Μία παρουσίαση για το μάθημα της λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου

1. ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ
Ποιητική περιπέτεια

2. ορισμός
 «Η προσπάθεια να καθορίσει κανείς το
ρομαντισμό είναι επικίνδυνη περιπέτεια, πολλοί
έχουν πέσει κιόλας θύματα της» E.B Burgan

3. ορισμός
 Στις αρχές του 19ου αιώνα
ανθίζει ένα ιδιαίτερα
σημαντικό κίνημα, το οποίο
θεωρείται το πιο ισχυρό,
επιβλητικό και γόνιμο
πνευματικό κίνημα στην
Ευρώπη μετά την
Αναγέννηση, ο Ρομαντισμός.
Βασικό του χαρακτηριστικό
είναι η έμφαση στην
πρόκληση δυνατής
συγκίνησης δια μέσου της
τέχνης καθώς και η
ελευθερία όσον αφορά τη
φόρμα και την πηγή
έμπνευσης.

4. ορισμός
 Ο Ρομαντισμός, βρισκόμενος στον
αντίποδα του Κλασικισμού,
αποτελεί την απάντηση στο κίνημα
του Διαφωτισμού και έρχεται να
προσδώσει μια πιο αφηρημένη
έννοια στον τομέα της λογοτεχνίας
μετά από μια άκρως
ορθολογιστική περίοδο όπου
κυβερνούσαν η απόλυτη αλήθεια
και η τάξη. Ξεκίνησε από τα τέλη
του 18ου αιώνα και εξαπλώθηκε
στις αρχές του 19ου ενώ αρχικά
αναπτύχθηκε κυρίως στη Μεγάλη
Βρετανία και Γερμανία για να
εξαπλωθεί αργότερα στη Γαλλία
και την Ισπανία.

5. ιστορία
Ο όρος "ρομαντισμός" και τα
παράγωγά του
πρωτοεμφανίζονται στην Αγγλία
το 17ο αιώνα σε διηγήματα με
ιππότες και περιπέτειες σε
αφηγήσεις γύρω από τις
αντιξοότητες της ζωής, σε
διηγήσεις ιστοριών που
βασίζονται στην ανεκπλήρωτη
αγάπη και στο πάθος.
Εμφανίζεται επίσημα το 1798,
όταν στο Βερολίνο εκδίδεται το
πρώτο φύλλο της επιθεωρήσεως
Athenaeum, που με συντάκτες
τους αδερφούς Σλέγκελ.

6. ιστορία
 Θα βαδίσει όμως μέσω ισχυρού
δεσμού με το έργο του Ζαν Ζακ
Ρουσσώ, ο οποίος προβάλλει μία πιο
συγκινησιακά φορτισμένη
προσέγγιση της ζωής και των
κανόνων που την διέπουν.
 Χαρακτηριστική η παρακάτω άποψή
του: «Οι φορείς της εκτελεστικής
εξουσίας δεν είναι αφέντες του λαού,
μα υπάλληλοί του. Ο λαός πρέπει να
μπορεί να τους διορίζει και να τους
απολύει όποτε θέλει. Δεν υπάρχει
θέμα να συμβληθούν με το λαό,
πρέπει να τον
υπακούσουν». Αντιπροτείνει μία
μεγαλύτερη ευαισθησία στα
κοινωνικά αιτήματα που προκάλεσαν
την Γαλλική Επάνασταση.

7. Χαρακτηριστικά ρομαντισμού
Σε όλες τις μορφές της τέχνης, είτε αυτό είναι μουσική, είτε
ζωγραφική, είτε λογοτεχνία εκείνο που είναι κυρίαρχο είναι η
πρόκληση του συναισθήματος, δηλαδή η δημιουργία μιας
τέτοιας υπόθεσης στο θέμα του έργου που να εγείρει
πνευματικές και συναισθηματικές αναζητήσεις και να
πηγαίνει ενάντια στο αμιγώς ορθολογικό. Ο δημιουργός
ξεφεύγει από τα στεγανά μιας προκαθορισμένης φόρμας και
αναζητά την απόδοση της ψυχικής διάθεσης που πολλές
φορές μπορεί να είναι παράλογη και υπερβολική. Η επιθυμία
αυτή για εμβάθυνση στον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου, των
αδυναμιών του και των παθών του προσφέρει έτσι την
δυνατότητα να γίνει η γραφή, η πινελιά και η σύνθεση πιο
απελευθερωμένη με περισσότερο πάθος και ζωντάνια.

