Soumettre la recherche
Mettre en ligne
Манжийн дарлал дахь Монгол
•
Télécharger en tant que PPTX, PDF
•
6 j'aime
•
4,636 vues
E
ekv0320
Suivre
Монголын түүх
Lire moins
Lire la suite
Signaler
Partager
Signaler
Partager
1 sur 20
Télécharger maintenant
Recommandé
"Монголын түүх" Хичээл-6
"Монголын түүх" Хичээл-6
E-Gazarchin Online University
Манжийн эрхшээлийн үеийн монгол
Манжийн эрхшээлийн үеийн монгол
happylight_anand
3 Монголын ханлиг аймгууд
3 Монголын ханлиг аймгууд
Хотгойд Шанж Болдбаатар Ууганбаяр
3 эртний төрт улсууд
3 эртний төрт улсууд
Ariuntulga Byambadorj
юань гүрэн
юань гүрэн
Batsaikhan Enkhzul
манжийн эрхшээлийн үеийн монгол улс
манжийн эрхшээлийн үеийн монгол улс
Baterdene Tserendash
монголын түүх
монголын түүх
bee Bear
Чингис хааны монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг
Чингис хааны монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг
gbd01
Recommandé
"Монголын түүх" Хичээл-6
"Монголын түүх" Хичээл-6
E-Gazarchin Online University
Манжийн эрхшээлийн үеийн монгол
Манжийн эрхшээлийн үеийн монгол
happylight_anand
3 Монголын ханлиг аймгууд
3 Монголын ханлиг аймгууд
Хотгойд Шанж Болдбаатар Ууганбаяр
3 эртний төрт улсууд
3 эртний төрт улсууд
Ariuntulga Byambadorj
юань гүрэн
юань гүрэн
Batsaikhan Enkhzul
манжийн эрхшээлийн үеийн монгол улс
манжийн эрхшээлийн үеийн монгол улс
Baterdene Tserendash
монголын түүх
монголын түүх
bee Bear
Чингис хааны монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг
Чингис хааны монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг
gbd01
Mongol aimag khanliguud
Mongol aimag khanliguud
П. Эрдэнэсайхан
манжийн эрхшээлийн үеийн монгол бадамлянхуа
манжийн эрхшээлийн үеийн монгол бадамлянхуа
badmaa2013
Lecture11 МАНЖ-ийн үе
Lecture11 МАНЖ-ийн үе
Damdin Serdaram
1. Mонголын чулуун зэвсгийн үе
1. Mонголын чулуун зэвсгийн үе
Хотгойд Шанж Болдбаатар Ууганбаяр
Lekts 7 mgl-s baildan daguulalt
Lekts 7 mgl-s baildan daguulalt
Damdin Serdaram
юан улсын төрийн бодлого
юан улсын төрийн бодлого
school14
монголчуудын угсаа гарвал, тархац
монголчуудын угсаа гарвал, тархац
Sainbuyn Baagii
монголд шарын шашин дэлгэрсэн лекц
монголд шарын шашин дэлгэрсэн лекц
Shine Naran school
манжийн засаг захиргаа
манжийн засаг захиргаа
nina_miigaa
Нутаг дэвсгэр, засаг захиргааны зохион байгуулалт, түшмэл ёс.
Нутаг дэвсгэр, засаг захиргааны зохион байгуулалт, түшмэл ёс.
