Бизнесийг дэмжих үйлчилгээ эрхлэгчдэд зориулсан сургалтын презентаци 2008 он.

1. Байгууллагын стратегиБайгууллагын стратеги
төлөвлөлттөлөвлөлт
Хөдөө Аж Ахуйн Их Сургууль
Инноваци, технологи дамжуулах төв
http://www.msua.edu.mn
Доктор Б.Эрдэнэболор
Хаяг: Хөдөө аж ахуйн их сургууль
Экологи, технологи, хөгжлийн сургууль, 2 тоот өрөө
Зайсан, Хан-Уул дүүрэг, Улаанбаатар
Утас: 342111, 9901-6533

2. ОршилОршил
• Хэрэв хүн хаашаа явж байгаагаа мэдэхгүй бол яаж
явахаа хэрхэн мэдэх вэ?
• Хэрэв хүн хаашаа явж байгаагаа ч мэдэхгүй, яаж
явахаа ч мэдэхгүй бол хэзээ хүрэхээ хэрхэн мэдэх
вэ?
ТӨЛӨВЛӨЛТ!

3. Стратеги гэж юу вэСтратеги гэж юу вэ??
• Байлдааны арга хэмжээг зохион байгуулж, удирдах, тулааны
өмнө хүчээ хэрхэн зөв хуваарилж, байршуулах тухай судалдаг
ухаан (грекээр stratos=арми, ago=удирдах)
• Тодорхой зорилгод хүрэх урт хугацааны төлөвлөгөө
• Стратеги → Үйл ажиллагааны зорилт → Тактик → Даалгавар
СОНГОЛТ!

4. Стратеги төлөвлөлт юунд хэрэгтэй вэСтратеги төлөвлөлт юунд хэрэгтэй вэ??
• Байгууллагын зорилго, зорилтуудыг тодорхойлж, хүчин
чадлаа хэрхэн хамгийн үр дүнтэй зарцуулах хувилбарыг сонгох
• Байгууллагын зорилго, зорилтуудын талаар багийн гишүүд
нэгдсэн ойлголттой болох
• Үйл ажиллагааны чиглэлүүдээ зөв тодорхойлж, хүчээ зөв
хуваарилах
• Учирч болзошгүй бэрхшээлүүдээс урьдчилан сэргийлэх
• Ололт амжилт буюу алдаа дутагдлаа илрүүлж, дүгнэх
Төлөвлөгөөгүйгээр байгууллага удирдах ньТөлөвлөгөөгүйгээр байгууллага удирдах нь
залуургүйгээр машин барихтай адилзалуургүйгээр машин барихтай адил!!

5. СТ-ийг хэзээ хийх вэСТ-ийг хэзээ хийх вэ??
• Эхний удаа хийхдээ 2-5 жилээр төлөвлөнө
• Төлөвлөгөөгөө жилд буюу улирал тутамд хянаж, шаардлагатай
бол зохих өөрчлөлтүүдийг хийнэ

6. Стратеги төлөвлөлтийн үе шатуудСтратеги төлөвлөлтийн үе шатууд
1. Нөхцөл байдлын шинжилгээ хийх
2. Стратеги төлөвлөгөө боловсруулах (хүссэн төлөв байдлын
зураглал)
3. Үйл ажиллагааны төлөвлөгөө боловсруулах
1. Стратеги төлөвлөгөө боловсруулах
2. Нөхцөл байдлын шинжилгээ хийх
3. Үйл ажиллагааны төлөвлөгөө боловсруулах
эсвэл

7. Нөхцөл байдлын шинжилгээНөхцөл байдлын шинжилгээ
А. Гадаад орчны шинжилгээ
• Зах зээл (хэрэглэгчид)
• Өрсөлдөөн
• Технологи
• Хөдөлмөрийн зах зээл
• Түүхий эдийн зах зээл
• Макро эдийн засаг
• Хууль, эрх зүйн орчин
Б. Байгууллагын дотоод нөхцөл байдлын шинжилгээ
• Давуу ба Сул талууд, Боломж ба Эрсдэлүүдийн шинжилгээ (SWOT
шинжилгээ)

