IFRS-9 ve İleriye Dönük Bakış: Makroekonomik Model Çerçevesi
Türkiye ve Dünya Ekonomisine Makro Bakış
1. İTÜ Executive MBA Sunumu
7 Haziran 2021
Makro(ekonomik) Görünüm
Türkiye ve Dünya
Hazırlayan ve Sunan:
Eren OCAKVERDİ
Araştırma ve Analitik Modelleme Danışmanı
eren.ocakverdi@yapikredi.com.tr
5. Kişi başına milli gelir kaybı (orta vade, % puan)
Kaynak: IMF World Economic Outlook, Nisan 2021
5
-14
-12
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
-1 0 1 2 3 4 5 6 7
Finansal kriz Salgın Durgunluk
6. Salgın öncesine kıyasla 2024 sonu GSYH tahmini
Kaynak: IMF World Economic Outlook, Nisan 2021.
6
-8.0
-6.3
-5.6
-4.2 -4.2
-2.8
-1.6
-0.8 -0.7
0.5
Gelişen
Asya (Çin
hariç)
Güney
Amerika
Sahra altı
Afrika
Ortadoğu
ve
Merkezi
Asya
Gelişen
Piyasalar
Dünya Çin Gelişen
Avrupa
Gelişmiş
Ülkeler
ABD
(GSYH yüzdesi)
7. Salgının imalâta etkisi (üretimde yıllık % değişim)
Kaynak: IMF World Economic Outlook, Nisan 2021.
7
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
Oca 20 Şub 20 Mar 20 Nis 20 May 20 Haz 20 Tem 20Ağu 20 Eyl 20 Eki 20 Kas 20 Ara 20 Oca 21
Ana metal Makine teçhizat Elektronik
Elektrikli teçhizat Taşıt araçları Diğer dayanıklı mallar
Kimya Petrol Diğer dayanıksız mallar
Toplam
8. Sektörel faaliyetlerin salgından etkilenme oranı (%)
Kaynak: IMF World Economic Outlook, Nisan 2021.
8
0
9
11
12
14
14
14
14
14
17
23
23
24
25
25
25
25
25
25
25
25
25
48
48
48
50
80
86
Tarım-hayvancılık
Finansal aracılık
Kamu hizmetleri
Madencilik
Hava taşımacılığı
Elektrik-gaz-su
Kara taşımacılığı
Diğer taşımacılık
Su taşımacılığı
Telekomünikasyon
Eğitim
Sağlık
Diğer iş faaliyetleri
Ana metal
Petrol ve kimya
Elektrikli teçhizat
Gıda-tütün-içecek
Makine teçhizat
Basım yayın
Tekstil-giyim
Ulaştırma araçları
Ağaç ürünleri
Perakende ticaret
Taşıt araçları bakım-onarım
Toptan ticaret
Diğer toplum ve sosyal hizmetler
İnşaat
Otel ve restoran
9. Salgının mali disipline etkisi (GSYH’nin yüzdesi)
Kaynak: IMF Fiscal Monitor Report, Nisan 2021.
