1. ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ
Αρχικά ο Διαφωτισμός ήταν ένα κίνημα που δημιουργήθηκε για να
υπερασπιστεί τα ανθρώπινα δικαιώματα κατά τα τέλη του 17ου αιώνα και στις
αρχές του 18ου αιώνα. Όμως σε μικρό χρονικό διάστημα άρχισε να αποκτά
κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα. Ο Διαφωτισμός εμφανίστηκε αρχικά στην
Αγγλία αλλά αναπτύχθηκε και ενδυναμώθηκε στη Γαλλία. Κατόπιν μεταδόθηκε σε
όλη την Ευρώπη. Προετοίμασε το έδαφος για την Γαλλική Επανάσταση. Οι
διαφωτιστές πρέσβευαν τον ορθολογισμό και την πίστη στη πρόοδο. Αξίωναν
αλλαγές σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινηςδραστηριότητας, στους πολιτικούς και
κοινωνικούς θεσμούς, στην οικονομία, στην εκπαίδευση και στη θρησκεία.
Τάχθηκαν κατά της τυραννικής διακυβέρνησης και της καταπίεσης που ασκούσε η
Ρωμαιοκαθολική εκκλησία. Βασικός φορέας των νέων ιδεών που έφερε ο
Διαφωτισμός ήταν η ανερχόμενη αστική τάξη που μέχρι εκείνη την εποχή
παρέμενε αποκλεισμένη απ’ το σύστημα της απολυταρχίας.
Οι εκπρόσωποι του ονομάστηκαν διαφωτιστές. Οι κυριότεροι ήταν:
FRANCIS BACON
Ο σερ Φράνσις Μπέικον ήταν Άγγλος πολιτικός, φιλόσοφος, επιστήμονας,
συγγραφέας και δεξιοτέχνης στη χρήση της γλώσσας. Θεωρείται ο άνθρωπος που
προσπάθησε να κατακτήσει όλες τις γνώσεις, ώστε με μελέτη να υποστηρίξει νέους
τρόπους για να μπορέσει ο άνθρωπος να επιβάλει έναν έλλογο έλεγχο πάνω στη
φύση.
THOMAS HOBBES
Ο Άγγλος φιλόσοφος Τόμας Χομπς εκτός από την πολιτική και την φιλοσοφία
συνέβαλε και σε άλλους τομείς, όπως η γεωμετρία, η ιστορία, η ηθική, η γενική
φιλοσοφία και η πολιτική επιστήμη.
JOHN LOCKΕ
Ο Τζων Λοκ αποτελεί τον κύριο αντιπρόσωπο του αγγλικού κινήματος του
εμπειρισμού. Μαζί με τον Μπέρκλεϋ και τον Χιουμ σχηματίζει το τρίπτυχο των
φιλοσόφων του αγγλικού Διαφωτισμού και του επερχόμενου εμπειρισμού. Τέλος η
γνώμη του, που ήταν ότι ο λαός έχει κάθε δικαίωμα να αντισταθεί με βία στην
κυβέρνηση αν καταπατά τα δικαιώματά της, επηρέασε σε μεγάλο βαθμό το
2. Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών, την Αμερικανική επανάσταση, τη Γαλλική
επανάσταση όπως και το πρώτο Σύνταγμα της Γαλλίας.
MONTESQUIEU
Ο Μοντεσκιέ ήταν γνωστός Γάλλος συγγραφέας και φιλόσοφος του Διαφωτισμού.
Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους φιλόσοφους της
Ευρώπης. Ουσιαστικά η κοινωνική και πολιτική οργάνωση
του σημερινού κόσμου βασίζεται στις φιλελεύθερες ιδέες
του. Βεβαίως υπήρχαν κι άλλοι σημαντικοί διαφωτιστές,
όπως ο Ντενίς Ντιντερό, Ζαν λε Ροντ ντ' Αλαμπέρ, Ζαν Ζακ
Ρουσώ (που συγκρότησαν το ιδεολογικό υπόβαθρο του
Διαφωτισμού στην Εγκυκλοπαίδεια), Βολταίρος, Άνταμ
Σμιθ, Κοντορσέ, Κοντιγιάκ, κ. ά. Παράλληλα ο Ρουσσώ
διατύπωσε τη θεωρία του Κοινωνικού Συμβολαίου,
προτρέποντας σε μια Ευρώπη που θα υποστήριζε τα
δικαιώματα του ανθρώπου
Διαφωτισμός και θρησκεία
Οι διαφωτιστές υιοθέτησαν τον Ντεϊσμό (Ντεϊσμός ονομάζεται η άποψη ότι η
λογική πρέπει να
τοποθετείται στη βάση
της πίστης μαςστον Θεό:
ο Θεός υπάρχει αλλά δεν
είναι παντοδύναμος). Οι
Ντεϊστές απορρίπτουν
όμως την οργανωμένη
θρησκεία και πιστεύουν
πως η λογική πρέπει να
είναι η βάση, αν όχι για
τα πάντα, έστω για τα
περισσότερα. Μια
μερίδα τους ήταν άθεοι
και δεν πίστευαν πουθενά. Τέλος, ασκούσαν κριτική στην καθολική εκκλησία. Οι
διαφωτιστές πίστευαν πως η ανεξιθρησκία θα απάλλασσε τους ανθρώπους από
τη μισαλλοδοξία.
Διαφωτισμός και εκπαίδευση
Η εκπαίδευση για τους διαφωτιστές ήταν το πιο σημαντικό πράγμα, καθώς
πίστευαν πως ήταν υπεύθυνη για την εξέλιξη του ανθρώπου. Με βάση τα λόγια
του Ρουσώ, ο καθηγητής δενπρέπει να λειτουργεί ως αυθεντία, καθώς πρέπει να
θέτει ερωτήματα και να οδηγεί τους μαθητές του να ανακαλύψουν τις απαντήσεις
από μόνοι τους.
3. Διαφωτισμός και οικονομία
Οι φυσιοκράτες συνέβαλαν σημαντικά στην έμφαση στην παραγωγική εργασία
ως πηγή του εθνικού πλούτου. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις προηγούμενες
σχολές, ιδιαίτερα τον μερκαντιλισμό, που συχνά επικεντρωνόταν στον πλούτο του
ηγεμόνα, στη συσσώρευση χρυσού ή στο εμπορικό ισοζύγιο. Ενώ η μερκαντιλιστική
οικονομική σχολή υποστήριζε ότι η αξία στα προϊόντα της κοινωνίας δημιουργήθηκε
στο σημείο πώλησης, από τον πωλητή που ανταλλάσσει τα προϊόντα του με
περισσότερα χρήματα από ό,τι άξιζαν προηγουμένως τα προϊόντα, η φυσιοκρατική
σχολή των οικονομικών ήταν η πρώτη που είδε την εργασία ως μοναδική πηγή
αξίας. Ωστόσο, για τους φυσιοκράτες, μόνο η αγροτική εργασία δημιούργησε αυτή
την αξία στα προϊόντα της κοινωνίας. Όλες οι βιομηχανικές και οι μη αγροτικές
εργασίες ήταν «μη παραγωγικά παραρτήματα» της αγροτικής εργασίας.
Διαφωτισμός και πολιτική
Ο Διαφωτισμός υπήρξε κίνημα βαθύτατα πολιτικό, πέρα από πνευματικό. Η
ανερχόμενη αστική τάξη που μέχρι εκείνη την εποχή παρέμενε αποκλεισμένη από
το σύστημα της απολυταρχίας, θέλοντας να διεκδικήσει τη συμμετοχή της στη λήψη
των πολιτικών αποφάσεων διαμόρφωσε τα πολιτικά επιχειρήματα που της ήταν
αναγκαία.
Μια εμβληματική θέση της αστικής τάξης που αποτέλεσε και θεμελιώδη πολιτική
έννοια του Διαφωτισμού ήταν τα φυσικά δικαιώματα. Όλοι οι άνθρωποι έχουν
ορισμένα δικαιώματα που δεν μπορεί να καταργήσει καμία εξουσία. Ταυτόχρονα,
γίνεται μια ιδιαίτερη αναφορά στο δικαίωμα της ιδιοκτησίας.
Στυλιανού Αικατερίνη, Χατζηδάκη Μυρτώ-Θεοδώρα, Βέργος Δημήτρης,
Νταής Νικόλαος - Τμήμα Γ3’