tolya_08
манжийн захиргаан дахь монгол
манжийн захиргаан дахь монгол
tuul1420
монгол дахь улс төрийн бутрал
монгол дахь улс төрийн бутрал
Baterdene Tserendash
монголын эзэнт гүрэн бие даасан улсууд болон задарсан нь
монголын эзэнт гүрэн бие даасан улсууд болон задарсан нь
CEO ZOL
4 их монгол улс байгуулагдсан нь
4 их монгол улс байгуулагдсан нь
Ariuntulga Byambadorj
Манжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёл
Манжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёл
П. Эрдэнэсайхан
Монголын хаант улсууд Манжийн эрхшээлд орсон нь
Монголын хаант улсууд Манжийн эрхшээлд орсон нь
П. Эрдэнэсайхан
Монголчуудын угсаа гарвал, нэрийтгэлийн тухай
Монголчуудын угсаа гарвал, нэрийтгэлийн тухай
tolya_08
сяньби улс
сяньби улс
Nyamka Nmk
хятан
хятан
tungalag
Mонголын түүх
Mонголын түүх
Дэндэвсамба Алтангэрэл
манжийг эсэргүүцсэн монголчуудын тэмцэл
манжийг эсэргүүцсэн монголчуудын тэмцэл
tuul1420
түүх
түүх
Battsetseg Sambuu
Contenu connexe
Tendances
Mongol aimag khanliguud
Mongol aimag khanliguud
П. Эрдэнэсайхан
манжийн эрхшээлийн үеийн монгол бадамлянхуа
манжийн эрхшээлийн үеийн монгол бадамлянхуа
badmaa2013
Lecture11 МАНЖ-ийн үе
Lecture11 МАНЖ-ийн үе
Damdin Serdaram
1. Mонголын чулуун зэвсгийн үе
1. Mонголын чулуун зэвсгийн үе
Хотгойд Шанж Болдбаатар Ууганбаяр
Lekts 7 mgl-s baildan daguulalt
Lekts 7 mgl-s baildan daguulalt
Damdin Serdaram
юан улсын төрийн бодлого
юан улсын төрийн бодлого
school14
монголчуудын угсаа гарвал, тархац
монголчуудын угсаа гарвал, тархац
Sainbuyn Baagii
монголд шарын шашин дэлгэрсэн лекц
монголд шарын шашин дэлгэрсэн лекц
Shine Naran school
манжийн засаг захиргаа
манжийн засаг захиргаа
nina_miigaa
Нутаг дэвсгэр, засаг захиргааны зохион байгуулалт, түшмэл ёс.
Нутаг дэвсгэр, засаг захиргааны зохион байгуулалт, түшмэл ёс.
tolya_08
манжийн захиргаан дахь монгол
манжийн захиргаан дахь монгол
tuul1420
монгол дахь улс төрийн бутрал
монгол дахь улс төрийн бутрал
Baterdene Tserendash
монголын эзэнт гүрэн бие даасан улсууд болон задарсан нь
монголын эзэнт гүрэн бие даасан улсууд болон задарсан нь
CEO ZOL
4 их монгол улс байгуулагдсан нь
4 их монгол улс байгуулагдсан нь
Ariuntulga Byambadorj
Манжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёл
Манжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёл
П. Эрдэнэсайхан
Монголын хаант улсууд Манжийн эрхшээлд орсон нь
Монголын хаант улсууд Манжийн эрхшээлд орсон нь
П. Эрдэнэсайхан
Монголчуудын угсаа гарвал, нэрийтгэлийн тухай
Монголчуудын угсаа гарвал, нэрийтгэлийн тухай
tolya_08
сяньби улс
сяньби улс
Nyamka Nmk
хятан
хятан
tungalag
Mонголын түүх
Mонголын түүх
Дэндэвсамба Алтангэрэл
Tendances
(20)
Mongol aimag khanliguud
Mongol aimag khanliguud
манжийн эрхшээлийн үеийн монгол бадамлянхуа
манжийн эрхшээлийн үеийн монгол бадамлянхуа
Lecture11 МАНЖ-ийн үе
Lecture11 МАНЖ-ийн үе
1. Mонголын чулуун зэвсгийн үе
1. Mонголын чулуун зэвсгийн үе
Lekts 7 mgl-s baildan daguulalt
Lekts 7 mgl-s baildan daguulalt
юан улсын төрийн бодлого
юан улсын төрийн бодлого
монголчуудын угсаа гарвал, тархац
монголчуудын угсаа гарвал, тархац
монголд шарын шашин дэлгэрсэн лекц
монголд шарын шашин дэлгэрсэн лекц
манжийн засаг захиргаа
манжийн засаг захиргаа
Нутаг дэвсгэр, засаг захиргааны зохион байгуулалт, түшмэл ёс.
