1. Η εποχή της μεγάλης
ακμής του Βυζαντίου
Η Μακεδονική Δυναστεία
μέσα 9ου-τέλη 11ου αιώνα
2.
3. Βασίλειος Α’ και Λέων ΣΤ’
Ο Βασίλειος Α’ υπήρξε ο ιδρυτής της δυναστείας.
Ο Βασίλειος και στη συνέχεια ο γιος του Λέων ΣΤ’
εξέδωσαν τρεις σημαντικούς νέους κώδικες:
τον Πρόχειρο Νόμο
την Επαναγωγή → ρύθμισε για πρώτη φορά τις
δικαιοδοσίες του αυτοκράτορα και του πατριάρχη, της
κοσμικής δηλαδή και της εκκλησιαστικής εξουσίας, με βάση
την ισοτιμία.
τα Βασιλικά: διαιρεμένα σε 60 βιβλία, είναι το πιο πλήρες
έργο του ελληνορωμαϊκού και βυζαντινού Δικαίου, ισάξιο του
νομοθετικού έργου του Ιουστινιανού
4. Ο αυτοκράτορας Λέων
Στ΄ σε στάση
προσκύνησης μπροστά
στον ένθρονο Χριστό,
ψηφιδωτή παράσταση από το
ναό της Αγίας Σοφίας στην
Κωνσταντινούπολη, ύστερος
9ος αι
Ο Βασίλειος Α '
έφιππος εκδικάζει
διαφορές μεταξύ
στρατιωτικών
(μικρογραφία από
χειρόγραφο, Μαδρίτη,
Εθνική Βιβλιοθήκη).
5. Νικηφόρος Φωκάς
Ο Νικηφόρος Φωκάς υπήρξε λαμπρός στρατηγός και από το 963
αυτοκράτορας του Βυζαντίου
Οι επιτυχίες του εναντίον των Αράβων:
ανακατέλαβε:
την Κρήτη (961), την οποία οι Άραβες
κατείχαν περίπου για 135 χρόνια,
την Κύπρο,
την Αντιόχεια, ως αυτοκράτορας
την Ταρσό
Χρυσό νόμισμα με τις μορφές του
Νικηφόρου Φωκά και της Παναγίας
(Αθήνα, Νομισματικό Μουσείο).
6.
7. Ιωάννης Τσιμισκής
Πώς έγινε αυτοκράτορας ο Ι. Τσιμισκής
Η αυτοκράτειρα Θεοφανώ, έχοντας βαρεθεί την
αυστηρότητα του Νικηφόρου Φωκά (ο Φωκάς
ήταν μορφή αυστηρή και ασκητική και είχε
τάσεις να εγκαταλείψει τα εγκόσμια και να
μονάσει στο Άγιον Όρος. Τον απέτρεψε η χήρα
αυτοκράτειρα Θεοφανώ με το να τον επιλέξει
ως σύζυγό της και να τον ανεβάσει στο θρόνο
ως επίτροπο των ανήλικων παιδιών της),
οργάνωσε τη δολοφονία του, την οποία εκτέλεσε
ο ανιψιός του και αρχιστράτηγος της Ανατολής
Ιωάννης Τσιμισκής,
ο οποίος και τον αντικατέστησε
στο θρόνο.
8. 1. Οι αγώνες των Μακεδόνων εναντίον
των Αράβων
o μέσα του 9ου αιώνα: το Βυζάντιο πέρασε στην
αντεπίθεση εναντίον των Αράβων.
o σκοπός: να ανακτηθούν οι ανατολικές επαρχίες και να
αποκατασταθεί η βυζαντινή κυριαρχία σε ολόκληρη τη
Μεσόγειο.
o πριν από το τέλος του 10ου αιώνα οι Μακεδόνες
κατάφεραν να συντρίψουν την αντίσταση των Αράβων
και να ανακαταλάβουν
ολόκληρη τη Μ. Ασία,
τη Συρία,
την Άνω Μεσοποταμία και
μεγάλο μέρος της Παλαιστίνης.
9. 2. Οι αγώνες των Μακεδόνων εναντίον των
Σαρακηνών
Οι Σαρακηνοί ως τις
αρχές του 10ου αιώνα
λυμαίνονταν με την
πειρατική τους δράση τα
βυζαντινά παράλια. Το
904 Σαρακηνοί πειρατές
από την Κρήτη
πολιόρκησαν τη
Θεσσαλονίκη και την
κατέλαβαν. Η λεηλασία,
η αιματοχυσία και οι
σφαγές κράτησαν μια
βδομάδα. Οι επιδρομείς
μετέφεραν στην Κρήτη
πλούσια λάφυρα και
30.000 αιχμαλώτους,
έχοντας μετατρέψει τη
δεύτερη σε μέγεθος πόλη Οι Σαρακηνοί πολιορκούν τη Θεσσαλονίκη
της Αυτοκρατορίας σε (μικρογραφία από χειρόγραφο, Μαδρίτη, Εθνική
Βιβλιοθήκη).
