2. Laxos e Cardecide
Laxos (arriba) e Cardecide (abaixo) son
dúas aldeas da parroquia de Santa María de
Cuntis. Entre unha e outra non hai nin un
quilómetro e ademais agora xa se
construíron casas novas nas veigas que as
separaban. O monumento ao Sagrado
Corazón de Asorey une as dúas
poboacións.
Son dúas aldeas pequenas, con menos de
100 habitantes cadansúa e hai moitas casas
novas, xa que están a 2 e 3 quilómetros de
Cuntis. Cardecide está na estrada de Xinzo,
case pegada a Cuntis (sepáraa o río
Patelas), mentres Laxos está na ladeira do
monte de Sebil, algo máis alta. Aínda que
teñen moitas leiras a maioría da poboación
xa non vive da agricultura.
Din que o nome de Laxos vén de laxe,
pedra. Laxos ten unhas boas vistas, pódese
ver o monte Xesteiras,todo Cuntis e as súas
parroquias, o castro de Castrolandín…
En Laxos hai restos dun castro e entre
Laxos e Cardecide consérvase un
petroglifo.
3. Petroglifos do Outeiro de Cartas, Cardecide
Os petroglifos do Outeiro de Cartas están moi
desgastados, aínda que se apreza claramente um
labirinto en espiral. Os outros gravados (cazoletas
e círculos) case non se ven.
As rochas onde se atopan están rodeadas
cunha cinta (aínda que está tirada) e hai un panel
explicativo. O caseto de ladrillo non queda nada
ben no outeiro.
4. O castro de Laxos
O Castro de Laxos foi descuberto fai unha
cantos anos de maneira casual. Nas
prospeccións arqueolóxicas realizadas,
encontráronse varias casas circulares e
estruturas que demostran a súa ocupación.
Agora o castro xa non se pode ver, xa que
esta todo cheo de toxos e está no medio do
monte. Esta ‘cova’ e as pedras antigamente
pertencían ó castro.
5. Muíño do Portosalto
Este muíño atópase a carón do río
Patelas. Lévase a auga cara el desde
unha canle de pedra. É o muíño que
usan aínda os veciños de Cardecide.
Só hai unha chave e cando se perde
hai que cambiar a pechadura.
Foi restaurado por dentro e tívose
que cambiar a pedra e o mecanismo
que a movia porque xa que ia vello e
estaba moi desgastado. Ten un
tellado a dúas augas de tella e está
feito de pedra. É moi bonito por fora
pero no interior ainda e máis fermoso.
6. Os hórreos
Este é o hórreo que hai diante da
miña casa en Cardecide, á beira
da estrada. É de pedra, con
paredes de madeira e con tellado
a dúas augas de tella. Hai tres
claros para gardar o millo. O
espazo do medio esta a caer
porque pertence a un veciño que
quere levar o horreo para a súa
casa e darnos a nós outro. Nos
non lle deixamos levar o hórreo e
non quere amañar ese espazo. A
parte da esquerda e a da dereita
pertence a miña familia.
Está situado en fronte dunha finca
de millo. Neste hórreo gardamos o
millo de dúas fincas e gárdase ata
levalo ao muiño a facer fariña.
Antes de cada colleita sacamos
todo o millo do outro ano para
gardar alí o desa colleita.
Ese horreo leva ali moitisimo
tempo, pero agora xa esta nun
estado moi precario e
prácticamente esta caendo.
7. Os hórreos
Estes hórreos atópanse nunha pequena praza de
Cardecide. Son hórreos restaurados, o de abaixo
con pouca fortuna, que xa non conservan a
madeira. Como case todos os hórreos teñen un
cruz nun dos lados do tellado e no outro un
adorno de pedra.
Os hórreos son moi bonitos e está ben que se
conserven estas construcións tan antigas, aínda
que se deben restaurar con gusto.
8. Os hórreos
Este hórreo é dunha casa de
Laxos. Como vedes e un
hórreo moi bonito e está moi
ben coidado. Foi restaurado
hai pouco e tamén o pintaron.
E un horreo de pedra, cunha
cruz e outro adorno máis no
tellado. Está pintado de color
granate.