Нутаг дэвсгэр, засаг захиргааны зохион байгуулалт, түшмэл ёс.
манжийн захиргаан дахь монгол
манжийн захиргаан дахь монгол
монгол дахь улс төрийн бутрал
монгол дахь улс төрийн бутрал
монголын эзэнт гүрэн бие даасан улсууд болон задарсан нь
монголын эзэнт гүрэн бие даасан улсууд болон задарсан нь
4 их монгол улс байгуулагдсан нь
4 их монгол улс байгуулагдсан нь
Манжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёл
Манжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёл
Монголын хаант улсууд Манжийн эрхшээлд орсон нь
Монголын хаант улсууд Манжийн эрхшээлд орсон нь
Монголчуудын угсаа гарвал, нэрийтгэлийн тухай
Монголчуудын угсаа гарвал, нэрийтгэлийн тухай
сяньби улс
сяньби улс
хятан
хятан
Mонголын түүх
Mонголын түүх
En vedette
манжийг эсэргүүцсэн монголчуудын тэмцэл
манжийг эсэргүүцсэн монголчуудын тэмцэл
tuul1420
түүх
түүх
Battsetseg Sambuu
Slide hicheel munkhuu 2015.12.24 1.gif
Slide hicheel munkhuu 2015.12.24 1.gif
Munkhuu Emchbagsh
автономит монгол улсын ерөнхий сайд
автономит монгол улсын ерөнхий сайд
tungalag
монголын түүх
монголын түүх
tungalag
манжийн эрхшээлийн үеийн монгол баярцэцэг
манжийн эрхшээлийн үеийн монгол баярцэцэг
baajiibachka
манж улс
манж улс
bekhee bekhee
манж
манж
ztseveenjav
түүх хувилбар D
түүх хувилбар D
tungalag
Эртний улсуудын аж ахуй
Эртний улсуудын аж ахуй
Dashdorj Jambal
L 2 gazarzuin ih neelt
L 2 gazarzuin ih neelt
BMunguntuul
МОНГОЛын мал аж ахуйн түүхэн хөгжил.
МОНГОЛын мал аж ахуйн түүхэн хөгжил.
Kun Martice
эртний улсуудын нийгэм соёлын амьдрал 1
эртний улсуудын нийгэм соёлын амьдрал 1
MoAltantuya
En vedette
(13)
манжийг эсэргүүцсэн монголчуудын тэмцэл
манжийг эсэргүүцсэн монголчуудын тэмцэл
түүх
түүх
Slide hicheel munkhuu 2015.12.24 1.gif
Slide hicheel munkhuu 2015.12.24 1.gif
автономит монгол улсын ерөнхий сайд
автономит монгол улсын ерөнхий сайд
монголын түүх
монголын түүх
манжийн эрхшээлийн үеийн монгол баярцэцэг
манжийн эрхшээлийн үеийн монгол баярцэцэг
манж улс
манж улс
манж
манж
түүх хувилбар D
түүх хувилбар D
Эртний улсуудын аж ахуй
Эртний улсуудын аж ахуй
L 2 gazarzuin ih neelt
L 2 gazarzuin ih neelt
МОНГОЛын мал аж ахуйн түүхэн хөгжил.
МОНГОЛын мал аж ахуйн түүхэн хөгжил.
