1. BMM 3112
SEJARAH PERKEMBANGA
MELAYU, PERKAMUSA
TERJEMAHAN
NUR AMIRA BT MUHD ASRI
NUR FARAHIM ELRIANI BT
RAHIMPUDIN
NUR SYAHIEDA BT SALLEH

2. Konsep
terjemahan
• Definisi terjemahan
• Matlamat terjemahan
• kesilapan dalam terjemahan
Kaedah proses
terjemahan
formal
• Kaedah tradisional atau pinjaman
• Kaedah peniruan
• Kaedah penggantian
Kaedah
penterjemahan
dinamik
•
•
•
•
Kaedah transposisi
Kaedah modulasi
Kaedah persamaan
Kaedah penyesuaian

3. Konsep terjemahan
• Asal perkataan terjemahan – bahasa protosemitik (al-Arab) iaitu al-tarjamah
bermaksud mentafsir perkataan lisan atau
tulisan dengan menggunakan perkataan
dalam bahasa lain.
• Kamus dewan (1986:1247) : terjemahan ialah
“..pindahan dari suatu bahasa ke suatu
bahasa yang lain, alihan bahasa, salinan…”

4. Maksud Penterjemahan
• Proses memindahkan sesuatu daripada
bahasa sumber kepada bahasa sasaran
• Kamus Dewan (1986), penterjemahan
merupakan perbuatan memindahkan sesuatu
isi atau teks ke dalam bahasa lain atau
menukarkan bahasa teks tersebut.

5. • Ramli Salleh (1986), konsep penterjemahan
boleh dipecahkan kepada dua :
Konsep lama : penterjemah perlu memberi
perhatian kepada bentuk apabila penterjemah
mengekalkan unsur stilistik seperti rima
rentak, permainan kata, struktur tatabahasa yang
luar biasa dan lain-lain supaya menyerupai teks
asli.

6. Konsep baharu : mementingkan respons
pembaca terjemahan, iaitu reaksi yang
sama dengan reaksi pembaca teks asal.
Prinsip-prinsip penterjemahan telah
bertambah bebas dengan pengertian
bahawa pemahaman dan emosi daripada
pembaca diutamakan.

7. J.C.Catford Penggantian bahan tekstual
(1965)
dalam satu bahasa (bahasa
sumber) daripada bahan
tekstual yang serupa dalam
bahasa lain (bahasa sasaran)
Ian F.Finlay Terjemahan boleh didefinisikan
(1971)
sebagai satu persembahan teks
dalam bahasa yang berlainan
daripada tulisan asalnya.

8. Dostert
(1979)
Cabang sains gunaan bahasa
khususnya berkaitan dengan
permasalahan - atau fakta –
pemindahan makna dari satu set
simbol ke satu set simbol yang lain.
Newmark Penterjemahan merupakan satu
(1981)
kesenian yang terangkum usaha
menggantikan mesej dan atau
penyataan bertulis dalam sesuatu
bahasa dengan mesej dan atau
pernyataan yang sama dalam bahasa
lain.

9. G.Van Slype (1983)
• Segi tradisional : proses penggantian teks bertulis
dalam bahasa sumber dengan bahasa sasaran
dan mengambil kira persamaan
makna, semaksimum mungkin.
• Segi moden : proses pemindahan mesej yang
dilahirkan dalam bahasa sasaran. Ambil kira
pemaksimuman persamaan dari segi kandungan
mesej, ekspresif, konotatif, metalinguistik, fatik
dan puitis.

10. Tujuan penterjemahan
Menghubungkan anggota
dalam masyarakat dwibahasa
atau multibahasa.

11. Perkara-perkara Asas dalam
Penterjemahan :
pra-syarat menjadi penterjemah.

12. Tahu bahasa sumber
baik atau kecekapan
dalam bahasa pertama
(bahasa sumber)
Tahu latar belakang
budaya bahasa sumber
dan bahasa sasaran
Tahu teori dan proses
terjemahan
Tahu bahasa sasaran/
bahasa penerima dengan
baik atau kecekapan dalam
bahasa kedua (bahasa
sasaran)
Tahu subjek yang
hendak diterjemahkan
iaitu pengetahuan
tentang bidang

13. 1) Tahu bahasa sumber dengan baik atau kecekapan
dalam bahasa pertama (bahasa sumber)
• Bukan sekadar tahu selok-belok penggunaan
makna perkataan malah tahu penggunaan dan
ciri-ciri tertentu sesuatu bahasa.
• Tahu ekspresi idiomatik dalam bahasa sumber.
• Jika tidak dapat kuasai akan menyebabkan
salah terjemaha dan ketaksaan makna.

