პრეზენტაცია ასურელი მამები

1. სსიპ ხარაგაულის მინიციპალიტეტის სოფელ ლაშის საჯარო სკოლის
ისტორიის მასწავლებელი ეთერ ლომსაძე

3. VI საუკუნის 40-იან წლებში, როცა საქართველველოს
მართლმადიდებლური ეკელსიისთვის მძიმე დრო იდგა,
როცა სპარსეთი ბატონობდა და ყოველმხრივ
ავიწროვებდა ჩვენს სარწმუნოებას, ქართლში უფლის
ნებითა და ღვთისმშობლის კურთხევით 13 ასურელი
მამა მობრძანდა.
ღირსი იოანე ზედაზნელი და მისი თორმეტი მოწაფე:
აბიბოს ნეკრესელი, ანტონ მარტყოფელი, დავით
გარეჯელი, ზენონ იყალთოელი, თადეოზ
სტეფანწმიდელი, ისე წილკნელი, იოსებ ალავერდელი,
ისიდორე სამთავნელი, მიქაელ ულუმბოელი, პიროს
ბრეთელი, სტეფანე ხირსელი და შიო მღვიმელი იყვნენ
ასურელი მოღვაწეები, რომლებმაც საქართველოში
სამონასტრო ცხოვრება ააღორძინეს და დაამკვიდრეს.
ისინი არიან ჩვენი ეკლესიის უდიდესი წმიდანები,
ქართლის მეორედ განმანათლებლები.

4.  წმიდა ასურელი მამა იოანე ზედაზნელი
სულიწმიდის წინამძღვრობითა და
ყოვლაღწმიდა ღვთისმშობლის
კურთხევით შემობრძანდა
საქართველოში. მას დედაღვთისამ
უბრძანა, მოწაფეთაგან თორმეტ რჩეულ
ბერთან ერთად წასულიყო "ქუეყანად
ქართლად. "შუამდინარეთს
აღმობრწყინებულ ვარსკვლავს" ქრისტეს
რჯული უნდა განემტკიცებინა
ქართველთა შორის. წმიდა იოანეს
ღვთისაგან მიეცა "ენა ქართულად
მეტყუელი. წმიდა მამა იოანე
ზედაზნელის ხსენების დღეა 7 (20) მაისი.

5. ასურელ მამათა სულიერი მოძღვარი, იოანე
ზედაზნელი, სვიმეონ მესვეტის მოწაფე იყო. წმინდა
მამები თავდაპირველად მცხეთის ახლოს, ზედაზნის
მთაზე, დასახლდნენ და მთის მცენარეებით
იკვებებოდნენ. მათი ასკეტური ყოფა მრავალი
მორწმუნისთვის გახდა მისაბაძი და მალე
ზედაზენზე განდეგილთა პირველი დასახლება
გაჩნდა. რამდენიმე წლის შემდეგ ასურელი ბერები
მამა იოვანეს დავალებით თითო მოწაფესთან ერთად
მთელ საქართველოში მიმოიფანტნენ. რამდენიმე
მათგანმა ხალხისგან მოშორებულ ადგილებში
განაგრძო სულიერი მოღვაწეობა. განმარტოებით
დასახლებულ მამათა წმინდა ცხოვრების ამბავი
მალე გავრცელდა ხალხში და დაიწყო "რწმენით
გამორჩეულთა" შეკრება მათ ირგვლივ.

6.  ზედაზნის მონასტერი მდებარეობს
მცხეთიდან ჩრდილო დასავლეთით,
საგურამოს ქედის უმაღლეს
მწვერვალზე (ზ. დ. 1350 მ.).ეს სახელი
მას უწოდეს მისი
თანდათან ამაღლების გამო.
„ზედაზენი კიბედ ზეცისა სდგასო“ -
ამბობს ხალხური თქმულება.
ლეგენდის მიხედვით ამ მთისათვის
უწოდებიათ კერპი ზადენის სახელი,
რომელიც ხალხის სათაყვანებელი
გმირი ყოფილა და ბრძოლაში
დაღუპილა. მეფე ფარნაჯობს(112- 99
წ. ძვ. წ.) ამ მთაზე აღუმართავს კერპი.
ეს კერპი იდგა ამ მთაზე IV -საუკუნის
პირველ ნახევრამდე, როდესაც
საქართველომ ქრისტიანობა მიიღო.

