پوست‬‫را‬
‫می‬‫پوشانند‬‫که‬‫به‬‫آن‬
HYDROLIPID
MANTLE‫می‬‫گویند‬.
‫زیر‬‫این‬،‫سطح‬‫سه‬‫الیه‬
‫جداگانه‬‫اپی‬‫درم‬,‫درم‬‫و‬
‫هیپودرم‬‫وجود‬‫دارند‬
‫داروساز‬ ‫بقایی‬ ‫محمد‬ ‫دکتر‬

5. ‫درم‬ ‫اپی‬
‫الیه‬‫رو‬‫پوست‬,‫اپیدرم‬‫یا‬‫بشره‬‫ک‬‫ه‬
‫ضخامتش‬‫از‬0.05‫تا‬1.5‫میلی‬‫متر‬
‫متغییر‬‫می‬‫باشد‬،‫اپی‬‫درم‬‫خارجی‬
‫ترین‬‫الیه‬‫سلول‬‫های‬‫پوستی‬‫است‬‫در‬
‫زبان‬‫یونانی‬‫اپی‬‫به‬‫معنی‬"‫روی‬
‫چیزی‬"‫است‬‫و‬‫در‬‫مجمع‬‫معنای‬‫رو‬
‫پوست‬‫را‬‫می‬‫دهد‬.‫اپی‬‫درم‬‫در‬‫پوست‬
‫انسان‬‫بیشترین‬‫ضخامت‬‫را‬‫در‬‫ک‬‫ف‬
‫دست‬‫و‬‫پا‬‫و‬‫کمترین‬‫ضخامت‬‫را‬‫پل‬‫ک‬
‫چشم‬‫داراست‬.
‫داروساز‬ ‫بقایی‬ ‫محمد‬ ‫دکتر‬

6. ‫درم‬ ‫اپی‬
‫اپی‬‫درم‬‫خارجی‬‫ترین‬‫الیه‬
‫پوست‬‫است‬.‫مهمترین‬‫سلولها‬‫ی‬
‫اپی‬‫درم‬‫کراتینوسایتها‬‫هس‬‫تند‬
‫که‬‫پروتئین‬‫کراتین‬‫را‬‫می‬‫سازند‬
‫پلهای‬‫پروتئینی‬‫ای‬‫به‬‫نام‬
‫دسموزوم‬‫ها‬‫کراتینوسایتها‬‫ر‬‫ا‬
‫به‬‫هم‬‫متصل‬‫می‬‫نماید‬‫و‬‫این‬
‫سلولها‬‫به‬‫صورت‬‫پیوسته‬‫ا‬‫ز‬
‫عمقی‬‫ترین‬‫الیه‬‫به‬‫سمت‬‫س‬‫طح‬
‫در‬‫حال‬‫انتقال‬‫هستند‬.
‫داروساز‬ ‫بقایی‬ ‫محمد‬ ‫دکتر‬

7. ‫درمی‬ ‫اپی‬ ‫های‬ ‫الیه‬
‫شاخي‬ ‫الیه‬Stratum corneum
‫دار‬ ‫دانه‬ ‫الیه‬Stratum granulosum
‫خاردار‬ ‫الیه‬Stratum spinosum
‫زاینده‬ ‫الیه‬ ‫و‬StratumGerminativum‫یا‬
‫بازال‬ ‫الیه‬Stratum basale
‫داروساز‬ ‫بقایی‬ ‫محمد‬ ‫دکتر‬

8. ‫بازال‬ ‫الیه‬Stratum basale
‫این‬‫الیه‬‫عمقی‬‫ترین‬‫الیه‬‫اپی‬
‫درمیس‬‫بوده‬‫که‬‫توسط‬‫همی‬
‫دسموزوم‬‫به‬‫غشاء‬‫پایه‬‫متصل‬
‫شده‬‫است‬.‫همزمان‬‫با‬‫تقسیم‬‫و‬
‫تمایز‬،‫سلولی‬‫کرتینوسایت‬‫ها‬‫از‬‫این‬
‫الیه‬‫عمقی‬‫به‬‫سمت‬‫باال‬‫حرکت‬
‫می‬‫نمایند‬‫و‬‫بخش‬‫کوچکی‬‫از‬
‫ساختار‬‫الیه‬‫بازال‬‫از‬‫جمعیت‬
‫کوچکی‬‫به‬‫نام‬‫سل‬‫و‬‫لهای‬
‫مالنوسیت‬‫یا‬‫سازنده‬‫پیگمنت‬
(‫مالنین‬)‫تشکیل‬‫شده‬‫است‬.
‫داروساز‬ ‫بقایی‬ ‫محمد‬ ‫دکتر‬

