1. Ο ελλθνικόσ εμφφλιοσ πόλεμοσ
1946-1949

2. Από τα μζςα του 1943, όταν πια ιταν ςαφζσ πωσ
ο Άξονασ κα ζχανε τον πόλεμο, ζνα ερϊτθμα
πλανιόταν πάνω από τθν Ελλάδα: ποιοσ κα τθν
κυβερνοφςε μεταπολεμικά; το ΕΑΜ ι θ
αυτοεξόριςτθ κυβζρνθςθ του Καϊρου; Οι δφο
πολιτικοί πόλοι δεν είχαν απλά μια κάλαςςα να
τουσ χωρίηει αλλά και ζνα ολόκλθρο κοινωνικό
όραμα: οι μεν πρϊτοι ιταν ςοβιετόφιλοι και
προςβλζπανε ςε μία ευρφτερθ πολιτειακι, αν όχι
και κοινωνικι, μεταβολι, οι δε δεφτεροι
τάςςονταν αναφανδόν με τθν Αγγλία και
επιδιϊκανε τθ διατιρθςθ του βαςιλικοφ κεςμοφ
και τθσ αςτικισ δθμοκρατίασ. Αντίπαλα ταξικά,
πολιτικά και κρατικά ςυμφζροντα
ςυνυφαίνονταν γφρω από αυτό το δίπολο. Θ
Ελλάδα, ιδθ πριν απελευκερωκεί, είχε
μετατραπεί ςε αυτό που ο Κρίςτοφερ
Γοφντχαουη είχε αποκαλζςει «μιλον τθσ ζριδοσ».

3. Σο ΕΑΜ, αν και μποροφςε να καταλάβει τθν εξουςία επιβάλλοντασ τον εαυτό του ωσ
μοναδικό «νόμιμο» εκφραςτι των λαϊκϊν ςυμφερόντων (όπωσ ζκανε π.χ. ο Σίτο ςτθν
Γιουγκοςλαβία), ωςτόςο, κακϊσ δεν είχε τθν ςτιριξθ του ΢τάλιν, αποφάςιςε να μθν
το κάνει αλλά να υπαχκεί ςτο αγγλοκίνθτο ςυμμαχικό ςτρατθγείο του Καϊρου και να
ςχθματίςει μαηί με τουσ αυτοεξόριςτουσ πολιτικοφσ κυβζρνθςθ «εκνικισ ενότθτασ».
Θ «εκνικι κυβζρνθςθ» με επικεφαλισ τον Γ. Παπανδρζου,
φωτογραφθμζνθ μάλλον ςτθν Καηζρτα τθσ Λταλίασ, τον
«τελευταίο ςτακμό» του Γιϊργου ΢εφζρθ.

4. Οι αυτοεξόριςτοι πολιτικοί είδαν μάλλον αυτόν τον «ςυμβιβαςμό» ςαν ζναν ελιγμό,
προκειμζνου να «διατθρθκοφν ςτο παιχνίδι» και να κερδίςουν χρόνο, ϊςπου να
αποκαταςτιςουν τα δίκτυα των κοινωνικϊν τουσ ςυμμαχιϊν ςτθν Ελλάδα. Μαηί τουσ και
οι Άγγλοι, που ζνοιωκαν απζναντι ςτο ΕΑΜ μία (ολοζνα και πιο ανοιχτι) εχκρότθτα και
καχυποψία. Οι «οιωνοί» όλοι ζδειχναν πωσ επζκειτο ςφγκρουςθ. Και οι «μυθμζνοι»
τουσ ζβλεπαν…
Ερχόμαςτε απ' τθν άμμο τθσ ζρθμοσ
απ' τισ Κάλαςςεσ του Πρωτζα,/ ψυχζσ
μαραγκιαςμζνεσ από δθμόςιεσ
αμαρτίεσ,/ κακζνασ κι ζνα αξίωμα ςαν
το πουλί μεσ ςτο κλουβί του./ Σο
βροχερό φκινόπωρο ς’ αυτι τθ
γοφβα/ κακοφορμίηει τθν πλθγι του
κακενόσ μασ/ ι αυτό που Κά 'λεγεσ
αλλιϊσ, νζμεςθ μοίρα/ ι μοναχά
κακζσ ςυνικειεσ, δόλο και απάτθ,/ ι
ακόμθ ιδιοτζλεια να καρπωκείσ το
αίμα των άλλων.

