Czy lubi pani słuchać śpiewu roślin? – to dość nieoczekiwane pytanie padło z ust ośmioletniej dziewczynki, biorącej udział w cyklu dźwiękowych warsztatów, jakie odbywały się w niewielkich miejscowościach województwa kujawsko-pomorskiego. Podczas kolejnej, trzeciej już edycji „Dźwiękospacerów” zarejestrowaliśmy kolejne, równie niełatwe pytania – co więcej – eksperymentując, konstruując i analizując, a jednocześnie świetnie się przy tym bawiąc – staraliśmy się szukać na nie odpowiedzi

2. WARSZTATY 2011
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Chełmża Deszczospacery, field recording i otwieranie uszu . . . . . . . . . . . . . . . . . .4
Czernikowo Dźwiękowe imitacje i pociąg widmo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
Dziewierzewo Zielona partytura w przestrzeni. Działania muzyczno-przyrodnicze
na fletach prostych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Kaszczorek Złomowa orkiestra i równie złomowa partytura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Kaszczorek „Czyszczenie uszu” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Nieszawa Audialne sorbety i dyfuzory . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Toruń Arduino! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Turzno Materia foniczna. Słuchowisko „odnalezione” w Turznie . . . . . . . . . . . . . 34
Toruń Rurufon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Twórcy warsztatów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Kuratorki projektu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
S
ŁOWNIK POJĘĆ DŹWIĘKOWYCH
SCENARIUSZE ZAJĘĆ
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Marcin Dymiter Nasłuchiwanie (jak otwierać uszy). Instrukcja na spacer dźwiękowy . . . .4
Katarzyna Krakowiak Imitator dźwięku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6
Michał Górczyński Zielona Partytura w przestrzeni. Działania muzyczno-przyrodnicze . . . . . 10
Rafał Kołacki Interaktywna instalacja, warsztaty „złomowa orkiestra”. . . . . . . . . . . . . . 16
Krzysztof Topolski Spacer dźwiękowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Maciej Wojnicki Tworzenie elektronicznych instrumentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Hubert Wińczyk Muzyka bez melodii, bez rytmu, bez nut oraz instrumentów . . . . . . . . . . 28

3. www.dzwiekospacery.art.pl
www.dzwiekospacery.blogspot.com
kuratorki projektu: Katarzyna Jankowska, Marta Karalus
teksty: Marcin Dymiter, Michał Górczyński, Katarzyna Jankowska, Marta Karalus, Rafał Kołacki,
Katarzyna Krakowiak, Krzysztof Topolski, Hubert Wińczyk, Maciej Wojnicki
korekta: Katarzyna Jankowska, Marta Karalus
zdjęcia: Katarzyna Jankowska, Marta Karalus
projekt i skład: Katarzyna I. Rosik
ilustracje: Marcin Gręźlikowski
płyta: Bartek Jaworski, Rafał Kołacki
druk: ARSPOL sp. z o.o. Czy lubi pani słuchać śpiewu roślin? – to dość ska z dźwięków odnalezionych w Turznie, budo-
nieoczekiwane pytanie padło z ust ośmiolet- wanie rurofonu w Toruniu czy koncert złomowej
ISBN: 978-83-932777-0-4 niej dziewczynki, biorącej udział w cyklu dźwię- orkiestry w Kaszczorku to kolejne działania, któ-
kowych warsztatów, jakie odbywały się w nie- re pomagały nam w procesie czyszczenia uszu
Creative Commons 3.0 Polska – Uznanie autorstwa/Użycie niekomercyjne/Na tych samych warunkach wielkich miejscowościach województwa kujaw- i uwrażliwiania na dźwięk otoczenia. Uczestnicy
sko-pomorskiego. tych eksperymentalnych dźwiękowych przygód
wydawca/dystrybucja: Podczas kolejnej, trzeciej już edycji „Dźwię- konstruowali własne instrumenty, ale też zupeł-
Fundacja Fabryka UTU kospacerów” zarejestrowaliśmy kolejne, równie nie nowe sytuacje twórcze. Nierzadko dzieci bie-
ul. Kujota 5A/12 niełatwe pytania – co więcej – eksperymentując, gały z cyfrowymi rekorderami między gospodar-
87-100 Toruń konstruując i analizując, a jednocześnie świetnie stwami i nakłaniały sąsiadów do współpracy. Ich
www.fabrykautu.wordpress.com się przy tym bawiąc – staraliśmy się szukać na zadaniem było zebranie jak największej liczby
utu.fundacja@gmail.com nie odpowiedzi. specyficznych i wyjątkowych dla danych miejsc
Wykorzystanie zielonej partytury w przestrze- odgłosów. Powstała kolejna nakładka na dźwię-
ni Dziewierzewa, otwieranie uszu w Chełmży, kową mapę regionu wraz ze specyfikacją.
imitowanie zapamiętanych dźwięków pociągu Tak, zdecydowanie lubimy słuchać śpiewu
z Czernikowa, badanie środowiska akustyczne- roślin.
go nieszawskiego klasztoru, tworzenie słuchowi-
Projekt realizowany w ramach Akademii Orange
Sfinansowano ze środków Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Samorząd
Województwa
Kujawsko-Pomorskiego
Wstęp
Partnerzy projektu:
3