8. Χαρακτηριστικά ρομαντισμού
Προβάλλει το συναίσθημα και τη φαντασία.
Στα ποιήματα υπάρχει το παράδοξο, το μυστηριώδες, το
όνειρο, το υπερφυσικό.
Διάθεση: μελαγχολική, απαισιόδοξοι, νοσταλγική για το
παρελθόν.
Μορφή: πλούσιο λεξιλόγιο, πολλές εικόνες και
εκφραστικά μέσα.
Προβάλλεται το εγώ του ποιητή και του ήρωα.
Θέματα: θεός, περιπέτεια, έρωτας (καταδικασμένος),
ηρωισμός, αγώνες των λαών για ελευθερία, φύση, θρύλοι
και παραδόσεις λαών.
Σκηνικά: νυχτερινά φεγγαρόλουστα τοπία, ερείπια, τάφοι,
μακάβριες εικόνες, θάνατος

9. Χαρακτηριστικά ρομαντισμού
 Ο Ρομαντισμός επικρατεί στην Ευρώπη
ανάμεσα στο 1800 και το 1850. Ενάντια
στον αυστηρό ορθολογισμό και στον
αθεϊσμό του Διαφωτισμού, ο ρομαντικός
άνθρωπος επιστρέφει στη
θρησκευτικότητα και δίνει στην
καλλιτεχνική δημιουργία τη σημασία της
θρησκευτικής πίστης. Ενάντια στον
ορθολογικό αντιιστορισμό του
Διαφωτισμού δίνει μεγάλη αξία στις
λαϊκές παραδόσεις και στην εθνική
ταυτότητα

10. Ο ρομαντισμός στη λογοτεχνία

11. Γαλλία
• Βικτώρ
Ουγκώ
• Λαμαρτίν
• Αλέξανδρος
Δουμάς
• Σταντάλ
Αγγλία
• Ουίλιαμ
Μπλέηκ
• Λόρδος
Βύρωνας
• Τζον Κητς
• Ουόλτερ Σκότ
Γερμανία
• Γκαίτε
• Σίλλερ
• Νοβάλις

12. Ο ρομαντισμός στην ελληνική ποίηση
Το ρεύμα που στάθηκε αρκετά δυνατό για να κλονίσει πρώτα
και ύστερα να γκρεμίσει παραδόσεις που καυχιόνταν ότι έχουν
τις ρίζες τους μέσα στους αιώνες, δεν μπορούσε να μη φθάσει
και στον τόπο μας: η Ελλάδα δεν έμεινε ποτέ ξένη προς τα κάθε
λογής δυτικά ρεύματα· Κυριαρχεί στη νεοελληνική λογοτεχνία
την περίοδο: 1830-1880.

13. Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή ή
Φαναριώτες (1830-1850)
Η ποίησή της χαρακτηρίζεται από:
• στροφή στο ένδοξο παρελθόν
(αρχαίο και πρόσφατο)
•µελαγχολία που φτάνει ως την
απαισιοδοξία και την έμµονη ιδέα του
θανάτου
•ποµπώδες ύφος (µεγαλοστοµία,
επαναλήψεις, αποστροφές), γλώσσα
καθαρεύουσα και χαλαρή έκφραση
που φτάνει ως την προχειρολογία.
•Κυριότεροι εκπρόσωποι: Παναγιώτης
Σούτσος, Αλέξανδρος Σούτσος,
Γεώργιος Ζαλοκώστας, Αλέξανδρος
Ραγκαβής, Ιωάννης Καρασούτσας,
Αχιλλέας Παράσχος.

14. Επτανησιακή Σχολή
Η ποίησή της
χαρακτηρίζεται από:
• την αγάπη για την
πατρίδα, τη θρησκεία, τη
φύση και τη γυναίκα, τη
λατρεία για τον έρωτα
• τη δηµοτική γλώσσα
Κυριότεροι εκπρόσωποι:
Διονύσιος Σολωµός,
Ανδρέας Κάλβος,
Αριστοτέλης Βαλαωρίτης,
Γεράσιµος Μαρκοράς,
Λορέντζος Μαβίλης.

