HISTORY

1. ΙΛΙΑΔΑ
Επιμέλεια: Ε. Πατέρα Σελίδα 1
Μονομαχία Αίαντα και Έκτορα (Würzburg L 508)
Ραψωδία Η 206-315
Μονομαχία Αίαντα και Έκτορα (Würzburg L 508)
Αττικός ερυθρόμορφος αμφορέας. Βρέθηκε στο Βούλτσι της Ετρουρίας και αποδίδεται στον
"Ζωγράφο του Κλεοφράδη"

2. ΙΛΙΑΔΑ
Επιμέλεια: Ε. Πατέρα Σελίδα 2
Διδακτικοί στόχοι
Να εμβαθύνουν οι μαθητές τις γνώσεις για το επικό θέμα «πόλεμος» και
να σχηματίσουν το τυπικό σχήμα της μονομαχίας.
Να ηθογραφήσουν τον Άίαντα –ήρωα των Αχαιών- και να συμπληρώσουν
το πορτρέτο του Έκτορα από τη δράση του στο πεδίο της μάχης.
Να κατανοήσουν τις αξίες (κλέος, τιμή, υστεροφημία κτλ) και τις αρετές
που χαρακτήριζαν τον πολεμιστή της ομηρικής εποχής, να
συμπληρώσουν τις γνώσεις τους σχετικά με τον «ομηρικό ανθρωπισμό»
( ανταλλαγή δώρων όταν τελειώνει η μονομαχία).
Να γνωρίσουν τον υλικό οπλισμό των ομηρικών ηρώων και να
συζητήσουν για την ανάπτυξη του υλικού πολιτισμού της πολεμικής
τέχνης.
Να χαρούν τη ρεαλιστική περιγραφή του ποιητή και την αμερόληπτη
στάση του απέναντι στου αντιμαχόμενους.
Μονομαχία Αίαντα και Έκτορα (Würzburg L 508)
Αττικός ερυθρόμορφος αμφορέας. Βρέθηκε στο Βούλτσι της Ετρουρίας και αποδίδεται στον
"Ζωγράφο του Κλεοφράδη"

3. ΙΛΙΑΔΑ
Επιμέλεια: Ε. Πατέρα Σελίδα 3
Επεξεργασία- Φύλλο εργασίας
-Τι αισθήματα προκαλεί ο Αίαντας στους Αχαιούς, στους Τρώες, στον
Έκτορα;
-Πως περιγράφετε από τον ποιητή η ασπίδα του Αίαντα; Τι πληροφορίες
μας δίνει για τον πολεμικό εξοπλισμό της ομηρικής εποχής;
-Να επισημάνετε τις φάσεις της μονομαχίας.
-Τι εξυπηρετεί η μονομαχία λόγων;
-Γιατί ο ποιητής κάνει αναφορά στον Αχιλλέα; Τι επιδιώκει;
-Ποιες αρετές χαρακτηρίζουν τους ήρωες της ομηρικής εποχής;
-Πως εξηγείται την ανταλλαγή των δώρων μέσα σε ένα πολεμικό κλίμα;
-Ποιες πολεμικές αρετές του Έκτορα αναδεικνύονται σ’ αυτή τη
μονομαχία;
-Περιγράψτε το ήθος του έξοχου πολεμιστή.
Ανάλυση
στ.206-224: Περιγραφή του Αίαντα.
(βλ. Γ 229 – περιγραφή του Αίαντα από την Έλένη)
στ. 212-216: Προκαλεί χαρά στους Αχαιούς, τρόμο στους Τρώες, φόβο στον
Έκτορα.
Ο Έκτορας μας θυμίζει τον Πάρη, ωστόσο δεν εγκαταλείπει το πεδίο της
μάχης, δεν μπορεί να κάνει πίσω, είναι πρόμαχος των Τρώων.

