Ilk tibbi yardım prezentasiya

1. 12.05.2014
İLK YARDIM
Nə baş verib?

2. İlk yardım nədir?
2
• Hər hansı bir qəza ya da həyatı təhlükəyə salan bir
vəziyyətində təcili yardım gələnə qədər həyatın
qurtarılması ya da pisə getməməsinin qarşısını almaq
məqsədiylə əldəki imkanlarla edilən tətbiqlərə "ilk yardım"
deyilir.
İlk yardımçı kimdir?
Tərifindən ilkyardım göstərmək məqsədilə xəstə
və ya yaralıya tibbi vasitə, vəsait axtarılmadan
mövcud vasitə,vəsaitlərlə dərmansız yardım edən
təhsil almış şəxs ya da kəslərdir.

3. 3
lkyardımın əsas məqsədləri nələrdir?
Həyati təhlükəni ortadan qaldırmaq,
Heyati funksiyaların davam etdirilməsini təmin etmək,
Xəstə / yaralının vəziyyətinin. pisləşməsini qarşısını almaq,
yaxşılaşmağı asanlaşdırmaq
HAYAT KURTARMA ZİNCİRİ NEDİR ?
( YAŞAM ZİNCİRİ )

4. İlk yardımın əsas proqramları nələrdir ?
4
Ilkyardım təməl tətbiqləri? Qoruma, Bildirmə, Qurtarma (QBQ) olaraq ifadə edilər.
qoruma:
Qəza nəticələrinin ağırlaşmasını qabaqlamaq üçün hadisə yerinin
qiymətləndirilməsini əhatə edir. Ən əhəmiyyətli əməliyyat hadisə yerində
meydana gələ biləcək təhlükələri müəyyən etibarlı bir ətraf meydana gətirməkdir.
bildirmə:
Hadisə / qəza mümkün olduğu qədər sürətli bir şəkildə telefon və ya digər kəslər
vasitəçiliyi ilə lazımlı kömək quruluşlarına bildirilməlidir. Azərbaycanda ilkyardım
tələb edən hər vəziyyətdə telefon ünsiyyəti, təcili 103 Telefon nömrəsi üzərindən
həyata keçirilir.
Qurtarma (Müdaxilə):
Hadisə yerində xəstə / yaralılara müdaxilə sürətli ancaq sakit bir şəkildə
yapılmalıdırr.

5. Hadisə yerinin təhlükəsizlik çevrəsi.
5

6. İlkyardimçinin etməsi lazim olanlar.
6
xəstə / yaralıların vəziyyətini qiymətləndirmək
(ABC) və ilk növbədə müdaxilə ediləcəkləri təyin etmək
Xəstə / yaralının qorxu və narahatlıqlarını aradan qaldırmaq
Xəstə / yaralıya müdaxilədə köməkçi olacaq kəsləri təşkil etmək
Xəstə / yaralının vəziyyətinin ağırlaşmasını və şoka düşməsinin qarşısını almaq
üçün öz fərdi imkanları ilə lazımlı müdaxilələri etmək
Qanamanın dayandırılması = Qanın 20% inin itirilməsi həyatı təhlükəyə salar.
sınıqlara yerində müdaxilə etmək
Xəstə / yaralının isti saxlamaq
Xəstə / yaralının yarasını görməsinə icazə verməmək
Xəstə / yaralının hərəkət etdirmədən müdaxilə etmək və ygun Mövqe
Verilməsi
Xəstə / yaralının ən uyğun üsullarla ən yaxın sağlamlıq quruluşuna şövqünü
təmin etmək (103)
Ağır xəstə / yaralı bir adam həyati təhlükədə olmadığı
müddətcə əsla yerindən tərpədilməməlıdır.

7. İlkyardımçının xüsusiyyətləri.
7
1. İlkyardımçı çox sakit olmalıdır.
2. xəstə ilə onu sakitləşdirəcək şəkildə yumşaq bir tonda danışmalıdır.
3. İlkyardımçı heç bir zaman öz can təhlükəsizliyini təhlükəyə atmamalıdır.
4. İlkyardımçı ətrafda olan kəsləri təcili tibbi yardima, yanğın söndürmə
yə,polisə xəbər vermələrini təmin edəcək şəkildə təşkil etməlidir.
5.Qəzənı,zədəni və ya xəstə adamı yaxşı qiymətləndirməlidir. Üstünlükləri çox
yaxşı bilməlidir
6.Tez və doğru qərar verə bilmə qabiliyyətinə sahib olmalıdır.
7.Özündən və məlumatlarından əmin olmalıdır.
8. İlkyardımçı tətbiqlərini doğru edə bilmə bacarığına sahib olmalıdır.
9. İlkyardımçı ölkəsinin səhiyyə sistemi haqqında məlumatlı olmalıdır.
10. İlkyardımçı yeni məlumatların işığında bilik və davranışlarını dəyişdirməyə,
. özünü yeniləməyə hazır olmalıdır.
11. İlkyardımçı bir vətəndaşlıq vəzifəsi olduğunu unutmamalıdır.