8. Гадаад орчны шинжилгээГадаад орчны шинжилгээ
Судалгааны үндсэн аргууд:
• статистик болон бусад мэдээ материал ашиглах
• ярилцлага
• санал асуулга (чөлөөт, хагас чөлөөт, албан, амаар, бичгээр, утсаар,
интернэтээр г.м.)
• бүлгийн уулзалт
• форум
• бодит хэмжилт буюу нарийвчилсан (шинжлэх ухааны) судалгаа
Анхаарах зүйлс:
• Баталгаатай/найдвартай эх сурвалж ашиглах
• Аман мэдээллийг шалгах

9. Байгууллагын дотоод нөхцөл байдлынБайгууллагын дотоод нөхцөл байдлын
шинжилгээшинжилгээ
Байгууллагын одоогийн төлөв байдлыг тодорхойлох (тоочих)
• Хүчин чадлын үзүүлэлтүүд (хүний нөөц, материаллаг бааз г.м)
• Зах зээлд болон бүс нутагт буюу нийгэмд эзлэх байр суурь
(Харьцангуй) Давуу ба Сул талууд, Боломж ба Эрсдлүүдийн
шинжилгээ, ДСБЭ (SWOT) шинжилгээ
• Давуу талууд: Зорилгодоо хүрэхэд тустай дотоод хүчин зүйлс
(үзүүлэлтүүд)
• Сул талууд: Зорилгодоо хүрэхэд саад болох дотоод хүчин зүйлс
• Боломжууд: Зорилгод хүрэхэд эерэгээр нөлөөлөх гадаад хүчин зүйлс
• Эрсдэлүүд: Зорилгод хүрэхэд саад учруулж болзошгүй гадаад хүчин зүйлс

10. SWOTSWOT шинжилгээшинжилгээ
эерэг сөрөг
Давуу талууд
Боломжууд
Дотоодхүчин
зүйлс
Гадаадхүчин
зүйлс
Сул талууд
Эрсдэлүүд

11. SWOTSWOT шинжилгээшинжилгээ
Давуу талууд:
• Ажиллагсдын боловсрол
• Туршлага
• Танилын хүрээ, нутаг имиж
• Үйлчилгээний шинэлэг байдал, чанар
• Сургалтын орчин үеийн тоног төхөөрөмж г.м.
Сул талууд:
• Муу дэд бүтэц
• Тохиромжгүй байршил
• Санхүүгийн чадавхи г.м

12. SWOTSWOT шинжилгээшинжилгээ
Боломжууд:
• Атрын III аян
• Хөдөө аж ахуйн бизнесийг сонирхох хөрөнгө оруулагчдын сонирхол
• Шинээр нээгдсэн уул уурхайн томоохон орд г.м.
Эрсдэлүүд:
• Шинэ, хүчтэй өрсөлдөгч
• Татварын шинэ (чанга) бодлого
• Байгалийн гамшиг
• Бэлчээрийн буюу үржил шимтэй тариалангийн газрын хомсдол г.м

13. SWOTSWOT шинжилгээшинжилгээ
Анхаарах зүйлс:
• SWOT шинжилгээ субьектив шинж чанартай (хүн бүр өөрийнхөөрөө
хийдэг) учраас зайлшгүй багаараа хийх шаардлагатай
• Эцсийн дүгнэлт биш, ажилд тустай зөвлөмж гэж ойлговол зохино
• Төлөвлөлтийг хялбарчлах гэж SWOT хийснээ мартаж болохгүй
• Хүчин зүйлсээ маш тодорхой нэрлэх, ойлгомж муутай ерөнхий нэр
томъёоноос татгалзах нь зөв
• Харьцангуй: гол нь өрсөлдөгчидтэйгээ харьцуулсан байдлаар эерэг, сөрөг,
давуу, сул зэрэг үзүүлэлтийг тогтооно
• Үзүүлэлт тус бүрд оноо өгөх аргыг хэрэглэж болно
• Маш товч хэлбэрээр хийнэ. Нарийвчилсан шинжилгээ хийх шаардлагагүй.
• Харин шаардлагатай гэж үзвэл SWOT дээр тулгуурлан нарийвчилсан
шинжилгээнүүдийг тусад нь хийж болно.