5. Ο πολφσ κόςμοσ, βζβαια, ςτθν Ελλάδα δεν ιξερε (ι ζκανε πωσ δεν ξζρει) τίποτα. Και
δεν πίςτευε (ι δεν ικελε να πιςτζψει) πωσ αυτι θ πάνδθμθ γιορτι τθσ
απελευκζρωςθσ ςφντομα κα μετατρεπόταν ςε αλλθλοςφαγι και κρινο…

6. Ώςπου φτάςαμε ςτισ 2 του Δεκζμβρθ 1944. Σθν θμζρα αυτι, ζπειτα από μία οφτωσ ι
άλλωσ προβλθματικι ςυνεργαςία δφο μθνϊν, οι ΕΑΜίτεσ υπουργοί τθσ κυβζρνθςθσ
παραιτικθκαν. Αιτία θ διαταγι του Παπανδρζου για αφοπλιςμό του ΕΛΑ΢ και του
ΕΔΕ΢, κατά τισ προβλζψεισ τθσ ςυμφωνίασ τθσ Καηζρτασ. Σο ΕΑΜ διαμαρτυρικθκε και
αρνικθκε να κατακζςει τα όπλα, αν δεν αφοπλίηονταν επίςθσ οι διάφορεσ
ταγματαςφαλίτικεσ οργανϊςεισ και θ 3η Ορεινή Ταξιαρχία, που είχε ςυνοδεφςει τον
Παπανδρζου από τθν Λταλία.
Θ 3θ Ορεινι Σαξιαρχία.
Σο ΕΑΜ φοβόταν - όχι
άδικα - πωσ κα
αποτελοφςε τον
ςτρατιωτικό βραχίονα
τθσ κυβζρνθςθσ του
Καϊρου απζναντι ςτον
ΕΛΑ΢. Γι’ αυτό ηθτοφςε
και τον αφοπλιςμό τθσ.

7. Σθν επόμενθ μζρα, ςτισ 3 Δεκζμβρθ, το ΕΑΜ οργάνωςε ζνα μεγάλο ςυλλαλθτιριο
διαμαρτυρίασ κθρφττοντασ παράλλθλα και γενικι απεργία. Όλα κυλοφςαν ειρθνικά,
ϊςπου οι διαδθλωτζσ ζφταςαν μπροςτά από τθ Βουλι. Σότε Άγγλοι ςτρατιϊτεσ και
Ζλλθνεσ αςτυνομικοί, υπό τισ διαταγζσ του Άγγελου Ζβερτ, άνοιξαν πυρ κατά του
άοπλου πλικουσ. 23 νεκροί και δεκάδεσ τραυματίεσ ιταν ο απολογιςμόσ.

8. Σο πρϊτο αίμα

9. Σθν επόμενθ μζρα ζγινε νζα, επικιδειοσ αυτι τθ φορά διαδιλωςθ, που μετζφερε
του νεκροφσ τθσ προθγουμζνθσ ςτο νεκροταφείο. Όταν τελείωςε, μζλθ τθσ
Οργάνωσης Χ (ςτθν οποία ςυμμετείχε και ο κατοπινόσ δικτάτορασ, Γεϊργιοσ
Παπαδόπουλοσ), χτυπιςανε και πάλι τουσ αποχωροφντεσ διαδθλωτζσ, αφινοντασ
πίςω τουσ 30 νεκροφσ και περιςςότερουσ τραυματίεσ. Σο ζναυςμα για τθν ζναρξθ τθσ
ςφγκρουςθσ είχε δοκεί…

10. Επί ζνα μινα ο εφεδρικόσ ΕΛΑ΢ (ο κανονικόσ είχε ςταλεί από το ΕΑΜ εκτόσ Ακθνϊν)
αναμετριόταν ςτθν Ακινα με τισ κυβερνθτικζσ δυνάμεισ, τισ οποίεσ υποςτιριηαν οι Άγγλοι
και ςϊματα πρϊθν ταγματαςφαλιτϊν και εκνικοφρόνων (Οργάνωςθ Χ, ΠΕΑΝ κ.ά.).

11. Οδόφραγμα του ΕΛΑ΢ ςε κάποια ςυνοικία τθσ Ακινασ

12. ΢τρατόπεδο Μακρυγιάννθ, δίπλα ςτο ςθμερινό μουςείο Ακροπόλεωσ. Ζνα
ςθμείο όπου εκτυλίχκθκε μία από τισ ςφοδρότερεσ και πλζον πολφνεκρεσ
μάχεσ των Δεκεμβριανϊν, θ οποία κατζλθξε ςε ιττα του ΕΛΑ΢.

13. Άγγλοι περνάνε
δίπλα από τα
πτϊματα
δραπετϊν των
φυλακϊν
Χαϊδαρίου, που
διακρίνονται ςτο
βάκοσ αριςτερά.