σωρό ερειπίων.
10. Χάρτης της Βυζαντινής Θεσσαλονίκης όπου διακρίνονται
τα θαλάσσια τείχη από όπου μπήκαν οι Σαρακηνοί
11. Ο βυζαντινός στόλος κατόρθωσε:
να διώξει τους Σαρακηνούς από την Αδριατική
και από το Αιγαίο.
αποκατέστησε τις κτήσεις του Βυζαντίου στην
Ιταλία και στις Δαλματικές ακτές
απελευθέρωσε την Κρήτη και την Κύπρο.
Αποτέλεσμα: το Βυζάντιο απαλλάχθηκε από την
πειρατεία και ανέκτησε τη ναυτική κυριαρχία
στην ανατολική Μεσόγειο
12. 3.Οι αγώνες των Μακεδόνων εναντίον
των Βουλγάρων
Οι Βούλγαροι, μετά τη
συντριβή του Κρούμου
(813), εκχριστιανίστηκαν
από τους Βυζαντινούς
(864), άρχισαν να
δέχονται σταθερά τον
ελληνικό πολιτισμό και
μέχρι τα τέλη του 9ου
αιώνα είχαν φιλικές
σχέσεις με το Βυζάντιο.
Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος.
Βουλγαρική εικόνα του 1862.
Μουσείο Φιλιππούπολης (Plovdiv).
13. Ο τσάρος των Βουλγάρων, Συμεών:
Όταν, όμως έγινε τσάρος ο Συμεών:
παραβίασε την ειρήνη,
εισέβαλε στη Θράκη, λεηλάτησε τη Μακεδονία και έφτασε με επιδρομές ως
την Πελοπόννησο.
απέσπασε την Εκκλησία της Βουλγαρίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο
και ανακήρυξε τον αρχιεπίσκοπο της Πατριάρχη,
ο ίδιος αυτοτιτλοφορήθηκε Τσάρος των Ρωμαίων και των Βουλγάρων.
Ο Συμεών φιλοδοξούσε να υποτάξει
το Βυζάντιο και να δημιουργήσει τη
δική του αυτοκρατορία στα Βαλκάνια.
Ο βυζαντινός στρατός ματαίωσε τα
επεκτατικά του σχέδια και το
βουλγαρικό κράτος περιορίστηκε στα
παλαιά του σύνορα. Μετά το θάνατο
του Συμεών (927) ακολούθησε
περίοδος ειρήνης για σαράντα
περίπου χρόνια.
Nίκη των Bυζαντινών επί των Bουλγάρων,
Mικρογραφία από το Xρονικό του Iωάννη
Σκυλίτζη, τέλη 12ου-αρχές 13ου αιώνα.
14. Νέα προβλήματα με τους Βουλγάρους – ρόλος των
Ρώσων
Όταν ήταν αυτοκράτορας ο Ν. Φωκάς, οι Βούλγαροι
αμφισβήτησαν πάλι τη βυζαντινή κυριαρχία.
Το Βυζάντιο εμπιστεύθηκε την εξουδετέρωση του
βουλγαρικού κινδύνου στους συμμάχους του Ρώσους, οι
οποίοι κυρίευσαν τη Βουλγαρία, αλλά την
οικειοποιήθηκαν.
Ο αυτοκράτορας Ιωάννης Τσιμισκής:
εκστράτευσε εναντίον τους (971),
τους ανάγκασε να φύγουν,
υπέταξε τη Βουλγαρία και
κατάργησε το Πατριαρχείο της.
15. Ο τσάρος των Βουλγάρων, Σαμουήλ
Οι Βούλγαροι
γρήγορα
ανασυντάχθηκαν.
Υπό την ηγεσία
του Σαμουήλ
δημιούργησαν ένα
ισχυρό κράτος και
με τις
καταστροφικές
επιδρομές τους
μέχρι την
Πελοπόννησο
κατά τα τέλη του
10ου αιώνα
απείλησαν σοβαρά
το Βυζάντιο
16. Την αντεπίθεση κατά του Σαμουήλ ανέλαβε ο
Βασίλειος Β‘ ο Βουλγαροκτόνος
Σημαντικές μάχες:
Μάχη του Σπερχειού
ποταμού (997): ο βουλγαρικός
στρατός, επιστρέφοντας από
λεηλασία στην Πελοπόννησο,
εξοντώθηκε.