14. Contoh ayat
Salah
I’ve to go for
good. I’ve got a
letter telling
me
Saya akan
pulang. Saya
baru menerima
surat yang
meminta saya
harus pergi.
Betul
Saya terpaksa
pulang. Saya
telah
menerima
surat yang
meminta saya
pulang.

15. • Kelihatan bahawa kata akan dipadankan dengan
kata sendi for merupakan padanan yang salah .
• Kata sendi for menunjukkan tempoh masa. Oleh itu,
for good membawa bermaksud pelaku akan pergi
untuk selama-lamanya.
• Kata kerja got bermaksud kata kerja yang digunakan
untuk menceritakan perbuatan yang lampau.
• Kata baru menunjukkan perbuatan kini dan bukan
lampau. Oleh itu, unsur nahu dapat menunjukkan
padanan perkataan yang digunakan tidak sesuai atau
tidak tepat dari segi terjemahannya.

16. 2) Tahu bahasa sasaran/ bahasa penerima dengan baik
atau kecekapan dalam bahasa kedua (bahasa sasaran)
Contoh ayat
Salah
Betul
I don’t know. I
feel dead.
Everything in
the past is
gone.
Entahlah. Saya
merasakan
seakan-akan
akan mati.
Semuanya
tekah hilang.
entahlah,. Saya
merasakan
seakan-akan
mati.
Semuanya
telah tiada lagi.

17. • Kata kerja hilang dipadankan dengan gone.
Kata gone menunjukkan semuanya tiada lagi.
• Kenyataan ini diperkukuhkan dengan ayat
yang sebelumnya, manakala hilang
• diterjemahkan secara literal. Dalam konteks
bahasa Melayu, kata ini membawa pengertian
bahawa sesuatu yang hilang boleh dijumpa
semula. Lebih sesuai kata ini dipadankan
dengan : Semuanya tiada lagi.

18. 3) Tahu subjek yang hendak diterjemahkan
iaitu pengetahuan tentang bidang.
• Individu yang tahu dua bahasa belum
mencukupi menjadi penterjemah yang baik.
• Penterjemah seeloknya tahu bidang yang
hendak diterjemahkan pada peringkat asas.

19. Contoh ayat
Salah
Betul
Touching your
heart
Menyentuh
jantung anda
Menyentuh
jiwa anda
Where money
lives
Di mana wang Wang anda
hidup
cergas sentiasa

20. • Dua contoh di atas merupakan iklan dan pastinya laras
bahasa yang digunakan ialah laras bahasa iklan
• Penterjemah yang baik, anda perlu mempunyai
pengetahuan dalam bidang iklan supaya terjemahan
yang dihasilkan sesuai dan tepat. Pemilihan kata antara
jantung atau jiwa bergantung kepada kemahiran
penterjemah mentafsir teks asal dan keperluan untuk
khalayak.
• Sama juga halnya dengan kata hidup dan cergas sentiasa.
Terjemahan iklan mestilah memaparkan idea asal kerana
iklan merupakan alat komunikasi yang membawa mesej
kepada penggunanya.
• Seseorang yang tidak biasa dengan laras iklan pasti akan
melakukan kesalahan dalam menterjemah iklan tersebut.

21. 4) Tahu teori dan proses terjemahan
• Pengetahuan tentang teori dan proses
penterjemahan akan memperlengkap lagi
seseorang untuk menghasilkan terjemahan
yang baik.
• Penterjemah perlu tahu prinsip-prinsip
terjemahan untuk terjemahan yang bermutu.