эртний улсуудын нийгэм соёлын амьдрал 1
эртний улсуудын нийгэм соёлын амьдрал 1
Similaire à Манжийн дарлал дахь Монгол
Монголын
Монголын
ekv0320
монгол үндэстний хувцас хэрэглэл 11е
монгол үндэстний хувцас хэрэглэл 11е
Баттүвшин Батнасан
History
History
П. Эрдэнэсайхан
Монгол овог - Угийн бичиг хөтлөх нь
Монгол овог - Угийн бичиг хөтлөх нь
Damdin Serdaram
Oyunyi soyol
Oyunyi soyol
Urnaa_o_o
Tarhan suurishsan mongolchuud
Tarhan suurishsan mongolchuud
Lunsandagva Bayartsogt
монголын түүх
монголын түүх
bee Bear
Угийн бичиг
Угийн бичиг
dolugen
Mon.soyol,yos zanshil
Mon.soyol,yos zanshil
tolya_08
Bayd
Bayd
magnai .D
Lekts 14 ugsaatan 1
Lekts 14 ugsaatan 1
Damdin Serdaram
Mongolchuudiin ugsaa garval
Mongolchuudiin ugsaa garval
П. Эрдэнэсайхан
Mongol
Mongol
П. Эрдэнэсайхан
2могшолчуудын угсаа гарал
2могшолчуудын угсаа гарал
Ariuntulga Byambadorj
Please read
Please read
Э. Хүрэлбаатар
Монголчуудын угсаа гарвал, Монгол аймаг улсуудын эрхэлдэг аж ахуй
Монголчуудын угсаа гарвал, Монгол аймаг улсуудын эрхэлдэг аж ахуй
П. Эрдэнэсайхан
Urh ger family
Urh ger family
Silkroad10
Монголын нийгмийн түүхэн нийтлэгүүдийн үүсэл, хувьсал, нийгмийн бүтэц давхраа...
Монголын нийгмийн түүхэн нийтлэгүүдийн үүсэл, хувьсал, нийгмийн бүтэц давхраа...
tolya_08
монголын түүх
монголын түүх
Tand amjilt Husie
Цастын баруун орны халх М.Баянбулаг
Цастын баруун орны халх М.Баянбулаг
Ulaanbaatar, Mongolia
Similaire à Манжийн дарлал дахь Монгол
(20)
Монголын
Монголын
монгол үндэстний хувцас хэрэглэл 11е
монгол үндэстний хувцас хэрэглэл 11е
History
History
Монгол овог - Угийн бичиг хөтлөх нь
Монгол овог - Угийн бичиг хөтлөх нь
Oyunyi soyol
Oyunyi soyol
Tarhan suurishsan mongolchuud
Tarhan suurishsan mongolchuud
монголын түүх
монголын түүх
Угийн бичиг
Угийн бичиг
Mon.soyol,yos zanshil
Mon.soyol,yos zanshil
Bayd
Bayd
Lekts 14 ugsaatan 1
Lekts 14 ugsaatan 1
Mongolchuudiin ugsaa garval
Mongolchuudiin ugsaa garval
Mongol
Mongol
2могшолчуудын угсаа гарал
2могшолчуудын угсаа гарал
Please read
Please read
Монголчуудын угсаа гарвал, Монгол аймаг улсуудын эрхэлдэг аж ахуй
Монголчуудын угсаа гарвал, Монгол аймаг улсуудын эрхэлдэг аж ахуй
Urh ger family
Urh ger family
Монголын нийгмийн түүхэн нийтлэгүүдийн үүсэл, хувьсал, нийгмийн бүтэц давхраа...
Монголын нийгмийн түүхэн нийтлэгүүдийн үүсэл, хувьсал, нийгмийн бүтэц давхраа...
монголын түүх
монголын түүх
Цастын баруун орны халх М.Баянбулаг
Цастын баруун орны халх М.Баянбулаг
Манжийн дарлал дахь Монгол
1.
Сэдэв: Монголын соёл
2.