4. Chełmża: miasto
gmina: Chełmża
powiat: toruński
mieszkańcy: 15 138
partner działania: Szkoła Podstawowa nr 2 w Chełmży
prowadzący warsztaty: Marcin Dymiter aka emiter
Chełmża położona jest na terenie ziemi cheł- Uczestnicy warsztatów w Chełmży poznali pod-
mińskiej – to jedno z najstarszych miast tego ob- stawowe zagadnienia związane z field recordin-
szaru. giem; podczas wspólnego spaceru dźwiękowe-
Położenie, układ urbanistyczny, zabytki i je- go dowiedzieli się też „jak otwierać uszy”. Trzy
zioro w centrum miasta – są jedną z kart atuto- osobne grupy zwiadowcze otrzymały wytyczo-
wych miejscowości. ne trasy, wyznaczone do dźwiękowego zbada-
Miasto usytuowane na lekkim wzniesieniu nia, wraz ze specyfikacją. W wyniku przeprowa-
nad Jeziorem Chełmżyńskim zachowało śre- dzonej operacji zarejestrowane zostały m.in. na-
dniowieczne regularne rozplanowanie o zarysie stępujące dźwięki i odgłosy: wycie psa pod Te-
owalnym, z prostokątnym rynkiem pośrodku. sco, Bulwar Tysiąclecia, trawa na stadionie, uli-
Pierwsza wzmianka na temat osady Łoza ca Tumska, brukarze, prace budowlane na po-
przekazanej przez księcia Konrada Mazowiec- gotowiu, budka gazowa, odgłosy łódek na wo-
kiego misyjnemu biskupowi pruskiemu Chry- dzie, stempel w banku, jakiś silnik pod chodni-
stianowi znajduje się w dokumentach z 1222 r. kiem, a także „biało-czerwona tasiemka, zawie-
W 1251 r. biskup chełmiński, Heidenryk, prze- szona na słupkach nad jeziorem” (pisownia ory-
niósł siedzibę biskupią z Chełmna do Chełmży i ginalna – notatki uczniów). Ostateczna diagnoza
od tego czasu Chełmża jest miastem. dla miejscowości brzmi: Chełmża należy do bar-
W Konkatedrze św. Trójcy w Chełmży, która dzo „głośnych” miast.
jest zabytkiem najwyższej klasy, do dziś znajdu-
je się tzw. „czaprak wezyra” (podkładka pod sio-
dło). Jak głosi legenda Jan III Sobieski podczas
odsieczy wiedeńskiej zdobył czaprak konia we-
Chełmża
zyra tureckiego Kara Mustafy, którego podaro-
wał właśnie świątyni. W kościele można go oglą-
dać do dziś.
4
5
Chełmża

5. Chełmża 7
6 Chełmża

6. Czernikowo: wieś
gmina: Czernikowo
powiat: toruński
mieszkańcy: 2752
partner działania: Szkoła Podstawowa im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
prowadząca warsztaty: Katarzyna Krakowiak
Dzieje Czernikowa są nieodłącznie związane Uczestnicy warsztatów w Czernikowie zajęli się
z historią terenu, na którym leży czyli Ziemi Do- podrabianiem, tworzeniem imitacji przestrzeni
brzyńskiej, która wydzieliła się na przełomie XIII audialnej przy użyciu przedmiotów codziennego
i XIV wieku z Mazowsza z Kujawami i przez mo- użytku, a także analizowaniem związków mię-
ment była nawet oddzielnym księstwem. dzy obrazem i efektami dźwiękowymi w filmie.
Samo Czernikowo ma ponad 700-letnią histo- Poznali dźwięk, który opisuje, konstruuje
rię. Nazwa miejscowości – odimienna (Czyrzni- przestrzeń, podróżuje między obiektami. Do
kowo, Czyrnikowo), nawiązuje do nieznanego skonstruowania skutecznej imitacji posłuży-
bliżej Czyrznika, który był prawdopodobnie zało- ły dostępne przedmioty – różnego rodzaju wor-
życielem, właścicielem wsi. Stąd też ludowe le- ki i woreczki foliowe. Rytmicznie szeleszcząc na
gendy opowiadają z kolei o czyrzniach (ciernio- wietrze, w miejscu opustoszałej bocznicy kolejo-
wych krzewach), w których młody pasterz miał wej, przywołały dźwiękiem historię przejeżdża-
odnaleźć zagubioną owcę. Wzniesiona przez jących pociągów. Pojawiła się pamięć dźwięko-
niego dziękczynna drewniana kapliczka miała wa miejsca.
dać początek miejscowości.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1309 r.,
kiedy to jej właściciel, bp płocki Jan „Wysoki”,
ustalił wysokość dziesięciny płaconej na rzecz
parafii czernikowskiej. W końcu XV w. w doku-
mentach został wymieniony sołtys Czernikowa,
niejaki Jan Plwacz. Od średniowiecza do 1789 r.
Czernikowo
wieś należała do biskupów płockich.
Na początku XIX w. właścicielem części Czer-
nikowa był hr. Antoni Norbert Nałęcz wraz z żoną
Heleną z Zielińskich. Antoni Nałęcz był znaną
postacią historyczną. W połowie XIX w. majątek
8
9
przeszedł do Zielińskich herbu Świnka, jednej
Czernikowo
z najbardziej zasłużonych rodzin ziemiańskich
ziemi dobrzyńskiej. W 1863 r. część Czerniko-
wa należała do Ignacego Szczawińskiego wspo-
magającego powstańców styczniowych, którego
władze carskie zesłały na Syberię. W końcu XIX w.
we wsi istniały: karczma, wiatrak i olejarnia.