8. Həyat qurtarma zənciri.
8
Həyat qurtarma zənciri 4 halqadan meydana gələr. Son iki halqa irəli həyat
dəstəyinə aiddir və ilkyardımcının vəzifəsi deyil.
1.Halqa - Sağlamlıq quruluşuna xəbər vermə
2.Halqa - Hadisə yerində edilən Əsas Yaşama Dəstəyi
3.Halqa - Avtomatik eksternal defibrilatör (elektro şok) .
4.Halqa - Ambulans qrupların edilən müdaxilələr

9. 9
İlk yardımın 8 addımı.
1. Zərərçəkəni səsləyin...
2. Peçəkar tibbi yardımı çağırın
3. Nəfəs yollarını açın «А»
4. Nəfəsalmanı yoxlayın «В»
5. Qandövranını yoxlayın «С»
6. CPR-a başlayın
7. АВС –ni yenidən yoxlayın
8. Faktlara əsasən yardım göstərməyə başlayın

10. 10
CPR nədir?
• Cardio – Ürək
• Pulmonary – Ağ ciyər
• Resuscitation – Canlandırmaq
(Diriltmək)

11. Nəfəs yollarını açmaq.
11
A. (Airway) tənəffüs yolu açıqlığının təmin edilir
(Baş-çənə mövqeyi verilməsi),
B. (Breathing) tənəffüsün idarəsi. Başı qaldırın və çənəni açın
(Bax-dinle - hiss metodu, tənəffüs yoxsa),
C. (Circulation) dövranın təmin edilməsi
(Ürək basis tətbiq olunması
Ağız içində görünən xarici əşya varsa
təmizlənər.Bir əl yaralının alnına, digər əlin
üç barmağı da çənəyə qoyular.
Baş-Çənə Mövqeyi verilərək dilin geriyə
getməsi maneə törədilər.
Tənəffüs yolu açıqlığı təmin edilər.
Görünməyən xarici əsya müdaxilə
edilməz.

12. 12
Huşsuz insanın dil duruşu.
Nəfəs yolları bağlı vəziyyətdə Nəfəs yolları acıq vəziyyətdə

13. 13
Nəfəsi yoxlayın.
Bax – Qulaq as – Hiss et metoddan
Hava yolu açıqlığı təmin edildikdən sonra;
ilk köməkçi yaralının sinəsinə baxacaq şəkildə üzünü yaralının üzünə yaxınlaşdıraraq
5 saniyə müddətlə sinə hərəkətlərinə baxar, tənəffüsü dinlər və hiss etməyə çalışar.
Şüuru bağlı lakin tənəffüs varsa yaralıya Koma Mövqeyi verilər.
Şüuru bağlı lakin tənəffüs yoxsa dərhal Əsas yaşama dəstəyi təmin edilər.

14. 14
Süni nəfəs.
• Ağız-ağıza metodu
• Nəfəs yolların açıq olmasına əmin olun
• Zərərçəkənin burnunu sıxın
• Dərin nəfəs alın
• Ağzınızı zərərçəkənin ağzına yapışdırın
• Havanı yavaş zərərçəkənin ağzına
buraxın, döş qəfəsi qalxana kimi
• Ağzınızı uzaqlaşdırın və böyürə
fırladaraq havanın çıxmasına mane
olmayın
• Bir daha təkrarlayın.

15. 15
Ürəyin çöl masajı.
Süni tənəffüsdən sonra qan dövranı tapıntıları yoxsa xarici ürək masajına başlanar.
Ovucunuzu döş qəfəsinin ortasına yerləşdirib 2 əli istifadı edərək 4-5 sm döş qəfəsini
sıxın. Bir dəqiqədə 15 sıxma və 2-3 nəfəs vermə dövrəsini davam etdirin.
ÜRƏK MASAJINA başlamadan əvvəl ürəyin tamamilə dayandığında əmin
olunmalıdır!

16. 16
CPR necə dayandırmaq olar?
• Zərərçəkənin ABC funksiyası bərpa
edildikdə
• Yardım edən şəxs digər şəxs ilə əvəz
olunduqda Halsız olduqda
• Zərərçəkənin vəziyyəti qərginləşəndə
• Tibbi yardım gəldikdə

17. Nəfəs yolu tutulması nədir?
17
Nəfəs yolunun, tənəffüsü reallaşdırmaq üçün lazımlı havanın keçişinə mane
olacaq şəkildə tıxanmasıdır. tıxanma tam tıxanma ya da qismən tıxanma
şəklində ola bilər
Tam tıxanma əlamətləri:
Nəfəs ala bilməz, əziyyət çəkər, əllərini boynuna
aparar, danışa bilməz, rəngi qaralar
Bu vəziyyətdə Heimlich manevri
(Qarını sıxmaq üsulu) həyata keçirilir.
Qismən tıxanma əlamətləri:
öskürər,nəfəs ala bilər,danışar
Bu vəziyyətdə xəstəyə toxunulmaz,
öskürməy’kömək edilir.
Tam tıxanma olan kəslərdə Heimlich manevri (Qarinı sıxmaq) necə tətbiq olunar?