9
1.7
4.2
1.9
10.7
16.4
0.2
2.5
9.4
7.2
11.3
Düşük gelirli ülkeler Gelişen piyasalar TÜRKİYE G20 Gelişmiş ekonomiler
Ek harcamalar, feragat edilen gelirler Özkaynak, borç, teminat
10. Portföy hareketleri (Gelişen ülkeler)
Kaynak: IIF Capital Flows Tracker
10
28.9
3.4
-83.4
17.1
4.1
32.9
15.1
2.1 2.1
17.9
76.5
45.9
53.5
31.2
10.1
45.5
13.8
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
2020 2021
(milyar $)
11. Ekonomik politika belirsizliği
Kaynak: Bloomberg
11
0.0
50.0
100.0
150.0
200.0
250.0
300.0
350.0
400.0
450.0
500.0
0.0
50.0
100.0
150.0
200.0
250.0
300.0
350.0
400.0
450.0
500.0 Oca
03
Tem
03
Oca
04
Tem
04
Oca
05
Tem
05
Oca
06
Tem
06
Oca
07
Tem
07
Oca
08
Tem
08
Oca
09
Tem
09
Oca
10
Tem
10
Oca
11
Tem
11
Oca
12
Tem
12
Oca
13
Tem
13
Oca
14
Tem
14
Oca
15
Tem
15
Oca
16
Tem
16
Oca
17
Tem
17
Oca
18
Tem
18
Oca
19
Tem
19
Oca
20
Tem
20
Oca
21
Tem
21
Avrupa Amerika Dünya
13. Politik risk skoru (Türkiye)
Kaynak: www.geoquant.com
13
59.0
59.2
59.4
59.6
59.8
60.0
60.2
60.4
60.6
60.8
61.0
Tem
16
Eki
16
Oca
17
Nis
17
Tem
17
Eki
17
Oca
18
Nis
18
Tem
18
Eki
18
Oca
19
Nis
19
Tem
19
Eki
19
Oca
20
Nis
20
Tem
20
Eki
20
Oca
21
Nis
21
Tem
21
Eki
21
14. ABD Tahvil faizleri (10 yıllık – 2 yıllık farkı)
Kaynak: Bloomberg
14
-1.0
-0.5
0.0
0.5
1.0
1.5
2.0
2.5
3.0
Oca
97
Ara
97
Kas
98
Eki
99
Eyl
00
Ağu
01
Tem
02
Haz
03
May
04
Nis
05
Mar
06
Şub
07
Oca
08
Ara
08
Kas
09
Eki
10
Eyl
11
Ağu
12
Tem
13
Haz
14
May
15
Nis
16
Mar
17
Şub
18
Oca
19
Ara
19
Kas
20
Eki
21
15. ABD Politika Faiz Beklentileri (%)
15
Kaynak: Bloomberg, IMF World Economic Outlook, Ekim 2020.
0
0.1
0.2
0.3
0.4
0.5
0.6
0.7
0.8
0
0.1
0.2
0.3
0.4
0.5
0.6
0.7
0.8
Oca
19
Nis
19
Tem
19
Eki
19
Oca
20
Nis
20
Tem
20
Eki
20
Oca
21
Nis
21
Tem
21
Eki
21
Oca
22
Nis
22
Tem
22
Eki
22
Oca
23
Nis
23
Tem
23
Eki
23
Oca
24
Nis
24
Tem
24
Eki
24
25 Mart 2020 23 Eylül 2020 16 Mart 2021 1 Haziran 2021
16. 16
İma edilen kur oynaklığı
Kaynak: Bloomberg, 4 Haziran 2021 itibarıyla.
0
10
20
30
40
50
60
70
80
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Oca
10
Nis
10
Tem
10
Eki
10
Oca
11
Nis
11
Tem
11
Eki
11
Oca
12
Nis
12
Tem
12
Eki
12
Oca
13
Nis
13
Tem
13
Eki
13
Oca
14
Nis
14
Tem
14
Eki
14
Oca
15
Nis
15
Tem
15
Eki
15
Oca
16
Nis
16
Tem
16
Eki
16
Oca
17
Nis
17
Tem
17
Eki
17
Oca
18
Nis
18
Tem
18
Eki
18
Oca
19
Nis
19
Tem
19
Eki
19
Oca
20
Nis
20
Tem
20
Eki
20
Oca
21
Nis
21
Gelişen Piyasalar Türkiye
(%) (%)
Seçilen ülkeler: Brezilya, Şili, Kolombiya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Rusya,
Hindistan, Endonezya, Meksika, Polonya, Romanya, Rusya, Güney Afrika, Güney Kore.
17. 17
USDTRY için koşullu oynaklık*
Kaynak: Model çıktısı.
*Standartlaştırılmış veriler (logaritmik getiri).
-2
0
2
4
6
8
10
-2
0
2
4
6
8
10
Oca
05
Oca
06
Oca
07
Oca
08
Oca
09
Oca
10
Oca
11
Oca
12
Oca
13
Oca
14
Oca
15
Oca
16
Oca
17
Oca
18
Oca
19
Oca
20
Oca
21
Tahmin VIX
18. 18
Kur oynaklığı için benzetim (simülasyon)*
Kaynak: Model çıktısı.