15. Τα σημεία επαφής ανάμεσα στον αθηναϊκό και τον επτανησιακό Ρομαντισμό
είναι και πολλά και αξιόλογα, ώστε να μπορούμε να μιλήσουμε, για ένα τοπικά
μεν διαφοροποιημένο, εθνικά εντούτοις ενιαίο πολιτισμικό-καλλιτεχνικό-
λογοτεχνικό κίνημα. […]
Στο μορφολογικό επίπεδο και οι δύο ελληνικοί ρομαντισμοί χαρακτηρίζονται
από την υπέρβαση των κλασικών κανόνων, το σπάσιμο των μορφών και την
εγκατάλειψη των κλασικιστικών ή παραδεδομένων λογοτεχνικών ειδών (ωδής,
ύμνου, ειδυλλίου, μύθου, κ.τ.λ.).
Η σημαντικότερη εντούτοις γραμματολογική συγγένεια του επτανησιακού με
τον αθηναϊκό Ρομαντισμό καταφαίνεται από την κοινή χρήση των ίδιων,
χαρακτηριστικά ρομαντικών λογοτεχνικών μοτίβων : τάφος/νεκροταφείο,
εξιδανικευμένη, χλωμή (στην Αθήνα: φθισική), φανταστική ερωμένη,
περιπλάνηση/οδοιπόρος, δάκρυα, στεναγμοί, οπτασίες/φάσματα/φαντάσματα
κ.ά. Τη γραμματολογικά αποφασιστική αυτή κοινότητα δεν μπορεί να
συγκαλύψει η γλωσσική διαφοροποίηση «καθαρεύουσα/αρχαΐζουσα» (Αθήνα)
— «δημοτική/ντοπιολαλιά» (Επτάνησα): Πίσω από τους —γλωσσικά μόνο—
διαφοροποιημένους τίτλους των ποιητικών συλλογών λ.χ. Στεναγμοί (1857) των
επτανησίων Α. Μανούσου και Π. Πανά και Στόνοι (1866) του αθηναίου Δ.
Παπαρρηγόπουλου κρύβεται η ίδια ακριβώς ποιητική και γραμματολογική
πραγματικότητα.
Γιώργος Βελουδής, «Ο επτανησιακός, ο αθηναϊκός και ο ευρωπαϊκός ρομαντισμός». Μονά-
ζυγά. Δέκα νεοελληνικά μελετήματα, Εκδόσεις «Γνώση», Αθήνα 1992, 110-111.

16. Ο ρομαντισμός στις τέχνες

17. Caspar David Friedrich, "O
μοναχικός περιπατητής στα
σύννεφα" (1817-1818),
λάδι σε μουσαμά, 0,74 x
0,94 μ., Αμβούργο,
Πινακοθήκη.
Στο έργο αυτό ο
καλλιτέχνης μεταφέρει
συγκεκριμένα στοιχεία από
το τοπίο των Ελβετικών
Άλπεων. Στον πίνακα η
μορφή του περιπατητή
συμβολίζει έναν άνθρωπο
που έχει πεθάνει. Κοιτάζει
προς τον γκρεμό,
αναλογιζόμενος τα λάθη
του.

18. Κάσπαρ Ντάβιντ Φρήντριχ (Gaspar David Friedrich,
1774-1840), "Το φεγγάρι καθώς γεννιέται από την
θάλασσα"(1822), λάδι σε μουσαμά, 55 χ 71 εκ.,
Βερολίνο, Εθνική Πινακοθήκη.

19. Στο συγκεκριμένο έργο τα διάφορα οριζόντια επίπεδα
απεικονίζουν, από το πρώτο πλάνο, προς το βάθος του
πίνακα, ακριβώς αυτή την ιδιότητα του χρόνου που
περνά. H ελπίδα πηγάζει μέσα από τη μελαγχολία όπως
η μέρα μέσα από τη νύχτα. Ο ουρανός, που
καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας του
έργου, ενισχύει την απόγνωση και την αίσθηση του
κενού. Ο παρατηρητής αιωρείται ανάμεσα στο πρώτο
πλάνο και στο βάθος, που είναι μακρινό και άπιαστο.
Έτσι, μεγαλώνει ακόμα περισσότερο η απόσταση
ανάμεσα στην μικρότητα του ανθρώπου και στη
μεγαλοσύνη του σύμπαντος. Ο ζωγράφος αποτυπώνει
αυτό που έχει μέσα στην ψυχή του και όχι αυτό που
αντικρίζουν τα μάτια του.

20. O Φρήντριχ άλλαξε την αντίληψη για το τοπίο που υπήρχε κατά το
18ο αιώνα, παρασύροντας το βλέμμα του θεατή προς το άπειρο.
Εστίασε την προσοχή του στις αξίες της πατρίδος του, της Γερμανίας,
ενώ ο θρησκευτικός συμβολισμός είναι διάχυτος στο έργο του. Για τον
Φρήντριχ η μόνη ελπίδα σωτηρίας είναι η θεία πίστη, και ο άνθρωπος
πρέπει να προετοιμάζεται καθημερινά για το τελευταίο μεγάλο ταξίδι
του. Πράγματι, η θάλασσα, τα πλοία και τα ταξίδια, συνδεδεμένα με
βαθιά θρησκευτικά συναισθήματα, είναι από τα θέματα που
επανέρχονται συχνά στο έργο του."Πολλές φορές με ρώτησαν", είχε
πει, "γιατί διαλέγω για θέμα της ζωγραφικής μου τόσο συχνά το
θάνατο, τη φθορά και τον τάφο. Γιατί, για να ζήση κανείς κάποτε
αιώνια, πρέπει να παραδοθεί στο θάνατο".

21. Τ. Ζερικό (Theodore Gericault, 1791-1824), "H σχεδία της Μέδουσας" (1818), λάδι και πένα
σε μουσαμά, 0,65 x 0,83 μ., Παρίσι, Λούβρο.

