1. PRAKTIKAL 3
Tujuan :
Untuk menentukan nilai bahan api bagi kerosin, LPG dan lilin.
Teori :
Bahan api adalah bahan yang terbakar dengan mudah dalam udara (oksigen)
untuk membebaskan tenaga haba. Ia merujuk kepada bahan kimia yang menghasilkan
tenaga haba semasa pembakaran Kebanyakan bahan api mengandungi atom karbon
dan atom hidrogen. Pembakaran bahan api adalah eksotermik kerana haba dibebaskan
semasa karbon dan hidrogen masing-masing membentuk karbon dioksida dan air
semasa pembakaran lengkap dan nilai ∆H ialah negatif. Kesemua pembakaran bahan
api melibatkan penggunaan oksigen. Nilai bahan api atau nilai haba adalah jumlah haba
yang diukur di dalam kJ yang boleh didapati apabila 1g bahan api dibakar. Unit bagi
nilai bahan api ialah kJ g-1
. Bahan api yang berlainan mempunyai nilai bahan api yang
berbeza. . Nilai bahan api ialah suatu ukuran kandungan tenaga dalam sesatu bahan
api. Nilai ini dapat ditentukan secara eksperimen di mana di dalam eksperimen ini, nilai
bahan api bagi kerosin, bahan lilin dan Laboratory gas (LPG) ditentukan Semasa
penentuan haba pembakaran, oksigen yang berlebihan mestilah dibekalkan supaya
pembakaran boleh berlaku dengan lengkap. Jika oksigen ataupun udara tidak
dibekalkan dengan lengkap maka haba yang dibebaskan akan kurang daripada haba
pembakaran.
Haba pembakaran boleh didefinisikan sebagai tenaga haba yang dibebaskan
apabila satu mol sesuatu bahan dibakar dengan lengkap dalam oksigen berlebihan di
bawah keadaan piawai. Pembakaran sebarang bahan api merupakan tindak balas
eksotermik. Kuantiti tenaga haba yang dibebaskan oleh pembakaran bahan api yang
berbeza adalah berlainan dan dapat dibandingkan dengan mengukur haba
pembakarannya.

2. Senarai bahan :
Kerosin
LPG (gas makmal)
Lilin
Senarai radas :
Bekas kuprum
Tungku kaki tiga
Termometer (0-100)° C
100 cm3
silinder penyukat
Pelita minyak
Penimbang elektronik
Segitiga tanah liat
Penghadang angin
Blok kayu

3. Prosedur :
1. 200cm3
air disukat dengan menggunakan sebuah silinder penyukat dan dituang ke
dalam bekas kuprum.
2. Bekas kuprum tersebut diletakkan di atas tungku kaki tiga.
3. Suhu awal air disukat dan direkodkan.
4. Sebuah penghadang angin dipasang disekeliling radas untuk melindungi radas
daripada terkena angin seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 3.
5. Sebuah pelita diisi dengan 50 cm3
kerosin dan jisim pelita beserta bahan api
direkodkan.
6. Pelita diletakkan di bawah bekas kuprum seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 3
kemudian sumbu pelita dinyalakan.
7. Air dikacau perlahan-lahan menggunakan termometer sepanjang pembakaran
supaya pemanasan berlaku secara seragam.
8. Apabila suhu naik mencecah 30 , pelita dipadamkan. Suhu maksimum air
direkodkan
9. Pelita ditimbang semula dan jisim pelita dan bahan api direkodkan.
10.Langkah 1 – 9 diulang dengan menggunakan lilin.
11.Langkah 1 hingga 9 diulang menggunakan LPG

4. Keputusan :
Bahan api Kerosin Lilin LPG
Suhu awal air ( o
C) 31.0 30.0 30.0
Suhu akhir air ( o
C) 61.0 60..0 61.0
Kenaikan suhu air (o
C) 30.0 30.0 31.0
Jisim awal pelita + bahan api (g) 134.2 39.16 386.0
Jisim akhir pelita + bahan api (g) 125.6 37.54 384.0
Jisim bahan api yang terbakar
(g)
8.60 1.62 2.00
Jadual 1