7. აბიბოს ნეკრესელი - საეკლესიო
მოღვაწე, ერთი ასურელი მამათაგანი.
საქართველოში მოვიდა სირიიდან VI
საუკუნის II ნახევარში.
თავდაპირველად
მოღვაწეობდა ზედაზნის მონასტერში,
შემდეგ განაგებდა ნეკრესის
საეპისკოპოსო კათედრას. ეწეოდა
ფართო მისიონერულ მოღვაწეობას:
გააქრისტიანა არაგვისპირის მთიელი
კახელები. ებრძოდა
ირანის ოფიციალური რელიგიის(
ცეცხლთაყვანისცემლობა) გავლენას.
მოსპო ნეკრესის ტაძრის მახლობლად
სპარსთა საგზებელი, რისთვისაც VI
დამლევს მარზპანის ბრძანებით
ჩაქოლეს.
დასაფლავებულია სამთავროში.

8. ნეკრესი, ისტორიული ქალაქი
კახეთში, ახლანდელ ყვარლის
რაიონში, სოფ.შილდის
მახლობლად, მთის ფერდობზე.
დააარსა მეფე ფარნაჯომმა (ძვ.წ.
II-I სს. IV საუკუნეში.
მეფე თრდატმა აქ ააგო ეკლესია,
სადაც VI საუკუნეში
დამკვიდრდა აბიბოს ნეკრესელი.
წმიდა მღვდელმოწამე
აბიბოსი მეფე ფარსმან VI-ის და
ევლავიოს კათოლიკოსის
თხოვნით ნეკრესის ეპისკოპოსად
იქნა დადგენილი.

9. ანტონ მარტყოფელი (ხსენების
დღეა 19 იანვარი, ახ.სტილით
1თებერვალი. )
საქართველოში მოვიდა ქ.ედესიდან .
განმარტოებით ცხოვრების გამო
უწოდეს „მარტოდმყოფელი“.
ფიქრობდნენ, რომ მისი სახელისაგან
წარმოდგა სოფ.მარტყოფის
სახელწოდება. ანტონ მარტყოფელმა
საქართველოში სამისიონერო
მოგზაურობის დროს მრავალი
წარმართი გააქრისტიანა. მას
ძველთაგანვე მიაწერდნენ ქ.
ედესიდან ხელთუქმნელი საუფლო
ხატის ჩამოტანას და ამას
განსაკუთრებულ ეროვნულ
დამსახურებად უთვლიდნენ.

10. მარტყოფის ღვთაების მონასტერი
მდებარეობს სოფელ მარტყოფის
მახლობლად, თბილისიდან
აღმოსავლეთით, 25-27 კილომეტრზე,
ტყით დაფარულ იალნოს ქედზე.
ზეპირი გადმოცემისა და
წერილობითი წყაროების თანახმად ამ
ადგილს (მარტყოფს) VI საუკუნემდე
აკრიანი – ქვიანი ადგილი – რქმევია.
ღვთაების მონასტრის გუჯარის
თანახმად აქ ტაძარი ჯერ კიდევ
ვახტანგ გორგასალს აუშენებია და
ეპისკოპოსიც დაუსვამს. VI ს. I
ნახევარში აკრიანის მთებში
დამკვიდრდა საქართველოში
მოსული 13 ასურელი მამებიდან ერთ-
ერთი, მამა ანტონი.
ტაძრის ჩრდილოეთ ნაწილში, ანტონ
მარტომყოფელის საფლავია.

11. მამა დავით გარეჯელი შუამდინარეთის
ასურეთიდან იყო. იგი, ჯერ კიდევ ყრმა,
სულიერი შვილი გახდა თანამემამულის,
წმიდა მამა იოანე ზედაზნელისა. მამა
დავითმა თავიდან სამოღვაწეოდ თბილისი
აირჩია. ბერ ლუკიანესთან, თავის
მოწაფესთან და სულიერ შვილთან, ერთად
ქალაქის დასავლეთით მდგარი მთის
ფერდობზე, გამოქვებულში დასახლდა და
იქვე პატარა სამლოცველო მოაწყო. ბერები
მხოლოდ მთის მცენარეებით იკვებებოდნენ
და ლოცვაში ატარებდნენ დღეებს. ღირსმა
მამამ, განდეგილთა წესისამებრ, ხალხისგან
მოშორებით ისურვა დამკვიდრება. ამისთვის
მან კახეთში, ყარაიას ველზე, გადაშლილი
გარეჯის უდაბნო ამოირჩია და იქ
დამკვიდრდა.
მამადავითობა - დავით გარეჯელის
სახელობის დღესასწაული, ამაღლებიდან
პირველ ხუთშაბათს იმართება.