Antigamente os horreos
utilizábanos para gardar
produtos do campo pero
agora algunha xente non os
utiliza para iso, senón só de
decoración.
Antes os horreos dician moito
de unha casa xa que se eran
grandes e bonitos eran dunha
casa rica e se eran dunha casa
máis ou menos pobre pois
eran pequenos e moi sinxelos,
e algunhas casas nin sequera
tiñan hórreos.
9. As fontes
A primeira é a fonte de Cardecide, feita hai moitos anos. Aquí ía lavar miña bisavoa a roupa, e ten
catro lavadoiros.
Non hai outra fonte en Cardecide, esta é a única que hai pero é moi bonita. Está rodeada dunha veiga
que antes estaba cuberta de silvas, pero xa foi limpada porque dicían que habia serpes,
As fontes de Laxos son as dúas da dereita. A fonte da Picaya fíxose no ano 1956 e a fonte do Rejo foi
feita no ano 1961. As dúas fontes teñen lavadoiro e pía, pero a da Picaya ten unha pia mais fonda e
mais pequena e ten dous lavadoiros pequenos e a do Rejo ten unha pia grande e menos fonda e ten
só un lavadoiro grande. Din que a auga do Rejo sabe mellor que a da Picaya, tamén din que a do Rejo
non fai mal, pero que a da Picaya fai mal na garganta. Antigamente lavaban a roupa no lavadoiro e
tamén as collían para beber, xa que as familias que non tiñan pozos tiñan que ir ás fontes. Segundo a
miña opinión están algo abandonadas, sucias, deberíase mirar máis por elas, porque son cousas
importantes do noso patrimonio cultural.
10. A mina de Laxos
Esta mina é propiedade privada dunha
casa de Laxos. É unha mina de auga, feita
en pedra. Construíuse no ano 1879 e
daquela todo se facía a man, non había
maquinaria como agora. É un espazo ben
fermoso, todo de pedra, con dous
lavadoiros e unha pía, unha escaleira de
pedra… Ten dúas entradas e está chea de
carriza.
11. A ponte
Esta é unha ponte que se atopa no
medio das veigas cerca de Cardecide.
Non sei se pertence a Cardecide ou a
Cuntis, pero como era algo do meu
entorno decidín poñelo.
É unha ponte vella que atravesa o río
Patelas por un camiño de terra no que
non colle un coche, só colle unha
moto, un carro estreito ou unha
persoa andando.
Este é un dos lugares aos que vou
para estar só, xa que non hai nin
ruídos de coches, nin de xente, estas
ti só coa natureza e non hai ninguen
para molestarte.
É unha pena, pero o río está cheo de
suciedade e de porqueria que bota a
xente, quizais por iso non hai moitos
peixes.
12. O monumento
Este é o monumento que se atopa a
uns douscentos metros de
Cardecide e uns cincocentos de
Laxos, no parque de Maráns. Foi
esculpido en granito por Francisco
Asorey.
Debaixo da figura do Sagrado
Corazón, con duás escaleiras a
cada lado, hai unha pequena capela
onde se celebran algunhas misas
nas tardes de verán.
No interior do monumento non hai
moito espazo, non collen nin cinco
persoas. Non hai asentos, polo que
hai que permanecer de pé cando se
esta a escoitar a misa.
O monumento e un lugar moi
fermoso. A xente, como di o cura,
vai a profanar este lugar, facendo
cousas que o cura non aproba que
se fagan, como ir a facer o botellón
e máis cousas... Dende o
monumento pódese ver todo
Cuntis.
13. O monumento: Parque Maráns
Estas son as escaleiras de pedra que
suben ata o monumento, teñen uns cen
banzos. A estas escaleiras iamos meu
tio máis eu a xogar facendo a aposta de
quen subía antes todas as escaleiras. O
que perdia tiña que lavar o coche del.
As escaleiras van a dar a ponte que hai
onde o cuartel da Guardia Civil. A
catrocentos metros do centro urbano
de Cuntis. Hai outros camiños para
chegar ao monumento, rodeando o
outeiro, máis longos pero con menos
pendente.