14. Стратеги төлөвлөгөөСтратеги төлөвлөгөө
• Хэтийн зорилго (Vision)
• Эрхэм зорилго (Mission)
• (Үнэт зүйлс)
• Зорилгууд
• Стратегиуд
• Зорилтууд
• Үйл ажиллагааны хөтөлбөр

15. Хэтийн зорилгоХэтийн зорилго (=(=Алсын харааАлсын хараа))
• Аливаа байгууллага оршин тогтнох үндэслэл
• Байгууллагын буюу тодорхой хөтөлбөрийн
хөгжлийн ирээдүйн зураглал
Хэрэв харь гаригийн хүн 3 жилийн дараа танай
байгууллагад гэнэт зочилбол түүнд ямар сэтгэгдэл
төрөх вэ?

16. Хэтийн зорилгоХэтийн зорилго
Жишээнүүд:
- Би Монгол улсын хамгийн баян хүн болно.
- Экстейншиний сургалтын төв 2015 он гэхэд орон даяар үйл ажиллагаа
явуулдаг, өөрийн гэсэн сургалт, эрдэм шинжилгээний цогцолбортой, Ази тивийн
хэмжээнд экстейншиний томоохон байгууллагаар хүлээн зөвшөөрөгдсөн байх
болно.
- Хөдөө аж ахуйн их сургууль Монгол улсын хөдөө аж ахуйн салбарт чадварлаг
боловсон хүчин бэлтгэх замаар тогвтортой хөгжлийнх нь баталгааг хангана.

17. Эрхэм зорилгоЭрхэм зорилго
Дараахь мэдээлэл агуулна:
• Үйл ажиллагааны ерөнхий дүрслэл
• Хэний төлөө ажиллаж байгаа талаар
• Байгууллагын хамгийн гол давуу тал буюу шинж чанарын
тухай
• Яагаад энэхүү үйл ажиллагааг явуулж байгаа тухай

18. Эрхэм зорилгоЭрхэм зорилго
Жишээ:
- Инноваци, технологи дамжуулах төв нь хөдөө аж ахуйг дэмжих чиглэлээр
сургалт, мэдээлэл, зуучлалын үйлчилгээг мэргэжлийн дээд зэргийн түвшинд
явуулах замаар Монголын малчид, тариаланчид, фермерүүдийн бизнес эрхлэх
ур чадварыг сайжруулах, орлогыг нь нэмэгдүүлэхэд бодитой хувь нэмэр
оруулна.

19. Эрхэм зорилгоЭрхэм зорилго
Анхаарах (шалгах) зүйлс:
- Томъёлол нь ойлгомжтой бөгөөд тодорхой эсэх
- Өнөөгийн нөхцөл байдалд тохирч буй эсэх
- Байгууллагын шинж чанар, үйл ажиллагаа, түүний үндэслэл болон чиглэх
бүлгийн тухай мэдээллийг агуулж буй эсэх
- Өөр байгууллагын хэтийн зорилготой давхцсан эсэх

20. Үнэт зүйлсҮнэт зүйлс
Нийгэм, өрсөлдөгчид, хэрэглэгчид, ард түмэнтэйгээ
харьцахдаа аливаа байгууллагын үйл ажиллагаандаа
чанд сахидаг мөрдлөгүүд, жишээ нь:
• Хэрэглэгчдээ ямар нэг байдлаар ялгаварлахгүй байх
• Экологийн хор хөнөөлгүй бизнес эрхлэх
• Зөвхөн экологийн хор хөнөөлгүй бизнес эрхэлдэг байгууллагуутай
хамтран ажиллах
• Эмэгтэйчүүдийг дэмжихэд түлхүү анхаарах г.м.

21. ЗорилгуудЗорилгууд
• Эрхэм зорилго ба хэтийн зорилгод хүргэх замууд
• Дунд буюу урт хугацаанд гарах үр дүнгүүд
• Зөвхөн ашиг олох тухай биш, байгууллагын имиж, дотоод
зохион байгуулалт, ажиллагсдын сэтгэл ханамж, хэрэглэгчдийн
сэтгэл ханамж, технологийн шинэчлэл, байгууллагын хэмжээ,
үйлчилгээний цар хүрээ гэх мэт үзүүлэлтүүдийг хамарч болно.
• Сонирхолтой, урамтай, гэхдээ хэт амархан биш байвал зохино.