18. Nəfəs yolu tutulmasında ilk yardım.
18
Şüuru yerində olan kəslərdə Heimlich üsulu:
Xəstə ayaq üstə ya da oturaq mövqedə ola bilər, xəstənin kürəyinə 5 dəfə vurulur.
Müvəffəqiyyətli olmazsa; Arxadan sarılaraq gövdəsi tutulur, bir əlin baş barmağı mədənin üst
qisiminə, sinə sümüyü altına yumruq şəkildə edərək qoyular. Digər əl ilə yumruq edilən əl
tutulur.Qüvvətlə arxaya və yuxarı doğru sıxılaraq çəkilir. Bu hərəkət 5 dəfə kürəyə vurmayla
ard-arda xarici cisim çıxana qədər təkrarlanır,
Tibbi yardım istənər (103).
Şüurunu itirmiş kəslərdə Heimlich üsulu:
Bu cür hallarda nəfəs yolu tıxanıqlığı şübhələnildiyində, ilkyardım edənlər əsas həyat dəstəyi
(süni nəfəs)tətbiqlərini edirlər. İlk yardım edən nəfəs verdikdən sonra hava getmirsə tıxanıklıq
olduğu düşünülər, ilkyardımcı ağız içində xarici cisim olub olmadığını nəzarət etməli, xarici
cisim görürsə çıxarmalıdır. Görünməzsə əsas həyat dəstəyi tətbiqlərinə keçilməlidir.

19. Huşunu itirmə.
19
Beyinə gedən qan axınının qısa bir müddət üçün azalması nəticəsində yaranan
müvəqqəti şüur itkisidir.
Xəstə yerə uzananda beyin ilə ürək eyni səviyyəyə gəlir. Beyinə gedən qan miqdarı
artar və şüur qısa bir müddət sonra geri dönər.? Yarım saatı keçdiyi halda şüuru yerinə
gəlməyən kəsləri düşünmədən xəstəxanaya sövq etmək lazımdır.
Huş itirmə əlamətləri:
Ani şüur itkisi, əzələlərin boşalması, üzün soluklaşması, nəbzin zəifləməsi,
tənəffüsün zəifləməsi, soyuq tərləmə və qusma.
Ilkyardım.
1 - Xəstə dərhal kürək üstü yatırdılar. Baş yana çevrilir.
2 - Xəstənin geyimləri yüngülləşdirilir.
3 - xəbərdarlıqçı qoxular koklatılabilir (ammonyak kimi)?
4-Xəstə isti tutulur
5 - Adamın şüuru yerinə gəldiyində istirahət etməsi təmin edilər.?
6 - Maye içkilər verilir. ?
7 - Düşmə əsnasında ola biləcək baş xəsarət nəzarət edilir.

20. 20
Qanaxma növü.
1. Xarici qanamalar: Açıq yaralarda görülər.
2. İç qanamalar(daxili) Çöldən görülməyən qanamalardır.
3. Təbii dəliklərdən olan qanamalar: Qulaq, burun, ağız, və
s orqanlarında olan qanamalar.
• Qanaxma nəticələnə bilər:
• Ölümə
• Şoka
• infeksiyaya

21. 21
Qan damarlarının növü.
1. Arteriyal qanaması: Ürək atışına uyğun şəkildə kəsik və fışkırarak axar, açıq
qırmızı rənglidir.
2. Venoz qanaması: Davamlı axar, tünd qırmızı rənglidir.
3. Kapliyar qanaması: Qanama yavaş və sızıntı şəklindədir. Kiçik qabarcıqlar
görülə bilər.
Qanaxma dayandırılsa belə, zərərçəkəni tez bir zamanda xəstəxanaya
çatdırmaq lazımdır

22. 22
XARİCİ QANAMALARDAN İLK YARDIM.
MƏQSƏD: qanamanı ən qısa zamanda nəzarət altına almaq
və yaranı təmiz saxlamaqdır.
ILK YARDIM.
Yara üzərinə birbaşa təzyiq edilir,
Qanama dayanmazsa ikinci bir bez qoyularaq təzyiq artırılar,
Lazımdırsa yara üzərindəki bezlər qaldırılmadan bandaj ilə
sarınaraq təzyiq edilir,
Nəzarət altına alına bilinməyən qanamalarda qanayan bölgəyə
ən yaxın təzyiq nöqtəsinə təzyiq etmək lazımdıpr.
Qanama qol və ya ayaqlarda olsa qırıq şübhəsi yoxsa, qanama
bölgəsini ürək xəttindən yuxarıya yüksəldilər,
Şok mövqeyi verilir,
Tez-tez həyat əlamətləri nəzarət edilir (2-3 dk.arayla).