22. Contoh
Salah
Betul
With the
Maybank esteem
card. A card that
entitles you to
enjoy a range of
benefits.
Dengan Maybank
Esteem Kad. Kad
yang
menyediakan
anda pelbagai
kemudahan yang
menguntungkan.
Kad Maybank
Esteem
menyediakan
pelbagai
kemudahan yang
menguntungkan

23. • teks sumber diterjemahkan melalui dua pendekatan,
iaitu formal dan dinamik.
• Seorang penterjemah yang mempunyai pengetahuan
tentang teori dan pendekatan dalam penterjemahan
dalam membezakan kedua-dua kaedah, dan memilih
yang paling sesuai untuk teks tersebut dengan
mengambil kira khalayak yang akan membacanya

24. 5) Tahu latar belakang budaya bahasa
sumber dan bahasa sasaran
• Pengetahuan umum tentang subjek lain yang
tidak berkaitan secara langsung dengan tajuk
terjemahan.
• Norma dan nilai budaya sesuatu bangsa
berbeza antara satu dengan yang lain.
Contoh
“Several
summers ago…”
Salah
“Ketika musim
bunga dua tiga
tahun lalu…”
Betul
“Ketika musim
panas dua tiga
tahun lalu…”

25. Ciri Utama Teori Terjemahan
Empirisisme (mestilah dipuji)
Determinisme (mestilah boleh diramal)
Kehematan (mestilah mudah)
Keumuman (mestilah tuntas)

26. Syarat dan keutamaan teori
terjemahan
Tujuan teks
• Penterjemah perlu setia kepada penulis teks asal
• Sedar tujuan asal teks tersebut ditulis
Tujuan terjemah
• Penterjemah perlu kekuatan perasaan dan
pujukan dalam teks asal beri kesan sama kepada
pembaca
Pembaca dan latar teks
• Penterjemah perlu kaji pembaca, tahap
pendidikan pembaca, latar sosial pembaca dll
Mutu karya dan
pertanggungjawaban
teks
• Penterjemah mesti anggap setiap perbezaan
makna ditukis penulis mempunyai makna
tersendiri lebih diuatamakan

27. • Teori terjemahan ialah cabang ilmu linguistik
yang menghuraikan aspek-aspek
bahasa, kebudayaan dan komunikasi yang
berperanan dalam amalan terjemahan
• Teori penterjemahan merupakan satu
kaedah yang mendasari kerja-kerja
penterjemahan
• Teori ini menjadi panduan kepada
penterjemah supaya mematuhi peraturan
serta mengelakkan melakukan kesilapan
dalam penterjemahan

28. •Kaedah tradisional atau pinjaman
•Kaedah peniruan
•Kaedah penggantian

29. • Kaedah penterjemahan lama menumpukan
perhatian terhadap bentuk teks yang diterjemah.
• Cuba mengekalkan unsur-unsur stilistik seperti:
–
–
–
–
Rima
Rentak
Bunga bahasa
Ciri nahu
• Memastikan bahan terjemahan menyerupai
bentuk teks sumber.

30. • Terjemahan baharu mengutamakan reaksi
pembaca atau kesan terhadap pembaca.
• Sambutan pembaca teks penterjemahan
hendaklah serupa dengan sambutan pembaca
teks sumber dan juga emosi yang dialaminya.
• Kaedah penterjemahan boleh dikategorikan
kepada dua iaitu :
– Kaedah terjemahan formal
– Kaedah terjemahan dinamik

31. Kaedah Proses Terjemahan Formal
• Kaedah tradisional atau
pinjaman
• Kaedah peniruan
• Kaedah penggantian

32. Kaedah tradisional atau pinjaman
• Peminjaman berlaku kerana terdapatnya
pertembungan atau kontrak antara dua
bahasa yang berbeza. (BM-BI : penjajahan)
• Ditulis miring dalam teks dan diklasifikasikan
sebagai kata pinjaman tulen tidak asimilasi
– Ad hoc, alibi, tort

33. • Kata pinjaman tulen asimilasi lengkap kerana
berlaku penyesuaian ortografi dan telah lama
diasimilasi ke dalam budaya Melayu sehinga
tidak terasa asing dengan lidah Melayu.
– Basikal (BI)
– Senapang (Belanda)
– Pisau (Cina)
– Kedai (Tamil)
– Dakwah (Arab)
– Cukai, pamer (Jawa)
– Sekolah (Portugis)