МОНГОЛЫН СОЁЛ ГЭДЭГ
БОЛ БАЙГАЛИЙН ЭРС ТЭС УУР АМЬСГАЛД НҮҮДДЭЛЛЭН ОРШИЖ АМЬДАРСААР ИРСЭН НҮҮДЭЛЧДИЙН СОЁЛЫН ӨВ УЛАМЖЛАЛ БОЛОН ТҮҮНД СУУРИЛАГДСАН СУУРИН СОЁЛ ИРГЭНШЛИЙН ХЭВ МАЯГ ГЭЖ ЕРӨНХИЙД НЬ ТОДОРХОЙЛЖ БОЛОХ ЮМ. XV-XVl зууны монголын соѐл XV-XVl зууны үеэс монголчуудын аж ахуй хэв заншилд урьдынхаасаа онцын өөрчлөгдсөн зүйл төдий л гарсангүй.Тэдний дунд нүүдэлчин малчдын аж байдал, хэв заншил нэлэнхүйдээ ноѐрхсон хэвээр байжээ. Монголчуудын үндсэн орон байр мөн л эсгий гэр хэвээр байсан боловч XVl зууны үед гэрийн төрх, хэлбэр, хэмжээ эртний үеийнхээс нэлээд өөрчлөгдөж бараг одоогийнх шиг болж иржээ.
3.
Гэрийн хана,
тооно, хаалга, үүд зэрэг хэсгүүд боловсорч нарийсан нүүж тээхэд бүр тохиромжтой байжээ.Эвхмэл хана, дугариг тооно гарч гэрийн шовх орой нь одоогийнх шиг бөмбөгөр болж иржээ. Гэхдээ энэ үзэгдэл нь монголчуудын дунд нэгэн зэрэг түгээмэл болсонгүй, харин хүмүүсийн нийгэмд эзлэх байр байдал, өмч хөрөнгийн ялгаанаас болж орон сууж нь ч дотроо их ялгаатай байсан юм. Унь, тооно, хана, хаалганаас буюу гэрийн үндсэн хэсгээс бүрэлдсэн тохилог гэр голдуу мал хөрөнгөтэй чинээлэг хүмүүсийн дунд дэлгэрч байсан ажээ. Харин ядуу доорд харц ард, малчин бол цээж гэр, хатгуур, жовгон гэх мэтийн шовоохой, овоохой хэлбэрийн орон сууцыг өргөн хэрэглэж байжээ.
4.
XVl зуунаас
эхлэн хаад, ноѐдын дунд том хэмжээний өргөө гэр дэлгэрч байжээ. Найм ба арван таван тэрэмтэй (ханатай) их өргөөнүүд монгол хаадад байсан мэдээ сурвалж бичгүүдэд дайралддаг. Монголын том өргөө гэрүүдийн загварыг сүүлийн үе болтол байсан Абатай сайн ханы Баруун өргөөний байдал төрхөөс мэдэж болно. Тэр өргөөг XlX зууны эцсээр үзсэн А.Позднеевын бичсэн нь: “Абатайн өргөө нь Монголчуудын ердийн гэр зөвхөн тоглоом шиг харагдахаар гадаад талаасаа тийм гайхалтай том ажээ.” Абатайн өргөөнд 300 хүн багтдаг байсан гэж ярилцана гэжээ.
5.
XV-XVl зууны
үеийн монгол хүмүүсийн хувцас хунарын талаар түүхийн мэдээ баримт тун ховор үлджээ. Гэвч XVll зууны эхээр Монголын өмнөд талын нутгаар явсан Мин улсын түшмэл Сяо Дахэний ажиж тэмдэглэснээс үзэхэд энэ нутгийн монголчууд <дээд, доод, үгүй цөм> урт нарийхан ханцуйтай, нудрагатай дээл өмсөж байжээ. Дээлэнд мөн жижиг хажлага гаргаж, барс, ирвэс, халиу, булга, минж зэргийн амьтны үнэт үсээр эмжиж байсан байна. Голдуу булганы үсээр хийдэг, хоѐр мөр рүү унжуулан өмсдөг <дэвүүр> хэлбэртэй <зах> гэдэг тусгай нөмрөг байжээ.