14. Οι πρωταγωνιςτζσ τθσ κρίςθσ (από κυβερνθτικισ
πλευράσ): Παπανδρζου, ΢κόμπυ, Σςϊρτςιλ και
αρχιζπίςκοποσ Δαμαςκθνόσ ςε κζςθ αντιβαςιλζα. Ο
Σςϊρτςιλ είχε διαμθνφςει ςτον ςτρατθγό ΢κόμπυ: «Μθ
διςτάςετε να ςυμπεριφερκείτε ςαν να βριςκόςαςταν ςε
κατεκτθμζνθ χϊρα, όπου ξζςπαγε επανάςταςθ»…

15. Αρχζσ Γενάρθ ο ΕΛΑ΢ ζχει θττθκεί και αποχωρεί από τθν Ακινα παίρνοντασ μαηί του
100.000 περίπου Ακθναίουσ, που τρζχουν να ξεφφγουν από τισ διϊξεισ και τα
αντίποινα των νικθτϊν. ΢τισ 11 Γενάρθ 1945 υπογράφεται θ περιβόθτθ ΢υνκικθ τθσ
Βάρκιηασ, με τθν οποία το ΕΑΜ δεςμεφεται να κατακζςει τα όπλα.
Ζξω από το ςπίτι του Κανελλόπουλου(;) ςτθ Βάρκιηα, όπου υπογράφτθκε θ ομϊνυμθ
ςυμφωνία. Διακρίνονται ςτθν μπροςτινι ςειρά από αριςτερά ο ΢τ. ΢αράφθσ, ο Γ.
΢ιάντοσ, ο Θλίασ Σςιριμϊκοσ και προτελευταίοσ δεξιά, με το αςπρόκωρο πανωφόρι, ο
Δθμ. Παρτςαλίδθσ. Πίςω ςτο κζντρο, με τον μπερζ και τα γυαλιά, ο Λεωνίδασ Κφρκοσ.

16. Ακολοφκθςε θ παράδοςθ
των όπλων. Κάτω βλζπουμε
ζνα από τα γνωςτότερα
ςτιγμιότυπα των
«Επικαίρων» τθσ εποχισ,
που παρουςιάηουν τουσ
«μαυροςκοφφθδεσ» του
Άρθ Βελουχιϊτθ να κλαίνε
κακϊσ αποχαιρετοφν τα
όπλα τουσ.

17. Ο Άρθσ Βελουχιϊτθσ ωςτόςο, διαβλζποντασ ότι κα ακολουκοφςαν απθνείσ διϊξεισ
κατά των πρϊθν ΕΑΜιτϊν, αρνικθκε να κατακζςει τα όπλα και διζφυγε μαηί με
λίγουσ πιςτοφσ του ςυντρόφουσ ςτθν Ιπειρο και τθν Αλβανία, με ςκοπό να βρει εκεί
υποςτθρικτζσ και να ςυνεχίςει τον αγϊνα. Σον Μάρτθ του 1945 ζγραψε ζνα
περιβόθτο γράμμα προσ το ΚΚΕ, με το οποίο το καλοφςε να ξαναβγάλει τα μζλθ του
ΕΛΑ΢ ςτο βουνό. Όμωσ το κόμμα του αρνικθκε κάκε υποςτιριξθ ι βοικεια..

18. Σζλθ Μάθ φκάνει ςτθν Ακινα από
το Νταχάου, όπου κρατοφνταν, ο
προπολεμικόσ γ.γ. του ΚΚΕ, Νίκοσ
Ηαχαριάδθσ. Ο Βελουχιϊτθσ είχε
βαςίηει πολλζσ ελπίδεσ ςε αυτόν
φςτερα από τθν άρνθςθ του
κατοχικοφ αναπλθρωτι του, Γιϊργου
΢ιάντου και τθσ Κ.Ε. να ειςακοφςουν
το μινυμά του. Όμωσ ο Ηαχαριάδθσ
του ςτρζφει και εκείνοσ τθν πλάτθ
μθ κζλοντασ να διακινδυνεφςει τθ
γραμμι ειρινευςθσ και
ςυνδιαλλαγισ που είχε επιλζξει το
κόμμα μετά τθ Βάρκιηα.