Árbores caducifolias e perennes,
autóctonas ou foráneas, fan deste
miradoiro un lugar moi bonito. No
Monumento tamén se se realizan xogos
e a ‘festa dos vellos’.
14. A carballeira de Laxos
Chámanlle así porque antigamente
había moitos carballos. Agora só
queda un porqueos outros fóronse
talando. Cando os cortaron houbo
moita polémica, din que o fixeron
porque apodrecían e eran unha
ameaza para as casas e os vecinos.
Na Carballeira hai dous bancos, ali
reúnense algúns vellos para falar e,
as veces, algúns rapaces
pequenos.
Na Carballeira tamén se facía antes
a sardiñada do San Xoán, pero
agora xa non de fai. Antes alí había
un parque onde ian a xogar os
poucos rapaces que hai na aldea,
pero tamén o quitaron porque os
aparellos estaban en mal estado. .
15. O monte
Gran parte dos monte destas aldeas é
comunal, aínda quehai toxeiras privadas. As
arbores mais abundantes son os eucaliptos,
os piñeiros e algúns caraballos. Para
organizar e levar a cabo todo o referido ó
monte temos unha Comunidade de Montes
compartida por Laxos e Cardecide.
Cando hai moitos eucaliptos vendémolos e
os cartos que nos dan empregámolos para
facer cousas necesarias para a aldea, e
tamén para limpar o monte para previr os
incendios.
Ó monte vai a xente a coller leña e
antigamente ian a coller toxo para os
cortellos das vacas, pero agora xa non,
porque xa non hai vacas. Antes no monte de
había coellos, perdices, etc. Agora xa non
hai moita cousa porque os pobres non
teñen que comer.
16. O cruceiro de Laxos
Este cruceiro hai pouco tempo que o
temos, foi comprado polos veciños cos
cartos do monte. É un cruceiro de pedra
moi bonito, a pena é que no sitio onde
foi colocado non loce nada, porque está
arrimado a un miro de pedra e se non te
fixas nin te decatas de que alí hai un
cruceiro. Debeu ser colocado noutro
sitio, por exemplo facendo unha rotonda
ou algo asi.
O cruceiro posue dous santiños moi
bonitos e algunhas veces a xente vai ó
cruceiro e levarlle unhas poucas flores
nunha maceta, e tamén algunha xente
que pasa pola aldea tráelle un ramo de
flores.
17. As casas (Damián)
Esta casa de Cardecide foi restaurada fai uns tres ou
catro anos, pero segundo o meu punto de vista, non
quedou moi ben. Ten un tellado a dúas augas de tella,
e ta fachada feita de pedra.
As portas e as ventas son de cor verde, as persianas
das ventás súbense dándolle a un botón. Na parte de
adiante ten un pequeño patio cunha columna no
medio, esa columna paréceme que sobra. Na
fotografía non se apreza moi ben pero hai un valado
de pedra cunha cancela no medio. A cancela do medio
conservouse da casa antiga que foi restaurada. Esa
cancela queda mal neste tipo de casa, xa que a casa é
prácticamente nova. A casa está no medio da aldea,
pegada a outra dúas casas.
Esta casa de está a beira da estrada. Ten un patio moi
amplo cun garaxe á dereita da entrada, unha cancela
na entrada bastante grande.
Ten dous andares, ao segundo andar pódese acceder
dende fóra ou por dentro.
A casa é de pedra na primeira planta, pero a segunda
semella um engadido com placas de pizarra. Ten dúas
terrazas cunhas varandas de cor branca.
O patio conta cunha fonte na parte dereita e ten un
solo de baldosa, e xusto ao lado da fonte hai un
pequeno xardín.
18. As casas (Melissa)
A casa de arriba chama a atención polo
fermosa que é, e polo sitio onde está.
Chámase a casa do Piñeiro porque nun
lado ten un piñeiral de que lle dá un toque
moi bonito.Ademais tamén ten todo moi ben
coidado, posúe unha enorme extensión de
terreo, ten todo o xardín con céspede,
árbores, plantas, un cruceiro, un hórreo,
apeiros de labranza de adrono coma un
arado, unha grade, etc. A casa é de pedra,
ten moitas fiestras, algunhas moi grandes,
polo que no interior hai moita luz
.Realmente é unha casa moi fermosa tanto o
deseño da casa, como o do xardín.