23. Bədəndə təzyiq tətbiq olunacaq nöqtələr
nələrdir?
23
Arteriya qanamalarında qan təzyiqlə fışqırar tərzdə olur. Bu səbəblə, qısa
zamanda çox qan itirilər. Bu cür qanamalarda əsl edilməsi lazım olan, qanayan
iştirak üzərinə və ya qanayan yerə yaxın olan bir üst arteriya bölgəsinə təzyiq
tətbiq olunmasıdır. Bədəndə bu məqsəd üçün təyin olunmuş təzyiq nöqtələri
bunlardır:
1-Boyun: Boyun arteriyası (şah damarı) təzyiq yeri
2-Körpücük sümüyü üzəri: Qol arteriyas təzyiq yeri
3-qoltuqaltı: Qol arteriyası təzyiq yeri
4-Qolun üst hissəsi: Qol arteriyası təzyiq yeri
5-Qasıq: Ayaq arteriyası təzyiq yeri
6-bud: Ayaq arteriyası təzyiq yeri

24. BƏDƏNDƏKİ TƏZYIQI NÖQTƏLƏRİ.
24
1.Boyun şah
damarı
3.üst qol
arteryası
ayaq biləyi
(dirsək)
Əl biləyi
2.köprücük
sümük üzəri
diz qapağı arxası
4.Qol arteryası iç qismi
gicgah bölgəsi
5.Qasıq bölgesi
Ayaq arteryası
6.bud iç qismi
Ayaq arteryası

25. İç qanamalar.
25
İç qanamalar, şiddətli zədə, zərbə, qırıq, silahla yaralanma səbəbiylə
meydana gələ bilər. Xəstə / yaralıdan şok əlamətləri olabilər. Iç qanama
şübhəsi olanlarda aşağıdakı tətbiqlər edilməlidir.
Xəstə / yaralının şüuru və ABC si qiymətləndirilər,
Üzəri örtülərək ayaqları 30 sm yuxarı qaldırılır,
Tibbi yardım istənər (103),
Əsla yemək və içki verilməz,
Hərəkət ettirilmez (xüsusilə qırıq varsa),
yaşama nəticələrini araşdırılar,
Xəstəxanaya aparılması təmin edilər.

26. Təbii dəliklərdən olan qanamalar.
26
Burun qanaması:
Xəstə / yaralı sakitləşdirilər, narahatlıqları aradan
qaldırılar, oturdular. Əvvəl yüngülcə önə əyilər,
burnun kökünə buz tətbiq edilir, burun qanadlarına
baş və işarə barmağı ilə 5-10 dəqiqə davamlı təzyiq
həyata keçirilir.
Ekspert bir həkimə getməsi təmin edilər.
Qulaq qanaması:
Xəstə / yaralı sakitləşdirilər, narahatlıqları aradan qaldırılar,
Qanama yüngülsə qulaq təmiz bir bezlə təmizlənər,
Qanama ciddi isə, qulağı tıxamadan təmiz bezlərin bağlanar,
Şüuru yerində isə hərəkət etdirmədən kürək üstü yatırdılar,
şüursuz isə qanayan qulaq üzərinə yan yatırdılar.
Qulaq qanaması, qan qusma, anus, artırma orqanlarından gələn
qanamalarda xəstə / yaralı ekspert bir həkimə sövq edilir.

27. 27
Qanaxmanın dayandırılması.
• Birbaşa təzyiq
• Digər təzyiq:
• Çiyin nöqtələrinin təzyiqi
• Omba nöqtələrinin təzyiqi
• Əl-ayağın qaldırılmas
• Şok əlamətləri
• Qan təzyiqində düşmə, sürətli və zəif nəbz, sürətli və səthi tənəffüs,
dəridə soyuqluq, solğunluq və nəmlilik ,əndişə, narahatlıq, baş gicəllənməsi,
dodaq ətrafında solğunluq ya da göyərmə,susuzluq hissi şüur səviyyəsində
azalma

28. Şokda zamanı ilk yardım.
28
Şokda ilkyardım tətbiqləri nələrdir?
Özün və ətraf mühitin təhlükəsizliyi təmin edilər,
Hava yolunun açıqlığı təmin edilər,
Xəstə / yaralının mümkün qədər təmiz hava tənəffüs təmin edilər,
Varsa qanama dərhal dayandırılır,
Şok mövqeyi verilir,
Xəstə / yaralı isti tutulur,
Hərəkət ettirilmez,
Sürətli bir şəkildə xəstəxanaya getməsi təmin edilər (103),
Xəstə / yaralının narahatlıq və qorxuları aradan qaldırılaraq psixoloji dəstək təmin edilər.
Şok mövqeyi necə verilir?
Xəstə / yaralı düz olaraq kürək üstü yatırdılar,
Xəstə / yaralının qıçları 30 sm qədər yuxarı qaldırılaraq, qıçların altına dəstək qoyular
(Çarşab, ədyal yastıq və s.),
Üzəri örtülərək qızdırılması,
Kömək gələnə qədər xəstə / yaralının yanında qalmalı
Müəyyən fasilələrlə (2-3 dəqiqədən bir) həyat tapıntıları qiymətləndirilər.