22. Ο Τεοντόρ Ζερικό ήταν ένας από τους πρωτοπόρους του ρομαντισμού. Στα ταξίδια
του στην Ιταλία μελέτησε τον Μιχαήλ Αγγελο και τον Καραβάτζιο. Από τη μελέτη
του έργου τους πηγάζουν η δυναμική απόδοση των σωμάτων και η δραματική
ένταση των χρωμάτων και στα δικά του έργα. Στα έργα του δεν εξυμνούνται πια ο
ηρωισμός και τα υψηλά ιδανικά, αλλά απεικονίζονται ο ανθρώπινος πόνος και ο
αγώνας της επιβίωσης. H "Μέδουσα", πολεμικό καράβι που ταξίδευε προς τη
Σενεγάλη, αποικία της Γαλλίας, ναυάγησε στις 2 Ιουλίου 1816. Το γεγονός είχε
συγκλονίσει την κοινή γνώμη της Γαλλίας. Το έργο παρουσιάζει τους ναυαγούς τη
στιγμή που βλέπουν στον ορίζοντα ένα καράβι και αναπτερώνονται οι ελπίδες τους
για τη σωτηρία. Ο ζωγράφος αποτυπώνει στα πρόσωπα των ναυαγών την κούραση
και την απεγνωσμένη προσπάθεια για επιβίωση αλλά συγχρόνως την ελπίδα στη
εμφάνιση του καραβιού. Ολόκληρη η σύνθεση εκφράζει μια συνεχώς αυξανόμενη
ένταση, που κορυφώνεται στο επάνω τμήμα του πίνακα. Κάθε μορφή αποτελεί
σχεδόν μια αυτόνομη ενότητα με πολύπλοκες κινήσεις και αντιθέσεις. Το φως,
πέφτοντας πάνω στα σώματα των ναυαγών, πολλαπλασιάζει τη δραματικότητα
στις εκφράσεις των προσώπων και στις κινήσεις των σωμάτων. Το θέμα αποκτά
ένταση προς το βάθος, χάρη στην προοπτική, και συγχρόνως ανοίγεται προς τα
δεξιά και προς τα αριστερά, με την έκταση της σχεδίας, δημιουργώντας μεγαλύτερη
συγκίνηση στο θεατή. Ο Ζερικό έκανε πενήντα περίπου προσχέδια γι' αυτό το έργο.

24. «Η Ελλάδα στα ερείπια του
Μεσολογγίου» (1826) κραυγή
του Ντελακρουά για τη σφαγή
των Ελλήνων. Σε πρώτο πλάνο,
λουσμένη στο φως η φιγούρα
της Ελλάδας, ντυμένη με
παραδοσιακά λευκά και μπλε
ρούχα, με το σώμα της να
χαμηλώνει και το ένα γόνατο να
ακουμπά στα πέτρινα και
μαρμάρινα κομμάτια- ενώ πίσω
της βυθισμένος στο σκοτάδι,
υπάρχει ένας Τούρκος ντυμένος
στις αποχρώσεις του κόκκινου,
δείχνοντας παραστατικά μια
κλασική σύγκρουση της Δύσης
και της Ανατολής, της
ελευθερίας και της καταπίεσης.

25. Γουίλιαμ Τέρνερ (William Turner, 1775-1851), "H
παραλία του Καλέ, η άμπωτη και οι ψαράδες που
μαζεύουν πεταλίδες" (1830), λάδι, 0,73 x 1,07μ.,
Μπέρι, Μουσείο Καλών Τεχνών.

26. William Turner
Στα τοπία που
ζωγράφισε ο χώρος
αποκτά υπόσταση
μέσα από το χρώμα και
το φως, ενώ οι μορφές
χάνουν κάθε ίχνος
περιγράμματος και
γίνονται σχεδόν άυλες.
Στην ατμόσφαιρα
κυριαρχεί το
συναίσθημα. Το φως
διαλύει τις μορφές, και
το θέμα γίνεται
αντιληπτό με την
ενεργοποίηση της
φαντασίας του θεατή.

27. Μια πλευρά ελληνικού
ενδιαφέροντος είναι η
υπέροχη ακουαρέλα «’T
is Greece, but living
Greece no more» από τον
στίχο του ποιήματος
«Γκιαούρ» του λόρδου
Βύρωνα. Ο Τέρνερ
εμπνεύστηκε ένα τοπίο
κατά τη διάρκεια του
εθνικοαπελευθερωτικού
μας αγώνα, με μια
συμβολική γυναικεία
φιγούρα που ξεψυχάει
κάτω από την Ακρόπολη,
αποδίδοντας έτσι τον
στίχο του Βύρωνα και το
φιλελληνικό πνεύμα του
ποιητή.