5. Pengiraan :
I. Kerosin
II. Lilin

6. III. LPG
Perbincangan:
Bikar tidak digunakan sebaliknya bekas logam iaitu bekas kuprum telah
digunakan. Hal ini kerana logam adalah pengalir haba yang baik. Bekas logam juga
tidak dialaskan dengan kasa dawai untuk mengelakkan penyerapan haba oleh kasa
dawai. Kedudukan pelita diselaraskan supaya nyalaan dapat sampai ke dasar bekas
kuprum. Kebanyakan haba yang dibebaskan semasa pembakaran dipindahkan dengan
berkesan kepada air suling yang mana menyebabkan kenaikan suhu air.
Langkah berjaga-jaga dalam eksperimen ini:
a) Pembakar (burner) diletakkan secara terus di bawah dan dekat dengan bawah
logam untuk memaksimumkan pemindahan haba daripada pembakaran kepada
air suling.
b) Air suling hendaklah sentiasa dikacau sepanjang eksperimen untuk memastikan
pemanasan air adalah sekata dan suhu air juga perlu dicatat.

7. c) Pelita hendaklah ditimbang dengan cepat sebelum dan selepas pembakaran
untuk mengelakkan penyejatan bahan api.
d) Penghadang angin digunakan untuk melindungi radas dan nyalaan daripada
tiupan angin oleh itu kehilangan haba dapat diminimumkan.
Soalan :
1. Nyatakan enam faktor yang mempengaruhi pemilihan bahan api yang
digunakan dalam industri.
1. Mudah didapati
2. Mempunyai nilai bahan api yang tinggi
3. Tidak mencemarkan alam sekitar
4. Selamat digunakan
5. Memberikan nilai ekonomi yang lebih tinggi
6. Kos operasi yang lebih rendah

8. 2. Jika anda diberi metanol, kerosin dan etanol, yang mana satukah akan anda
pilih untuk digunakan sewaktu perkhemahan bagi memasak makanan yang
anda? Jelaskan.
Saya akan memilih kerosin untuk digunakan sewaktu perkhemahan bagi
memasak makanan.
Ini adalah kerana nilai bahan api bagi kerosin adalah yang paling tinggi di antara
ketiga-tiganya.
3. Jika LGP mengandungi hanya butana dan propana, tuliskan persamaan utuk
pembakaran kedua-dua hidrokarbon ini.
Butana
2C4H10 (g) + 13O2 (g) 8CO2 (g) + 10H2O (l)
Propana
C3H8 (g) + 5O2 (g) 3CO2 (g) + 4H2O (l)

9. 4. Terangkan mengapa nilai bahan api yang diperolehi adalah kurang daripada
nilai teori.
Nyalaan bahan api jauh daripada tin logam mengakibatkan berlakunya
pemindahan haba yang kurang ke tin kuprum.
Air yang tidak dikacau sepanjang masa menyebabkan pemanasan berlaku
secara tidak sekata.
Pemindahan haba yang lemah ke air suling. Banyak haba hilang ke persekitaran.
Pembakaran tidak lengkap
Kesimpulan :
i. Nilai bahan api bagi kerosin ialah :
ii. Nilai bahan api bagi lilin ialah :
iii. Nilai bahan api bagi LPG ialah :
Rujukan :
Rose Marie Gauagher and Paul Ingram. (2001). Complete Chemistry. United Kingdom:
Oxford Unversity Press.
Tan Pek Soo. (2008).SPM Bilingual Chemistry. Shah Alam: Arah Pendidikan Sdn.Bhd.
Tan Yin Toon. (2000). Kimia Organik STPM. Selangor: Fajar Bakti Sdn Bhd