6.
Баян ядуугийн
ялгаа хүмүүсийн хувцсанд бас тусгалаа олж байжээ. Баян чинээлэг хүмүүсийн дунд хятад торго, дурдан, ангийн үнэт арьсаар хийсэн гоѐмсог хувцас нэлээд дэлгэрч байжээ. 1640 оны Монгол-Ойрадын хуулинд торгон дээл, булган ба үен дах, барс, ирвэс, сувь, халиу, хярс, үнэг зэрэг амьтны арьсаар хийсэн хувцас хунарын тухай дурдсан байна. Иймэрхүү хувцас хунар мөн XVl зууны үед ч байсан буй за. Монгол хүмүүс морь унаж намнахад тохиромжтой нимгэн ултай гутлыг эр эмгүй өмсдөг байжээ. Малгай гутал зэрэг хувцас хунарын зүйлийг цөм бүсгүйчүүл оѐж хийдэг байжээ.
7.
Монгол хүмүүсийн
ууж идэх зүйл мөн л урьдын адил голдуу мах, цагаан идээ байжээ. Таван хошуу малын ашиг шимийг эдэлж хэрэглэх арга ажиллагаа хожуу үеийнхээс төдий л ялгаагүй байсан аж. Үхэр, хонь, ямааны сүүгээр тос ааруул, хурууд хийж байснаас гадна иссэн айргаар заримдаа гурав, дөрөв дахин нэрж хатуу архи, арз, харз, гаргадаг байсан байжээ. Тэр үеийн монгол хүмүүс нүүр царайгаа засаж тордох талаар бас анхаарч байсан тухай зарим нэгэн мэдээ байдаг. Монголчуудын үсээ хяргаж, мөн зарим нь үсээ баруун мөр рүүгээ унжуулдаг байсан гэнэ. Эрчүүд нь үсээ тайруулан хусаж
8.
магнай дээрээ ямхын
төдий үлдээж, жижиг гэзэгтав тавьж гөрдөг байжээ. Өмнө зүгийн монгол бүсгүйчүүл бол нялхын үсээ авахгүйгээр урт ургуулж арван хэдэн хэсэг гөрж толгойгоо тойруулан унжуулдаг заншилтай байсан байна. Харин хадамд очиж эхнэр болохдоо хоѐр салаа гэзэг гөрдөг байжээ. Мөн чихээ нүхэлж алт, мөнгөн ээмэг, сүйх зүүж байснаас гадна хуруундаа бөгж зүүдэг байсан байна. Монголчуудын хэв заншилд эртний овгийн байгууллын ѐс журам, бөө мөргөлийн шүтлэг бишрэл ихээхэн нөлөөтэй хэвээр байсны дээр, тухайн үеийн зан суртахуун, дэглэм журам мөн XVl зууны эцсээс эхлэн аж байдлын үлдэгдэл нэлээд хэмжээгээр хадгалагдан үлдсэн байжээ.
9.
Үүнд эцгийн онцгой
ямба, овог овгоороо ураг барилдах ѐс, овог төрлийн өшөө авах ѐс ч хүчтэй хэвээр байсан ажээ. Тэр ч байтугай баян чинээлэг хүмүүсийн дунд үхэгсдийг оршуулахдаа эдэлж явсан эд хэрэгсэл, мал, татвар, эхнэр, зарцыг ч хамт булдаг хойллог гэдэг бүдүүлэг ѐс бүрэн устаж үгүй болоогүй байжээ. Хойллоглох ѐсыг зөвхөн XVl зууны эцсээр хориглосон ажээ. “Оршуулж булшлах, алж хөнөөх хэрцгий байдал нь” шарын шашны нөлөөгөөр өөрчлөгдсөн болохыг Сяо Дахэн мөн ажиж тэмдэглэсэн байна.
