Μια πρώτη επαφή με τα πολιτιστικά επιτεύγματα της κλασικής Ελλάδας στην αρχιτεκτονική, πλαστική, ζωγραφική.

1. Ο πολιτισμός
στην κλασική
Ελλάδα

2. Η πολιτιστική ανάπτυξη των κλασικών χρόνων
προσδιορίζεται από:
• τα πνευματικά επιτεύγματα
• τα καλλιτεχνικά επιτεύγματα
• την καθημερινή ζωή στις ελληνικές πόλεις της
μητροπολιτικής Ελλάδας και στις αποικίες.

3. Καθημερινή
ζωή
 Οι αντιλήψεις των Ελλήνων για την
εργασία: περιφρονούσαν τη
χειρωνακτική εργασία, οι ελεύθεροι
πολίτες ασχολούνταν κυρίως με τα
κοινά.
 Ο τρόπος διασκέδασης στα ιδιωτικά
συμπόσια ή τις ιδιωτικές γιορτές και
πανηγύρια, με αποκορύφωμα τις
θεατρικές παραστάσεις.
 Ο κοινωνικός χαρακτήρας της
γέννησης, του γάμου, του θανάτου.
Στοιχεία που
προσδιορίζουν το
πολιτιστικό επίπεδο
των κλασικών χρόνων:

4. Αθήνα
 Ήταν πόλος έλξης για τους
πνευματικούς ανθρώπους και τους
καλλιτέχνες άλλων πόλεων λόγω της
ευημερίας και της ποιότητας ζωής της.
 Χτίστηκαν σπουδαία έργα στην
Ακρόπολη
 Έγιναν σπουδαίες πανηγύρεις και
πνευματικές εκδηλώσεις (γιορτή των
Παναθηναίων, των Ελευσινίων
Μυστηρίων, θεατρικές παραστάσεις
στις διονυσιακές γιορτές)
Κατείχε τα πρωτεία της
πολιτιστικής ανάπτυξης:

5. Φιλοσοφία
Από μέσα 5ου αι.:
• στο κέντρο του ενδιαφέροντος
τοποθέτησε τον άνθρωπο
• προσπάθησε να ερμηνεύσει τα γεγονότα
με βάση τη λογική (ορθολογισμός)
•Οι σοφιστές, ο Σωκράτης, ο Πλάτων κι ο
Αριστοτέλης: Αναζήτησαν πρακτικές
εφαρμογές που θα βελτίωναν τη ζωή των
ανθρώπων.
Η Σχολή των Αθηνών,1509-15011, Rafaello, Stanza della Segnatura, Βατικανό

6. Ο σοφιστής Πρωταγόρας
Ο Σωκράτης
Ο Πλάτωνας
Ο Αριστοτέλης
Φιλόσοφοι

7. Ιστοριογραφία
Ηρόδοτος:
ο «πατέρας της ιστορίας»
Θουκυδίδης:
Έθεσε τις βάσεις της
επιστημονικής
συγγραφής της ιστορίας
Ξενοφώντας:
Ακολούθησε τα χνάρια
του Θουκυδίδη

8. Ποίηση
Αισχύλος Σοφοκλής Ευριπίδης Αριστοφάνης
Ποιητές Τραγωδιών Ποιητής Κωμωδιών

9. Ρητορική
Λυσίας Ισοκράτης Δημοσθένης

10. Επιστήμες
• Ο ορθολογισμός της φιλοσοφικές σκέψης συνετέλεσε στην ανάπτυξη των επιστημών.
• Την κλασική εποχή συστηματοποιήθηκαν οι γνώσεις για τη φύση και τον άνθρωπο.
• Οι περισσότεροι φιλόσοφοι ήδη από τον 4ο αι. π.Χ. ασχολήθηκαν με
• τα μαθηματικά
• την αστρονομία
• τη φυσική
• τη βοτανική κ.α.
• Αφετηρία των ιατρικών ερευνών γίνεται η μελέτη του ανθρώπινου σώματος

11. Μέτων ο Αθηναίος
(Αστρονομία)
Ιππόδαμος ο Μιλήσιος
(Πολεοδομία)
Χάρτης του Πειραιά
(χτισμένος με βάση το ιπποδάμειο σύστημα)
Ιπποκράτης ο Κώος
(Ιατρική)
Εισήγαγε την
άποψη ότι οι
ασθένειες
οφείλονται σε
φυσικά αίτια