*10 bin adet yeniden örnekleme (bootstrap) sonucu.
0.0
1.0
2.0
3.0
4.0
5.0
6.0
7.0
8.0
9.0
10.0
0.0
1.0
2.0
3.0
4.0
5.0
6.0
7.0
8.0
9.0
10.0
Oca
17
Nis
17
Tem
17
Eki
17
Oca
18
Nis
18
Tem
18
Eki
18
Oca
19
Nis
19
Tem
19
Eki
19
Oca
20
Nis
20
Tem
20
Eki
20
Oca
21
Nis
21
Tem
21
Eki
21
Oynaklık Belirsizlik aralığı Ortanca
19. 19
Kur seviyesi için benzetim (simülasyon)*
Kaynak: Model çıktısı.
*10 bin adet yeniden örnekleme (bootstrap) sonucu.
3.0
4.0
5.0
6.0
7.0
8.0
9.0
10.0
11.0
12.0
3.0
4.0
5.0
6.0
7.0
8.0
9.0
10.0
11.0
12.0
Oca
17
Nis
17
Tem
17
Eki
17
Oca
18
Nis
18
Tem
18
Eki
18
Oca
19
Nis
19
Tem
19
Eki
19
Oca
20
Nis
20
Tem
20
Eki
20
Oca
21
Nis
21
Tem
21
Eki
21
Seviye Belirsizlik aralığı Ortanca
24. Optimal hisse portföyünün risk-getiri eğrisi*
24
Kaynak: Model çıktısı.
*BIST30 hisseleri için ilgili yıl bazında hesaplanan etkin sınır portföyleri
** 1 Haziran itibarıyla
-%40
-%20
%0
%20
%40
%60
%80
%100
%120
%140
-%40
-%20
%0
%20
%40
%60
%80
%100
%120
%140
%0 %10 %20 %30 %40 %50 %60 %70
2016 2017 2018 2019 2020 2021**
Ortalama getiri
(yıllıklandırılmış)
Standart sapma
25. Gelişen piyasa kurlarıyla* TL arasındaki ilişki
25
Kaynak: Model çıktısı, Bloomberg.
* MSCI Gelişen Piyasalar Kur Endeksi (getiriler)
0.00
0.50
1.00
1.50
2.00
2.50
0.00
0.50
1.00
1.50
2.00
2.50
Oca
05
Oca
06
Oca
07
Oca
08
Oca
09
Oca
10
Oca
11
Oca
12
Oca
13
Oca
14
Oca
15
Oca
16
Oca
17
Oca
18
Oca
19
Oca
20
Oca
21
Belirsizlik aralığı Beta katsayısı
26. Gelişen piyasa kurlarına göre ayrışma*
26
Kaynak: Model çıktısı, Bloomberg.
*Kurlar: USDBRL, USDIDR, USDINR, USDMXN, USDRUB, USDZAR, USDTRY.
0.00
1.00
2.00
3.00
4.00
5.00
6.00
7.00
8.00
9.00
10.00
0.00
1.00
2.00
3.00
4.00
5.00
6.00
7.00
8.00
9.00
10.00
Oca
05
Tem
05
Oca
06
Tem
06
Oca
07
Tem
07
Oca
08
Tem
08
Oca
09
Tem
09
Oca
10
Tem
10
Oca
11
Tem
11
Oca
12
Tem
12
Oca
13
Tem
13
Oca
14
Tem
14
Oca
15
Tem
15
Oca
16
Tem
16
Oca
17
Tem
17
Oca
18
Tem
18
Oca
19
Tem
19
Oca
20
Tem
20
Oca
21
USDTRY Ortak bileşen (dinamik)
27. Uzun vadeli kur öngörüsü (Fischer etkisi)
27
Kaynak: Model çıktısı, Bloomberg.
* 4 Haziran itibarıyla bilinen verilere göre
0.0
1.0
2.0
3.0
4.0
5.0
6.0
7.0
8.0
9.0
0.0
1.0
2.0
3.0
4.0
5.0
6.0
7.0
8.0
9.0
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021*
Gerçekleşen USDTRY İma edilen (faize göre) İma edilen (enflasyon ve risk primine göre)
28. 28
Yıl sonu enflasyon öngörüleri
Kaynak: Model çıktısı, TÜİK.
