1. Ածխածնի օքսիդներըԱծխածնի օքսիդները
Ածխածնի օքսիդները երկուսն են՝ ածխածնի
(II) օքսիդը ՝ CO և ածխածնի (IV) օքսիդը՝ CO2
:

2. ԱծխածնիԱծխածնի (II)(II) օքսիդը ՝օքսիդը ՝ COCO
Ածխածնի (II) օքսիդում ածխածնի
,վալենտականությունը երեք է իսկ օքսիդացման
+2,աստիճանը՝ թթվածնի
,վալենտականությունը երեք է իսկ օքսիդացման
-2:աստիճանը՝ Քիմիական կապը
:կովալենտային բևեռային է

3. Ֆիզիկական հատկություններն ուՖիզիկական հատկություններն ու
ստացումըստացումը
Ածխածնի (II) օքսիդը ( շմոլագազ) -օդից փոքր ինչ
, , ,թեթև գազ է գույն հոտ ու համ չունի ջրում գրեթե չի
:լուծվում և ջրի հետ չի փոխազդում Անտարբեր (աղ
չառաջացնող) : ,օքսիդ է Խիստ թունավոր է անգամ
փոքր քանակությամբ այդ գազը ներշնչելն էլ ոչ
հազվադեպ դժբախտ պատահարների պատճառ է
:դառնում Ժողովրդին հայտնի է իր ռուսերեն
« »:անվանմամբ՝ ուգար

4. Արդյունաբերության մեջ մեծ քանակությամբ
ածխածնի (II) ,օքսիդ է ստացվում ածխի ինչպես
,նաև այլ՝ պինդ հեղուկ ու գազային
:վառելանյութերի թերայրման հետևանքով
Մեծ քանակությամբ ածխածնի (II) օքսիդ են
պարունակում ավտոմեքենաների ներքին այրման
:շարժիչներից արտանետվող գազերը
Շմոլագազով թունավորման՝ շմոլքի առաջին
, ,նշաններն գլխապտույտը սրտխառնոցը ապա՝
:գիտակցության կորուստը

5. ԱծխածնիԱծխածնի (II)(II) օքսիդից թունավորումիցօքսիդից թունավորումից
.խուսափելու նպատակով անհրաժեշտ է.խուսափելու նպատակով անհրաժեշտ է
ա) հետևել վառարանում վառելիքի բնականոն
,այրմանը
բ) կանխել ածխածնի (II) օքսիդի ներթափանցումը
,բնակարան
գ) թունավորման դեպքում տուժածին անմիջապես
,մաքուր օդ դուրս բերել ուշագնացության դեպքում՝
երեսին սառը ջուր ցանել ու արհեստական
,շնչառություն ապահովել
դ) լուրջ թունավորման դեպքում առանց հապաղելու
:բժշկի դիմել

6. Քիմիական հատկություններըՔիմիական հատկությունները
Ածխածնի (II) օքսիդի կարևորագույն քիմիական
.հատկությունը վերականգնող լինելն է
. (II)Ա Ածխածնի .օքսիդն այրվում է
2CO+O2=2CO2
.Բ Ածխածնի (II) օքսիդը մետաղների օքսիդներից
, .վերականգնում է մետաղները օրինակ
Fe2O3+3CO=2Fe+3CO2

7. Ակտիվացրած ածխի ներկայությամբ քլորը միանում է
ածխախնի (II) օքսիդին ու առաջացնում մարտական
թունավոր նյութերից մեկը՝ ֆոսգենը (COCl2).
CO+Cl2=COCl2
400°C 300ջերմաստիճանում և մթն ճնշման տակ ու
-ցինկ քրոմային կատալիզատորի ներկայությամբ
ածխածնի (II) օքսիդը ջրածնի հետ փոխազդելիս մեթիլ
սպիրտ (CH3OH) :է առաջանում
Ածխածնի (II) օքսիդի ու ջրածնի խառնուրդն
անվանվում է -սինթեզ գազ: Պայմանները փոփոխելով՝
-սինթեզ գազից կարելի է տարբեր օրգանական
:միացություններ ստանալ