19. Απομονωμζνοσ και εξουκενωμζνοσ, ο Βελουχιϊτθσ κυκλϊνεται από τισ
κυβερνθτικζσ δυνάμεισ ςτον Αχελϊο ποταμό και βρίςκει τραγικό κάνατο. Σο κεφάλι
του, μαηί με εκείνο του πιςτοφ του ςυντρόφου Σηαβζλλα κα αποκοπεί από το ςϊμα
του και κα κρεμαςτεί ςτθν κεντρικι πλατεία των Σρικάλων. ΢φμφωνα με μαρτυρίεσ,
ακολοφκθςε από κάτω του ολονφχτιο, οργιαςτικό γλζντι…

20. Όλο αυτό το διάςτθμα, από τον Γενάρθ του 1945, οπότε παραιτείται ο Γ.
Παπανδρζου, ωσ τισ εκλογζσ του 1946 διάφορεσ κυβερνιςεισ κα διαδεχτοφν θ μία
τθν άλλθ. Πιο γνωςτζσ κα παραμείνουν εκείνεσ του Παναγιϊτθ Κανελλόπουλου
(αριςτερά), του Θεμιςτοκλι ΢οφοφλθ (κζντρο) και του Νικολάου Πλαςτιρα (δεξιά).

21. Ιταν θ περίοδοσ τθσ λεγόμενθσ
«λευκισ τρομοκρατίασ», του
άτυπου δθλαδι όςο και
ακιρυκτου «πολζμου» που είχε
εξαπολφςει το (παρα)κράτοσ κατά
του ΕΑΜ, με ςτόχο τθν
προκαταβολικι τρομοκράτθςθ
και αδρανοποίθςι του.
Κακθμερινά μζλθ και οπαδοί του
ΕΑΜ φονεφονταν,
ξυλοκοποφνταν, απειλοφνταν,
βιάηονταν (οι γυναίκεσ). Κφτεσ ςε
όλεσ τισ περιπτϊςεισ αςτυνομικοί
και μζλθ εκνικοφρόνων ι τζωσ
δωςιλογικϊν (και νυν
παραςτρατιωτικϊν) οργανϊςεων.
Απόκομμα από τον «Ριηοςπάςτθ» τθσ 19θσ Φεβρουαρίου 1946. ΢τθ φωτογραφία ο
εργάτθσ Φρ. Κορδογιάννθσ, ςτο μζτωπο του οποίου οι «Χίτεσ» είχαν χαράξει το ςιμα τθσ
οργάνωςισ τουσ.

22. Μζςα ςε αυτζσ τισ ςυνκικεσ,
προκειμζνου να διαμαρτυρθκεί
αλλά και να διαςφαλίςει τον εαυτό
του από τυχόν νοκεία (που κα του
ζδινε ζνα ποςοςτό πολφ μικρότερο
από εκείνο που πραγματικά του
αναλογοφςε), το ΚΚΕ αποφάςιςε
να μθν κατζβει ςτισ πρϊτεσ
«ελεφκερεσ» εκλογζσ του 1946. Σο
αποτζλεςμα ιταν να πετφχει θ
«εκνικόφρων» παράταξθ του
Κων/νου Σςαλδάρθ και των
ςυμμάχων του απόλυτθ
πλειοψθφία (55%).

23. Θ Κωνςταντίνοσ Σςαλδάρθσ (ςτο κζντρο) με τθν κυβζρνθςθ που προζκυψε από τισ
εκλογζσ του 1946. ΢τα αριςτερά του, όπωσ κοιτάμε, ο ΢τυλιανόσ Γονατάσ, γνωςτόσ
από το ςτρατιωτικό κίνθμα του 1922. Λςτορικζσ πθγζσ τον κζλουν αναμεμειγμζνο με
τθ δθμιουργία των κατοχικϊν Σαγμάτων Αςφαλείασ….

24. ΢τισ 30 Μαρτίου 1946, μία θμζρα πριν τισ προγραμματιςμζνεσ εκλογζσ, μία ομάδα πρϊθν
ΕΛΑ΢ιτϊν του Ολφμπου, ςε μια κίνθςθ αυτοάμυνασ αλλά και εκδίκθςθσ για μια ςειρά
από δολοφονίεσ ΕΑΜιτϊν που είχαν ςυμβεί ςτθν περιοχι από παρακρατικζσ ςυμμορίεσ,
επιτίκεται ςτο αςτυνομικό τμιμα του Λιτόχωρου και ςκοτϊνουν 13 αςτυνομικοφσ και
παρακρατικοφσ. Ήταν θ πρϊτθ πράξθ του Εμφυλίου πολζμου.

25. Θ ακολουκία των γεγονότων
υπιρξε ραγδαία. Μζςα ςε
ελάχιςτο χρόνο οι μάχεσ
εξαπλϊκθκαν ςε ολόκλθρθ
τθ χϊρα, όχι όμωσ ςτισ
μεγάλεσ πόλεισ, που ηοφςαν
ςε ςχετικι γαλινθ (αν
εξαιρζςει κανείσ τισ
αςτυνομικζσ διϊξεισ).

