1. FILIPINO: Kaligirang Pangkasaysayan ng Maikling KwentoUmunlad ang maikling
kuwento noong panahon ng Amerikano. Nagkaroon ito ng sarilingpitak sa mga
pahayagang Muling Pagsilang at sa dahong Tagalog ng El Renacimiento. Angilan sa
mga nakilalang kuwento sa panahong ito ay:1. Dagli - tinatawag sa Ingles na sketches.
Ito ay naglalahad. Ng mga sitwasyong may mgatauhang nasasangkot ngunit walang
aksyong umuunlad at pawing mga paglalarawanlamang. Ito ay tahasang nangangaral
at nanunuligsa.2. Pasingaw - nag-aanyo ring maikling kuwento ngunit hindi rin ganap
ang banghay. Ito aynaglalayong maihandog ang katha sa babaeng pinaparaluman o
siyang inspirasyon ngmanunulat. Ang pangalan ng may-akda ay hindi inililimbag dahil
karaniwan na na ito ay mayasawa. Ito ay naglalayong mangaral ng diretsahan.3.
Kuwentong bitbit (salaysay)
–
dito nag-ugat ang Maikling kwento- maiikling salaysay na pumapaksa sa mga anito,
lamanlupa, malikmata, multo at iba pangmga bunga ng guniguning di kapanipaniwala.4.
Kuwentong Komersyal (pangaral)
–
sumulpot sa paglaganap ng Liwayway. Ito aypinagugatan ng maikling katha.5. Kakana
(kasaysayangpampatawa)
–
- naglalaman ng mga alamat at engkanto- panlibang sa mga bata
Deogracias A. Rosario - tinaguriang "Ama ng MaiklingKuwento".
MGA URI NG MAIKLING
1. SALAYSAY - ang uring ito'y walang katangiangnangingibabaw, timbang na timbang
ang mga bahagi, hindinagmamalabis bagamat masaklaw maluwag angpagsasalaysay
at hindi apurahan.
2. KUWENTO NG KABABALAGHAN - binibigyang kasiyahan sakuwentong ito ang
ating pananabik sa mga bagay na kataka-taka at salungat sa wastong bait at kaisipan.
Karaniwanglildra lamang ng mayamang guniggni ng may-akda
.3. KUWENTO NG KATUTUBONG KULAY - binibigyang-diinang kapaligiran ng isang
pook. Ang tagpuan ang higit na
Uri ng dula.
Ang dula ay isang uri ng panitikan. Nahahati ito sa ilang yugto na maraming tagpo.
Pinakalayunin nitong itanghal ang mga tagpo sa isang tanghalan o entablado. Ang
tagpo sa dula ay ang paglabas-masok sa tanghalan ng mga tauhan. Ang mga taong
dalubhasa sa larangan ng pagsusulat ng mga dulang itinatanghal ay tinatawag na mga
mandudula, dramatista, o dramaturgo.

2. Kaligirang Pangkasaysayan ng Dulang Pangtanghalan
Ang tunay na drama ayon kay Sebastian ay nagsimula noong mga unang taon ng
pangungupkop ng mga Amerikano. Idinagdag pa ni Tiongson na ang drama ay binubuo
ng tanghalan, iba't ibang kasuotan, iskripto, "characterization", at "internal conflict". Ito
an pangunahing sangkap ng tunay na drama ayon sa banyagang kahulugan. Sa
kabilang dako, ayon sa mga librong kinunsulta ko, ang drama ay drama kahit wala ang
mga sangkap na nabanggit. Ito ang dramang Pilipino. Ayon pa rink ay Tiongson.
Memises ang pangunahing sangkap ng Dulang Pilipino. Memises ay ang pagbibigay
buhay ng actor sa mga pang-araw-araw na pangyayari sa buhay ng mga Pilipino. Ito rin
ang malaking pagkakaiba ng banayaga sa Pilipinong dula.
Ang kasaysayan ng Dulang Pilipino ay isinlang sa lipunan ng mga katutubong Pilipino
bago pa dumating ang mga dayuhang mananakop. Ayon kay Casanova, ang mga
katutubo'y likas na mahiligin sa mga awit, sayaw, at tula na siyang pinag-ugatan ng mga
unang anyo ng dula. Ang mga unang awitin ay nasa anyo ng tula. Ang mga katutubo rin
ay mayaman sa epikong bayan na kalimita'y isinasalaysay sa pamamagitan ng pag-
awit.Ang mga awit, sayaw at ritwal ay karaniwang ginaganap para sa pagdiriwang ng
kaarawan, binyag, pagtutuli, ligawan, kasalan, kamatayan, pakikipagdigmaan ,
kasawian, pananagumpay, pagtatanim, pag-aani, at pangingisda, atbp. Bago dumating
ang mga katutubong Pilipino.
KOMEDYA
katawa tawa, magaan sa loob at dalhin ang tema, at ang mga tauhan ay laging
nagtatagumpay sa wakas.
TRAHEDYA
Kung ang tema nito'y mabigat o nakasasama ng loob kaya nakakaiyak, nakalulunos
ang mga tauhan, karaniwang sila ay nasasadlak sa kamalasan, kabiguan, kawalan, at
maging sa kamatayan, kaya nagwawakas na malungkot
melodrama o soap opera
kung ito'y sadyang namimiga ng luha sa manonood na parang wala ng masayang
bahagi sa buhay ng tahanan kundi pawang problema na lamang ang nangyayari sa
araw-araw. Ito'y karaniwang mapanood sa mga de seryeng palabas
TRAGIKOMEDYA
Kung magkahalo ang katatawanan at kasawian gaya ng mga dula ni shakespeare na
laging may mga tauhang katwa-tawa tulad ng payaso para magsilbing tagapagpatawa,
subalit sa huli'y nagiging malungkot na dahil nasawi o namatay ang mga bida.