29. Baş və onurğa Yaralanmalarında Ilkyardım
necə olmalıdır?
29
Şüur yoxlanar, xəstənin vəziyyəti qiymətləndirilər, dərhal tibbi yardım
istənər (103), süuru açıqdırsa hərəkət etməməsi təmin edilər, hər hansı bir
təhlükə olarsa düz mövqedə sürüklənər, baş-boyun-gövdə oxu
pozulmamalıdır, kömək gəldiyində xərəyə baş-boyun-gövdə oxu pozulmadan
alınmalıdır, daşınma əsnasında sarsıntıya məruz qalmaması lazımdır, bütün
edilənlər və xəstə / yaralı haqqındakı məlumatlar qeyd edilməli və gələn
qrupa bildirilməlidir, əsla tək buraxılmamalıdır.

30. Sinə yaralanmalarında ilkyardım.
30
1-Batan bir cisim varsa çıkartılmaz, dışarı çıkan kemik uçları içeri itilmez.
2-Hava yolu ve solunum kontrol altında tutulur.
3-Göğüste derin bir yara varsa, göğüs boşluğunda negatif basınç
olduğundan dışarıdan içeriye hava girebilir ve akciğerlerin büzüşmesine
sebep olabilir, bunu önlemek için yaranın üstü temiz bir naylonla, ıslak
temiz bir bezle veya elimizle kapatılmalıdır.
* Acil Sağlık Personeline haber vermeli ve uygun hastaneye nakledilmeli.
DİQQIT
Bütün açiq yaralanmalarda
batan cisim cıxarılmaz

31. Qopma və dərin kəsiklərə turnike qoymaqla
ilkyardım.
31
Turnikenin qoyulması
Turnike qanayan yerlə ürək arasında və daim tək sümük olan bölgəyə (üst qol və üst qıçlara )
tətbiq edilir. Turnike etmək üçün tel , rezin , ip kimi kəsici vəsaitlər istifadə edilməz.
Turnike tətbiqi daim görüləcək şəkildə açıqda olmalıdır.
Turnike edilən adamın üzərinə qoyulma vaxtı ya da alnına T hərfi yazılır.
İlk yardım
Artetial damar basqı nöqtəsinə bir əllə təzyiq tətbiq edilər.
Qanayan yerin ürəyə yaxın üst bölgəsi sarğı ilə sarınar.
Artetialdamar basqı nöqtəsindən təzyiq qaldırılar, qanaxmanı tamamilə dayandıracaq
təzyiqdə sarğıya möhkəm bir düyün atılar.Düyün atıldıqdan sonra sarğı üzərinə bir qələm ,
taxta parçası və s. sərt bir cisim yerləşdirilir , üzərindən bir dəfə daha düyünlənir .Daha sonra
sərt cisim qanama dayanana qədər çevrilərək sıxışdırılar.Qanama durduqda sərt cisim sarğı ilə
bağlanar.
Turnike qopma olmazsa 15-20 dq. Ara verilərək boşaldılır , sonra təkrar sıxılar.
Qopan üzv isə su keçirməyən təmiz plastik bir torbaya, sonra bu torbanı, içində buz (və ya
soyuq su) olan ikinci bir torbanın içinə qoyular. Torba təmiz bir bez ilə sarılar. Əsla qopan üzv
(orqan) ilə buz eyni torbaya qoyulmaz. Torbanın üzərinə yaralının adı - soyadı və üzvün
qopduğu saat yazılır. Üzv ilə yaralı eyni avtomobillə xəstəxanaya göndərilir

32. Qopma və dərin kəsiklərə turnike qoymaqla
ilkyardım.
32

33. QIRIQ,ÇIXIQ VƏ BURXULMALAR.
33
Qırıq .
Qırıq, sümük toxumasının bütövlüyünün pozulmasıdır. Bağlı, açıq və çökmə
qırıqları olaraq üçə yerə ayrılar.?1. Qapalı qırıqlarda qırıq sümük ucları bir-
birindən ayrılmamışdır. 2.Açıq qırıqlardan isə sümük toxuması hava ilə təmas
halındadır. 3.Parçalı qırıqlarda yerindən ayrılan sümük yanından keçən
damar və sinirləri kəsib, dərini deşərək çölə çıxa bilər.? Qırılan sümük ucları
çölə çıxmışsa içəri salınmaz. Qırıq sümük parçaları və xarici cisimlər
çıxarılmaz.Yastı sümüklərə gələn zərbələrdə o bölgə qırılıb, çökə bilər və
altındakı orqana təzyiq edər.
Qırıq əlamətləri.Ağrı, şişmə, qızartı, bənövşəyilik, şəkil pozuqluğu, hərəkət
məhdudluğu görülər.