28. Snow Storm: Steam-Boat off a Harbour's Mouth 1842
"το ατμόπλοιο στη χιονοθύελλα"
του J. M. W. Turner

29. Φραντζίσκο Γκόγια (Francisco Goya, 1746 1828), "Οι τουφεκισμοί της 3ης Μαΐου"
(1814), λάδι σε μουσαμά, 2,66 x 3,45 μ., Μαδρίτη, Μουσείο Πράντο.

30.  Το έργο του Γκόγια συμπίπτει χρονικά με την περίοδο του
Νεοκλασικισμού, αλλά περιέχει έντονα στοιχεία κριτικής των
ιδανικών του Διαφωτισμού.
Στο έργο "Οι τουφεκισμοί της 3ης Μαΐου", παρουσιάζεται η
εξέγερση των Ισπανών κατά των Γάλλων κατακτητών, μια εξέγερση
της ανθρωπότητας ενάντια στη βία, στην καταπίεση, στον τρόμο,
που οδηγεί άδικα στο θάνατο. Στα εικονιζόμενα πρόσωπα δεν
εκφράζεται ηρωισμός όπως στον Μαρά του Νταβίντ αλλά
αγανάκτηση. Οι άνθρωποι πεθαίνουν καταγγέλλοντας τον
παραλογισμό του πολέμου. Η μορφή με το λευκό πουκάμισο
αντιστέκεται ακόμα και την τελευταία στιγμή, σηκώνοντας τα χέρια
σε ένδειξη διαμαρτυρίας και οργής.

31. "Η συνέλευση των μαγισσών"
Francisco Goya
Ο διάβολος, με τη μορφή του τράγου, προΐσταται μιας συνέλευσης αποκρουστικών
μαγισσών. Μία από τις 14 τρομαχτικές μαύρες τοιχογραφίες που ζωγράφισε ο
Γκόγια στην "έπαυλη του κουφού", όπου έζησε από το 1819-1824, ίσως για να
απομακρυνθεί από την καταπιεστική αυλή του Φερδινάνδου Ζ'.
Ήδη άρρωστος και γέρος, έτρεμε την ιδέα της τρέλας και του θανάτου...

32. Henry Fuseli
The
Nightmare, (1781)
Ο incubus (=
δαίμονας του
ύπνου) στον
εφιάλτη της
κοπέλας που
φαίνεται σαν να
έχει παραλύσει
από δύσπνοια.
Χρήση της
φωτοσκίασης για
να επιτευχθεί η
αντίθεση μεταξύ
της κοπέλας και
των "πνευμάτων"
που την
καταδιώκουν.

33. Η έξοδος του Άρεως,[1868] του Κωνσταντίνου Βολανάκη, λάδι σε μουσαμά, 110Χ191,
Εθνική Πινακοθήκη

34. Το έργο απεικονίζει ένα ιστορικό γεγονός που συνέβη τον Απρίλιο
του 1826. Η σύνθεση στηρίζεται σε καλά υπολογισμένη οργάνωση,
που κατευθύνει την προσοχή του θεατή στο κέντρο. Εκεί εικονίζεται
το ελληνικό καράβι «Άρης» να έχει μόλις νικήσει σε ναυμαχία με
τουρκικά πλοία. Τον καλλιτέχνη δεν τον ενδιαφέρει τόσο η
περιγραφή της μάχης όσο η μνημειακή παρουσίαση των ιστιοφόρων
πέρα από το πραγματικό γεγονός.
Ο στρατηγός Ιωάννης Μακρυγιάννης, που παρακολουθούσε τη
ναυμαχία από το φρούριο του Νεοκάστρου το 1826, γράφει σχετικά
στα απομνημονεύματά του:
Σώθηκαν με μεγάλο κίνδυνο κι απερίγραπτη γενναιότητα αυτείνοι οι
άνθρωποι του καραβιού. Άλλο είναι να το [β]λέπει άνθρωπος και
άλλο να το λέγει. Σώθηκαν με την βοήθεια του Θεού, δίνοντάς τους
ανδρεία πολλή.

35. Νικηφόρος Λύτρας (1832-
1904), "Το Φίλημα", λάδι σε
καμβά, 0,79 x 0,69 μ., Αθήνα,
Εθνική Πινακοθήκη.
Το έργο αυτό παρουσιάστηκε
το 1878 στην Έκθεση του
Παρισιού και αποδίδει μια
τρυφερή σκηνή από την
ελληνική ύπαιθρο. Η αφέλεια
και η αγνότητα του νεαρού
κοριτσιού παρουσιάζονται με
απαράμιλλη ομορφιά, καθώς
η κόρη δέχεται στα κρυφά το
φιλί του νέου που ξενυχτά
κάτω από το παράθυρό της.
Το φως στο δωμάτιο αφήνει
να δούμε τις λεπτομέρειες
που χαρακτηρίζουν τη
λιτότητα του απλού λαϊκού
σπιτιού.