12.2
12.5
13.8
0
5
10
15
20
25
30
0
5
10
15
20
25
30
Oca
15
May
15
Eyl
15
Oca
16
May
16
Eyl
16
Oca
17
May
17
Eyl
17
Oca
18
May
18
Eyl
18
Oca
19
May
19
Eyl
19
Oca
20
May
20
Eyl
20
Oca
21
May
21
Eyl
21
Gerçekleşme TCMB öngörüsü IMF öngörüsü Piyasa öngörüsü
(%) (%)
29. 29
Yüksek geçişkenlik altında enflasyon senaryoları
Kaynak: Model çıktısı, TÜİK.
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Oca
20
Şub
20
Mar
20
Nis
20
May
20
Haz
20
Tem
20
Ağu
20
Eyl
20
Eki
20
Kas
20
Ara
20
Oca
21
Şub
21
Mar
21
Nis
21
May
21
Haz
21
Tem
21
Ağu
21
Eyl
21
Eki
21
Kas
21
Ara
21
Gerçekleşme Senaryo-1 (Kur: 8.0 - ÜFE: %35,6)
Senaryo-2 (Kur: 8.5 - ÜFE: %37,1) Senaryo-3 (Kur: 9.5 - ÜFE: %40,0)
(%) (%)
30. TÜFE-ÜFE Enflasyon farkının inatçılığı*
Kaynak: Model çıktısı. *zamana göre değişen ardışık bağlanım katsayılarının toplamı.
30
0.00
0.20
0.40
0.60
0.80
1.00
1.20
-25.0
-15.0
-5.0
5.0
15.0
25.0
35.0
Oca
04
Eki
04
Tem
05
Nis
06
Oca
07
Eki
07
Tem
08
Nis
09
Oca
10
Eki
10
Tem
11
Nis
12
Oca
13
Eki
13
Tem
14
Nis
15
Oca
16
Eki
16
Tem
17
Nis
18
Oca
19
Eki
19
Tem
20
Nis
21
TÜFE-ÜFE farkı (%) Belirsizlik aralığı İnatçılık ölçütü (sağ eksen)
31. Taylor Kuralı’nın ima ettiği faiz oranı
31
Kaynak: Model çıktısı.
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
Oca
10
Tem
10
Oca
11
Tem
11
Oca
12
Tem
12
Oca
13
Tem
13
Oca
14
Tem
14
Oca
15
Tem
15
Oca
16
Tem
16
Oca
17
Tem
17
Oca
18
Tem
18
Oca
19
Tem
19
Oca
20
Tem
20
Oca
21
Tem
21
Gerçekleşen İma edilen (klasik) İma edilen (esnek)
(%) (%)
32. PPK Faiz Kararları Duygu Skorları
32
Kaynak: Model çıktısı. TCMB, Tem. 2019 – May.2021 dönemine ait basın duyuruları (İngilizce).