A casa de abaixo
chama a atención polo
traballo da pedra. Está
chea de adornos feitos
no granito polos
canteiros que había en
Laxos.
19. As veigas
Nas veigas de Cardecide, Laxos e
Cuntis forman unha ampla extensión
de terreo onde se cultivan patacas e
millo fundamentalmente. Tamén hai
moito prados (algúns veciños teñen
ovellas) e algunhas parras para facer
viño para a casa.
Hai u pequeno problema nestas veigas,
e é que están cerca do monte e
algunhas veces o xabarín como o millo
e o que atope pólo camiño.
A estrada xeral comunícase coas
veigas a través dunhas pistas de terra
por onde poden pasar cos tractores e
tamén cos coches. Hai algunhas fincas
nas que houbo problemas cos marcos
porque non están sinalizados e os
donos algunhas colleron mais térreo
do que lle correspondía.
20. O millo
Este home está esfollando no millo
xa que en novembro ou así e cando
fai este traballo, pero claro, iso
tamén depende de cando se bote o
millo.
O millo serve para darlle de comer
os animais como as galiñas. O
millo gárdase nos hórreos. Antes a
xente botaba moita máis cantidade
de millo da que se bota agora, xa
que ou ben teñen poucos animais,
e non necesitan moito, ou algunha
xente non ten sequera animais.
O millo se está nun sitio seco non
se seca. A planta do millo sábese
que está seca cando é de cor
marrón, xa que se está verde a
planta é de cor verde.
21. A estrada en Cardecide
Esto e a estrada entre Cuntis e Xinzo
que divide en dous a aldea de
Cardecide. A estrada é moi perigosa
porque cerca do horreo hai unha
curva sen visibilidade. Nesa curva xa
ten habido accidentes pero ninguén
se preocupa… ata que suceda algo
grave, como o atropelo dunha
persoa.
Na casa do fondo da segunda imaxe
viven meus avós. A casa está nun
sitio perigoso porque ten unha curva
de dereitas xusto diante e se algún
coche vai a moita velocidade e se
sae da curva, vai directo contra a
casa e fai unha desfeita. Xa non é a
primeira vez que un coche volca nesa
curva e queda ali unha semana tirado
ata que un guindastre o vai buscar.
Esa curva non é moi perigosa, pero e
que hai algunha xente que pasa por
alí coma un avión, sen impotarlle as
consecuencias.
22. Elías, o canteiro
Este home chamábase Elias, naceu no
ano 1920 a morreu no ano 2008. Este
home era un canteiro que vivía en Laxos.
Elías foi un dos canteiros que construíu o
Monumento no ano 1945 e tamén
construíu algunhas casas de pedra aquí
en Laxos. Estivo ata os 39 anos en Laxos,
marchou para a Coruña e alí casou.
Estivo ata os 58 anos en A Coruña e
regresou outra vez a Laxos coa súa
muller. Elías morreu por un paro
cardíaco, xa que dende os 59 anos os
levaba sufrindo. Elías en Laxos tiña un
fillo, que é veciño noso, e el mais a sua
muller viñeron a vivir con el.
23. O meu recuncho (Melissa)
Este e o meu recuncho preferido xa que é
un un pequeno espazo que hai preto da
miña casa. Cando era mais cativa ía xogar
alí xa que e un sitio elevado con moitas
pedras onde se pode escalar.
Gústame ir para alí xa que ademais de que
me trae grandes recordos de cando ía
xogar alí eu soa, ou acompañada dos meus
amigos, tamén hai unhas grandes vistas e
pódense ver moita cousas como por
exemplo todo Cuntis, o monte de
Xesteiras…
Cando fai bo tempo vou para alí e miro a
paisaxe, levo un libro e leo, e tamén
escoito música. Este cachiño sempre será
o meu recuncho preferido porque alí
síntome realmente ben, respiro aire puro e
estou en contacto coa natureza.