34. Qırığın növləri.
34
Qapalı qırıq Parçalı qrıq Açıq qırıq

35. Qırıq zamanı ilk yardım.
35
Ilkyardım.
Qırılan sümük müəyyən edilərək hərəkətsiz hala gətirilməlidir. Bu iş üçün istifadə
cisimlərə şina deyilir. Şinalar gips, məftil və ya taxtadan ola bilər. İlkyardımcı taxta
şina və ya tapa bildiyi vəsaitləri şina olaraq istifadə edər. Taxta şina olaraq düz
taxta parçaları, ağac budaqları ola bilər. Mümkünsə taxta üzərinə bir tənzif
sarınmalı deyilsə kıymıkları və varsa mismarlar təmizlənməlidir. Qırılan sümüyün
hər iki yanına bir şina qoyulur və bağlanır. Bağlanmanın uzunluğu kırığın üstündəki
və altındakı oynağı hərəkətsiz hala gətirəcək uzunluqda olmalıdır. Bu şəkildə qırıq
hərəkətsiz hala gəlmiş olur.Şina ilə qırılan sümüklər müəyyən edilib hərəkətsiz
hala gətirilməzsə qırıq uclar oynayaraq sümüyün yanından keçən damar və ya
sinirləri kəsərək daha ağır vəziyyətlərə yol aça bilər.

36. Şınığın sarınması.
36

37. Bəzi qırıqlardan nümunələr.
37
Bəzi qırıqlardan nümunələr:? Qabırğa qırıqları şina istifadə olunmaz sinə üçbucağı
sarğı bezi ilə bağlanır.? Körpücük sümüyü kırıklarında şına istifadə edilməz, Çiyin
hərəkətsiz hala gətirilər. Bunun üçün qırıq tərəfdəki qol gövdəyə birləşdirilir və sarğı
bezi ilə sarınar.? Ön qoldaki qırıqlardan şina qoyulduqdan sonra ön qol, qol ilə 90
dərəcəlik bir bucaq edəcək şəkildə boyuna asılır.
Ayaqdakı kırıklardan şina uzunluğu əhəmiyyətlidir. Kırık dizdən yuxarıda olsa şina,
qoltuq altından ayaq topuğuna qədər uzanmalıdır. Qırıq, dizdən aşağıda isə atel
ombadan topuğa qədər uzanmalıdır. Ayaqdakı qırıqlardan şina olmasa ədyal kimi qalın
bir parça rulon şəklində sarılar, iki qıç arasına qoyulur və möhkəm qıç qırıq qıça
yaxınlaşdırılaraq hər iki ayaq bir-birinə bağlanır. Sağlam qıç şinanı əvəz etmiş olar.

38. Burxulma nədir.
38
Oynaq hissələrinin ani olaraq ayrılmasıdır. Məcbur etmələr nəticəsində
meydana gələr.
Burxulma əlamətləri nələrdir?
Burxulan bölgədə ağrı
Qızarma, şişlik
funksiya itkisi (hərəkətsizlik)
Burxulmada ilkyardım necə olmalıdır?
Burxulan oynaq sarğı vasitəsi ilə sixılaraq sarınır,
Şişkinliyi azaltmaq üçün bölgə yuxarı qaldırılır,
Hərəkət ettirilmez,
Tibbi yardım istənər (103).

39. Burxulmada ilk yardım.
39

40. Çıxıq nədir.
40
Oynaq hissəsinin qalıcı olaraq ayrılmasıdır.
özbaşına normal mövqesinə dönə bilməz.
Çıxıq əlamətləri nələrdir?
sıx ağrı
Şişlik və qızartı
funksiya itkisi (hərəkətsizliyi)
Çıxıqda ilkyardım necə olmalıdır?
Oynaq eynilə olduğu şəkildə müəyyən edilir,
çıxıq yerinə oturdulmağa çalışılmaz,
Şişmə davam etsə soyuq buz tətbiq edilər
-Çıxmış bölgə 10-15 sm yuxarı qaldırılır,
-Gecikmiş hadisələrdə isti və duzlu su duşlarıyla
şişlik aradan qaldırılar
-Həkim təklifinə görə ağrı kəsici dərmanlar verilir.
Təcili yardım çağırılar.