Μάχη στο Κλειδί (1014): Οι
Βούλγαροι κατατροπώθηκαν, ο
στρατός τους διαλύθηκε και οι
χώρες που εξουσίαζε ο
Σαμουήλ προσαρτήθηκαν
σύντομα στην αυτοκρατορία και
αποτέλεσαν δύο βυζαντινά
θέματα.
Η νίκη των Βυζαντινών κατά των
Για τα επόμενα 170 χρόνια Βουλγάρων στη Μάχη του Κλειδίου
βουλγαρικό κράτος έπαψε να υπάρχει. και ο θάνατος του Σαμουήλ
17.
18. Η αποκατάσταση της κοινωνικής
ισορροπίας
• Οι Μακεδόνες αυτοκράτορες έδωσαν
αποφασιστικό αγώνα κατά των
δυνατών, των βυζαντινών δηλαδή
μεγαλογαιοκτημόνων που διέθεταν
δύναμη και πλούτο.
• Γιατί; →οι δυνατοί απειλούσαν τόσο
την αυτοκρατορική εξουσία όσο και την
ύπαρξη των ελεύθερων αγροτών, οι
οποίοι αποτελούσαν τη βάση του
στρατού και της οικονομίας του Η χήρα Λανιηλίς ταξιδεύει (μικρογραφία από
Βυζαντίου. χειρόγραφο, Μαδρίτη, Εθνική Βιβλιοθήκη). Η χήρα
Αανιηλίς ταξίδεψε, πάνω σε φορείο που μετέφεραν
τριακόσιοι νέοι δούλοι, από την Πάτρα στην
Κωνσταντινούπολη, για να επισκεφθεί τον Βασίλειο Α '
μετά τη στέψη του. Η περίπτωση της είναι ενδεικτική
της οικονομικής δύναμης που διέθεταν οι δυνατοί των
επαρχιών. Η περιουσία της περιλάμβανε μεγάλες
εκτάσεις γης, ολόκληρα χωριά και κωμοπόλεις,
Θυμάστε ποιος αυτοκράτορας πρώτος εργαστήρια μεταξωτών και λινών υφασμάτων,
εργαστήρια ταπητουργίας καθώς και 3.000 δούλους.
έλαβε μέτρα κατά των δυνατών ; Τα υπάρχοντα της αυτά κληροδότησε αργότερα στον
αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ'
19. Ο αγώνας των Μακεδόνων κατά των δυνατών
Με μια σειρά νόμων οι Μακεδόνες αυτοκράτορες προσπάθησαν να
περιορίσουν την απληστία των δυνατών:
1. τους απαγόρευσαν να αποκτούν κτήματα μικροϊδιοκτητών,
2. τους υποχρέωσαν να επιστρέψουν, χωρίς αποζημίωση, όσα είχαν ως
τότε αγοράσει
3. έδωσαν στους μικροκαλλιεργητές προτεραιότητα στην αγορά γης.
Τα πιο αυστηρά μέτρα θέσπισε ο Βασίλειος Β', ο οποίος αντιμετώπισε
και στρατιωτικά τους ισχυρούς μεγαλογαιοκτήμονες, που επιχείρησαν
με τους ιδιωτικούς στρατούς τους να τον εκθρονίσουν.
Το 1002 καθιέρωσε το αλληλέγγνον, σύμφωνα με το οποίο οι πλούσιοι
αναλάμβαναν τις φορολογικές υποχρεώσεις των ταπεινών, δηλαδή των
φτωχών, που αδυνατούσαν να πληρώσουν τους φόρους τους.
20. Αποτελέσματα της εσωτερικής πολιτικής
των Μακεδόνων
• Με την αντιαριστοκρατική πολιτική τους
οι αυτοκράτορες της Μακεδόνικης
δυναστείας και κυρίως ο Βασίλειος Β'
διέσωσαν τους ελεύθερους καλλιεργητές,
συγκράτησαν τις επεκτατικές τάσεις των
δυνατών
εξασφάλισαν την κοινωνική ισορροπία,
απομακρύνοντας τον κίνδυνο αποδυνάμωσης της
κεντρικής εξουσίας και προστατεύοντας το δημόσιο
συμφέρον.