26. Ο νζοσ αντάρτικοσ ςτρατόσ, απευκείασ όργανο πλζον του ΚΚΕ, ονομάςτθκε Δ΢Ε
(Δθμοκρατικόσ ΢τρατόσ Ελλάδασ). Σο μζγεκόσ του ζφτανε κάπου τισ 25.000
άντρεσ και γυναίκεσ, οι οποίοι προζρχονταν κυρίωσ από τα χωριά, κακϊσ το ΚΚΕ
είχε δϊςει εντολι ςτα μζλθ του των πόλεων να παραμείνουν ςτισ κζςεισ τουσ
προκειμζνου να πλαιςιϊςουν το αναγεννϊμενο εργατικό κίνθμα και τον
παράλλθλο «νόμιμο» (δθλ. ςυνδικαλιςτικό και πολιτικό) αγϊνα.

27. Μεγάλο μζροσ των ςτρατιωτϊν του Δ΢Ε ςτθ βόρειο Ελλάδα ιταν ΢λαβομακεδόνεσ, οι οποίοι
προςζβλεπαν παράλλθλα με τθν κοινωνικι και ςτθν εκνοτικι τουσ αποκατάςταςθ, με
αναγνϊριςθ τθσ φπαρξθσ και των δικαιωμάτων τουσ και ενδεχομζνωσ με παραχϊρθςθ
αυτονομίασ. Λόγω τθσ υποςτιριξθσ που τουσ παρείχε ο Δ΢Ε οι αντίπαλοί του αποκαλοφςαν
τουσ αντάρτεσ του και εν γζνει τουσ κομμουνιςτζσ «εαμοβοφλγαρουσ». Ωςτόςο, το πιο
ςυνθκιςμζνο (και πάντα υβριςτικό) προςωνφμιό τουσ ιταν το «λθςτοςυμμορίτεσ».
Πρζςπεσ, 1949. Ζνα ςφνκθμα ςτο τοίχο, γραμμζνο ςτα ςλαβομακεδονικά, λζει: «Ζήτω ο
στρατηγός Μάρκος [Βαφειάδης, ο αρχηγός του ΔΣΕ] και ο ΔΣΕ». Μπροςτά του ςτζκουν και το
περιεργάηονται ο Αμερικανόσ Βαν Φλιτ και ζνασ Ζλλθνασ ςτρατιωτικόσ.

28. Απζναντι ςτον Δ΢Ε ορκωνόταν ο κυβερνθτικόσ ςτρατόσ (ο επονομαηόμενοσ «Εκνικόσ
΢τρατόσ»), ςτισ τάξεισ του οποίου υπθρετοφςαν, εκτόσ από τουσ κλθρωτοφσ, και
πολλοί πρϊθν ταγματαςφαλίτεσ και μζλθ εκνικιςτικϊν, αντιΕΑΜικϊν οργανϊςεων
(ΕΔΕ΢, Χ, ΠΕΑΝ, ΡΑΝ κ.ά.). ΢το δυναμικό του εντάςςονταν επίςθσ και οι «ανανιψαντεσ
ΕΑΜίτεσ και κομμουνιςτζσ», που είχαν υπογράψει (ςυνικωσ μετά από βαςανιςτιρια)
«διλωςθ μετανοίασ» ςτθ Μακρόνθςο (βλ. παρακάτω). Ιταν θ τελευταία πράξθ του
εξευτελιςμοφ τουσ.
Νεαροί ςτρατιϊτεσ
ςθκϊνουν ςτα
χζρια τουσ τθ
βαςίλιςςα
Φρειδερίκθ. Θ
βαςιλεία είχε
αποκαταςτακεί
ςτθν Ελλάδα με
δθμοψιφιςμα ςτα
1946 (με ποςοςτό
68%).

29. Παράλλθλα με τον κυβερνθτικό ςτρατό δροφςαν ςτθν φπαικρο διάφορεσ παρακρατικζσ
ςυμμορίεσ ι και επίςθμα παραςτρατιωτικά ςϊματα (π.χ. Μ.Α.Τ.), που είχαν ωσ
αποςτολι, μεταξφ άλλων, τθν τρομοκράτθςθ ι και εξόντωςθ παλιϊν ΕΑΜιτϊν, που
κρφβονταν ι παρζμεναν ανενεργοί. Σα μζλθ τουσ προζρχονταν ωσ επί το πλείςτον από τα
κατοχικά τάγματα αςφαλείασ ι το ευρφτερο εκνικιςτικό χϊρο.
΢τρατιϊτεσ και
παρακρατικοί (ςτο
μζςον) ποηάρουν
πάνω από κομμζνα
κεφάλια
κομμουνιςτϊν. Η
πρακτικι του
αποκεφαλιςμοφ ιταν
πολφ διαδεδομζνθ
ςτο κυβερνθτικό
ςτρατόπεδο και
ςτόχευε ςτον
διαςυρμό των νεκρϊν
και ςτθν
τρομοκράτθςθ των
υπολοίπων.