12. Αρχιτεκτονική
• Στις αρχές του 5ου αι. π.Χ.
η αρχιτεκτονική βρίσκεται
υπό την επίδραση των
αισθητικών αντιλήψεων
και τεχνικών γνώσεων της
αρχαϊκής εποχής. Οι
πρωιμότεροι ναοί
χαρακτηρίζονται από
ατέλειες.
Ναός Αθηνάς Αφαίας στην Αίγινα

13. Από το α’ μισό 5ου αι. π.Χ. οι
ναοί συνδυάζουν τον δωρικό
με τον ιωνικό ρυθμό.
Χαρακτηριστικά μνημεία που
παρουσιάζουν την εξέλιξη της
αρχιτεκτονικής:
1. Ο ναός του Δία στην
Ολυμπία
2. Ο ναός του Απόλλωνα στη
Φιγάλεια
3. Τα οικοδομήματα της
Ακρόπολης Αθηνών
Ναός του Δία στην Ολυμπία (Γύρω στο 470-456 π.Χ., αναπαράσταση)

14. Ναός Επικουρείου Απόλλωνα στις Βάσσες της Φιγαλείας (429 π.Χ.).
Συνδυάζει και τους τρεις αρχιτεκτονικούς ρυθμούς.

15. Ακρόπολη Αθηνών

16. Παρθενώνας (447-438 π.Χ.), ναός της Αθηνάς Παρθένου. Έργο του Ικτίνου και του Καλλικράτη

17. Προπύλαια (437-431 π.Χ.). Έργο του αρχιτέκτονα Μνησικλή

18. Ερέχθειο (420-406 π.Χ.), ναός της Πολιάδας Αθηνάς

19. Ναός Απτέρου Νίκης (421 π.Χ.). Έργο του αρχιτέκτονα Καλλικράτη

20. Από το β’ μισό 5ου αι. π.Χ. νέα
οικοδομήματα, κυρίως στην
Αττική, επικυρώνουν το
μεγαλείο της Αθήνας ακόμα
και στη διάρκεια του
Πελοποννησιακού Πολέμου
Ναός του Ηφαίστου στην Αθήνα (γνωστός ως Θησείο)

21. Ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο

22. Το Τελεστήριο στην Ελευσίνα

23. Τον 4ο αι. π.Χ. η αρχιτεκτονική
επηρεασμένη από την
κοινωνικοπολιτική κρίση των
πολέμων προβάλλει νέες
αισθητικές αντιλήψεις.
Χαρακτηριστικά
αρχιτεκτονικής 4ου αι. π.Χ.
• Πλούσια διακόσμηση
• Πρόκληση εντύπωσης
• Ελεύθερη σύνθεση
• Συνδυασμός στοιχείων
ιωνικού και δωρικού ρυθμού.
• Χρήση κορινθιακού
κιονοκράνου
Κορινθιακό κιονόκρανο. Φανερή η τάση για πλούσια διακόσμηση των αρχιτεκτονικών μελών.
Νέοι τύποι κτισμάτων:
• Θόλοι
• Θέατρα
• βουλευτήρια

24. Ναός του Δία στην Τεγέα

25. Ναός της Αρτέμιδος στην Έφεσσο

26. Η Θόλος (ή Θυμέλη) στο Ασκληπιείο Επιδαύρου

27. Το θέατρο της Επιδαύρου

28. Το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού

29. Το χορηγικό μνημείο του Λυσικράτους στην Αθήνα

30. Πλαστική
• Η αρχαϊκή τέχνη
καθιέρωσε τον τύπο της
κόρης και του κούρου. Από
το τέλος του 6ου αι. και
αρχές 5ου αι. π.Χ. οι κούροι
και οι κόρες προοδευτικά
ανανεώνονται στην
έκφραση και την κίνησή
τους.
Ο τύπος της κόρης και του κούρου στην αρχαϊκή τέχνη

31. Το «παιδί του Κριτίου»
Σημαδεύει το τέλος
μιας εποχής και την
αρχή μιας άλλης

32. Ο αυστηρός ρυθμός
στην πλαστική
Βασικά στοιχεία του
αυστηρού ρυθμού:
• Η κίνηση, που αποτυπώνει
τη ζωή
• Η εσωτερική δύναμη που
εκφράζουν τα πρόσωπα
Γλυπτά από τη ζωφόρο του ναού του Δία στην Ολυμπία

33. Ο ηνίοχος των Δελφών

34. Ο Δίας ή ο Ποσειδώνας του Αρτεμισίου

35. Φειδίας
Με τους μαθητές του εργάστηκε στη
διακόσμηση του Παρθενώνα.
Αναφέρει ο Πλούταρχος γι’ αυτά τα
έργα: «η μορφή τους είναι παντοτινά
ανέγγιχτη από το χρόνο, σαν να είχαν
μέσα τους πνοή αμάραντη και μια
αγέραστη ψυχή».