34. • Bloomfield (1933) membahagikan
peminjaman kata kepada :
– peminjaman budaya – berlaku apabila sempadan
setiap komuniti bahasa perhubungan dengan
sempada geografi dan politik
– Peminjaman intimate - kedua-dua bahasa terlibat
digunakan dalam domain politik yang sama
– peminjaman dialek – lebih umum kerana angota
masyarakat yang berbeza antara satu sama lain

35. • Peminjaman berlaku dalam istilah budaya
yang merangkumi organisasi sosial yang
berbeza pada tahap dunia (budaya dunia
Barat dan Timur)
– Memoirs Of A Geisha (Kenang-Kenangan Seorang
Geisha)
• Penterjemah mengandaikan unsur dalam satu
budaya atau bahasa itu sendiri bileh
dikomunikasikan secara “borne across”.

36. Kaedah peniruan
• Peniruan berlaku apabila kemasukan istilah
pinjaman tetapi istilahnya sahaja yang
diterjemahkan.
• Dua jenis peniruan :
1) Peniruan penyampaian yang tidak mengubah
struktur bahasa sasaran
2) Peniruan struktur yang memasukkan lantas
mewujudkan struktur baru dalam bahasa
sasaran

37. Peniruan penyampaian
yang tidak mengubah
struktur bahasa sasaran
•
•
•
•
•
Buffet service – servis bufet
Green house – rumah hijau
Social science – sains sosial
Honey moon – bulan madu
Over due – lebih masa
Peniruan struktur yang
memasukkan lantas
mewujudkan struktur baru
dalam bahasa sasaran
• Miso soup – sup miso
• Memoirs Of A Gesiha –
Kenang-Kenangan seorang
Geisha.
• Prime minister - perdana
menteri
• Mini bus – bas mini

38. Kaedah penggantian
• Pemindahan warta daripada bahasa sumber
kepada bahasa sasaran
• Dalam penggantian, persamaan pada peringkat
leksikal dan peringkat sintaksis sedapat mungkin
dikekalkan.
• Setiap kata dalam bahasa sumber dapat
digantikan persamaannya dalam bahasa sasaran
dan pada masa sama struktur ayat bahasa
sumber dipindahkan ke dalam bahasa sasaran
tanpa peribahan besar.

39. • Bagi teks berunsur sains, penggunaan istilah
yang dipinjam daripada BI tetapi diubahsuai
ikut ejaan Melayu – juga dikatakan
penggantian.
– I go to market = saya pergi ke pasar
• Makanan yang menggunakan konsep budaya
inggeris
– “sweet rice cake” = lempeng pulut manis bukan
kek pulut manis
– “rice crackers” = keropok beras

40. • Satu unsur komunikasi silang budaya
berlaku apabila terdapat satu ciri yang
unik yakni dalam persamaan konsep
sesuatu budaya, terdapat perbezaan ciri
walaupun kecil telah memberikan istilah
yang berbeza.
• Peminjaman konsep berlaku tetapi
digantikan dengan istilah bahasa Melayu.

41. KAEDAH TERJEMAHAN DINAMIK
Kaedah transposisi
Kaedah modulasi
Kaedah persamaan
Kaedah penyesuaian

42. KAEDAH TRANSPOSISI
• Transposisi = berlaku perubahan dalam
struktur ayat dalam karya terjemahan.
• Perlu ubah atau tukar kedudukan frasa atau
klausa dalam bahasa sasaran tanpa mengubah
maksud warta atau maklumat.
• Maksud karya asal perlu dipertahankan
walaupun ada pembaharuan dalam kaedah.

43. Sebab kaedah transposisi perlu
digunakan :
• Menyampaikan warta dalam bahasa
sasaran secara paling bersahaja
• Menjelaskan kandungan warta yang
mungkin boleh mengelirukan.