9. ‫بازال‬ ‫الیه‬Stratum basale
‫یکی‬‫دیگر‬‫از‬‫سلولهای‬‫موجود‬
‫در‬‫الیه‬‫بازال‬‫سلولهای‬‫مرکل‬
‫هستند‬.‫این‬‫سلولها‬‫به‬‫تعداد‬‫زیاد‬
‫در‬‫نقاط‬‫با‬‫حساسیت‬‫باالی‬‫ب‬‫دن‬
‫همانند‬‫نوک‬‫انگشتان‬‫و‬‫لب‬
‫وجود‬‫دارد‬‫و‬‫به‬‫نظر‬‫میرسد‬
‫این‬‫سلول‬‫ها‬‫در‬‫ارتباط‬‫تنگات‬‫نگ‬
‫با‬‫عصبهای‬‫کوتانئوس‬‫بوده‬‫و‬
‫در‬‫احساس‬‫لمس‬‫مالیم‬‫در‬‫گیرن‬‫د‬
.
‫داروساز‬ ‫بقایی‬ ‫محمد‬ ‫دکتر‬

10. ‫خاردار‬ ‫الیه‬Stratum spinosum
‫در‬‫این‬‫الیه‬‫سلولهای‬‫النگر‬‫هانس‬
‫که‬‫آنها‬‫نیز‬‫دندریتیک‬‫بوده‬‫و‬
‫سلولهای‬‫فعال‬‫ایمونولوژیک‬‫با‬
‫منشاء‬‫مغز‬‫استخوان‬‫میباشند‬‫ب‬‫یشتر‬
‫در‬‫این‬‫الیه‬‫دیده‬‫می‬‫شوند‬،‫هر‬
‫چند‬‫این‬‫سلولها‬‫در‬‫همه‬‫سطح‬‫اپی‬
‫درمال‬‫دیده‬‫می‬‫شوند‬.‫سلول‬‫های‬
‫النگر‬‫هانس‬‫نقش‬‫مهمی‬‫را‬‫در‬
‫پاسحها‬‫و‬‫واکنشهای‬‫ایمونولوژی‬‫ک‬
‫پوست‬‫ایفا‬‫می‬‫نمایند‬
‫داروساز‬ ‫بقایی‬ ‫محمد‬ ‫دکتر‬

11. ‫دار‬ ‫دانه‬ ‫الیه‬Stratum granulosum
‫با‬‫ادامه‬‫حرکت‬‫سلولهای‬
‫کراتینوسیت‬‫به‬‫سمت‬‫الی‬‫ه‬
‫باالتر‬‫این‬‫سلولها‬‫فلت‬‫ش‬‫ده‬،
‫هسته‬‫و‬‫سیتوپالسم‬‫شان‬‫ر‬‫ا‬
‫نیز‬‫از‬‫دست‬‫می‬‫دهند‬‫و‬
‫در‬‫این‬‫مرحله‬‫به‬‫صورت‬
‫گرانوالر‬‫دیده‬‫می‬‫شود‬.
‫داروساز‬ ‫بقایی‬ ‫محمد‬ ‫دکتر‬

12. ‫شاخی‬ ‫الیه‬Stratum corneum
‫با‬‫ادامه‬‫روند‬‫حرکتی‬
‫کراتینوسیت‬‫ها‬‫به‬‫سمت‬‫ب‬‫اال‬
‫سرانجام‬‫آخرین‬‫دست‬‫اورد‬
‫بلوغ‬‫این‬‫سلول‬‫ها‬‫در‬‫استرات‬‫وم‬
‫کورنئوم‬‫دیده‬‫می‬‫شود‬.
‫جائیکه‬‫کراتینوسیتها‬‫دار‬‫ای‬
‫شکلی‬‫هگزاگونال‬‫و‬‫کورنی‬‫فای‬
‫شده‬‫و‬‫به‬‫نام‬‫کورنئوسیت‬
‫نامیده‬‫می‬‫شوند‬.
‫داروساز‬ ‫بقایی‬ ‫محمد‬ ‫دکتر‬