7. 11 Czernikowo
10 Czernikowo

8. Dziewierzewo: wieś pałucka*
gmina: Kcynia
powiat: nakielski
mieszkańcy: 716
partner działania: Stowarzyszenie RAZEM dla Dziewierzewa, Ochotnicza Straż Pożarna
w Dziewierzewie
prowadzący warsztaty: Michał Górczyński
* Pałuki – kraina historyczna położona w północ- Podczas warsztatów w Dziewierzewie wspól-
no-wschodniej części Wielkopolski (ziemi, nie nie zastanawialiśmy się na tym, gdzie i kie-
dzielnicy ani prowincji). Główne miasta: Kcynia, dy mamy do czynienia z muzyką w przyro-
Szubin i Żnin. dzie. Używając „zielonej partytury w przestrze-
Termin Pałuki wywodzi się prawdopodobnie ni” oraz zestawu fletów prostych – doszliśmy
od wyrazu łuk, łęk, łęg, oznaczającego trawiastą do wniosku, że „wykonanie” – to także część
nizinę pomiędzy gruntami ornymi lub od łukowa- przestrzeni, w której się znajdujemy. Zaczerp-
tego kształtu niewielkich, ale wszechobecnych nięte z natury dźwięki, tony i odgłosy posłuży-
w tym rejonie wzniesień. Pojawiła się ona po raz ły uczestnikom jako inspiracja. Naśladując, ba-
pierwszy w źródłach w XIV – u Janka z Czarnko- dali oni strukturę tych dźwięków, a także pró-
wa, a niedługo później i u Jana Długosza jako ter- bowali zagrać z nimi, próbując się dostroić.
ra Palucacensis. Od nazwy ziemi pochodzi rów- Podczas wspólnego koncertowania młodzi fleci-
nież nazwa rodu szlacheckiego Pałuków. ści starali się używać całego ciała; dźwięki ge-
nerowane przez ciało brały pełnoprawny udział
w całym utworze. W trakcie grania zastosowane
zostały także metody beat-boxu – techniki mó-
wienia do fletu, przytkniętego do ust. Jednym
z najważniejszych elementów „form na flet pro-
sty” była preparacja instrumentu czyli poszuki-
wanie innych sposobów gry na instrumencie.
13 Dziewierzewo
12 Dziewierzewo

9. 15 Dziewierzewo
14 Dziewierzewo

10. Kaszczorek: wieś założona w wieku XIII, od roku 1976 to osiedle Torunia
gmina: Toruń
powiat: toruński
mieszkańcy: ok. 1000
partner działania: Szkoła Podstawowa w Kaszczorku
prowadzący warsztaty: Rafał Kołacki
Nazwa KASZCZOREK pochodzi najprawdopo- W wyniku zaproponowanego działania uczestni-
dobniej od „Clostirchin” – klasztor. Po roku 1293 cy warsztatów zaadaptowali instrumenty, głów-
został on wybudowany na terenie chełmińskiej nie perkusyjne – metalowe idiofony – wykonane
części Złotorii (czyli na terenie dzisiejszego z odpowiednio spreparowanych materiałów od-
Kaszczorka), przez osadzoną tu wspólnotę reli- padowych znalezionych m. in. na złomowiskach.
gijną begardów. Uczniowie zostali podzieleni na grupy dźwiękowe
Kaszczorek posiada swoją legendę, według i
otrzymali odpowiedni przydział „instrumentów”.
której jego nazwa pochodzi od zamieszkującego Doszło do specyficznego koncertu – „plemien-
u ujścia Drwęcy od niepamiętnych czasów, wod- nej” muzyki inkluzywnej – włączającej wszy-
nika Kaszczorka. Pewnej gorącej nocy, gdy Księ- stkich do wspólnego grania, według wspólnie
życ zapragnął napić się wody z Drwęcy, ten go stworzonej uprzednio partytury.
schwytał i uwięził na dnie rzeki. W Toruniu za- Koncert został zarejestrowany, a złomowi
panowały ciemności, a sytuację postanowił ra- muzycy odbyli inspirujący spacer dźwiękowy,
tować syn ratuszowego trębacza – Klimek, któ- zakończony wspólnym odegraniem swobodnej
remu cudowną różdżkę podarowała królowa kompozycji w otwartej przestrzeni.
otchłani podwodnych Wisły – Wiślina, martwiąc
się o los Księżyca. Klimek różdżką otworzył wody
Drwęcy, uwolnił spętany Księżyc, zabrał przy
okazji Kaszczorkowi część skarbu, z którego na-
stępnie wykuł dwie złote korony – jedną podaro-
wał Wiślinie, a drugą umieścił na iglicy wieży ra-
17 Kaszczorek
tuszowej. I byłaby ona tam do dziś, gdyby nie
pożar wieży w 1703 roku.
16 Kaszczorek