8. ԿիրառումըԿիրառումը
Թունավոր լինելով հանդերձ՝ մեծ կիրառություն ունի
քիմիական արդյունաբերության մեջ ու տնտեսության
:տարբեր բնագավառներում Այդ գազն այրելիս մեծ
,քանակությամբ ջերմություն է անջատվում ուստի
:երբեմն կիրառվում է որպես գազային վառելանյութ
Ներկայումս մեծ ծավալներով ածխածնի (II) օքսիդ է
, ,օգտագործվում մեթիլ սպիրտ արհեստական բենզին
:ֆոսգեն և այլ նյութեր ստանալիս

9. Ածխածնի (IV) օքսիդ՝ CO2
.Ստացումը.Ստացումը
Արդյունաբերության մեջ ածխածնի (IV) ,օքսիդը որպես
կողմնակի նյութ՝ ստացվում է կալցիումի օքսիդի
(չհանգած կիր) .արտադրության մեջ
CaCO3=CaO+CO2
Լաբորատորիայում ածխածնի (IV) օքսիդն ստացվում է՝
,մարմարը կրաքարը կամ կավիճն աղաթթվի հետ
:փոխազդելով
Մարմարի և աղաթթվի փոխազդեցությունից առաջանում
է անկայուն ածխաթթու (H2CO3), որի քայքայումից էլ
ածխածնի (IV) :օքսիդ է ստացվում

10. Ֆիզիկական հատկություններըՖիզիկական հատկությունները
Ածխածնի (IV) օքսիդը (ածխաթթու գազ) օդից
1,5 ,մոտավորապես անգամ ծանր թույլ թթվային հոտով
, : :ու համով անգույն գազ է Ջրում լուծվում է
Պինդ ածխաթթու գազը «չոր սառույցն» , ,է որը օդում
,առանց հեղուկ վիճակի անցնելու միանգամից գազի է
վերածվում: (սուբլիմում)

11. Քիմիական հատկություններըՔիմիական հատկությունները
Ածխածնի (IV) ,օքսիդը թթվային օքսիդ է փոխազդում է
, , .հիմքերի ջրի ու հիմնային օքսիդների հետ օրինակ
CO2+Ca(OH)2=CaCO3 +H2O
CO2+H2O H2CO3
Na2O+CO2=Na2CO3
BaO+CO2=BaCO3
Հիմքի պակասի դեպքում հիդրոկարբոնատներ են
, .առաջանում օրինակ
CO2+KOH=KHCO3

12. ԱծխածնիԱծխածնի (IV)(IV) օքսիդը բնության մեջօքսիդը բնության մեջ
Շատ մեծ քանակություններով ածխածնի (IV) օքսիդ է
:անջատվում հրաբուխները ժայթքելիս Այդ ընթացքում
երբեմն մի քանի միլիոն տոննա ածխաթթու գազ է դուրս
:նետվում Մեծ քանակությամբ ածխածնի (IV) օքսիդ է
:լուծված հատկապես ստորգետնյա ջրերում
Ածխաթթու գազը բույսերի սննդառության հիմնական
աղբյուրն է՝ լուսասինթեզն իրականցնելու համար
:առավել անհրաժեշտ նյութը

13. ԿիրառումըԿիրառումը
Ածխածնի (IV) օքսիդը լայնորեն կիրառվում է
, :տեխնիկայում արդյունաբերության մեջ
Օգտագործվում է սոդա՝ Na2CO3, և պոտաշ՝ K2CO3
:արտադրելիս Ածխածնի (IV) «օքսիդից ստացվող չոր
»սառույցը կիրառում են մթերքներ պահելու և
:տեղափոխելու նպատակներով
Ածխաթթու գազը չի այրվում ու այրմանը չի
:նպաստում Այս հատկությունն օգտագործվում է
հրդեհները մարելիս (կրակմարիչներում):

14. Նելլի ՀարությունյանՆելլի Հարությունյան
« »Մխիթար Սեբաստացի
կրթահամալիր
Հիմնական դպրոց
9-րդ դասարան
.Խորհրդատու՝ Ս.Խորհրդատու՝ Ս ՍահակյանՍահակյան