13. TRANS-EPIDERMAL WATER LOSS
‫میزان‬‫از‬‫دست‬‫رفت‬‫آب‬‫از‬‫طریق‬
‫پوست‬‫یا‬TRANS-EPIDERMAL
WATER LOSS‫در‬‫شرایط‬‫طبیعی‬‫در‬
‫حدود‬0.2‫تا‬0.4‫میلی‬‫گرم‬‫در‬‫هر‬
‫سانتی‬‫متر‬‫مربع‬‫در‬‫ساعت‬‫در‬‫دمای‬
30‫درجه‬‫سانتی‬‫گراد‬‫است‬.‫و‬‫این‬
‫در‬‫حالیست‬‫که‬‫میزان‬‫آب‬‫از‬‫طریق‬
‫تبخیر‬‫آب‬‫از‬‫سطح‬‫پوشیده‬‫نشده‬
‫برابر‬‫با‬35‫میلی‬‫گرم‬‫در‬‫هر‬‫سانتی‬
‫متر‬‫مربع‬‫در‬‫ساعن‬‫در‬‫درجه‬‫حرارت‬
30‫درجه‬‫سانتی‬‫گراد‬‫است‬.
‫داروساز‬ ‫بقایی‬ ‫محمد‬ ‫دکتر‬

14. Dermo- Epidermal Junction
‫این‬‫الیه‬‫از‬‫غشائ‬‫پالسمایی‬‫سلول‬‫های‬‫بازال‬‫با‬‫صفحات‬‫اتصالی‬‫ویژه‬‫ب‬‫ه‬‫نام‬
‫همی‬‫دسموزومز‬،‫الیه‬‫شفاف‬‫یا‬‫المینا‬‫لوسیدا‬‫و‬‫المینا‬‫دنسا‬‫و‬‫مجموعه‬‫ایی‬‫ا‬‫ز‬
‫فیبرهای‬‫اتصالی‬‫تشکیل‬‫شده‬‫است‬.
‫داروساز‬ ‫بقایی‬ ‫محمد‬ ‫دکتر‬

15. ‫درم‬
‫پوست‬ ‫میان‬ ‫الیه‬,‫درم‬ ‫یا‬ ‫دوم‬ ‫الیه‬5‫تا‬7‫از‬ ‫ضخیمتر‬ ‫برابر‬
‫مت‬ ‫آن‬ ‫به‬ ‫پایه‬ ‫پیوندی‬ ‫غشاء‬ ‫یک‬ ‫وسیله‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫اپیدرم‬‫صل‬
‫است‬ ‫شده‬.
‫داروساز‬ ‫بقایی‬ ‫محمد‬ ‫دکتر‬

16. ‫هیپودرم‬
‫الیه‬‫زیرپوست‬‫یا‬‫هیپودرم‬‫،سومین‬‫و‬
‫آخرین‬‫الیه‬‫پوست‬‫،پوست‬‫را‬‫به‬‫باف‬‫تهای‬
‫ماهیچه‬‫ای‬‫متصل‬‫می‬‫نماید‬.
‫این‬‫الیه‬‫به‬‫دلیل‬‫فراوانی‬‫سلولهای‬
،‫چربی‬‫خاصیت‬‫ارتجاعی‬‫بسیار‬‫داش‬‫ته‬‫و‬
‫به‬‫عنوان‬‫ضربه‬‫گیر‬(‫مثل‬‫عملکرد‬
‫فنرها‬‫در‬‫اتومبیل‬)‫عمل‬‫می‬‫کند‬.
‫ضربه‬‫گیری‬‫این‬‫الیه‬،‫نقش‬‫بسیار‬
‫مهمی‬‫در‬‫حفظ‬‫و‬‫نگهداری‬‫مویرگهای‬
‫خونی‬‫و‬‫پایانه‬‫های‬‫عصبی‬‫دارد‬.
‫اصلی‬‫ترین‬‫سلولهای‬‫این‬
‫بافت‬ADIPOCYTE‫ها‬‫یا‬‫سلول‬
‫های‬‫چربی‬‫هستند‬.‫چربی‬‫های‬
‫این‬‫بخش‬‫به‬‫عنوان‬‫دریافت‬‫کن‬‫نده‬
‫شوک‬‫و‬‫گرما‬‫ومحافظت‬‫از‬‫الیه‬
‫های‬‫زیرین‬‫در‬‫برابر‬‫سرما‬‫و‬
‫آسیبهای‬‫مکانیکی‬‫عمل‬‫می‬‫نمای‬‫د‬.
‫غدد‬‫عرقی‬‫و‬‫تعدادی‬‫از‬‫عضالت‬
‫متصل‬‫به‬‫فولیکول‬‫های‬‫مو‬‫از‬‫ا‬‫ین‬
‫بافت‬‫ساب‬‫کوتیس‬‫منشاء‬
‫می‬‫گیرد‬.‫کاهش‬‫میزان‬‫چربی‬‫ها‬
‫در‬‫اطی‬‫فرایند‬‫افزایش‬‫سن‬‫سب‬‫ب‬
‫ایجاد‬SAGGING‫در‬‫صورت‬
‫می‬‫گردد‬.
‫داروساز‬ ‫بقایی‬ ‫محمد‬ ‫دکتر‬