41. ÇIXIQDA İLK YARDIM.
41

42. Gözə kənar cisim düşdükdə ilkyardım.
42
Gözə toz kimi kiçik maddə düşsə.
Göz işığa doğru çevrilir gözün və alt qapağı içinə baxılar,
Lazım olsa gözün üst qapağı açıq tutulur,
Nəmli təmiz bir bezlə çıxarılmağa çalışılır,
Xəstəyə gözünü kırpıştırması deyilər,
Göz ovulmamalıdır,
Çıxmırsa sağlamlıq qurumuna getməsi təmin edilər.

43. Elektrik cərəyan vurması zamanı İlkyardım.
43
Elektrik cərəyan vurması zamanı İlk növbədə təcili olaraq cərəyanın təsirini dayandırmaq
lazımdır. Bunu elektrik cərəyanını kəsən açarı söndürməklə etmək olar. Hər hansı
səbəblərə görə bu mümkün deyilsə, yadda saxlamaq lazımdır ki, cərəyan vuran şəxsə
əllə toxunmaqla siz də zərərçəkənə çevrilə bilərsiniz. Ona görə də zərərçəkənə köməklik
göstərərkən rezin əlcək, rezin ayaqqabı və quru taxradan istifadəetmək lazımdır.
İlk yardımın xarakteri zərərçəkənin elektrik cərəyanından ayırdıqdan sonrakı
vəziyyətindən asılıdır. Bu vəziyyəti qiymətləndirmək üçün:
- zərərçəkəni arxası üstə rahat uzandırılır;
- tənəffüsə mane olan sıx paltarlarını açıb boşaldırıq;
- nəfəs alıb-almamasını yoxlayırıq;
- nəbzini yoxlayırıq.
Əgər tənəffüsü dayanıbsa, ağızdan-ağıza metodu ilə süni tənəffüs verilir.
Əgər ürək fəaliyyəti dayanıbsa, ürəyin qapalı masajı edilir. Süni tənəffüs verilməsi və
ürəyin qapalı masajı zərərçəkəndə bu funksiyalar bərpa

44. 44
Donma.
• Bədən hərarətinin
normadan aşağı
düşməsi
• İnsanı mütləq isitmək
lazımdır
• Tez bir zamanda
(təcili) xəstəxanaya
çatdırmaq

45. Arı sancmasında ilkyardım necə olmalıdır.
45
Yaralı hissə yuyular,
Dərinin üzərindən görünürsə arının iynəsi çıxarılır,
Soyuq tətbiq edilər,
Əgər ağızdan sancmışsa və tənəffüsü güçleştiriyorsa buz sovurması təmin edilər,
Ağız içi sancmalarında və allergiya halları olanlarda tibbi yardım istənər (103).

46. Əqrəb sancması əlamətləri.
46
Ağrı, şişmə, iltihablanma, qızarma,
Göyərmə, əzələ spazmı, titrəmə və
ürpəşmək narahatlıqı, aiddir.
Əqrəb sancmasında ilk yatdım
1. Sancmanın olduğu hissə hərəkət ettirilmez.
2. Yatar mövqedə tutulur.
3. Yaranın üzərinə soyuq buz qoyular.
4. Qan dövranını maneə törətməyəcək şəkildə .
Sıxmadan bandaj qoyularaq sarinar.
5. Yara üzərinə heç bir müdaxilə edilməz.

47. Ilan sancmasının əlamətləri.
47
Bölgədə bənövşəyilik, iltihablanma (1-2 həftə davam edir)
Qusma, qarın ağrısı, ishal kimi həzm pozulmaları, həddindən artıq susuzluq,
şok, qanama, psixoloji və ürəkdə ritim pozuqluğu, baş ağrısı, tənəffüs
nizamsızlığı.
İlk yardım
Xəstə sakitləşdirilib istirahət etməsi təmin edilər. Yara su ilə yuyulur.
Yaraya yaxın hissədə təzyiq edə biləcək əşyalar (üzük, bilərzik və s.) Çıxarılır.
Yara yeri, baş və ya boyunda isə yara ətrafına təzyiq edilər.
Qol və qıçlarda isə yara üstündən qan dövranına maneə törətməyəcək
şəkildə . bandaj qoyularaq sarinar (turnike əsla sıxılmaz).
Yaranın üzərinə soyuq buz qoyular.
Yara üzərinə hər hansı bir müdaxilə edilməz(yara sorulmaz).
Xəstə nəzarətdə saxlanılır. Tibbi yardım istənər (103).

48. İlan sancmasında ilk yatdım.
48
Xəstə sakitləşdirilib istirahət etməsi təmin edilər.
Yara su ilə yuyulur.
Yaraya yaxın hissədə təzyiq edə biləcək əşyalar (üzük, bilərzik və s.) Çıxarılır.
Yara yeri, baş və ya boyunda isə yara ətrafına təzyiq tətbiq.
Qol və qıçlarda isə yara üstündən qan dövranına maneə törətməyəcək şəkildə
. bandaj qoyularaq sarinar (turnike əsla sıxılmaz).
Yaranın üzərinə soyuq buz qoyular.
Yara üzərinə hər hansı bir müdaxilə edilməz(yara sorulmaz).
Xəstə nəzarətdə saxlanılır.
Tibbi yardım istənər (112).

