Εισήγηση για τα "Λογισμικά Εννοιολογικής Χαρτογράφησης" στην διημερίδα επιμόρφωσης με θέμα "Ανανεωμένα Λογισμικά των εργαστηριακών μαθημάτων του Τομέα Διοίκησης και Οικονομίας των ΕΠΑΛ" των εκπαιδευτικών ΠΕ80 που πραγματοποιήθηκε στις Σέρρες 24 και 25 Ιουνίου 2019

1. ΛΟΓΙΣΜΙΚA
ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚHΣ ΧΑΡΤΟΓΡAΦΗΣΗΣ
Εισηγητής : Δημήτριος Ταμπούρης (ΠΕ80)
Επιμορφωτική Διημερίδα Εκπαιδευτικών ΠΕ80 (ΕΠΑΛ)
Σέρρες 24 – 25 Ιουνίου 2019

2. Ένας εννοιολογικός χάρτης αποτελεί μια γραφική αναπαράσταση εννοιών
και χρησιμοποιείται για τη συλλογή, εξερεύνηση και ανταλλαγή
πληροφορίας και γνώσης.
Αποτελείται από κόμβους (nodes) και κελιά (cells) που περιέχουν έννοιες,
στοιχεία ή ερωτήσεις, καθώς και από συνδέσμους.
Ο κόμβος είναι η ερευνητική ιδέα, η αφετηρία. Οι σύνδεσμοι έχουν τίτλο
που εξηγεί τη σχέση ανάμεσα στους κόμβους και αποτελούνται από μία
γραμμή που μπορεί να έχει βέλος στο ένα ή και στα δύο άκρα της, αν
θέλουμε να δείξουμε τη μονόδρομη ή αμφίδρομη πορεία της σχέσης και
μπορεί να διαβαστεί σαν μια πρόταση.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ;

3. ΛΙΓΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
Η τεχνική της εννοιολογικής χαρτογράφησης αναπτύχθηκε για πρώτη φορά από τον
καθηγητή Joseph D. Novak, το 1972 κατά τη διάρκεια ενός ερευνητικού
προγράμματος σε μαθητές και είχε στόχο τη μελέτη-παρακολούθηση των γνωστικών
αλλαγών που αφορούσαν στις φυσικές επιστήμες, στο πανεπιστήμιο του Cornell.
Βασίστηκε στις θεωρίες του David Ausubel (Ντέιβιντ Όσουμπελ), ο οποίος τόνισε
τη σημασία των πρότερων γνώσεων για την εκμάθηση νέων εννοιών.
Ο Novak, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «η μάθηση με νόημα περιλαμβάνει την
αφομοίωση των νέων εννοιών και την ενσωμάτωσή τους στις υπάρχουσες
γνωστικές δομές».
Κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης έρευνας προέκυψε η ιδέα της παρουσίασης της
σκέψης των παιδιών με τη βοήθεια ενός χάρτη της σκέψης τους.

4. ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ
ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ Μέσο οργάνωσης και παρουσίασης του μαθήματος
στην τάξη
 Διαγνωστικό εργαλείο για την ανίχνευση και
αναπαράσταση των πρότερων γνώσεων.
 Εργαλείο αξιολόγησης της μάθησης και της εξέλιξης
της γνωστικής αλλαγής, μετά τη διδακτική
παρέμβαση.
 Έχουν μια συνολική εικόνα της μάθησης και της
προόδου
 Αναγνωρίζουν παρερμηνείες και λάθος συνδέσεις

5. ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ
ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
ΜΑΘΗΤΕΣ  σχεδιάζουν
 αναλύουν τη σκέψη τους
 επεξεργάζονται πληροφορίες
 οργανώνουν τις ιδέες τους
 βλέπουν σχέσεις και δημιουργούν συνδέσεις
 συγκρίνουν
 σκέφτονται δημιουργικά
 ενισχύουν τη μάθηση
 έχουν μία συνολική εικόνα της προόδου
 αναγνωρίζουν παρερμηνείες και λάθος συνδέσεις
 αναπτύσσουν κριτική και λογική σκέψη

6. ΤΥΠΟΙ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΩΝ
ΧΑΡΤΩΝ
 Ιεραρχικοί (hierarchy concept maps)
Σ' αυτούς τους χάρτες η κεντρική έννοια τοποθετείται στην κορυφή και σταδιακά
προς τα κάτω κλιμακώνεται η νοητική δράση
 Αραχνοειδείς (spider concept maps)
Η κεντρική έννοια τοποθετείται στο κέντρο και γύρω της απλώνονται οι υποέννοιες.
 Διαγράμματος ροής (flowchart concept maps)
Σ' αυτούς έχουμε γραμμική κλειστή διάταξη των εννοιών.

7. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ
 Σχεδιάζονται ταχύτερα και χάρις στην οπτική τους ποιότητα γίνονται
ευκολότεροι στην απομνημόνευση και επισκόπηση μεγάλων κειμένων
 Βλέπουμε το κείμενο ως σύνολο, το κατηγοριοποιούμε και το
συμπυκνώνουμε, βελτιώνοντας την αφαιρετική μας σκέψη.
 Εξοικονομείται χρόνος και ενέργεια, αφού η νέα πληροφορία
καταγράφεται σε νέο κομμάτι του χάρτη, μειώνοντας το «γράψε-σβήσε»
του παραδοσιακού γραμμικού τύπου, αυξάνοντας και τη συγκέντρωση.

8. ΧΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
 Κατασκευή ενός χάρτη αποκλειστικά από τους μαθητές
 Διόρθωση ενός δοσμένου χάρτη, κάνοντας τις απαιτούμενες
τροποποιήσεις και διαγραφές στις έννοιες που απεικονίζονται και
στις σχέσεις μεταξύ τους.
 Επέκταση ενός δομημένου χάρτη εννοιών, προσθέτοντας νέες
έννοιες και συνδετικές λέξεις
 Συμπλήρωση ενός δοσμένου ημισυμπληρωμένου χάρτη με
έννοιες και συνδέσμους.
 Η διαδικασία κατασκευής ενός εννοιολογικού χάρτη στην τάξη
μπορεί να αποτελέσει ατομική ή ομαδική εργασία.

9. ΒΗΜΑΤΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ
 Προσδιορισμός ενός κομβικού ερωτήματος (focus question).
 Προσδιορισμός των εννοιών που σχετίζονται με το ερώτημα.
 Οργάνωση-Κατάταξη εννοιών.
 Κατασκευή προκαταρτικού χάρτη-Τοποθέτηση και σύνδεση
εννοιών
 Αναζήτηση των σύνθετων συνδέσεων (cross-links)
 Αναθεώρηση του εννοιολογικού χάρτη
 Ολοκλήρωση του χάρτη
 Αξιολόγηση του εννοιολογικού χάρτη

10. Πρέπει να τονιστεί ότι δεν υπάρχει ένας και μοναδικός
«σωστός» εννοιολογικός χάρτης.
Ο/η κάθε μαθητής/τρια μπορεί να κατασκευάσει ένα
διαφορετικό εννοιολογικό χάρτη από τους άλλους
μαθητές/τριες, ο οποίος να είναι εξίσου σωστός .

11. ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ
Cmap Xmind Mindomo
Mindmeister

12.  Δυνατότητα να δημιουργήσετε έναν χάρτη δοκιμάζοντας την
εφαρμογή
 Διατίθεται δωρεάν on line (δεν απαιτεί εγκατάσταση), αφού
πρώτα να κάνετε δωρεάν εγγραφή.
 Δυνατότητα συνεργατικότητας, αφού χρήστες εγγεγραμμένοι
στο popplet.com μπορούν να δουν και να επεξεργαστούν
περαιτέρω τον συνεργατικό χάρτη.

14.  Δωρεάν on line, μετά από την εγγραφή σας. (Μπορείτε να κάνετε εγγραφή
μέσω facebook twitter ή google)
 Υπάρχουν και επιλογές επί πληρωμή που προσφέρουν περισσότερες
δυνατότητες
 Δυνατότητα δημιουργίας χάρτη ως Demo, αλλά στην αποθήκευση θα
ζητήσει εγγραφή
 Δυνατότητα εγκατάστασης και στον υπολογιστή
 Συνεργατικός εννοιολογικός χάρτης
https://creately.com/

15. CREATELY

16.  Άνοιγμα ιστοσελίδας του Μindomo (www.mindomo.com)
 Δωρεάν on line αφού πρώτα κάνετε sign up
 Τσεκάρετε το mail για ενεργοποίηση εγγραφής.
 Κάνετε log in και επιλέγετε την έκδοση teacher (free) ή student (free).
Προσοχή γιατί δεν είναι όλες οι εκδόσεις δωρεάν.
 Αποθηκεύσετε το χάρτη σας δωρεάν σε αρχεία: .mom, .txt, .png.

17. MINDOMO

18.  Σύνδεση με το λογαριασμό σας Google , Facebook ή
κάνετε εγγραφή (Sign up)
 Μπορείτε να προσθέσετε, εξωτερικό σύνδεσμο, εικόνα
από τον υπολογιστή σας (όχι στη δωρεάν έκδοση),
βίντεο από το YouTube, Vimeo, Dailymotion.
 Μετατρέπει τον εννοιολογικό χάρτη σε δυναμική
παρουσίαση, που μπορείτε να την εξάγετε σε png ή να
την ενσωματώσετε στο δικτυακό σας τόπο.
 Συνεργατική διαδικασία (ανάθεση καθηκόντων).
 Κοινοποίηση του εννοιολογικού χάρτη στο Facebook,
Twitter, Pinterest, ή ενσωμάτωση του σε προσωπικό
ιστότοπο.
MINDMEISTER

20.  Ανοίγουμε την σελίδα http://cmap.ihmc.us
 Κατεβάστε (Download) το πρόγραμμα (ζητούνται
στοιχεία για εγγραφή) για να κάνετε εγκατάσταση
στον υπολογιστή σας.
 Αρχική αποθήκευση του χάρτη σας (μορφή .cmap)
CMAP
 Μετά την αρχική αποθήκευση δίνεται η δυνατότητα εξαγωγής
(File -> Export Cmap As ...) σε ποικίλες μορφές π.χ. image file,
pdf, web page.

21. CMAP

22.  Το XMind ενδείκνυται για χρήση σε διαδραστικό πίνακα, λόγω της
παιγνιώδους μορφής του.
 Ελεύθερη εγκατάσταση του προγράμματος στον υπολογιστή
(www.xmind.net)
 Το πρόγραμμα δίνει πολλές επιλογές σχετικά με την εμφάνιση του
χάρτη σας, το φόντο, τη γραμματοσειρά, τα εικονίδια, τα σχήματα
των κόμβων, τις γραμμές σύνδεσης κλπ.

24. XMIND