11. 19 Kaszczorek
18 Kaszczorek

12. Kaszczorek: wieś założona w wieku XIII, od roku 1976 to osiedle Torunia
gmina: Toruń
powiat: toruński
mieszkańcy: ok. 1000
partner działania: Szkoła Podstawowa w Kaszczorku
prowadzący warsztaty: Krzysztof Topolski aka Arszyn
Szkoła w Kaszczorku zapisała się w walce o obro- Grupa szkolnej młodzieży z Kaszczorka odbyła
nę polskości i języka polskiego w zaborze pru- wspólny spacer dźwiękowy. Zasłyszane, wyło-
skim. Uczestniczyła ona w fali strajków szkol- wione z audiosfery najbliższego otoczenia odgło-
nych, które przeszły przez całą ziemię chełmiń- sy zostały zapisane i przyporządkowane do za-
ską w latach 1906–1907. Były one protestem proponowanych kategorii: C to człowiek, N – na-
przeciwko systematycznej germanizacji szkol- tura, T – technika/technologia. Uczestnicy warsz-
nictwa, a szczególnie przeciwko wyrzuceniu ję- tatów dowiedzieli się ponadto na czym polega
zyka polskiego z nauczania w szkołach. „czyszczenie uszu”, a także wykonali serię ćwi-
W powiecie toruńskim strajki rozpoczęły się czeń, opartych na rozpoznawaniu i obserwowa-
już od początku roku szkolnego 1906–1907. niu dźwięków w przestrzeni.
W szkole w Kaszczorku taki strajk rozpoczął się
31 października 1906 roku. Informacje o straj-
ku podała następnego dnia, „Gazeta Toruńska”:
„W Kaszczorku pod Toruniem, jak nam dono-
szą, dzieci stawiały również opór. Wczoraj pierw-
sza i druga klasa rano odmówiła modlitwę po
polsku i zastrajkowała w nauce religii. W trze-
ciej tylko klasie, do której uczęszczają dzieci
najmniejsze, odpowiadają jeszcze po niemiecku,
lecz i te na drugi dzień chcą pójść za przykładem
wyższych klas. Dzieci jest razem 48”.
21 Kaszczorek
Karą dla nieposłusznych dzieci był „areszt”
w szkole, tzn. zapewne przetrzymywanie ich
przez jakiś czas w budynku szkolnym. Zapew-
ne wraz z dziećmi uczestniczyli w strajku rodzi-
20 Kaszczorek
ce, dlatego było to znaczące wydarzenie w ska-
li Kaszczorka i okolicznych miejscowości. Jeszcze
do niedawna żyli w Kaszczorku uczestnicy tego
strajku.

13. 23 Kaszczorek
22 Kaszczorek

14. Nieszawa: miasto
gmina: Nieszawa
powiat: aleksandrowski
mieszkańcy: 2 002
partner działania: Fundacja im. Krzywdów i Bieńków
prowadzący warsztaty: Krzysztof Topolski aka Arszyn
Nieszawa (niem. Nessau) to miasto o ciekawej Znaczna część warsztatów w Nieszawie zosta-
i złożonej historii. Położone w pradolinie Wisły, ła oparta na skoncentrowanym słuchaniu z wy-
na krańcach Kujaw w połowie drogi między Wło- kluczeniem zmysłu wzroku. Uczestnicy warszta-
cławkiem a Toruniem. tów, które odbyły się w specyficznym środowi-
Nieszawski prom, łączący kujawski brzeg Wi- sku akustycznym nieszawskiego klasztoru, te-
sły z brzegiem dobrzyńskim jest jedyną tego stowali różnego rodzaju elektroniczne urządze-
typu jednostką pływającą w Polsce i służy nie nia generujące dźwięk. Powstał prototyp dyfuzo-
tylko jako środek transportu. Od 2001 r. odby- ra, a także dźwiękowy sorbet. Przy pomocy mi-
wają się na nim tzw. koncerty na wodzie. Stał krofonu kontaktowego i rekorderów cyfrowych
się on również bohaterem filmu dokumentalne- przeprowadzona została analiza ludzkiego gło-
go. Dla mieszkańców obydwu brzegów, które łą- su, a także wielu pozornie „cichych” codzien-
czy, jest stałym i niezwykle ważnym elementem nych czynności.
krajobrazu nadwiślańskiego. Dzieci zbadały i zarejestrowały także audios-
ferę XV-wiecznego gotyckiego kościoła zbudo-
wanego w stylu „nadwiślańskim”. Niestety, słyn-
ny nieszawski prom znajdował się jeszcze w sta-
nie spoczynku.
25 Nieszawa
24 Nieszawa

