1. การพัฒนาระบบติดตามและให้ข้อมูลขนาดยา
ในผู้ป่วยในที่มีการทํางานของไตลดลง
ภก.รชานนท์ หิรัญวงษ์
28 ธันวาคม 2555

2. ปัญหาและสาเหตุโดยย่อ
• มีการสั่งใช้ยาในขนาดสําหรับผู้ป่วยที่มีการทํางานของ
ไตปกติในผู้ป่วยในที่มีการทํางานของไตลดลง ซึ่งเป็น
ขนาดที่สูงเกินไป
• เพิ่มความเสี่ยงในการเกิดอาการไม่พึงประสงค์จากการ
ใช้ยา ทําให้การทํางานของไตแย่ลง ทําให้สิ้นเปลืองยา
และบุคลากรที่ใช้ในการเตรียมยาบริหารยา

3. ปัญหาและสาเหตุโดยย่อ (ต่อ)
จากการสํารวจการใช้ยาในผู้ป่วยที่พักรักษาตัวในหอผู้ป่วย
อายุรกรรมหญิงในเดือน กรกฏาคม พ.ศ. 2554
• พบว่าผู้ป่วยที่มีการทํางานของไตลดลงได้รับขนาดยาที่
เหมาะสมกับการทํางานของไตเพียงร้อยละ 57
• สาเหตุของปัญหานี้อาจเกิดจากการที่แพทย์ประจําหอผู้ป่วย
ไม่ได้รับข้อมูลค่าการทํางานของไตของผู้ป่วย และขนาดยาที่
เหมาะสม ขณะตรวจรักษาผู้ป่วย

4. เป้าหมาย
1. เพื่อให้ผู้ป่วยในที่มีการทํางานของไตลดลงได้รับขนาดยา
ที่เหมาะสมกับการทํางานของไตไม่น้อยกว่าร้อยละ 80
2. เพื่อเปรียบเทียบการเปลี่ยนแปลงของค่าการทํางาน
ของไตในกลุ่มผู้ที่ได้รบและผู้ที่ไม่ได้รับการปรับขนาดยา
ั
ให้เหมาะสมกับการทํางานของไตที่ลดลง

5. กิจกรรมการพัฒนา
• รวบรวมข้อมูลขนาดยาที่เหมาะสมกับการทํางานของ
ไตของยาทุกตัวในโรงพยาบาลและจัดทําเป็นคู่มือ
สําหรับให้ข้อมูลกับแพทย์

6. กิจกรรมการพัฒนา (ต่อ)

7. กิจกรรมการพัฒนา (ต่อ)
• สืบค้นสูตรสําหรับคํานวณค่าการทํางานของไตที่มี
ความเหมาะสม และมีหลักฐานยืนยันว่าสามารถ
นํามาใช้กับข้อมูลขนาดยาที่เหมาะสมกับการทํางาน
ของไตที่ลดลงที่รวบรวมมา พร้อมกับสร้างเครื่องมือ
ช่วยคํานวณ

8. กิจกรรมการพัฒนา (ต่อ)

9. กิจกรรมการพัฒนา (ต่อ)
• สร้างแบบบันทึกสําหรับใช้ในการติดตามการสั่งใช้ยา
ติดตามค่าการทํางานของไตของผู้ป่วย และบันทึกผล
หลังจากการให้ข้อมูลกับแพทย์

10. กิจกรรมการพัฒนา (ต่อ)
• กําหนดแนวทางการติดตาม การให้ข้อมูล และอบรม
เภสัชกรประจํางานบริบาลทางเภสัชกรรมผู้ป่วยใน
• ติดตามการสั่งใช้ยาในผู้ปวยในทุกรายที่เข้าเงื่อนไข
่
• เมื่อพบการสั่งใช้ยาที่ต้องมีการปรับขนาดยา จึง
ดําเนินการให้ข้อมูลและปรึกษาแพทย์เพื่อปรับขนาด
ยาให้เหมาะสมและดําเนินการติดตามต่อเนื่องจน
ผู้ป่วยถูกจําหน่ายออกจากโรงพยาบาล

11. กิจกรรมการพัฒนา (ต่อ)