37. Γιαννούλης Χαλεπάς (1851-1938), "Η Κοιμωμένη" (1878),
μάρμαρο, μήκος 1,70 μ., Α' Νεκροταφείο Αθηνών.
Ο Χαλεπάς αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση καλλιτέχνη στην
ελληνική τέχνη. Το έργο και η ζωή του απέκτησαν διαστάσεις
μύθου ο οποίος περιβάλλει το όνομά του μέχρι σήμερα. "Η
Κοιμωμένη", για την οποία τόσα γράφτηκαν, είναι το τελευταίο
έργο που σμίλεψε ο καλλιτέχνης πριν αρρωστήσει και νοσηλευτεί
στο ψυχιατρείο της Κέρκυρας. Έργο δομημένο με τις αρχές της
κλασικής τέχνης, φανερώνει και ρομαντικές επιδράσεις. Το
καλοδουλεμένο μάρμαρο χάνει τη βαρύτητά του, και μορφή και
πτυχώσεις πλάθονται ανάλαφρες. Η κοπέλα που κοιμάται
κρατάει στο στήθος ένα σταυρό, τελευταίο ίσως δεσμό με τον
υλικό κόσμο. Το ανασηκωμένο σώμα, το σφίξιμο του σταυρού στο
χέρι αφήνουν τη μορφή να αιωρείται ανάμεσα σε έναν
ταραγμένο ύπνο και στο θάνατο.

38. Χαρακτηριστικά του ρομαντισμού
είναι η αίσθηση όγκου, ισορροπίας,
αναλογιών και της ακρίβειας στις
λεπτομέρειες.

39. Ch. Garnier, Όπερα, 1862-1875, Παρίσι

40. Ch. Garnier, Όπερα, 1862-1875, Παρίσι,

41. Ch. Barry και A. W. N. Pugin, Bουλή, 1836-
1860, Λονδίνο

42. Saint Denis, Paris Παναγία των Παρισίων

43. Καρλ Φρίντριχ Σίνκελ, θέατρο του Βερολίνου

44. Όπερα της Δρέσδης

45. Ρομαντισμός στη Μουσική
 Ρομαντική ονομάζεται η μουσική που ανήκει στο ευρύτερο
πνευματικό κίνημα που εμφανίστηκε στο τέλος του 18ου
αιώνα στη Γερμανία και διαδόθηκε κατά τις πρώτες
δεκαετίες του 19ου στην υπόλοιπη Ευρώπη. Η περίοδος
αυτή χαρακτηρίζεται από έντονες αναφορές σχετικά με
την ελευθερία του ανθρώπου, την παιδεία του, την σχέση
του με τη φύση αλλά και τον άνθρωπο. Κυριαρχεί μία τάση
απελευθέρωσης των συναισθημάτων που δεν υπήρχε στις
προηγούμενες εποχές και οι καλλιτέχνες εκφράζουν τον
πόνο, την αγάπη, την χαρά χωρίς να αισθάνονται την
ανάγκη να τα καλύψουν.
 Πλήθος συνθετών όπως ο Μπετόβεν (στην ύστερη
περίοδό του), ο Σούμαν και ο Σούμπερτ, ο Μέντελσον,
ο Βάγκνερ θεωρούνται ρομαντικοί.

46. Giacomo Leopardi
Ο Giacomo Leopardi γεννήθηκε στο Recanati της Ιταλίας το 1798. Γιος
αριστοκρατικής οικογένειας, έλαβε ευρεία μόρφωση και σε πολύ νεαρή ηλικία
είχε ξεπεράσει τους δασκάλους του. Συνέχισε την εκπαίδευσή του μόνος του,
χρησιμοποιώντας τη βιβλιοθήκη του πατέρα του, και μέχρι να γίνει 21, έμαθε
Λατινικά, Αρχαία Ελληνικά, Αγγλικά, Εβραϊκά, Γερμανικά και Ισπανικά,
ξεκινώντας παράλληλα το έργο του στη μετάφραση και το σχολιασμό των
Κλασσικών. Η εξαιρετική του μνήμη και διάνοια καλλιεργήθηκαν σε βάθος, η
υγεία του όμως ήταν πάντα πολύ εύθραυστη και η όρασή του κακή. Δεν έγινε
κληρικός, όπως ήθελαν οι γονείς του, ούτε πραγματοποίησε τις ακαδημαϊκές του
φιλοδοξίες. Είχε πάντα δυσκολίες με τις κοινωνικές συναναστροφές και κυρίως
με τις γυναίκες. Και οι τρεις μεγάλοι έρωτες της ζωής του δεν βρήκαν
ανταπόκριση και βασανιζόταν από την απομόνωση και την κακή του υγεία.
Ταξίδεψε στη Ρώμη, όπου απογοητεύτηκε από την έλλειψη πνευματικών
ερεθισμάτων, έζησε κατά διαστήματα στο Μιλάνο και στη Φλωρεντία, όπου
έγραψε μεγάλο μέρος των έργων του, επιστρέφοντας συχνά στην πατρίδα του,
κυρίως για οικονομικούς λόγους. Άφησε την τελευταία του πνοή στη Νάπολη το
1837.