22. ЗорилгуудЗорилгууд
Жишээ (Экстейншиний сургалтын төв):
- Хөдөө орон нутагт хоршооллын тогтолцоог бэхжүүлнэ.
- Фермерийн аж ахуйг орон нутагт хөгжүүлэхэд бодит хувь нэмэр оруулна.
- Хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэгчдийн мэдлэг, аж ахуй эрхлэх ур чадварыг
нэмэгдүүлнэ.
- Монголын экстейншиний тэргүүлэх байгууллага болон төлөвшинө.
- Санхүүгийн хувьд бие даасан байгууллага болох.

23. СтратегиудСтратегиуд
• Эрхэм зорилго, хэтийн зорилго ба зорилгууд биелүүлэхэд сахих
дүрэм заавар, зөвлөмжүүд
• SWOT шинжилгээг ашиглан боловсруулна.
• Жишээ нь (Экстейншиний сургалтын төв):
– Сургалтыг алхам алхмаар төлбөртэй болгоно
– Үйл ажиллагааны орлогоосоо хуримтлал үүсгэх замаар санхүүгийн
эрсдэлээ бууруулна
– Бизнесийн зуучлалыг гадаад харилцаатайгаа түлхүү холбох бодлого
баримтална
– Ажиллагсдынхаа боловсролын тогтмол дээшлүүлэхэд анхаарна.
– Мал аж ахуй ба газар тариаланг эрчимжсэн технологиор хөгжүүлэхэд
түлхүү анхаарна.

24. ЗорилтуудЗорилтууд
• Зорилгууд зорилтуудаар дамжин биелдэг.
• Аливаа зорилгын биелэлтийн явцад богино хугацаанд илрэх
боломжтой үр дүнгүүд
• Маш тодорхой
• Хэмжиж болохуйц
• Үр дүнгийн илрэх хугацаа нь тодорхой
• Зах зээл, бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ, санхүү, үр ашиг,
байгууллагын хэмжээ, ажлын үр дүнгийн талаар г.м. байж
болно.

25. ЗорилтуудЗорилтууд
Жишээ (Экстейншиний сургалтын төв):
Зорилго: Монголын экстейншиний тэргүүлэх байгууллага болно.
Зорилтууд:
- Бүх сумдад байнгын ажиллагаа бүхий салбаруудтай болно.
- Монголын хөдөө аж ахуйн экстейншинийг олон улсын төвшинд төлөөлөх эрхтэй
болно.
- Засгийн газраас хөдөө аж ахуйн чиглэлээр хэрэгжүүлж буй томоохон хөтөлбөрүүдэд
экстейншиний үйлчилгээний гол гүйцэтгэгч нь болно.
Зорилго: Санхүүгийн хувьд бие даасан байгууллага болох
Зорилтууд:
- 2009 оноос эхлэн ажиллагсдынхаа цалинг орлогоосоо тавьж өгөх бүрэн чадвартай
болно.
- 2010-2012 оны дунджаар жилийн цэвэр ашиг 1 тэрбум төгрөгөөс доошгүй байна.

26. Үйл ажиллагааны хөтөлбөрҮйл ажиллагааны хөтөлбөр
• Төлөвлөсөн стратегиудын дагуу зорилго, зорилтуудыг
хэрэгжүүлэх төлөвлөгөө
• Тодорхой зорилтуудыг биелүүлэхэд байгууллагаас ямар зардал,
хүчин чадал зарцуулах, хэдий хугацаанд энэ нь хэрэгжих,
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний хувьд чанарын ямар шаардлага
хангаж байх тухай мэдээллийг агуулж болно.
Жишээ: Экстейншиний сургалтын төвөөс явуулах сургалт:
- Жилд 10-15 сургалт тус бүр 15-20 хүнтэйгээр явуулах, нийт
оролцогчдын 50-иас доошгүй хувиас төлбөр авна.
- Сургалтын ажилд нийт 120 хүн/цаг хөдөлмөр зарцуулна.
- Багшлах боловсон хүчин магистраас доошгүй зэрэгтэй, 5-аас доошгүй
жил ажилласан туршлагатай.
- Сургалтууд оролцооны аргад суурилсан семинарын хэлбэрээр
явагдана.