12. წმინდა მამა დავით გარეჯელის
ლავრა
მამა დავითის საფლავი გარეჯის
ლავრაში

13. ზენონ იყალთოელი — ერთ-
ერთი ასურელიმამა,
რომელიც ჩამოვიდა ქ. ანტიოქიიდან
საქართველოში თავის მასწავლებელ
იოანე ზედაზნელთან ერთად.
ცხოვრობდა ჯერ ზედაზნის, შემდეგ
კი თავისსავე დაარსებულ იყალთოს
მონასტერში. დასაფლავებულია
იქვე. ზენონ იყალთოელის
მოღვაწეობამ ხელი შეუწყო კახეთში
ქრისტიანული ეკლესიის
განმტკიცებას.
16 (ახალი სტილით 29) ოქტომბერს
ქართული ეკლესია აღნიშნავს ღირსი
მამის ზენონ იყალთოელის ხსენების
დღეს.

14. იყალთოს მონასტერი
წმიდა ზენონ იყალთოელი ქადაგებდა კახეთის მთიანეთში,
შემდეგ იყალთოში დააარსა მონასტერი და იქ მოღვაწეობდა
სიკვდილამდე. დაკრძალულია იქვე, მაცხოვრის
ხელთუქმნელი ხატის სახელობის ტაძარში.

15. თადეოზ სტეფანწმინდელი, თათა
სტეფანწმინდელი, ერთ-ერთი
ასურელი მამა. ქართლში მოვიდა
ანტიოქიიდან VI საუკუნის შუა
წლებში იოანე ზედაზნელთან
ერთად.
წმიდა თადეოზ სტეფანწმიდელი
თავდაპირველად მცხეთაში
მოღვაწეობდა. მან ზედაზნის ძირას
ააშენა მონასტერი. წმიდანი
ქადაგებდა ქართლში, სადაც
მრავალი ეკლესია ააშენა, მათ შორის
წმიდა პირველმოწამე სტეფანეს
სახელობის ტაძარი ურბნისში.
შემდეგ დაეყუდა წლევის მთის
მღვიმეში (კასპთან). აღესრულა და
დაკრძალულია იქვე.
18 (31) აგვისტოს ქართული ეკლესია
აღნიშნავს წმიდა თადეოზ
სტეფანწმინდელის ხსენების
დღეს (VI ს).

16. ევლავიოს კათოლიკოსისა და იოანე
ზედაზნელის კურთხევით ღირსი ისე
წილკანში მოღვაწეობდა. წილკნის
ეპისკოპოსის გარდაცვალების შემდეგ
ევლავიოს კათოლიკოსმა იძულებით
აკურთხა მღვდელმთავრად. ისეს არ
უნდოდა ეპისკოპოსის პატივის
მიღება, ცრემლით და ტირილით
ითხოვდა განტევებას, მაგრამ
კათოლიკოსისა და იოანე
ზედაზნელის ლოცვა-კურთხევას წინ
ვერ აღუდგა. ღირსი ისე
განსაკუთრებით მთიან ადგილებში
დადიოდა, საკერპოებს არღვევდა,
კერპებს მუსრავდა და წარმართებს
ნათელს სცემდა სამების სახელით.
ღირსი ისე წილკნელის ნეშტი
დაკრძალულია წილკნის
ღვთისმშობლის სახელობის ტაძარში.