15. 27 Nieszawa
26 Nieszawa

16. 29 Nieszawa
28 Nieszawa

17. Toruń: miasto
gmina: Toruń
powiat: toruński
mieszkańcy: 205 640
miejsce działania: Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu, P+K
prowadzący warsztaty: Maciej Wojnicki
Warsztaty traktowały o:
– idei tworzenia własnych instrumentów elek-
tronicznych
– mikrokontrolerze Arduino, jako narzędziu,
dzięki któremu podstaw elektroniki nauczyć
się może każdy, niezależnie od tego, jak bar-
dzo odporny jest na wiedzę techniczną
Warsztaty przeznaczone były dla nieco star-
szej młodzieży. Tematem zasadniczym warszta-
tów w duchu DIY (zrób to sam) były zagadnie-
nia związane z tworzeniem własnych urządzeń
elektronicznych w oparciu o najbardziej popular-
ne i darmowe środowiska Pure Data (audio) i Ar-
duino (elektronika). Po krótkim wprowadzeniu
w świat Arduino, uczestnicy warsztatów otrzy-
mali niezbędny sprzęt, uruchomili komputery
i rozpoczęło się wspólne „majsterkowanie”. Mi-
krokontroler, generując prąd o zmiennej czę-
stotliwości, przepuszczony przez głośnik dawał
charakterystyczne bzyczące brzmienie jedno-
bitowej, kwadratowej fali. Przestrzeń audialna
Pokoju z kuchnią doświadczyła nowych jakości,
31 Toruń
a uczestnicy działania na własnej skórze mogli
przekonać się, że Arduino to niezwykłe możliwo-
30 Toruń
ści na polu tworzenia własnych narzędzi do dzia-
łań intermedialnych.

18. 33 Toruń
32 Toruń

19. Turzno: wieś
gmina: Łysomice
powiat: toruński
mieszkańcy: 960
partner działania: Zespół Szkół nr 2 w Turznie
prowadzący warsztaty: Hubert Wińczyk
Wieś po raz pierwszy wzmiankowana w 1222 r. Historia pałacu i zaginionego księgozbioru po-
Do 1466 należała do komturii toruńskiej. służyła za kanwę słuchowiska, które powstało
W Turznie znajduje się okazały zespół pałaco- podczas warsztatów z młodzieżą.
wo-parkowy – budynki z drugiej połowy XIX wie- Uczniowie mieli ponadto okazję zapoznać
ku, wzniesiono według projektu Henryka Marco- się z krótką historią muzyki eksperymentalnej,
niego. Pałac otacza park angielski o powierzch- z podstawami field recordingu i działaniem re-
ni 15 ha, w którym rosną stare lipy, klony, plata- korderów cyfrowych. Podczas spaceru dźwię-
ny, kasztanowce i wiele gatunków egzotycznych kowego na terenie wsi, pałacu oraz ogrodu ze-
drzew i krzewów. Uroku dodają piękne parkowe brany został materiał, który także wykorzystano
stawy. Na niewielkim wzniesieniu, około 170 me- podczas konstruowania słuchowiska.
trów na południe od pałacu, stoją ruiny neogo-
tyckiej altany, pochodzącej z około 1850 roku.
Po wybuchu II wojny światowej pałac skonfi-
skowali Niemcy. Przeznaczyli go na ośrodek re-
habilitacyjny dla żołnierzy, dokonując wielu
zmian adaptujących wnętrza do nowych funk-
cji. Zaginął księgozbiór bogatej biblioteki, zacho-
wała się jedynie fotografia świadcząca o jej za-
sobności. Poszukiwania książek pochodzących
z Turzna nie dały żadnego rezultatu. Prawdopo-
dobnie większość księgozbioru została wywie-
ziona przez okupantów w 1941 roku.
35 Turzno
34 Turzno