17. ‫سیگنالهای‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫هورمون‬ ‫هدف‬ ‫ارگان‬ ‫پوست‬
‫نورواندوکرینی‬
‫از‬ ‫عبارتند‬ ‫سیگنالها‬ ‫این‬ ‫دریافت‬ ‫برای‬ ‫موجود‬ ‫اصلی‬ ‫های‬ ‫گیرنده‬:
‫آندروژنیک‬ ‫های‬ ‫گیرنده‬
‫استروژن‬ ‫و‬ ‫آندروژن‬ ‫های‬ ‫گیرنده‬
‫های‬ ‫گیرنده‬Calcitonon gene-related peptide
‫کولینرژیک‬ ‫های‬ ‫گیرنده‬
‫های‬ ‫گیرنده‬Corticotropin releasing hormone‫و‬urocortin
‫کورتیکوئید‬ ‫مینرالو‬ ‫و‬ ‫گلوکوکورتیکوئید‬ ‫های‬ ‫گیرنده‬
‫گلوتامات‬ ‫های‬ ‫گیرنده‬
‫رشد‬ ‫هورمون‬ ‫های‬ ‫گیرنده‬
‫هیستامین‬ ‫های‬ ‫گیرنده‬
‫مالنوکورتین‬ ‫های‬ ‫گیرنده‬
‫نوروپپتید‬ ‫مسیالنوس‬ ‫های‬ ‫گیرنده‬
‫مسیالنوس‬ ‫های‬ ‫گیرنده‬
‫نوروکینین‬ ‫های‬ ‫گیرنده‬
‫نوتروفین‬ ‫های‬ ‫گیرنده‬
‫اوپیوئیدی‬ ‫های‬ ‫گیرنده‬
‫به‬ ‫وابسطه‬ ‫پروتئین‬ ‫و‬ ‫پاراتورمون‬ ‫های‬ ‫گیرنده‬PTH
‫های‬ ‫گیرنده‬PRL‫و‬LH-CG
‫سروتونین‬ ‫های‬ ‫گیرنده‬
‫تیروئید‬ ‫هورمون‬ ‫های‬ ‫گیرنده‬
‫گیرنده‬Vasoactive intestinal peptide
‫ویتامین‬ ‫گیرنده‬D
‫داروساز‬ ‫بقایی‬ ‫محمد‬ ‫دکتر‬

18. ‫هورمونها‬ ‫از‬ ‫برخی‬ ‫تولید‬ ‫برای‬ ‫منبعی‬ ‫پوست‬‫و‬
‫نوروترانسمیترها‬
•‫هیپوفیزی‬ ‫تاالمیک‬ ‫هیپو‬ ‫هورمونهای‬
•‫نوروتروفینها‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫نوروپپتید‬
•‫نوروهورمونها‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫نوروترانسیمتر‬
•‫استروئیدی‬ ‫هورمونهای‬ ‫برخی‬
•‫پاراتورمون‬ ‫به‬ ‫وابسطه‬ ‫پروتئین‬
•‫جنسی‬ ‫استروئیدی‬ ‫هورمونهای‬
•‫تیروئید‬ ‫هورمون‬
‫داروساز‬ ‫بقایی‬ ‫محمد‬ ‫دکتر‬