4. ΙΛΙΑΔΑ
Επιμέλεια: Ε. Πατέρα Σελίδα 4
στ. 219-224: Περιγραφή της ασπίδας του Αίαντα. Ομηρικό παράδειγμα
ολόσωμης μυκηναϊκής ασπίδας.
στ. 225- 243: Ο αγώνας λόγων ( 1η
φάση της μονομαχίας) . Τυπικό μοτίβο
που προηγείται της σύγκρουσης. Οι καυχησιές ενισχύουν το ηθικό του
ήρωα και κυρίως την αυτοεκτίμησή του και τρομάζουν τον αντίπαλο. Ο
Αίαντας δείχνει ότι θεωρεί τον εαυτό του ανώτερο, ο Έκτορας θίγεται και
προβάλλει τις δικές του ικανότητες.
στ.226-231: αναφορά στον Αχιλλέα.
στ. 232: ο Αίαντας δηλώνει την ανδρεία, την τόλμη, περιφρόνηση στον
αντίπαλο ( σύμφωνα με τους αρχαίους σχολιαστές το δικαίωμα του
πρώτου χτυπήματος παραχωρούνταν στο νεότερο).
στ.238: Κατά τα αρχαία σχόλια η ασπίδα κρεμασμένη στο δεξί μέρος του
σώματος βοηθούσε στην επίθεση – καταδίωξη ενώ στο αριστερό σήμαινε
υποχώρηση και άμυνα.

5. ΙΛΙΑΔΑ
Επιμέλεια: Ε. Πατέρα Σελίδα 5
στ. 244-272: β φάση της μονομαχίας.
στ. 245-254: κονταροκτυπήματα
στ. 255-262: κτυπήματα με τις λόγχες
στ. 263-272: πετροχτυπήματα
στ. 273: ετοιμάζονται να αναμετρηθούν με ξίφη αλλά η παρέμβαση των
κηρύκων επιβάλλει την εκεχειρία. Ο αγώνας κρίνεται ισόπαλος.
στ. 279-282: ο ποιητής χρησιμοποιεί το πρόσχημα της νύχτας για να δώσει
τέλος στη μονομαχία. Δεν ήθελε να αποδώσει ήττα σε κανέναν από τους
δύο ήρωες; Γιατί;
στ. 284: Ο Αίαντας προτρέπει τον Έκτορα να αποφασίσει εκείνος σχετικά
με τη λήξη της μονομαχίας.
στ. 310: Φανερή η χαρά των Τρώων που επέστρεψε ζωντανός ο Έκτορας,
ενώ οι Αχαιοί υποδέχονται τον Αίαντα σαν νικητή, καθώς φάνηκε η
υπεροχή του στη μονομαχία.
Τελειώνει η 1η
ημέρα της μάχης που άρχισε στη Ραψωδία Β, 22η
ημέρα
της Ιλιάδας.