10.
Монголчуудын заншилд
шарын шашин гүн гүнзгий нөлөөлж, баян ядуу хүмүүсийн хэв ѐс хоорондоо ихээхэн ялгаатай болсон байна. Ноѐд дээдсийг хүндэтгэх хэв хууль улам нарийсч байсан бөгөөд түүнийг сахиж мөрдүүлэх талаар олон төрлийн цааз дүрэм бий болжээ. Гэрт ороход хүртэл хатуу дэглэм журмыг дагаж мөрдөж байв. Ноѐд, тайж, дээдэс гэрт орохдоо эсгий үүдний зөв талаар, харц ард бол буруу талаар нь заавал орох ѐстой байсан ба зөрчигчдийг торгодог байжээ.
11.
БИЕ ДААЛТ: 5 Сэдэв: Манжийн
эрхшээл дэх монгол гүрэн Бэлтгэсэн: СМ-1 ангийн оюутан Э.Нансалмаа
12.
Нийгмийн бүтэц,
давхраажилт: Манжийн эрхшээлийн үед Монголын нийгмийн давхраажилт улам тод болсон юм. Ерөнхийдөө нийгэм нь феодал, ард гэсэн хоѐр анги бүлэгт хуваагдаж байв. Феодал гэдэг нь түүхийн шинжлэх ухааны нэр томъѐо юм. Монголын ноѐд, эзэд өөрсдийгөө феодал гэж хэлж байгаагүй. Феодал гэгдэх нийгмийн эрх дархтай бүлгийг монголын түүхэнд Хар феодал, Шар феодал гэж үздэг билээ. Хар феодал гэдэг нь өөрсдийгөө Батмөнх даян хааны отгон хүү Гэрсэнзийн удамчир, залгамчирууд гэж үздэг аймаг, хошуу захирч төрийн тамга барьдаг мандах төрийн жинс отго, тогосны өдтэй малгай, хаан төрийн хар
13.
хантааз өмсдөг ноѐд
юм. Шар феодал гэдэг нь Богд Живзундамба болон Жалхаз хутагт, Ялгуусан хутагт (Засагт ханы), Бэгэр Номун хан, Егүзэр хутагт, Ялгуусан хутаг (Сэцэн ханы), Зая Баньдид хутагт, Эрдэнэ баньдид хутагт, Чин сүжигт Номун хан, Нар банчин, Эрдэнэ мэргэн ноѐнт хутагт, Шива ширээт хутагт, Наран хутагт, Хамба хутагт нарын тамгатай 13 хутагт Дилав хутагт, Мандшир хутагт, Говийн догшин ноѐн хутагт, Хүүхэн хутагт, Орлой ноѐн хутагт нарын 100 гаад тамгагүй хутагт (Шавруун), цоржоос дээш мяндаг
14.
тушаалд лам хуваргуудыг
хэлдэг юм. Эдгээр тамгатай хутагтын өмчид Халх 4 аймгийн нийт малын 10 хувь нь байсан юм. Богд Живзундамбын хувьд адуу үхэр, тэмээ хонь бүгд 40744 толгой байсан бол 1864 онд 890200 толгой болжээ. Тайж нар хэмээгдэх нийгмийн нэг бүлэг байв. Үүнд: Чингисийн удмын тайж нарыг ойр төрлийн тайж, Хасар Бэлгүдэй нарын удмынх нь харъяат тайж, бас “Авга”, “Онниуд” хэмээн мал хөрөнгө цөөн өөрийн хамжлага ардгүй тайж нар байсан зарим сурвалжид эдгээрийг “Хохь” тайж гэж хэлсэн байдаг. Манжийн төр Хан болон Чин вангийн хөвгүүдийг тэргүүн тайж, Жүн ван бэйлийн хөвгүүдийг дэд тайж, Бэйс,
15.