44. Jenis transposisi
• Transposisi wajib
– Cara terjemahan paling
lazim dan bersahaja
dalam bahasa sasaran.
We thank you for your
cooperation.
Atas/kerana kerjasama tuan
itu, kami ucapkan terima
kasih.
After he returns.
Selepas dia pulang
Selepas kepulangannya
Sekembalinya
• Transposisi pilihan
– Terdapat beberapa cara
menterjemahnya dan
tetap diterima

45. Non-magic people (more commonly
known as Muggles) (1)
Manusia biasa atau yang bukan ahli
sihir (lebih dikenali sebagai Muggle) (2)
Were particularly afraid of (2)
Sangat takut akan ilmu sihir (3)
Magic in medieval times, (3)
Pada zaman pertengahan, (1)
But not very good at recognising it. (4)
Tetapi tidak tahu-menahu langsung
tentang ilmu itu
• Kaedah transposisi penterjemah dapat memanipulasi
keupayaan bahasa sasaran dengan baik tanpa menjejaskan
maksud ayat.
• Unsur dinaim ini membolehkan penterjemah mendapat ruang
yang lebih besar bagi menyampaikan maksud penulis teks asal

46. KAEDAH MODULASI
• Tujuan : menyampaikan warta dengan gaya
bahasa sasaran yang lebih bersahaja dan
mudah difahami.
• Terdapat perubahan dari segi semantik
(makna) pada peringkat leksikal tetapi
wartanya tidak berubah

47. • Saturday night
– malam minggu/Ahad
• In either case, the energy that we obtain
ultimately originates from starch.
– Dalam kedua-dua hal, tenaga yang kita peroleh pada
peringkat akhir berasal dari kanji.
• Harry Potter dan Bilik Rahsia. Perkataan “sorting
hat” diterjemah kepada “topi pengisih”
– Perubahan makna tidak begitu ketara tetapi perkataan
“sorting” digantikan dengan mengisih dalam konteks
penceritaan tidak memberikan kesan yang besar.

48. KAEDAH PERSAMAAN
• Persamaan yang dimaksudkan ialah
persamaan terdekat atau persamaan
bersahaja.
• Persamaan bergantung sepenuhnya kepada
konteks dan nilai budaya seperti dalam
ungkapan idiomatik daripada peribahasa.

49. • Umumnya, tiada dua perkataan yang benarbenar sama makna dalam dua bahasa yang
berlainan.
• Oleh hal yang demikian, penterjemahan
menggunakan persamaan tepat dan paling
dekat maknanya.

50. • Persamaan terdekat
– Race (sosiology) = ras
– National = nasional, negara, kebangsaan
• Persamaan bersahaja
– Race = bangsa, puak, orang, kaum, keturunan
– Big and small = kecil besar
• Perbezaan budaya
– Ouch! =aduh!
– Go to hell = persetankan! Pergi jahanam!
• Idiom dan tatabahasa
– Live from hand to mouth = hidup kais pagi makan
pagi, kais petang makan petang
– To kill two birds with one stone = sambil menyelam
minum air

51. • Nida (1964) : kenal pasti dua jenis persamaan :
– Formal = tumpu kepada mesej dalam bentuk dan
kandungan.
– Dinamik = berasaskan kesan persamaan iaitu
hubungan antara oenerima dan mesej bahasa
sumber.
• Barely alive = nyawa-nyawa ikan. Dalam teks asal tidak
menyebut langsung tentang ikan namun dari segi
maksud, terjemahan menggunakan kaedah tersebut
telah menyampaikan mesej kepada pembaca.

52. • Susan Bassnett, persamaan dalam terjemahan
tidak seharusnya mengambil pendekatan
pencarian persamaan semata-mata kerana
persamaan tidak mungkin wujud dalam dua
versi bahasa sumber bagi teks yang
sama, apatah lagi bahasa sumber dan bahasa
sasaran.

53. KAEDAH PENYESUAIAN
• Kaedah ini menggabungkan beberapa kaedah
seperti modulasi, transposisi dan persamaan.
Transposisi - kata sifar (ungkapan)
Modulasi - perhatian (arahan)
Persamaan - struktur berbeza

54. • Kaedah paling banyak di gunakan kerana
kebebasan menentukan gaya tersendiri bagi
seseorang penterjemah.
• Faktor pemilihan:
– ringkas atau kompleks sesuatu teks
– jenis atau fungsi teks (risalah, am atau teknikal)
– bidang teks (sastera, agaman, sains atau teknikal)
– peringkat teks (kanak-kanak, SR, SM atau
pengajian tinggi)