3. ang dula ay isang uri ng panitikang ang pinakalayunin ay itanghal sa tanghalan.
Mauunawaan at matutuhan ng isang manunuri ng panitikan ang ukol sa isang dula sa
pamamagitan ng panonood.
Sangkap ng dula
tagpuan-panahon at pook kung san nagaganap ang mga pangyayaring isinaad sa dula
tauhan- ang mga kumikilos at nagbibigay sa buhay sa dula; sa tauhan umiikot ang mga
pangyayari; ang mga tauhan ang bumibigkas ng dayalogo at nagpapadama sa dula
sulyap sa suliranin- bawat dula ay may suliranin, walang dulang walang suliranin;
mawawalan ng saysay ang dula kung wala itong suliranin; maaring magkaroon ng higit
sa isang suliranin ang isang dula
saglit na kasiglahan- saglit na paglayo o pagtakas ng mga tauhan sa suliraning
nararanasan
tunggalian- maaring sa pagitan ng mga tauhan , tauhan laban sa kanyang paligid at
tauhan laban sa kanyang sarili; maaring magkaroon ng higit sa isa o patung-patong na
tunggalian ang isang dula
kasukdulan- climax sa ingles; dito nasusubok ang katatagan ng tauhan; sa sangkap na
ito ng dula tunay na pinakamatindi o pinakamabugso ang damdamin o kaya'y sa
pinakakasukdulan ang tunggalian
kakalasan- ang unti-unting pagtukoy sa kalutasan sa mga suliranin at tunggalian sa
dula; ngunit maari ring magpakilala ng panibagong mga suliranin at tunggalian sa panig
ng mga manunuod
ELEMENTO NG DULA
iskrip o nakasulat na dula- ito ang pinakakaluluwa ng isang dula; lahat ng bagay na
isinasaalang-alang sa dula ay naaayon sa isang iskrip; walang dula kapag walang iskrip
gumaganap o aktor- nagsasabuhay sa mga tauhan sa iskrip
tanghalan- anumang pook na pinagapasyahang pagtanghalan ng isang dula ay
tinatawag na tanghalan
tagadirehe o direktor- ang direktor ang nagpapakahulugan sa isang iskrip; siya ang nag-
iinterpret sa iskrip mula sa pagpapasya sa itsura ng tagpuan , damit ng mga tauhan
hanggang sa paraan ng pagganapan at pagbigkas ng mga tauhan ay dumidipende sa
interpretasyon ng direktor sa iskrip
manunuod- hindi maituturing na dula ang isang binansagang pagtatanghal kung hindi
ito napanood ng ibang tao; hindi ito maituturing na dula sapagkat ang layunin ng dula' y
maitanghal; at kapag sinasabing maitanghal dapat mayroong makasaksi o makanood
eksena at tagpo- eksena paglabas-masok sa tanghalan ng mga tauhan samantalang
ang tagpo nman ay ang pagpapalit o iba't ibang tagpuan na pinangyarihan ng mga
pangyayari sa dula.