гүнгүүдийн хөвгүүдийг гутгаар
тайж, тэргүүн тайжийн хөвгүүдийг дөтгөөр зэргийг тайж гэдэг байв. Ард ангийг дотор нь хамжлага, албат, шавь гэсэн бүлгүүдэд хувааж үздэг юм. Хамжлага гэдэг нь Их монгол улсын үед эсгий туургатнаас эзлэх хувь болж соѐрхогдон очиж харъяат ноѐндоо хамжиж дэмжиж явах үүрэгтэй ардууд байв. Харин Манжийн төр Монгол ноѐд ван, гүнгүүдийн цолны эрэмбээр нь дээд тал нь 60 эр (өрх) хамгийн доод зиндааны тайжид 4 эр (өрх)-ийг хамжлага болгон өмчлүүлсэн ардууд юм.
16.
Эд нар засаг
ноѐн эзэндээ биеэрээ ажиллах бүтээгдэхүүний болон мөнгөн алба төлөх үүрэгтэй байв. Албат гэдэг нь их журганаас ноѐдод хамжлага хуваан олгоод илүү гарсан айл өрхийн 18-60 насны 150 эрийг сум гэдэг зохион байгуулалтанд хамруулан данслаж улсын хамжлага болгосон ардууд юм. Эдгээр нь Манжид залгуулах, өртөө, харуул, цэргийн алба, татвар зэрэг 27 нэр төрлийн албыг гүйцэтгэх үүрэгтэй учир “албат ард” гэгдэх болсон. Албат ард Манжийн албанаас гадна хошууны нутагт оршин амьдрах учраас засаг ноѐнд бас алба төлдөг учраас хамгийн
17.
хамгийн ихээр нэрвэгдсэн
бүлэг байсан. Иймээс тэд Манжийг эсэргүүцсэн тэмцэлд хамгийн өргөн оролцогчид байв. XlX, XX зууны зааг үед сум ардын тоо 21015-д хүрсэн байна. Шавь гэдэг нь 1639 онд Түшээт хан Гомбодоржийн отгон хүү Занабазарт Равжун сахил хүртээхэд аав нь түүнд өөрийн хамжлага ардуудаас 108 хүүхдийг, мөн ах нар (3 ах) нь 30 өрхийг шавь болгож өгснөөр шавь ард гэдэг нэртэй болсон бөгөөд улмаар тэд Богдын Их шавь гэгдэж XlX зууны сүүлч үед их шавийн тоо 56000 болжээ. Шавь ард нь лам шавь, хар шавь гэсэн 2 янз байв.
18.
Нийгмийн бүтэц давхраажилтанд хэрмэл,
цагаачин, гэрийн боол зарц нар зохих хувийг эзэлж байлаа. Хэрмэл гэгчид нь хот суурин газар бараадан, урц овоохой барин сууж, айл амьтанд түлээ хөрөөдөх, ус түлш ойртуулж өгөх зэргээр хүнд тус хүргэснийхээ төлөө олсон юмаараа амь зууж, нэг газраас нөгөөд хэрэн тэнүүлчлэн явагчид юм. Харин цагаачин гэдэг нь хөдөө нутгийн хоосрон ядуурагчид айлын хойно, өмнө явж аяга тараг, сүү олж амь зуугчид юмаа. Гэрийн боол гэгчид нь олзлогдогсод инжинд ирэгсэд, худалдагсад, ялд унагсад (засаг ноѐд хамжлагуудаас, худалдах бэлгэлэх явдал байжээ)-ыг хэлдэг байв.
19.
Эдгээрээс гадна 100
мянгаар тоологдох лам хуврагууд нь нийгмийн давхраажилтын нэгэн бие дасан бүлэг болж байжээ. Лам нарын давхраа нь хүмүүсийн буяныг зузаалах, нүглийг нимгэлэх сэтгэлийг ариусгах үүрэгтэн байв. Ашигласан ном: Монгол улсын түүх Монголын түүх www.blog.mn
Télécharger maintenant