12. การวัดผลและผลของการเปลี่ยนแปลง
ผูปวยที่ไดร ับการติดตาม ผูปวยที่จําเปนตองไดร ับการปรับขนาดยาใหเหมาะสม
350
316
291 297 295
300 279 283 280
255 258 262
246 249
250
200
150
100 85 84
59 62 66 63
58 55 56 52
41 44 45
50
23
0
กค 54* สค 54 กย 54 ตค 54 พย 54 ธค 54 มค 55 กพ 55 มีค 55 เมย 55 พค 55 มิย 55 กค 55
ผู้ป่วยที่จําเป็นต้องได้รับการปรับขนาดยาให้เหมาะสมกับ
การทํางานของไตที่ลดลงเฉลี่ยเดือนละ 57 ราย (ร้อยละ 21)

13. การวัดผลและผลของการเปลี่ยนแปลง (ต่อ)
100
90 86 85
85
81 82 83
80
80 77
74 75 76
73
70
60
60 57
50 กอนใหขอมูล
44
42 หลังใหขอมูล
39 38 38
40 36
33 34
31
29
30 27
20
10
0
กค 54* สค 54 กย 54 ตค 54 พย 54 ธค 54 มค 55 กพ 55 มีค 55 เมย 55 พค 55 มิย 55 กค 55
สัดส่วนของการได้รับขนาดยาที่เหมาะสมก่อนและหลังให้ข้อมูลขนาด
ยา และปรึกษาแพทย์ เท่ากับร้อยละ 38 และ ร้อยละ 80 ตามลําดับ

14. การวัดผลและผลของการเปลี่ยนแปลง (ต่อ)
200
167
150
จํานวนผู้ปวย (ราย)
ผู้ป่วยที่ติดตาม
100
Scr > 0.5
่
CrCl < 25%
50 34
3 2 4 4
0
ได้รับการปรับขนาดยาให้เหมาะสม ใช้ยาต่อในขนาดเดิม
ผูป่วยในกลุ่มที่ได้รับการปรับขนาดยาให้เหมาะสมมีระดับซีรัมครีเอตินินเพิ่มขึ้นจากค่า
้
พื้นฐานมากกว่าเท่ากับ 0.5 และค่าการทํางานของไต (CrCl) ลดลงจากค่าพื้นฐาน
มากกว่าร้อยละ 25 น้อยกว่าผูป่วยในกลุ่มที่ใช้ยาต่อในขนาดเดิม
้

15. การวัดผลและผลของการเปลี่ยนแปลง (ต่อ)
250
201
200
จํานวนผู้ปวย (ราย)
ผู้ป่วยที่ติดตาม
150
Scr > 0.5
่
100
CrCl < 25%
50 23 4 4 7 6
0
ก่อนสร้างระบบ หลังสร้างระบบ
ผูป่วยในช่วงก่อนสร้างระบบมีระดับซีรัมครีเอตินินเพิ่มขึ้นจากค่าพื้นฐานมากกว่าเท่ากับ
้
0.5 และค่าการทํางานของไต (CrCl) ลดลงจากค่าพื้นฐานมากกว่าร้อยละ 25 มากกว่า
ผูป่วยในช่วงหลังสร้างระบบ
้

16. บทเรียนที่ได้รับ
• การให้ข้อมูลและปรึกษาแพทย์โดยการพูดคุยโดยตรงจะมี
อัตราการยอมรับคําปรึกษามากกว่าการให้ข้อมูลและปรึกษา
โดยการเขียนบันทึกทางเภสัชกรรม (pharmacist note)
• การปรับขนาดยาไม่ควรดูคาการทํางานของไตในปัจจุบัน
่
เพียงอย่างเดียว เพราะถ้าเน้นการปรับขนาดยาเพียงอย่าง
เดียวอาจทําให้ผู้ป่วยได้รับยาไม่เพียงพอ จนส่งผลต่อการ
รักษาได้

17. บทเรียนที่ได้รับ (ต่อ)
• แนวทาง แบบบันทึกและข้อมูลขนาดยาควรมีการทบทวน
เป็นระยะเพื่อให้เหมาะสมกับการทํางานและปัญหาที่พบ
หลังจากดําเนินการไปแล้ว
• นอกจากผู้ป่วยผู้ใหญ่ ผู้ป่วยเด็กเป็นอีกกลุ่มหนึงที่มีโอกาส
่
ได้รับยาในขนาดที่สูงเกินไปเนื่องจากมีการทํางานของไต
ลดลง ดังนันทางฝ่ายเภสัชกรรมจึงมีแผนงานที่จะขยายการ
้
ดูแลครอบคลุมไปถึงผู้ป่วยเด็ก และผู้ป่วยเด็กแรกเกิดด้วย