17. აბბა იოსები ღვთის ნებით და
ცხოველმყოფელი ჯვრის წინამძღოლობით
დაემკვიდრა კახეთს, იმ ადგილას, სადაც
დღეს ალავარდის ტაძარია. გადმოცემით,
აბბა იოსები განუშორებლად თან ატარებდა
ჯვარს, გამოთლილს იმ ჯვრის ხისგან,
რომელზეც აწამეს უფლი და მაცხოვარი
ჩვენი იესო ქრისტე. მისი მოუკლებელი
ღვაწლით ამ მხარეში აღმოიფხვრა
ურწმუნოება და განმტკიცდა
ღვთისმსახურება. იმ ადამიანთაგან,
რომელთაც ბერის წმიდა ცხოვრება,
სიყვარული და სასწაულები იზიდავდა
უდაბნოში, ბევრი იქვე რჩებოდა
სამოღვაწეოდ. თანდათან მეუდაბნოეთა
რიცხვი გაიზარდა და დიდი კრებული
შეადგინა. წმიდა მამა იოსებ ალავერდელი
იყო საძმოს პირველი წინამღვარი და
მოძღვარიც. წმიდა იოსები დაკრძალულია
მის მიერ აშენებულ ალავერდის ტაძარში.

18. როცა იოანე ზედაზნელმა თავისი
მოწაფეები ყოვლადწმინდა
ღვთისმშობლის კურთხევით
საქართველოს სხვადასხვა მხარეს გაუშვა
სამოღვაწეოდ, წმინდა მამამ ქართლს
მიაშურა. მდინარე ლეხურის მარცხენა
ნაპირზე (კასპიდან 11 კმ-ზე) დამკვიდრდა
და სოფელ ჭალის მახლობლად დააარსა
მონასტერი.
წმინდა ისიდორე დაუღალავად იღვწოდა,
ქადაგებდა მართლმადიდებლობას,
ურწმუნოთ მოაქცევდა, უნუგეშოთ
ნუგეშინისსცემდა, სნეულთ კურნავდა.
ქართულ მატიანეს არ შემოუნახავს
ისიდორე სამთავნელის სასწაულმოქმედი
ღვაწლის ამსახველი ცნობები. ვიცით, რომ
წმინდა მამა თავის მიერ აგებულ ტაძარში
აღესრულა და აქვე ”დაიდვა მრავალ
მოღვაწე გვამი მისი”.

19. წმინდა ისიდორეს მიერ აგებული ტაძრიდან
აღარაფერია შემორჩენილი. გადმოცემით,
სამთავისის ტაძარი თბილისის სიონის,
წილკნის, ერთაწმინდისა და მეტეხის
ტაძრებთან ერთად აუგია ვახტანგ გორგასალს.
”კალმასობაში” ნათქვამია: ”ვახტანგ
გორგასლან, მეფემ საქართველოსმან აღაშენა
ოთხი ეკლესიანი: წილკნის, სამთავისის,
მეტეხის გაღმა მხარისა და რუისისა და ოდეს
გაშინჯეს ეს ეკლესიები, მაშინ
ხუროთმოძღვრებით და აღმშენებლობით
უფრო აქეს სამთავისი და უწოდა - ესრეთ
სამთავ ეკლესიათა ესე სამთავისი
უმჯობესიაო”, ამიტომ დღესაც ტაძარს
სამთავისი ეწოდება. ქართლ-იმერეთის
სინოდის კანტორის საქმეების მიხედვით,
სამთავისის აშენების თარიღი 472 წელია.
დღევანდელი სამთავისის ტაძარი
მოგვიანებით, 1030 წელს აუგია ილარიონ
სამთავნელ ეპისკოპოსს

20. წმინდა მამა ქადაგებდა ზემო
ქართლსა და ოსეთში. ულუმბოს
ახლოს დააარსა დიდი სავანე. იქვე
განისვენებს მისი სასწაულთმოქმედი
წმიდა ნაწილები.
ვახუშტი ბატონიშვილის ცნობით,
რომელიც სარგებლობდა უცნობი
წყაროებით, ულუმბოს მონასტრის
დამაარსებლად მიქაელ
ულუმბოელი, ცამეტი ასურელ
მამათაგანი ჰყავს მოხსენებული.
„ჭერათხევის... სერს ზეით არს
მონასტერი ულუმბას, უგუნბათო,
დიდი, დიდშენი, მიქელ იგ(13)
მამათგანის ქმნული, და დაფულულ
არს მიქელ მუნვე ზის წინამძღვარი“.