30. Ο Δ΢Ε βρζκθκε εξαρχισ ςε διεκνι απομόνωςθ. Θ Ε΢΢Δ, πιςτι ςτα όςα είχαν ςυμφωνθκεί ςτθν
Γιάλτα, απζφευγε κάκε εμπλοκι ςτθν Ελλάδα και αρνικθκε πρακτικά ςχεδόν κάκε υλικοτεχνικι
βοικεια (μάλιςτα ιταν αρνθτικι ςτθν ίδια τθν ιδζα τθσ ζνοπλθσ ςφγκρουςθσ, τουλάχιςτον τθσ
γενικευμζνθσ). Σο ίδιο πράξανε και οι «Λαϊκζσ Δθμοκρατίεσ» τθσ Αλβανίασ και τθσ Βουλγαρίασ,
που βρίςκονταν ςτον αςτεριςμό τθσ. Μόνθ θ Γιουγκοςλαβία του Σίτο είχε εξαρχισ ταχκεί
υπζρ των ανταρτϊν, γι’ αυτό ιταν και θ μόνθ που τουσ βοθκοφςε (ωσ το 1948, οπότε επιλκε
ριξθ με το ΚΚΕ και ζκοψε κάκε ςυνεργαςία κλείνοντασ ακόμθ και τα ςφνορα).

31. Ο «Εκνικόσ ΢τρατόσ», αντίκετα, είχε εξαρχισ τθν αμζριςτθ υποςτιριξθ (ςε επίπεδο τροφοδοςίασ
και εκπαίδευςθσ) των Άγγλων και από το 1947 των Αμερικανϊν, που διατθροφςαν και τθν γενικι
εποπτεία των επιχειριςεων. Επικεφαλισ τθσ αμερικάνικθσ ςτρατιωτικισ αποςτολισ ςτθν Ελλάδα
ιταν ο ςτρατθγόσ Βαν Φλιτ, ςτον οποίο ο Παναγιϊτθσ Κανελλόπουλοσ, ςε κάποια επικεϊρθςθ
του ςτρατεφματοσ, είχε πει το μνθμειϊδεσ «στρατηγζ μου, ιδοφ ο στρατός σας»!
Ο ςτρατθγόσ Βαν Φλιτ επικεωρεί
κυβερνθτικά ςτρατεφματα.

32. Μάλιςτα, ςτα πλαίςια τθσ ςτρατιωτικισ ςυνεργαςίασ ελλθνικισ κυβζρνθςθσ και ΘΠΑ
χρθςιμοποιικθκαν ςτθν Ελλάδα για πρϊτθ φορά οι εμπρθςτικζσ βόμβεσ ναπάλμ,
που ζγιναν ευρφτερα γνωςτζσ αργότερα από τον πόλεμο ςτθν Κορζα και το Βιετνάμ.

33. ΢τθν θγεςία τθσ Ελλάδασ κα βρεκεί
από τα 1947 και ςχεδόν ωσ τθ λιξθ του
Εμφυλίου, ςτα 1949, ο Θεμιςτοκλισ
΢οφοφλθσ. Παλιόσ βενιηελικόσ και αντι-
μεταξικόσ πολιτικόσ, ιταν ςαφϊσ πιο
διαλλακτικόσ από τον (πρϊθν μεταξικό)
Π. Σςαλδάρθ, όμωσ το περιβάλλον του
(πολιτικοί ςφμμαχοι και αμερικανοί)
περιόριηαν το πεδίο δράςθσ του. Μία
προςπάκεια που κα κάνει για
ςυνεννόθςθ με το ΚΚΕ ςτα 1947 κα
πζςει ςτο κενό, πικανά και με δικι του
ευκφνθ. Ζκτοτε κα ςυμπορευτεί με
τουσ υπόλοιπουσ ςτθν οδό τθσ
ανελζθτθσ ςφγκρουςθσ με τθν
αριςτερά μζχρι τθν ολοκλθρωτικι
ςυντριβι τθσ.