27. СТ-ийн хамгийн гол дүрэмСТ-ийн хамгийн гол дүрэм
Бодитоор хэрэгжих
боломжтой байх!

28. СТ-ийг нэг өдрийн дотор 10 алхамаарСТ-ийг нэг өдрийн дотор 10 алхамаар
хийх заавархийх заавар
1. Байгууллагынхаа хамгийн гол давуу талыг илрүүл!
• Өрсөлдөгчидтэйгээ өөрсдийгөө харьцуул!
• Олон талаас нь бод!
1. Хэтийн зорилгоо тодорхойл!
– Бид чухам ямар бизнес хийдэг вэ?
– Бид хэрэглэгчдээ хэрхэн сэтгэл ханамжтай байлгаж чадах вэ?
1. Эрхэм зорилгоо тодорхойл!
• Манай байгууллага оршин тогтнож буй утга учир юунд оршдог вэ?
• 5 жилийн дараахь ирээдүйгээ төсөөл!
• Томоор сэтгэ!
1. SWOT шинжилгээ
• Өргөн хүрээтэйгээр олон талаас нь шинжил!
• Үнэн зөвөөр дүгнэ!
• Тодорхой дүгнэ!

29. СТ-ийг нэг өдрийн дотор 10 алхамаарСТ-ийг нэг өдрийн дотор 10 алхамаар
хийх заавархийх заавар
5. Хэрэглэгчдээ тодорхойл!
• Тэд юу хүсч байна вэ?
• Тэд яагаад заавал биднээр үйлчлүүлэх ёстой гэж?
• Яаж хэрэглэгчдийнхээ хүрээг тэлэх вэ?
5. Зорилго, стратегиуд, зорилтуудаа бич!
– Өмнөх алхмуудаа эргэн хар! Ялангуяа SWOT шинжилгээ
– Шаардлагатай бол өмнөх алхмууддаа засвар хий!
– 5-аас илүүгүй зорилго тавь!
– Зорилтын биелэх хугацааг нэг жилээс бүү хэтрүүл!
5. Хүчин чадлаа зөвөөр үнэл!
• Хамгийн гол үзүүлэлтүүд бол мөнгө ба цаг
• Зорилго, зорилтуудаа эрэмбэл! Эрэмбэлэх гол шалгуурууд:
• Энэ зорилго/зорилт биелэснээр ямар эдийн засгийн ашигтай вэ?
• Энэ зорилго/зорилт биелэхэд ямар хэмжээний хүний нөөц шаардагдах
вэ?

30. СТ-ийг нэг өдрийн дотор 10 алхамаарСТ-ийг нэг өдрийн дотор 10 алхамаар
хийх заавархийх заавар
8. Үйл ажиллагааны хөтөлбөр
• Зорилт бүрт тохирох хийх ажлын жагсаалт гарга!
• Дараахь асуултыг өөрсдөөсөө асуу: Энэхүү зорилтыг хэрэгжүүлэхэд юу саад
болж болох вэ?
• Ажилтан бүрт нэг зорилтыг хариуцуулж болно.
8. Зорилтын биелэлтийг хянах файл буюу хавтас нээ!
– Excel дээр зорилт бүрт нэг хүснэгт гарга!
– Сар бүр, эсвэл долоо хоног бүр хүснэгтүүддээ тэмдэглэл оруулж байхаар
төлөвлө!
8. Стратегиудаа хэвшил болго!
• Нэгэнт тогтоосон стратегиудаа заавал дагаж мөрдөн хэвшил болго!
• Хэрэв зайлшгүй шаардлагатай бол хамт олноороо ярилцаад өөрчил!
• Сар бүр буюу улирал бүр хуралдаж стратеги төлөвлөгөөнийхээ биелэлтийн
явцыг хэлэлцэж бай!
Хамгийн гол асуудал: Бидний давуу талБидний давуу тал//давтагдашгүй чанар юу вэдавтагдашгүй чанар юу вэ??