-6.00
-5.00
-4.00
-3.00
-2.00
-1.00
0.00
1.00
2.00
3.00
4.00
5.00
6.00
0.70
0.73
0.75
0.78
0.80
0.83
0.85
0.88
0.90
0.93
0.95
0.98
1.00
Tem
2019
Eyl
2019
Eki
2019
Ara
2019
Oca
2020
Şub
2020
Mar
2020
Nis
2020
May
2020
Haz
2020
Tem
2020
Ağu
2020
Eyl
2020
Eki
2020
Kas
2020
Ara
2020
Oca
2021
Şub
2021
Mar
2021
Nis
2021
May
2021
Faiz indirimi (sağ eksen) Duygu Skoru
33. 33
Üretim ve beklentiler
Kaynak: TÜİK
-18
-15
-12
-9
-6
-3
0
3
6
9
12
15
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
25
Oca
10
Tem
10
Oca
11
Tem
11
Oca
12
Tem
12
Oca
13
Tem
13
Oca
14
Tem
14
Oca
15
Tem
15
Oca
16
Tem
16
Oca
17
Tem
17
Oca
18
Tem
18
Oca
19
Tem
19
Oca
20
Tem
20
Oca
21
Tem
21
Sanayi üretimi endeksi (yıllık % değişim, sol eksen)
OECD Bileşik Öncü Göstergeler Endeksi (seviye-100, sağ eksen)
Satın alma yöneticileri endeksi (seviye-50, sağ eksen)
34. 34
Üretici ve Tüketici Güveni
Kaynak: TÜİK, TCMB
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
Oca
07
Eyl
07
May
08
Oca
09
Eyl
09
May
10
Oca
11
Eyl
11
May
12
Oca
13
Eyl
13
May
14
Oca
15
Eyl
15
May
16
Oca
17
Eyl
17
May
18
Oca
19
Eyl
19
May
20
Oca
21
Eyl
21
Reel Kesim Güven Endeksi (-100) Tüketici Güven Endeksi (-100)
35. 35
Enflasyonla mücadeleyi etkileyen unsurlar
Kapasite kullanım oranı
Kaynak: TCMB, Tahmin çıktısı
60
65
70
75
80
85
60
65
70
75
80
85
Oca
07
Ağu
07
Mar
08
Eki
08
May
09
Ara
09
Tem
10
Şub
11
Eyl
11
Nis
12
Kas
12
Haz
13
Oca
14
Ağu
14
Mar
15
Eki
15
May
16
Ara
16
Tem
17
Şub
18
Eyl
18
Nis
19
Kas
19
Haz
20
Oca
21
Ağu
21
KKO Tahmin
(%) (%)
38. Hareketlilik endeksi (Türkiye, günlük)
Kaynak: Google Mobility Trends, 3 Ocak – 6 Şubat 2020 Dönemine kıyasla yüzde değişim.
38
-160
-120
-80
-40
0
40
80
-80
-60
-40
-20
0
20
40
Şub
20
Mar
20
Nis
20
May
20
Haz
20
Tem
20
Ağu
20
Eyl
20
Eki
20
Kas
20
Ara
20
Oca
21
Şub
21
Mar
21
Nis
21
May
21
Perakende ve eğlence (ziyaretçi)
Market ve eczane (ziyaretçi)
Ulaşım (ziyaretçi)
İş yerleri (ziyaretçi)
Konut (süre)
Parklar (ziyaretçi, sağ eksen)
39. Google Trends büyüme tahmini (Türkiye, haftalık)
39
Kaynak: OECD Weekly Tracker.
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
Mar
17
Haz
17
Eyl
17
Ara
17
Mar
18
Haz
18
Eyl
18
Ara
18
Mar
19
Haz
19
Eyl
19
Ara
19
Mar
20
Haz
20
Eyl
20
Ara
20
Mar
21
Haz
21
Eyl
21
Ara
21
Belirsizlik aralığı OECD-Haftalık Gösterge Büyüme
40. Yıllık büyümeye angörü yaklaşımı (aylık)
40
* Test aşamasındadır.
Kaynak: Model çıktısı.
-15.0
-10.0
-5.0
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
25
Oca
07
Ağu
07
Mar
08
Eki
08
May
09
Ara
09
Tem
10
Şub
11
Eyl
11
Nis
12
Kas
12
Haz
13
Oca
14
Ağu
14
Mar
15
Eki
15
May
16
Ara
16
Tem
17
Şub
18
Eyl
18
Nis
19
Kas
19
Haz
20
Oca
21
Ağu
21
Büyüme (üç aylık) YKB-Angörü (aylık)*
(%) (%)
42. Atıl işgücü
42
Kaynak: TÜİK, mevsimsellikten arındırılmış veriler. Kendi hesaplamalarım.
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
35.0
0
2
4
6
8
10
12
Oca
14
May
14
Eyl
14
Oca
15
May
15
Eyl
15
Oca
16
May
16
Eyl
16
Oca
17
May
17
Eyl
17
Oca
18
May
18
Eyl
18
Oca
19
May
19
Eyl
19
Oca
20
May
20
Eyl
20
Oca
21
May
21
Eyl
21
İşsiz sayısı Zamana bağlı eksik istihdam Potansiyel işgücü Atıl işgücü (sağ eksen, %)
(milyon) (%)