4. TULA
Mga elemento ng tula
a. TUGMA- nagpapaganda sa diwa ang alin mang paraan ng pagtutugma
1. Mga salitang nagtatapos sa b,k,d,g,p,t,s ay nagtutugma ang dulumpatinig
2. mga nagtatapos sa l,m,n,ng,w,r,y
b. SUKAT- tumutukoy sa bilang ng pantig sa bawat taludtod
c. PAKSA- maraming maaring maging paksa ang isang tula
d. . TAYUTAY- paggamit ng pagwawangis (simile) pagtutulad (metaphor) pagtatao
(personification) ay ilang paraan upang ilantad ang talinghaga sa tula
e. TONO/INDAYOG- dapat isa alang alang ang diwa ng tula
f. PERSONA- tinutukoy nito ang nagsasalita sa tula
-una ikalawa o ikatlong panauhan
g. KARIKTAN NG TULA- nagbibigay ng pangkalahatang impresyon sa bumabasa
NOBELA- Nena at Neneng
PAMBUNGAD NA TALA:
Nalathala ang nobelang ito sa pahayagang
Muling Pagsilang
noong1903,atisinaaklat noong 1905. Muling inilimbag iyon noong 1911, 1948, at 1971.
Itinakda ng Nena at Nenengang sinasabing nobelang didaktiko kung saan ang akda'y
nagiging bukal ng aralin sa magandang asal parasa mga mambabasa.
BUOD:
1.Si NENA at NENENG ay matalik na magkaibigang dalaga na parang kapatid na
ang tratuhan.
2. Ang unang pagsubok sa pagkakaibigan ay nagsimula nang magkaroon ng tinginan
sina Nena at angkilalang babaero't mapaglaro sa damdamin na si Miguel- sinumbong ni
Neneng kay Aling Anday,pinarusahan si Nena, at sa gitna ng paghuhumigpit ng ale,
hiningi nito ang kamay ni Miguel sa kasal.
.3. Nagkabalikan ang dalawang dalaga nang maipakita ni Neneng kay Nena si Miguel
na kasama na siChayong
.4. Si CHAYONG ay may dalawang lalaking kinaguguluhan sa buhay- si Miguel na
naiipit sa dalawangdalaga, at ang pinsan nitong si Narciso na maspabor sa kanya ang
pamilya ni Chayong, matino'tmatalino, at saka dati nang minahal ni Chayong.

5. 5. Ang kuwento'y lumalim lalo nang magkatitigan nang iba si Neneng na papunta kay
Chayong at siNarciso na paalis, at pagkatapos, nang inilahad ni Miguel kay Chayong
ang kanyang tuluyang paglimotkay Nena.
6. Lalo pang lumalim ito nang mamatay ang asawa ni Aling Anday kung kaya't
naghiwalayan angmagkaibigan
.
7. At sunud-sunuran ang mga pangyayaring naganap na sila ring nagbago ng direksyon
ng buhay nilanglahat.
8. Lumalim ang pagkakaibigan tungo sa pagmamahalan at pagpapakasal nina Nena at
Deogracias- angkanyang kalaro't parang kapatid sa lalawigan noong lumalaki pa sila.
9. Ganun din halos para kina Narciso't Neneng- sa pagkikilala ni Narciso kay Pepe
hanggang sa matamisna pagdedeklara ng mga nararamdaman para sa isa't isa.
10. Ang kina Miguel at Chayong nama'y nauwi sa bigo.
11. Nagtanan ang dalawa, nawalan ng puri si Chayong, nadiskubre sila ng magulang ng
babae,pinaghiwalay, at nang nalamang buntis ang anak, pinakulong sa bilibid si Miguel
sang Dipang Langit - Amado Hernandez Permalink
IsangDipangLangit
Amado V. Hernandez
Ako'y ipiniit nglinsil na puno
hangadpalibhasangdiwa ko'y piitin,
katawangmarupok, aniya'ypagsuko,
damdami'y supil na't mithiin aysupil.
Ikinulongako sa kutangmalupit:
bato, bakal, punlo, balasik ngbantay;
lubos na tiwalagsa buong daigdig
at inaringkahit buhaymanay patay.
Sa muntingdungawan, tangingabot-malas
ay sandipanglangit na puno ngluha,
maramot na birangngpusongmaysugat,
watawat ngakingpagkapariwara.
Sintalim ngkidlat angmata ngtanod,
sa pintongmaysusi't walangmakalapit;
sigaw ngbilanggo sa katabingmoog,
anaki'y atungal nghayop sa yungib.
Angmaghapo'ytila isangtanikala
na kala-kaladkadngpaangmadugo
angbuongmagdamagay kulambongluksa
ngkabaongwaringlungga ng bilanggo.
Kungminsa'y magdaan angpayak nayabag,
kawil ng kadena angkumakalanding;
sa maputlangarawsaglit ibibilad,

6. sanlibonganinonginiluwa ngdilim.
Kungminsan, anggabi'y biglangmagulantang
sa hudyat - may takas! - at asodngpunlo;
kungminsa'y tumangis anglumangbatingaw,
sa bitayangmoog, maynaghihingalo.
At ito angtangingdaigdigko ngayon -
bilangguangmandi'y libingan ngbuhay;
sampu, dalawampu, at lahat ngtaon
ngbuong buhay ko'y dito mapipigtal.
Nguni't yaringdiwa'y walangtakot-hirap
at batis pa rin itongakingpuso:
piita'y bahagi ngpakikilamas,
mapiit ay tanda ngdi pagsuko.
Angtao't Bathala ay di natutulog
at di habangarawangapi ay api,
tanangpaniniil aymay pagtutuos,
habangmay Bastilya'y may bayanggaganti.
At bukas, diyan din, akingmatatanaw
sa sandipanglangit na wala nangluha,
sisikat anggintongarawngtagumpay...
layangsasalubongako sa paglaya!