36. Το χρυσελεφάντινο άγαλμα της θεάς Αθηνάς στον Παρθενώνα

37. Το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία στην Ολυμπία

38. Το άγαλμα της Προμάχου Αθηνάς στην Ακρόπολη

39. ΜύρωνΔιακρίθηκε ως χαλκοπλάστης
Ο Δισκοβόλος (ρωμαϊκό αντίγραφο) Σύμπλεγμα Αθηνά και Μαρσύα (αναπαράσταση)

40. ΠολύκλειτοςΉταν κυρίως ανδριαντοποιός
Ο Διανοούμενος (αντίγραφο) Ο Δορυφόρος (αντίγραφο)

41. Ο πλούσιος ρυθμός
στην πλαστική
Αλκαμένης και Αγοράκριτος, μαθητές του
Φειδία, οδήγησαν την πλαστική σε νέους
εκφραστικούς τρόπους με τον πλούσιο
ρυθμό βασικά στοιχεία του οποίου είναι:
• Μορφές καλυμμένες με ιμάτιο
• Διαγράφεται το σώμα της μορφής παρά την
πλούσια πτυχολογία του ιματίου
Ανάγλυφο με παράσταση Νίκης από το θωράκειον του ναού της Απτέρου Νίκης στην Ακρόπολη.

42. Ο Ερμής του Πραξιτέλη

43. Ο Αποξυόμενος του Λύσιππου
Η τέχνη του
Λυσίππου ήταν
ιδιαίτερα αρεστή
στον Μ. Αλέξανδρο,
του οποίου τη
μορφή είχε
αποτυπώσει σε
πολλά αγάλματα.

44. Ο Μελέαγρος του Σκόπα

45. Ο έφηβος των Αντικυθήρων (αγνώστου γλύπτη)

46. Το παιδί του Μαραθώνα (αγνώστου γλύπτη)

47. Ζωγραφική
• Οι πληροφορίες που έχουμε για τη
ζωγραφική είναι έμμεσες και προέρχονται
από τη γραπτή παράδοση. Αμεσότερη
αντίληψη μπορούμε να έχουμε μέσω της
αγγειογραφίας. Οι αγγειογραφικές
παραστάσεις του ερυθρόμορφου ρυθμού και
κυρίως των λευκών ληκύθων μάς δίνουν
μια εικόνα της εξέλιξης της ζωγραφικής.
Κάστορας και Πολυδεύκης του Πολύγνωτου

48. Ο Διόνυσος με το θίασό του, Ζωγράφος των Καρνείων

49. Λευκή λήκυθος του ζωγράφου του Αχιλλέα. Απεικονίζεται η αναχώρηση του πολεμιστή.

50. Κυνήγι ελαφιού. Ψηφιδωτό από την οικία της Πέλλας του ψηφοθέτη Γνώσιου.

51. Απελλής
• Ήταν ο ευνοούμενος ζωγράφος
του Μ. Αλεξάνδρου.
•Γνωστό έργο του ήταν ο
«Αλέξανδρος Κεραυνοφόρος» στο
ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσσο.
Στο εργαστήριο του Απελλή. Ο Μ. Αλέξανδρος και η Καμπάσπη._Giovanni Battista Tiepolo (1740)

52. Τοιχογραφίες
μακεδονικών τάφων
• Άμεση αντίληψη της
ζωγραφικής του 4ου αι. π.Χ.
μας δίνουν οι λιγοστές
παραστάσεις που έχουν σωθεί
κυρίως σε μακεδονικούς
τάφους. Αντιπροσωπευτικά
δείγματα: οι τοιχογραφίες
των βασιλικών τάφων της
Βεργίνας.
Βασιλικός τάφος του Φιλίππου Β’, Βεργίνα

53. Αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα. Τοιχογραφία στο εσωτερικό μικρού τάφου της Βεργίνας.

54. ΤΕΛΟΣ
Ψηφιδωτό από την οικία του Φαύνου στην Πομπηία. Η μάχη της Ισσού. Αντίγραφο ζωγραφικού πίνακα του Φιλόξενου από την
Ερέτρια από τα τέλη του 4ου- αρχές του 3ου αι. π.Χ. Νεάπολη, Museo Nazionale Archeologico
Επιμέλεια: Ελένη Νασιώτη ΠΕ02