20. 37 Turzno
36 Turzno

21. Toruń: miasto
gmina: Toruń
powiat: toruński
mieszkańcy: 205 640
Miejsce realizacji: Park Miejski na Bydgoskim Przedmieściu w Toruniu (fontanna)
Prowadzący warsztaty: Helena Matuszewska i Hubert Połoniewicz
Bydgoskie Przedmieście jest prawobrzeżną Stworzona w ramach warsztatów instalacja site
dzielnicą Torunia, dzielnicą o wyjątkowym cha- specific, wykorzystująca użycie rur PCV, dopro-
rakterze. W przeważającej części znajdują się wadziła do tego, że otoczenie stało się zarów-
tu reprezentacyjne, zabytkowe secesyjne XIX- no tworzywem jak i środkiem przekazu, komu-
-wieczne kamienice, budynki modernistyczne nikacji. Kontrolowana i zaplanowana przestrzeń
oraz jednorodzinne rezydencje, często o cha- zabytkowego parku, przy aktywnym udziale
rakterze zabudowy szachulcowej. Zabudowa uczestników wytworzyła wirusa, deformującego
Bydgoskiego Przedmieścia stanowi fascynują- zastany ład. Zainstalowane wewnątrz nowego,
cą i różnorodną mozaikę stylów i form architek- akustycznego organizmu mikrofony kontakto-
tonicznych, będącą rodzajem „żywego muzeum we pozwoliły na rejestrację utworu muzyczne-
architektury”. To dzielnica pełna sentymental- go, jaki wytworzył się w jego tkankach. Pejzaż
nego czaru; pod koniec XIX wieku uważana za dźwiękowy (soundscape) fragmentu parku zo-
najlepszą i najbardziej reprezentatywną dziel- stał przebadany pod kątem ekologii akustycz-
nicę Torunia. Jeśli spojrzymy na ilość zabytków, nej, a dźwięki z wnętrza fontanny zostały uwy-
to Bydgoskie posiada największą ich ilość (wię- puklone, podniesione do rangi „hi-fi”.
cej niż wpisana na listę UNESCO gotycka starów- Instalacja w fazie końcowej została poddana
ka). Niestety, Bydgoskie Przedmieście wciąż po- próbie zaimprowizowania wspólnego koncertu
zostaje dzielnicą mocno zaniedbaną; występuje wraz z uczestnikami warsztatów.
deficyt usług kulturalnych, brakuje komplekso-
wych rozwiązań w polityce społecznej, a piękne
domy umierają stojąc.
39 Rurofon
38 Rurofon

22. 41 Rurofon
40 Rurofon

23. Marcin Dymiter aka emiter Katarzyna Krakowiak Michał Górczyński Rafał Kołacki
Muzyk, improwizator, twórca nagrań tereno- Absolwentka Wydziału Grafiki ASP w Poznaniu. Absolwent Akademii Muzycznej w Warszawie Jego zainteresowania niemal od zawsze zwią-
wych. Emiter porusza się w obszarze elektro- Dyplom w Pracowni Transplantacji Rzeźby Mi- (2003). Klarnecista i kameralista, edukator. zane były z muzyką. Jako archeologa intere-
niki, muzyki improwizowanej. Tworzy instalacje rosława Bałki (2006). Interesują ją wzajemne Od kilku lat specjalizuje się również w grze na sowała go głównie archeomuzykologia, jako
dźwiękowe, słuchowiska radiowe, muzykę do fil- oddziaływania dźwięku i przestrzeni. Bada oto- klarnecie basowym. Koncertował podczas Mię- etnologa – etnomuzykologia i muzyczne sub-
mów, spektakli i przestrzeni publicznych. Gra czenie, obserwując w jaki sposób można zakłó- dzynarodowego Festiwalu Muzyki Współcze- kultury młodzieżowe; jako praktyka – przede
do filmów niemych. Prowadzi autorskie warszta- cić jego postrzeganie. W swoich pracach wy- snej „Warszawska Jesień” pod batutą J. Kasp- wszystkim hard core/punk i muzyka etniczna
ty dźwiękowe oraz działania przybliżające ideę korzystuje media komunikacyjne – internet, szyka (jako członek Wiosennej Orkiestry War- (szczególnie rytualna). Aktualnie, nie porzuca-
field recordingu. Współpracuje z artystami wi- częstotliwość radiową, technologię telefonii ko- szawskiej Jesieni), z towarzyszeniem Polskiej jąc starych fascynacji, pasjonuje się badaniem
zualnymi i tancerzami m.in. Anną Baumgart, Jo- mórkowej. Współpracuje z programistami, akty- Orkiestry Radiowej pod dyrekcją Jerzego Maksy- dźwiękowej tkanki miejskiej. Jest pomysłodaw-
anną Rajkowską, Adamem Witkowskim, Ludomi- wistami, współtworzy interdyscyplinarne grupy; miuka, Orkiestrą Kameralną Miasta Tychy „Au- cą i współtwórcą multimedialnego projektu To-
rem Franczakiem, Risą Takitą. projektuje i dokonuje interwencji w przestrzeni kso” prowadzoną przez Marka Mosia, Orkiestrą nopolis – www.tonopolis.pl, który w sposób su-
Producent muzyczny. Współtwórca i kurator – audialnej. W grudniu 2010 – rezydentka w Mexi- Filharmonii Podlaskiej, holenderskim zespołem biektywny charakteryzuje dźwiękowe otoczenie
– wspólnie z Ludomirem Franczakiem – festiwalu can Centre for Music and Sonic Arts. De Ereprijs, Kwartetem Śląskim. Torunia. Prowadzi warsztaty edukacyjne z dzieć-
mikro_makro. Stypendysta Uniwersytetu Sztuki Uczestniczył w Międzynarodowych Kursach mi, studentami, próbując uwrażliwiać na dźwięki
w Berlinie, finalista konkursu Netmage Interna- http://www.radiofreejaffa.com/ Muzyki Współczesnej w Darmstadt, gdzie pre- sonosfery oraz świadome, głębokie nasłuchiwa-
tional Multimedia Festival w Bolonii. Stypendy- zentował swoje autorskie techniki wykonawcze nie. Nagrywa, słucha i tworzy, ale również anali-
sta Marszałka Województwa Pomorskiego oraz na klarnecie basowym. Od 2008 pracuje nad zuje teoretycznie zgromadzony materiał, chcąc
Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. poszerzaniem możliwości brzmieniowych tego w swoich badaniach poruszyć problem wzajem-
instrumentu, współpracując z jednym z naj- nego stosunku dźwięku (to jak słyszymy) do
www.emiter.org lepszych polskich beat boxerów „Tik Takiem” cech i ról społecznych, jakie przyjmujemy. Inte-
P. Matelą. Artysta od 2002 współtworzy zespół resuje go również komunikacyjna funkcja dźwię-
muzyki współczesnej Kwartludium, z którym wy- ku – to jak, gdzie i kiedy dźwięki stają się komu-
stępował na takich festiwalach, jak Audio Art, nikatami.
43 Prowadzący warsztaty
Warszawskie Spotkania Muzyczne, „Warszawska
Jesień”, Ultrashall w Berlinie. Od lat łączy swo- www.tonopolis.pl
je doświadczenia interpretatora muzyki współ- www.rafalkolacki.com
czesnej z indywidualnymi poszukiwaniami wła-
snych technik instrumentalnych i specyficznych
środków wyrazu.
Związany jest też ze sceną awangardy jaz-
zowej i muzyki improwizowanej. Współpraco-
42 Prowadzący warsztaty
wał m.in. z M. Trzaską, P. Szamburskim i W. Zim-
plem (kwartet Ircha Pneumatic), Z. Piernikiem,
J. McPhee, A. Izdebskim, djem Lenarem, Le Quan
Ninhem, F. Blondy, zespołami: Cukunft, Pink
Freud, Zooplan, BoysBand Trio.
Twórca instalacji i autor audycji radiowych.

