XVI eta XVII. mendeak: Iparraldea, euskal literatura idatziaren sehaska
•Télécharger en tant que PPT, PDF•
1 j'aime•9,482 vues
Euskal literatura idatziaren sorrera
Recommandé
Contenu connexe
Tendances
Tendances (20)
En vedette
En vedette (17)
Similaire à XVI eta XVII. mendeak: Iparraldea, euskal literatura idatziaren sehaska
Similaire à XVI eta XVII. mendeak: Iparraldea, euskal literatura idatziaren sehaska (20)
Plus de Maite Goñi
Plus de Maite Goñi (20)
XVI eta XVII. mendeak: Iparraldea, euskal literatura idatziaren sehaska
- 1. EUSKAL LITERATURAEUSKAL LITERATURA IDATZIARENIDATZIAREN SORRERASORRERA XVI eta XVII. mendeak: IPARRALDEA, EUSKAL LITERATURA IDATZIAREN SEHASKA
- 3. Lehenengo testuak euskarazLehenengo testuak euskaraz • Lehen euskal liburua: Etxepareren “ Linguae Vasconum Primitiae” (1545). • Liburu hau baino lehenagoko testuak: • Akitaniako hilarrietan, Frantziako hegoaldean: anderexo, nescato, sembe, bihox... • Kukullako Donemiliaga monastegian, Errioxan (X. mendean):“ Jzioqui dugu” eta “ guec ajutuezdugu” bi esaldi • “Donemiliagako Errexa” herri katalogoan (1025): Opakua, Mendibil, Betolaza… • Picaud frantziarraren “ Codex Callixtinus” euskal hiztegitxoa (XII. mendea): “panem ogui, vinum ardum, carnem aragui…”
- 4. Pizkundea inprentarenPizkundea inprentaren eskutikeskutik • XVI. mendea Pizkunde garaia. –Inprentaren sorrerak egoera aldatu –Europako hizkuntza askotan literaturaren hasiera –Liburuen zabalkunde errazagoa –Literaturarako giro aproposa
- 5. Pizkundea inprentarenPizkundea inprentaren eskutikeskutik • Gutemberg-ek inprenta sortu: BIBLIA lehen liburua, 1456an. • Ordura arte, esku izkribuak: urri eta garestiak, latinez (aberats eta intelektualen esku) • Inprenta sortzearekin, liburuak ugaldu eta merkatu (herri hizkuntzetara jo) • Inprenta erabakiorra Erdi Arotik Aro Modernorako urrats haietan
- 7. Bernard EtxepareBernard Etxepare • Euskal literaturako lehen idazle ezaguna. • “Linguae Vasconum Primitiae” lehen euskal liburu inprimatua, 1545ean Bordelen. • Euskal literaturak ere bere lehen kimuak Pizkunde garaian agertu
- 8. LiburuarenLiburuaren edukiaedukia • Ekialdeko behe-nafarreraz idatzia • Estiloa: – 31 lerrotako prosazko sarrera – Beste guztia bertsoz idatzia (15 silabatako laukoak) • Hiru atal nagusi: • Erlijio gaiak: Iudizio Jenerala, amorosen gaztiguya • Gai profanoak: emakumeekiko maitasun gaiak • Kontrapas eta Sautrela: dantzarako olerki berezi eta alaiak
- 10. Erreforma Euskal HerrianErreforma Euskal Herrian • Pizkunde garaia Europan – Luterok Testamendu Berria alemanera itzuli, 1522an (Erreforma). – Trentoko Kontzilioa, 1545-1563 urte bitartean (Kontrarreforma). – EHan ere Erreforma eta Kontrarreformaren eraginak: 1599an Joana Albretekoa, Nafarroako erregina, kalbindar bihurtu , erlijio katolikoa arbuiatuz.