6. ΙΛΙΑΔΑ
Επιμέλεια: Ε. Πατέρα Σελίδα 6
Ο θεσμός των δώρων
Μία τεχνική ανταλλαγών, η οποία μαρτυρείται αρκετά συχνά στα έπη
του Oμήρου και ιδιαίτερα στην Οδύσσεια, είναι ο θεσμός των δώρων. Τα
δώρα, απαραίτητα σε μία πληθώρα περιστάσεων, έπαιζαν σημαντικό
ρόλο στους ανώτερους κοινωνικούς κύκλους των ομηρικών ηρώων. H
προσφορά τους, παρόλο που φαινομενικά ήταν μία ελεύθερη και εκούσια
πράξη, στην πραγματικότητα ήταν σχεδόν υποχρεωτική. Κάθε δώρο
αποτελούσε είτε αντάλλαγμα για την παροχή υπηρεσιών είτε
αποζημίωση για να απαλυνθεί κάποια προσβολή είτε, τις περισσότερες
φορές, εκδήλωση φιλοφρόνησης προς τους επισκέπτες. Στην τελευταία
περίπτωση μάλιστα δε δινόταν μόνο για ευχαρίστηση, αλλά
αποσκοπούσε στο να προκαλέσει κάποιο αντίδωρο, άμεσα ή σε χρόνο
μεταγενέστερο, όπως στην περίπτωση που ο δωρητής θα ήταν
φιλοξενούμενος του παραλήπτη.
Αυτού του είδους οι συναλλαγές δεν είχαν εμπορικό χαρακτήρα, αφού
αποκλειόταν κάθε έννοια κέρδους. Αντίθετα, κυριαρχούσε η έννοια της
ισοδυναμίας: το αντίδωρο έπρεπε να είναι ανάλογο προς το αρχικό δώρο.
Τέτοιου είδους ανταλλαγές γίνονταν έτσι αποδεκτές στο πλαίσιο των
αριστοκρατικών αξιών. Τα δώρα, πέρα από το ρόλο τους στην οικονομία
της εποχής, αφού μέσω της ανταλλαγής τους ήταν δυνατόν να
καλύπτονται τα κενά της αυτάρκειας του αριστοκρατικού οίκου, είχαν και
συμβολικό χαρακτήρα. Αποτελούσαν σημείο αναγνώρισης της ισότητας
μεταξύ των αριστοκρατών και η αξία τους ενίσχυε το κύρος τόσο του
δωρητή όσο και του παραλήπτη.
Στους Σκοτεινούς χρόνους και τη Γεωμετρική περίοδο, όπως άλλωστε και
σε παλαιότερες εποχές, η ανάγκη να καλυφτούν τα κενά της οικονομίας
του οίκου και να αποκτηθούν δούλοι, μέταλλα ή πολύτιμα αντικείμενα με
μέσα άλλα, πέραν του πολέμου που πάντα εγκυμονούσε κινδύνους,
αναπόφευκτα οδήγησε σε ένα σύστημα ανταλλαγών σε είδος, με
αναγνωρισμένες αξίες για τα διάφορα προϊόντα. Για τα αγαθά που είχαν
γίνει αντικείμενα καθημερινών συναλλαγών διαμορφώνονταν τιμές που
τις συνέθεταν η γενική αξιολόγηση της χρησιμότητας και της ιεράρχησής
τους σε συσχετισμό με άλλες ανάγκες, και οι τρέχουσες πιέσεις των
νόμων της προσφοράς και της ζήτησης. Οι ανταλλαγές, ανάλογα με το
ρόλο που είχε σε αυτές το κέρδος, μπορούν να ταξινομηθούν σε δύο
κατηγορίες. Στην πρώτη, την τεχνική του δώρου και του αντίδωρου,
λειτουργούσε η έννοια της ισοδυναμίας των ανταλλασσόμενων
αντικειμένων και αποκλειόταν αυτή του κέρδους. Αντίθετα στη δεύτερη,

7. ΙΛΙΑΔΑ
Επιμέλεια: Ε. Πατέρα Σελίδα 7
το εμπόριο, το κέρδος αποτελούσε το κίνητρο για αυτού του είδους τις
δραστηριότητες.
Εργασία
Αφού μελετήσετε προσεκτικά τις περιγραφές των μονομαχιών
Μενελάου- Πάρη ( Γ313-382) και του Αίαντα- Έκτορα, να σημειώσετε: α)
τα όπλα ( αμυντικά – επιθετικά) που χρησιμοποιούν σε κάθε περίπτωση
οι αντίπαλοι, β) τα χτυπήματα του ενός εναντίον του άλλου γ) τις φάσεις
του κάθε αγώνα και δ) τις διαφορές που παρατηρείται ανάμεσα στις δύο
αναμετρήσεις. Τέλος, συνθέτοντας τα κοινά στοιχεία των δύο σκηνών, να
σχηματίσετε τη βασική τυπολογία της επικής μονομαχίας.
Επισκεφτείτε:
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B108/208/1451,4852/
http://www.greek-
language.gr/Resources/ancient_greek/education/mythology/epic/record.html?
tbl=epic&rid=235
https://www.pinterest.com/georgiadimitrop/%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CE
%AC%CE%B4%CE%B1-24-
%CE%BB%CE%B9%CE%B8%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%C
E%AF%CE%B5%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-henri-motte/
https://www.uni-
leipzig.de/~organik/giannis/Philosophie/OMHROU_ILIAS_OLD_NEW_OLO.
pdf