24. Krzysztof Topolski aka Arszyn Maciej Wojnicki Hubert Wińczyk Hubert Połoniewicz
Perkusista, muzyk elektroniczny, improwizator, Muzyk, programista audio/video, skrzypek, wo- Urodzony w Toruniu, zamieszkały w Poznaniu Pochodzi z Dobrego Miasta. Od 2001 zwiazany
autor instalacji dźwiękowych. Jeden z założy- kalista, kompozytor, założyciel „O” (www.o.bzzz. artysta dźwiękowy, performer, cyklista, twór- z warszawską sceną folkową. Perkusjonalista
cieli Pracowni Ludzie Gdańsk(1998), współtwo- net) – pierwszego w Polsce studia specjalizują- ca video art. Członek Teatru Strefa Ciszy. Nale- i kanunista, przez wiele lat współtworzył zespól
rzył grupę Ludzie, z której odszedł po wydaniu cego się w tworzeniu instalacji interaktywnych. ży do grupy kakofoNIKT, której celem jest kali- Yerba Mater, obecnie - Lechistan. Absolwent
płyty „Proffesioneller Klang & Live in Porgy and Prowadzi warsztaty programowania interaktyw- bracja percepcji słuchacza na kanał odmiennej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu na
Bess”. Udzielał się w zespole Kobiety (w latach nych multimediów, tworzy muzykę na potrzeby świadomości – poprzez eksperymenty z dźwię- kierunku grafika. Autor opracowań muzycznych
2001–02), projekcie RogulusXSzwelas oraz Dzie- filmów krótkometrażowych i spektakli, występu- kiem, przestrzenią lub czasem akcji. spektakli teatralnych i tanecznych. Od wielu lat
ciach Kapitana Klossa. Pomysłodawca cyklu wy- je solo jako MANANASOKO Z zespołem występował na takich festiwalach związany z Pracownia Wschodnią, gdzie między
kładów popularyzatorskich „Muzyka współcze- jak: SoundScreen, Heineken Open’er 2009, Mi- innymi buduje instrumenty muzyczne. W prze-
sna dla gospodyń domowych”. W roku 2004 siętupodoba, Miasto Zdarzeń, Studio Zduny, szłości współpracował z zespołami: Gadająca Ty-
zorganizował w CSW Łaźnia „Warsztaty Piezo” grając na scenie i w nietypowych przestrzeniach kwa, Masala, Alamut, Gribojedow, Studnia O.
a w roku następnym „Roślinki, owoce i kwiatki”. (np. Synagoga w Klimontowie, Las w Tucznie
Oba przedsięwzięcia miały na celu wprowadze- o 1:00 w nocy, przejście pod rondem Kaponiera
nie młodych ludzi w świat muzyki elektroaku- w Poznaniu, wnętrze przyczepy TIRa).
stycznej. Jako edukator stale współpracuje z pu- Prowadzi projekt Urinatorium – mający na celu
blicznymi instytucjami kultury, a także z grupa- poszukiwanie, badanie i obróbkę dźwięków, któ-
mi nieformalnymi, prowadząc różnego rodzaju re można uznać za metaboliczny odpad życia
warsztaty. Występował na takich festiwalach jak i działalności ludzkiej. W swojej pracy posługu-
Stimul, Plain, Turning Sounds, Unsound, Alt+F4. je się strategiami związanymi z free-improv, mu-
W roku 2004 był stypendystą Museums Quar- sique concrete, field recording, noise, niekiedy
tier w Wiedniu. W 2006 brał udział w „Projekcie oddając się rytualnemu transowi. Wykorzystuje
Praga”, zrealizował również projekt Audio „To- m.in. odpadki, głos ludzki, analogowe generato-
urism Kaliningrad-Gdańsk”, którego Arszyn był ry fal, metalowe idiofony, instrumenty zabawko-
45 Prowadzący warsztaty
organizatorem. W roku 2007 Topolski uczestni- we, magnetofony.
czył w projekcie „Radiocustica” w Radiu Czeskim Muzycznie/dźwiękowo udziela się też w duecie
w Pradze, a także prowadził warsztaty dźwięko- Revue svazu českých architektů (z Piotrem Tka-
we „Kapusta” w Akademii Muzycznej im. Felik- czem), podczas spotkań w swobodnej improwi-
sa Nowowiejskiego w Bydgoszczy. W ramach zacji (m.in. z J. Gburkiem, P. Mełechem, H. Munt-
projektu „Missioneurope”, powstała kompozy- zigiem, K. Ziemianinem). Brał udział w polskim
cja p.t. „Tresymesy”, a także muzyka do spek- prawykonaniu „I am sitting in a room” Alvin Lu-
taklu „Klątwa” Stanisława Wyspiańskiego w reż. ciera. Autor muzyki do spektaklu teatru tańca
44 Prowadzący warsztaty
Łukasza Kosa w Teatrze Jeleniogórskim – Scena „Just Say It” w choreografii M. Schumachera.
Dramatyczna. W ramach stypendium z budżetu Współprowadzi inicjatywę discipline!sounds, or-
Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego ganizując działania wokół dźwięku otoczenia
w roku 2007 zrealizował projekt: „Arszyn_Emi- (nasłuch aktywny/pasywny).
grant”. Student Uniwersytetu Artystycznego w Pozna-
niu na kierunku intermedia. Bez wyraźnej kon-
http://krzysztoftopolski.wordpress.com/catego- sekwencji studiował też filozofię (UMK) i kulturo-
ry/krzysztof-topolski znawstwo (UAM).
http://www.myspace.com/urinatorium
www.myspace.com/kakofonik