47. Giacomo Leopardi – το άπειρο
Αγαπημένος μού ήταν πάντα αυτός ο λόφος
ο έρημος, κι αυτά τα δέντρα που μου κρύβουν
τον μακρινόν ορίζοντα. Μα εδώ που στέκω
οραματίζομαι τις αχανείς εκτάσεις
τ’ ουρανού και την υπερκόσμια γαλήνη
κι ανατριχιάζω. Και καθώς ακούω
μέσα απ’ το φύλλωμα το θρόισμα του αέρα
συγκρίνω την αμόλυντη σιωπή του απείρου
μ’ αυτόν τον ήχο. Κι αισθάνομαι το αιώνιο,
και τις σβησμένες εποχές, και τη δική μας
που ζει και πάλλεται. Κι ο στοχασμός μου
πνίγεται στη βαθιά απεραντοσύνη.
Σ’ αυτή τη θάλασσα γλυκό είναι το ναυάγιο.
μτφρ. Νάσος Βαγενάς

48. Giacomo Leopardi -Το τραγούδι
του κοριτσιού
Τραγούδι επίμονο, μικρής κοπέλας
Έρχεσαι από κλειστό δωμάτιο και πλανιέσαι
Στους ήσυχους δρόμους – γιατί μου ακούγεσαι
Τόσο θλιμμένο; Γιατί μου σφίγγεις τόσο την καρδιά
Και φέρνεις δάκρυα στα μάτια;
Είσαι όμως πρόσχαρο, μια γιορτινή φωνή
Για την ελπίδα. Κάθε σου νότα αντηχεί αναμονή.
Ας είσαι χαρωπό, στ’ αυτιά μου μοιάζεις θρήνος
Κι ο οίκτος τρυπάει την ψυχή μου.
Και μόνο η ιδέα της ελπίδας
Φέρνει πόνο
Σ’ αυτόν που καλά τη γνωρίζει.

49. Alphonse de Lamartine
«Δεν ήταν ποιητής,
ήταν η ίδια η
ποίηση».
Th. Gautier

50. Alphonse de Lamartine- ποιητικοί
στοχασμοί (méditations
poétiques)
Η συλλογή αυτή γεννήθηκε από προσωπικά
βιώματα του ποιητή. Όπως εκμυστηρεύεται κι ο
ίδιος, όταν έγραφε τους στίχους αυτούς,
σκεπτόταν «μονάχα μια σκιά και τον θεό».
Η «σκιά» είναι η Julie Bouchaud des Herettes,
κρεολικής καταγωγής. Γεννημένη στα 1784 είχε
παντρευτεί στα είκοσι της χρόνια τον ήδη
εξηντάρη φημισμένο φυσικό Charles.

51. Alphonse de Lamartine- ποιητικοί
στοχασμοί (méditations
poétiques)
Ο Lamartine γνώρισε την κυρία Charles, το
φθινόπωρο του 1816, στην λουτρόπολη του Aix-
les-Bains. Αναπτύχθηκε μεταξύ τους ένα βαθύ
αίσθημα που συνεχίστηκε όλο το χειμώνα στο
Παρίσι. Την επόμενη σεζόν η Julie βαριά
άρρωστη, καταδικασμένη από τη φθίση, δεν θα
μπορέσει να ξαναπάει στο Aix, όπου την
περιμένει μάταια ο ποιητής. Θα πεθάνει στις 17
Δεκεμβρίου της ίδιας χρονιάς.

52. Alphonse de Lamartine- η λίμνη
(le lac)
O ποιητής, μόνος στις όχθες της λίμνης, αναπολεί
μελαγχολικά τους περιπάτους που έκανε ένα
χρόνο νωρίτερα, με την αγαπημένη του, και ζητάει
από τη λίμνη να κρατήσει αιώνια την ανάμνηση
αυτής της μεγάλης αγάπης.