- 11. Leizarraga, erreformaren bidetik • Zurrunbiloaren erdi-erdian • Kalbindarren erreforma onartu (erreginaren esanetara) • Testamendu Berria itzuli: Iesus Christ Gure Iaunaren Testamentu Berria. • Bi zailtasun: – Prosaren erritmorako euskara egokitu. – Euskalkien banaketa: lapurtera oinarri, zuberera eta behe-nafarreraren zenbait forma
- 12. LeizarragaLeizarraga • Hiru liburu, 1571n La Rochellen argitaratuak: – Iesus Christ Gure Iaunaren Testamentu Berria – Kalendrera – Abc edo Christinoen instructionea
- 13. EranskinakEranskinak • Linguae Vasconum Primitiae, 1545 – Kontrapas – Sautrela • Iesus Christ Gure Iaunaren Testamentu Berria, 1571
- 14. Galderak eta erantzunakGalderak eta erantzunak • Etxeparek idatzi zuen liburua baino lehenago ere badira euskal testuak. Adieraz ezazu horretaz dakizuna.
- 15. • Akitaniako hilarrietan, Frantziako hegoaldean: anderexo, nescato, sembe, bihox... • Kukullako Donemiliaga monastegian, Errioxan (X. mendean):“ Jzioqui dugu” eta “ guec ajutuezdugu” bi esaldi • “Donemiliagako Errexa” herri katalogoan (1025): Opakua, Mendibil, Betolaza… • Picaud frantziarraren “ Codex Callixtinus” euskal hiztegitxoa (XII. mendea): “panem ogui, vinum ardum, carnem aragui…”
- 16. •Zergatik dira hain urriak Pizkunde garai arteko liburuak?
- 17. • Inprenta sortu arte: –Liburuak esku izkribuak ziren –Urri eta garestiak –Latinez idatziak –Aberats eta intelektualen esku)
- 18. •Nork idatzi zuen “Linguae Vasconum Primitiae” liburua eta noiz eta non argitaratu zen?
- 19. •Bernard Etxeparek idatzi zuen eta Bordelen, 1545ean argitaratu zen.
- 20. •Zer esan nahi du “Linguae Vasconum Primitiae” izenburuak eta nondik dator izenburu hori?
- 21. •Baskoinen hizkuntzaren lehen fruituak esan nahi du. •Etxeparek ondo daki dela euskaraz lehena.
- 22. •Zeintzuk dira lehen euskal liburuaren atalak?
- 23. • Hiru atal nagusi ditu: •Erlijio gaiak: Iudizio Jenerala, amorosen gaztiguya •Gai profanoak: emakumeekiko maitasun gaiak •Kontrapas eta Sautrela: dantzarako olerki berezi eta alaiak
- 24. •Zein euskalkitan dago idatzia Etxepareren Lingua Vasconum Primitiae?
- 25. • Hizkuntzari dagokionez, laster ikusten da Etxeparek ez zuela bere euskara apaintzeko eta eredu bateratua erabiltzeko ardurarik. Berak dakien euskalkian, ekiladeko behe- nafarreraz, idazten du.
- 26. •Zer gertatzen da Europan Erreforma eta Kontrarreformarekin?
- 27. • Pizkunde garaia Europan – Luterok Testamendu Berria alemanera itzuli, 1522an (Erreforma). – Trentoko Kontzilioa (Kontrarreforma). – EHan ere Erreforma eta Kontrarreformaren eraginak: 1599an Joana Albretekoa, Nafarroako erregina, kalbindar bihurtu , erlijio katolikoa arbuiatuz.
- 28. •Zein hizkuntzatara itzuli zuen Luterok Testamendu Berria?
- 29. • Luterok Testamendu Berria alemanera itzulia argitaratzen du 1522an, eta Biblia osoa 1534an, aleman hizkuntzari batasun bidea eta literatura lantzeko gaitasuna emango ziona.
- 30. •Noren agindupean eta zergatik hasi zen Joanes Leizarraga Testamendu Berria itzultzen?
- 31. • Nafarroako erregina zen Joana Albretekoaren agindupean hasi zen Leizarraga Testamendu Berria itzultzen. • Kalbindarren erreforma onartu eta erreginaren esanetara jartzen da, irakasbide berria zabaldu asmotan.
- 32. •Zein euskalkitan dago idatzia Iesus Christ Gure Iaunaren Testamentu Berria eta zergatik?
- 33. • Lapurtera hautatzen du oinarritzat, zuberera eta behe-nafarreraren zenbait formaz osatuz. • Euskalkien banaketak kezkatzen zuen. • Erreformak gure herrian arrakastarik izan balu, hark emandako urratsetatik abiatuko zatekeen euskal literatura eta euskara batua.