25. Helena Matuszewska Nylon Trio Marta Karalus Katarzyna Jankowska
Absolwentka Akademii Muzycznej, grająca na Zespół tworzą muzycy związani od lat z war- Absolwentka etnologii i antropologii kulturowej Absolwentka malarstwa Wydziału Sztuk Pięknych
skrzypcach. Tworzy biżuterię recyklingową. Wy- szawską sceną etniczno-folkową. Instrumen- UMK w Toruniu; członkini Fundacji Fabryka UTU UMK w Toruniu oraz podyplomowych Muzealni-
stawia swoje prace w warszawskiej galerii Las tarium zespołu charakteryzuje podobieństwo oraz Stowarzyszenia SZTUKA CIĘ SZUKA. Kura- czych Studiów Kuratorskich UJ w Krakowie. Zwią-
Rąk. Związana między innymi z formacją Lans brzmień, którego źródłem są struny nylonowe torka projektu „Dźwiękospacery”, edukatorka zana ze środowiskiem toruńskich organizacji po-
Makabr, celującej w cosmo disco (kompilacja łączące ze sobą różne tradycje, okresy i kultury do/poprzez sztukę współczesną; autorka wie- zarządowych, Przewodnicząca Fundacji Fabryka
tradycji i nowoczesności z kiczem). muzyczne. W muzyce Nylon Trio możemy odna- lu koncepcji warsztatów, skierowanych do naj- UTU, członkini Stowarzyszenia SZTUKA CIĘ SZU-
leźć zarówno fascynacje flamenco, Muzyką Daw- młodszych odbiorców kultury. Projektantka za- KA. Autorka koncepcji i scenariuszy warsztatów
http://lansmakabr.blogspot.com ną, Bliski Wschód jak i Zachodnią Afrykę. bawek. oraz działań edukacyjno-artystycznych, skon-
centrowanych na sztuce współczesnej. Kurator-
Mateusz Szemraj – ud, gitara, rubab ka projektu „Dźwiękospacery”
Hubert Połoniewicz – kanun, ney
Michał Stasiak – gitara, ngoni
47 Kuratorki projektu
46 Prowadzący warsztaty