53. Η λίμνη
Πάντα λοιπόν θα τρέχομε προς άγνωστο ακρογιάλι,
θα καταποντιζόμεθα στου τάφου τη νυχτιά,
χωρίς ποτέ έν’ απάνεμο μέσ’ στην ανεμοζάλη,
ούτ’ ένα καταφύγιο στη βαρυχειμωνιά!
Κοίταξε, λίμνη, κοίταξε! Δεν έκλεισ’ ένας χρόνος
πο ’παίζε με το κύμα σου χαρούμενη, τρελή,
και τώρα, τώρα ο δύστυχος, κάθομαι, λίμνη, μόνος
στην πέτρα εδώ, όπου πάντοτε μας έβλεπες μαζί.
Καθώς και τώρα, εμούγκριζες και τότε αγριεμένη
κι εξέσχιζες τα στήθη σου στου βράχου τα πλευρά,
ανήσυχη παράδερνες στην άκρη, θυμωμένη,
κι εράντιζες τα πόδια της με τον αφρό συχνά.
Θυμάσαι, λίμνη, μόνοι μας μια νύχτα εγώ κι εκείνη
ελάμναμε άφωνοι οι φτωχοί στα κρύα σου νερά·
τ’ αγέρι δεν ανάσαινε, είχες κι εσύ γαλήνη,
στον ύπνο σου δεν άκουες παρά τα δυο κουπιά.
Μεμιάς τραγούδι ουράνιο, πρωτάκουστο, δροσάτο,
το γέρο τον αντίλαλο τριγύρω μας ξυπνά·
έμειν’ ευθύς παράλυτο το κύμα σου το αφράτο
και τέτοια λόγια ακούστηκαν — θυμάσαι; — αρμονικά:

54. Η λίμνη «Δίπλωσε, Χρόνε, δίπλωσε τ’ ακούραστα φτερά σου,
ώρες γλυκιές, μην τρέχετε, σταθείτε μια στιγμή,
κι εσύ μη φεύγεις, νύχτα μου, με την αστροφεγγιά σου·
τώρα που ζευγαρώσαμε είν’ εύμορφη η ζωή.
»Του κόσμου αυτού τα βάσανα, την ερημιά, τη φτώχεια
θέλουν να φύγουν άμετροι· γι’ αυτούς γοργά γοργά,
Χρόνε μου, πέτα κι άφησε στου έρωτα τα βρόχια
τα δυο μας να χορτάσομε τόσο γλυκιά σκλαβιά.
»Του κάκου! Οι ώρες φεύγουνε. Κανείς δε με προσμένει...
Κανείς δε μ’ ακουρμαίνεται... Η νύχτα είναι σκληρή...
Αχνίζουν τ’ άστρα, χάνονται... Κρυφά κρυφά προβαίνει
τ’ άσπλαχνο γλυκοχάραμα... Λυπήσου μας, αυγή!...
»Του κάκου! Όλα ξεγέλασμα, είν’ όνειρα και πλάνη·
ζωή μας είν’ η αγάπη μας και μοναχή χαρά.
Ας μη ζητούμε ανύπαρκτο στον κόσμο άλλο λιμάνι·
του Χρόνου η άγρια θάλασσα δεν έχει ακρογιαλιά.

55. Ποιος τα μεσάνυχτα καβαλικεύει;
Είν’ ο πατέρας με το παιδί·
το ’χει στα στήθια του και το χαϊδεύει
και κάπου σκύβει και το φιλεί.
— Παιδί μου, τι έκρυψες το πρόσωπό σου;
— Δε βλέπεις τ’ άγριο το ξωτικό,
πατέρα; πέρασε απ’ το πλευρό σου·
— Τα νέφια απλώνονται εις το νερό.
— Παιδί μου, έλα στη συντροφιά μου,
μ’ αρέσ’ η όψις σου η δροσερή,
περίσσια λούλουδα έχ’ η οχθιά μου,
κι έχ’ η μητέρα μου στολή χρυσή.
— Ακούς, πατέρα μου, ακούς τι λέει;
Με θέλει σύντροφο το ξωτικό·
— Παιδί μου, ησύχασε, τ’ αέρι κλαίει
σ’ άγριο χαμόδενδρο, θάμνο ξερό.
Γιόχαν
Βόλφγκανγκ
Γκαίτε, Το εξωτικό

56. Γιόχαν
Βόλφγκανγκ
Γκαίτε, Το
εξωτικό
— Παιδί μου, έλα τι σε τρομάζει;
θα ’χεις τις κόρες μου για συντροφιά,
που όταν τη λίμνη μας νύχτα σκεπάζει,
χορεύουν εύθυμες στην αμμουδιά.
— Πατέρα, κοίταξε· δε βλέπεις πέρα,
σαν να χορεύουνε οι κορασιές;
— Παιδί μου, βλέπω απ’ τον αέρα,
κουνιούνται πένθιμα γριές ιτιές.
— Μ’ αρέσει η όψη σου, χρυσό μου αστέρι,
μα συ δεν έρχεσαι· σε παίρνω εγώ…
— Πατέρα, άπλωσε το άγριο χέρι,
πατέρα, μ’ έπνιξε το ξωτικό.
Τρέμει ο πατέρας του και τ’ άλογό του
κεντά και χάνεται σαν αστραπή·
φθάνει στη θύρα του… ωιμέ το γιο του
κρύο στον κόρφο του, νεκρό κρατεί.
μτφρ.
Ιωάννης
Παπαδιαμαντόπουλος
(Ζαν Μορεάς)
(1856-1910)