21. წმინდა იოანე ზედაზნელის
კურთხევით, ღირსი მამა პიროსი შიდა
ქართლში, მდინარე ფრონეს მარცხენა
სანაპიროზე დამკვიდრდა და სოფელ
ბრეთის ახლოს მონასტერი ააგო. იქვე
იღწვოდა, ქადაგებდა ქრისტიანობას და
მრავალი მოაქცია ჭეშმარიტ
სარწმუნოებაზე. პიროს ბრეთელის მიერ
ჩამოყალიბებული სამონასტრო ცენტრი
მთელი შუა საუკუნეების მანძილზე
კულტურულ-საგანმანათლებლო კერა
იყო. დღეს წმინდა პიროსის მიერ
აშენებული ეკლესია გადაკეთებულია,
VIII-IX საუკუნეებში აგებულ წმინდა
გიორგის სახელობის ეკლესიასთანაა
დაკავშირებული და მინაშენის
შთაბეჭდილებას ტოვებს. ღირსი მამა
თავის მიერ აშენებულ მონასტერშია
დასაფლავებული.

23. წმინდა მამა თანამოსაგრეებთან
ერთად ქადაგებდა კახეთში. წმ.
სტეფანემ „აღაშენა სამყოფელი
თჳსი ხირსის სოფლის მოახლო,
სახელსა ზედა წმ. სტეფანესა“.
ხირსა ქიზიყის მხარეშია.
აქ მან მონასტერი დააარსა..
წმინდა სტეფანეს მონასტერი
დიდ როლს ასრულებდა
კახეთის, კერძოდ, მის სამხრეთ-
აღმოსავლეთი ნაწილის
რელიგიურ ცხოვრებაში.
ისტორიული ტრადიციით, იგი
აქვეა დაკრძალული

24. ხირსის მამათა მონასტერი
მდებარეობს კახეთში, სიღნაღის
რაიონში, სოფელ ტიბაანში,
სიღნაღიდან 11 კმ-ში. მონასტრის
დამაარსებელია VI საუკუნეში
საქართველოში შემოსულ ასურელ
მამათაგან ერთ-ერთი – სტეფანე
ხირსელი.
IX-X საუკუნეთა მიჯნაზე სტეფანე
ხირსელის მიერ აგებული ბაზილიკა,
კახთა მეფემ კვირიკე I-მა
გუმბათოვანი ტაძრით შეცვალა. XVI
საუკუნის 40-იან წლებში კი ლევან
კახთა მეფის დროს ჩატარდა
რესტავრაცია.

25. ღირსი შიო მღვიმელი, ანტიოქიელი
იყო. დაყუდებისმოყვარე შიომ
თავისი სულიერი მამისაგან
უდაბნოში წასვლის ნებართვა
ითხოვა. მცხეთის მახლობლად,
სარკინეთის კლდეში იპოვა მღვიმე,
და დაიწყო მოღვაწეობა. წმიდა შიომ
სარკინეთში სავანე დააარსა და ორი
ათას ბერს მოუყარა თავი. წმიდა
შიომ აღთქმა დადო, რომ დარჩენილ
სიცოცხლეს მღვიმეში გაატარებდა.
მღვიმე თავისსავე მონასტერში
გათხარა და შიგ ჩავიდა. ღირსი შიო
თხუთმეტი წელი მოღვაწეობდა
მღვიმეში.

26. სამონასტრო კომპლექსი შიო მღვიმელის საფლავი

27. წმიდა ასურელ მამათა დაარსებულ ლავრებსა და
სავანეებში იწვრთნებოდნენ ქართველთა შვილები
გონებით და ზნეობით, ამ უდაბნოებიდან
ეფინებოდა ქართველობას მადლი და კურთხევა. ეს
სავანეები და მათი დამაარსებელი წმიდა მამები
გახდნენ ქართველთა მფარველნი და მათი
დამცველნი უსჯულოებისა და ბიწიერებისაგან.

28.  http://www.orthodoxy.ge/tveni/seqtemberi/15-
ioseb.htm
 http://www.orthodoxy.ge/tveni/maisi/07-
13asureli.htm
 http://saunje.ge/index.php?id=80&lang=ka
 http://www.ambioni.ge/piros-breteli
 http://www.dzeglebi.ge/dzeglebi/u/ulumbo.html
 http://ka.wikipedia.org/wiki/ისიდორე_სამთავნელი
 http://karibche.ambebi.ge/tsmindanebi/tsminda-mamani/
1070-ghirsi-isidore-samthavneli.html