34. Σο ΚΚΕ, χάνοντασ πλζον κάκε ελπίδα για ςυμβιβαςτικι λφςθ, ςτρζφεται αποκλειςτικά
ςτον ζνοπλο αγϊνα. Σο Δεκζμβρθ του 1947 ο ραδιοςτακμόσ του Δ΢Ε ανακοινϊνει τθ
δθμιουργία «προςωρινισ δθμοκρατικισ κυβζρνθςθσ» τθσ «λεφτερθσ Ελλάδασ»,
κατά τα πρότυπα τθσ κατοχικισ ΠΕΕΑ. Πρωκυπουργόσ ορίςτθκε ο αρχιςτράτθγοσ του
Δ΢Ε, Μάρκοσ Βαφειάδθσ, ενϊ ςυμμετείχε για άλλθ μια φορά και ο Πζτροσ Κόκκαλθσ,
πατζρασ του ΢ωκράτθ. Σο αποτζλεςμα αυτισ τθσ ενζργειασ του ΚΚΕ ιταν να τεκεί
εκτόσ νόμου, όπου και ζμεινε ωσ τα 1974.

35. Προκειμζνου να ςτεριςει τουσ αντάρτεσ του Δ΢Ε από τισ εφεδρείεσ και τα δίκτυα
υποςτιριξισ τουσ, ο κυβερνθτικόσ ςτρατόσ εκκζνωνε χωριά που βρίςκονταν κοντά
ςτισ εμπόλεμεσ ηϊνεσ και μετακινοφςε προςωρινά τουσ κατοίκουσ τουσ ςε κοντινά
αςτικά κζντρα. Παιδιά φτωχϊν οικογενειϊν, που οι γονείσ τουσ δεν μποροφςαν να τα
ηιςουν, οδθγοφνταν ςτισ λεγόμενεσ «παιδουπόλεισ τθσ Φρειδερίκθσ», όπου πζραν
των άλλων «διαπαιδαγωγοφνταν» και «εκνικά».
Παιδιά που
κατευκφνονται ςε
κάποιον βαςιλικό
«παιδότοπο».

36. Ο Δ΢Ε, προκειμζνου να ςϊςει τα παιδιά των περιοχϊν που ζλεγχε από τθν πείνα και τουσ
ανελζθτουσ βομβαρδιςμοφσ, υιοκζτθςε κι αυτόσ τθν ίδια πρακτικι του «παιδομαηϊματοσ»,
όπωσ αποκλικθκε από τθν κυβερνθτικι πλευρά. Μόνο που εδϊ τα παιδιά ςτζλνονταν –
προςωρινά, όπωσ πίςτευαν θ θγεςία του Δ΢Ε και οι γονείσ τουσ – ςτισ όμορεσ κομμουνιςτικζσ
χϊρεσ, όπου τελικά παρζμειναν ωσ πολιτικοί πρόςφυγεσ για μια ηωι…

37. Οι μάχεσ ςτα βουνά ςυνεχίηονταν
ωσ το καλοκαίρι του 1949, με τον
Δ΢Ε να ζρχεται διαρκϊσ ςε
δυςμενζςτερθ κζςθ.
Νεκροί αντάρτεσ του Δ΢Ε ζπειτα από τθν
ανεπιτυχι όςο και πολφνεκρθ μάχθ για τθν
κατάλθψθ τθσ Φλϊρινασ (1949).
Μεικτό τάγμα του Δ΢Ε απευκφνεται ςτουσ
ςτρατιϊτεσ του «Εκνικοφ ΢τρατοφ» με το
περιβόθτο «χωνί».

38. Σον Αφγουςτο του 1949 οι μάχεσ ζλαβαν τζλοσ. Οι μαχθτζσ του Δ΢Ε πζραςαν τα
ςφνορα τθσ Αλβανίασ και τθσ Γιουγκοςλαβίασ, από όπου διοχετεφκθκαν ςτισ χϊρεσ
του ανατολικοφ μπλοκ. Μαηί τουσ διζφυγαν και κάτοικοι πολλϊν φίλα προςκείμενων
κοινοτιτων (κυρίωσ ςλαβομακεδονικϊν), προκειμζνου να γλυτϊςουν τα αντίποινα.

39. ΢θμερινι άποψθ ενόσ εγκαταλελειμμζνου ςλαβομακεδονικοφ χωριοφ λίγο
ζξω από τθν Καςτοριά.