49. İt və pişik dişləməsi.
49
Yüngül yaralanmalarda yara 5 dəqiqə müddətlə sabun və soyuq suyla
yuyulmalıdır. Yaranın üstü təmiz bir bezlə bağlanılmalıdır.
Ciddi yaralanma və qanama varsa yaraya təmiz bir bezlə təzyiq tətbiq olunaraq
qanama dayandırılmalıdır. Dərhal tibbi yardım təmin edilməli (103) və xəstə quduz
peyvəndi mövzusunda xəbərdar edilməlidir.
It dişləməsi şik dişləməsi

50. Gün vurmasında ilk yardım.
50
Xəstə sərin və havalı bir yerə gətirilər, geyimlər yüngülləşdirilər,
kürək üstü yatırılarak, qol və qıçlar yüksəldilər,
xəstəliyi yoxsa və şüuru açıqdırsa su və duz itkisini aradan qaldırmaq üçün maye ya
da soda içirdilməlidir.
Gün vürmasından qorunma
Xüsusilə şapka, günəş gözlüyü və çətir kimi günəş işığından qoruyacaq aksesuarlar
istifadə edilməlidir,
Mövsüm şərtlərinə uyğun, terletmeyen, açıq rəngli və yüngül geyimlər geyilən,
Bol miqdarda maye icilməlidir,bədən təmiz tutulmalıdır,
Hər yemək vaxtında kifayət miqdarda qida alınmalıdır,
gərəksiz dərman istifadə edilməməlidir,
günəş işığında qalınmamalıdır,
Bağlı məkanların nizamlı aralıqlarla havalandırılmasına diqqət göstərilməlidir

51. Yanmalar.
51
Yanıqlar, yüksək istilik, kimyəvi maddə, elektrik və şüa kimi faktorlardan ibarət
yumşaq toxuma yaralanmalarıdır.
Birinci dərəcəli yanıqlar.
• Yalnız səthi dərinin zərər gördüyü, dəridə qızartı və
yüngül ağrıyla
xarakterizə olan tipdir.
• Günəş yanığı bu tipə ən
yaxşı nümunədir.
• Qısa müddətdə (48 saata) özbaşına yaxşılaşa bilər.

52. Yanmalar.
52
Ikinci dərəcə Yanıq
Dəridə içi su dolu qabarcıqlar vardır
ağrılıdır
Dərinin özünü yeniləməsi ilə öz-özünə .
yaxşılaşar

53. Təcili daşima üsulları.
53
Sürümə üsulu.
Xüsusilə iri cəkili kəslərin daşınması lazımdırsa dar, basıq, və keçid çətinliyi olan
bir yerdən çıxarmalarda hər hansı bir zədə səbəb olmamaq üçün seçilən bir
üsuldur.
Mümkünsə ədyal istifadə edilməlidir.

54. Rentek üsulu.
54
Qəza keçirmiş bir adamı təhlükə söz mövzusu olarsa onurğasına
zərər vermədən çıxarmada RENTEK manevrindən istifadə edilən.
Xəstə / yaralının ayaqlarının pedallara
sıxışmadığından əmin olunur, təhlükəsizlik kəməri bağlı isə açılar,
Xəstə / yaralıya yan tərəfindən yaxınlaşaraq bir əliylə qolunu, digər əliylə çənəsini
tutaraq boynu dəstəklənir,
Baş - boyun - gövdə xətti pozulmadan vasitədən çölə çıxarılar (Tek hərəkətlə.),
Xəstə / yaralı yavaşca yerə və ya xərəyə yerləşdirilir.

55. Rentek üsulu.
55

56. "Qızıl beşik" üsulu.
56

57. Əllər və ayaqlardan tutaraq daşıma,
stolda daşıma üsulları.
57
Əllər və ayaqlardan
tutaraq daşıma
Stolda daşıma

58. Avtomobil qəzalarında zədələnmələr.
58

59. Avtomobil qəzalarında zədələnmələr.
59

60. Avtomobil qəzalarında zədələnmələr.
60

61. Bir yol qəzasının düşündürdükləri.
61

62. Təhlükəsizlik kəmərinizi taxdınızmı?
62
Təhlükəsizlik kəməri taxılarsa ölümlərdə
45 %, ağır yaralanmalarda 50 %
nisbətində azalma olar
Şəhəriçi yollarda qəza riski şosselərə nəzərən
5 dəfə
Şəhərlərarası yollara nəzərən isə
2dəfə
daha çoxdur

63. 63
Son