41. Όμωσ αν ο εμφφλιοσ ζλθξε, ο απόθχόσ του ςτθν πολιτικι και κοινωνικι ηωι παρζμεινε
αιςκθτόσ για πολφν καιρό ακόμθ. Για δεκαετίεσ (ωσ τθ λιξθ τθσ Χοφντασ ςτα 1974)
όςοι πολίτεσ ενοχοποιοφνταν(!) για (φιλο)αριςτερζσ πεποικιςεισ υφίςταντο
διακρίςεισ και διϊξεισ, με χειρότερθ όλων τθν εξορία.
Χάρτθσ των τόπων
εγκλειςμοφ και
εκτοπιςμοφ πολιτικϊν
κρατουμζνων.

42. Μακρόνθςοσ
Νεκροί εξόριςτοι, κφματα κεραυνοφ
ςτον Άθ ΢τράτθ.
Εκτοπιςμζνοι Ανάφθσ(;)

43. Μακρόνθςοσ (1947-1952)

44. Πάρα πολλοί γνωςτοί καλλιτζχνεσ υπιρξαν
τρόφιμοι αυτϊν των τόπων μαρτυρίου. Ο Γ.
Ρίτςοσ, ο Σ. Πατρίκιοσ, ο Μ. Λουντζμθσ, ο Α.
Φραγκιάσ, ο Σ. Λειβαδίτθσ, ο Μ. Κεοδωράκθσ, ο
Ν. Κοφνδουροσ, ο Μ. Κατράκθσ, θ Σαχγζτθ, ο Κ.
Βζγγοσ, ο ςυνκζτθσ Κ. Δερβενιϊτθσ ιταν
μερικοί μόνο από αυτοφσ.
Ρίτςοσ
Κατράκθσ
Μ. Λουντζμθσ
Θεοδωράκθσ
Κατράκθσ

45. Παράλλθλα βζβαια με τισ εξορίεσ κα λειτουργιςουν ωσ τα 1953 και τα ζκτακτα
ςτρατοδικεία, τα οποία καταδικάηουν μαηικά ςε κάνατο ςυλλθφκζντεσ κομμουνιςτζσ
με τθν κατθγορία τθσ «εκνικισ προδοςίασ» ι των μαηικϊν δολοφονιϊν.
Ζνασ από τουσ πλζον
διακεκριμζνουσ κανατοποινίτεσ,
ο ποιθτισ Μανϊλθσ
Αναγνωςτάκθσ. Παρζμεινε
ζγκλειςτοσ ςτισ φυλακζσ
Επταπυργίου (Γεντί Κουλζ) τθσ
Κεςςαλονίκθσ ωσ τα 1951, οπότε
αμνθςτεφκθκε.

46. Μάλιςτα για τουσ πολιτικοφσ ζγκλειςτουσ του Γεντί Κουλζ ζγραψε και ο Απόςτολοσ
Καλδάρασ το πρϊτο τραγοφδι του, το «Νφχτωςε χωρίσ φεγγάρι», όταν ςτα 1947,
φοιτθτισ Γεωπονικισ ςτθ Κεςςαλονίκθσ, ζβλεπε τισ νφχτεσ τα φωτιςμζνα κελιά των
κανατοποινιτϊν, τουσ οποίουσ οι ςυγκρατοφμενοί τουσ ξενυχτοφςαν πριν οδθγθκοφν
τθν αυγι ςτο εκτελεςτικό απόςπαςμα…
Νύτηφζε τφρίς θεγγάρη
ηο ζθοηάδη είλαη βαζύ
θη όκφς έλα παιιεθάρη
δελ κπορεί λα θοηκεζεί
Άραγε ηη περηκέλεη
απ’ ηο βράδσ φς ηο πρφί
ζηο ζηελό ηο παραζύρη
ποσ θφηίδεη κε θερί*
Πόρηα αλοίγεη πόρηα
θιείλεη
κε βαρύ αλαζηελαγκό
ας κπορούζα λα καληέυφ
ηες θαρδηάς ηοσ ηολ θαεκό

47. Μανόλθσ Αναγνωςτάκθσ, Στον Νίκο Ε… 1949
Φίλοι
Που φεφγουν
Που χάνονται μια μζρα
Φωνζσ
Σθ νφχτα
Μακρινζσ φωνζσ
Μάνασ τρελισ ςτουσ ζρθμουσ δρόμουσ
Κλάμα παιδιοφ χωρίσ απάντθςθ
Ερείπια
΢αν τρυπθμζνεσ ςάπιεσ ςθμαίεσ
Εφιάλτεσ,
΢τα ςιδερζνια κρεβάτια
Όταν το φωσ λιγοςτεφει
Σα ξθμερϊματα.
(Μα ποιοσ με πόνο κα μιλιςει για όλα αυτά;)
(Παρενκζςεισ 1949)