CTXH cua Truong ĐH Fordham phần 2

1. MUÏC LUÏC
Ñeà taøi ....................................................................................Trang
Khaùi nieäm veà thôøi gian trong coâng taùc xaõ hoäi .............................. 4
Thöïc haønh xaây döïng caùc tröôøng hôïp ñieån cöùu ............................. 8
Quyeàn löïc laø gì ............................................................................ 20
Nhöõng tieâu chuaån maø nhaân vieân xaõ hoäi phaûi coù ........................ 21
Nhöõng giaù trò chuû yeáu trong coâng taùc xaõ hoäi .............................. 23
Nhöõng vai troø khaùc nhau cuûa nhaân vieân xaõ hoäi .......................... 31
Caùc giai ñoaïn cuûa coâng taùc xaõ hoäi .............................................. 33
Moät soá kyõ naêng giao tieáp cô baûn ................................................. 42
Sô ñoà theá heä ................................................................................. 47
Baûn ñoà sinh thaùi ........................................................................... 50
Phöông phaùp tieáp caän vôùi thaân chuû ............................................. 57
Can thieäp nhoùm ñeán can thieäp gia ñình ...................................... 66
Boán thaønh toá cuûa hôïp ñoàng ........................................................ 76
Kyõ naêng laøm vieäc vôùi caù nhaân .................................................... 86
Caáu truùc gia ñình ....................................................................... 100
Tieán trình nhoùm vaø söï can thieäp nhoùm ..................................... 105
Caùc kyõ naêng caàn thieát trong coâng taùc xaõ hoäi ............................ 119
3

2. Phaàn phuï luïc .............................................................................. 130
4

3. NOÄI DUNG TAÄP HUAÁN NGAØY THÖÙ NHAÁT:
(04/08/1997)
- Moái töông quan xaõ hoäi giöõa nhaân vieân xaõ hoäi (NVXH) vaø thaân chuû (TC).
- 5 chuû ñeà ñang ñöôïc ngaønh coâng taùc xaõ hoäi (CTXH) quan taâm.
- Xaây döïng caùc tröôøng hôïp ñieån cöùu ñeå thaûo luaän suoát khoaù hoïc.
Khi laøm vieäc vôùi thaân chuû, nhaân vieân xaõ hoäi caàn phaûi tìm hieåu nhöõng mong ñôïi cuûa hoï, treân cô sôû
ñoù phaùc thaûo ra baûn hôïp ñoàng laøm vieäc giöõa nhaân vieân xaõ hoäi vaø thaân chuû (ñoâi beân phaûi coù söï trao ñoåi
vaø thoaû thuaän thoaûi maùi), ñieàu naày coù veû nghòch lyù vì khi thaân chuû boái roái ta laïi hoûi hoï mong chôø gì,
ñieàu naày coù neân khoâng? Neân baét ñaàu töø choã thaân chuû ñeán (töø thôøi ñieåm, ñiaï ñieåm vaø nhöõng nhu caàu
cuûa thaân chuû). Chuùng ta xaùc ñònh xem thaân chuû ñang ôû ñaâu? Nhö vaäy giöõa ta vaø thaân chuû môùi laø ñoái taùc
cuûa nhau.
Khi thaân chuû gaëp caêng thaúng, nhaân vieân xaõ hoäi caàn giuùp thaân chuû nhìn thaáy nhu caàu böùc xuùc nhaát
(nhu caàu öu tieân) cuûa hoï, nhaân vieân xaõ hoäi coù theå hoûi thaân chuû raèng ñieàu gì ñaõ laøm cho hoï traên trôû töø
laâu. Sau ñoù chuùng ta môùi chuaån bò baûn hôïp ñoàng laøm vieäc giöõa ta vaø thaân chuû.
5

4. Baûn hôïp ñoàng
Hôïp ñoàng laøm vieäc vôùi thaân chuû phaûi roõ raøng, coù söï baøn baïc thoaû thuaän cuûa ñoâi beân, ñoâiù khi baûn
hôïp ñoàng caàn phaûi ñieàu chænh ñeå phuø hôïp vôùi dieãn bieán thôøi gian. Taát caû hôïp ñoàng ñeàu coù 3 phaàn :
Phaàn 1: Muïc ñích. (Taïi sao ta ñeán ñaây?)
-Muïc ñích caù nhaân.
-Muïc ñích chung.
Phaàn 2: Caáu truùc. (Caáu truùc nhö theá naøo?)
-Thôøi gian.
-Ñòa ñieåm.
-Traùch nhieäm töøng beân.
-Löôïng giaù.
Phaàn 3: Noäi dung. (Chuùng ta seõ phaûi laøm gì?)
Ba ñieåm naày ñöôïc qui ñònh bôûi cô caáu tham gia (boái caûnh chung).
Khaùi nieäm veà thôøi gian trong coâng taùc xaõ hoäi.
Thôøi gian trong coâng taùc xaõ hoäi baét ñaàu baèng löôïng giaù, thaåm ñònh daán thaân. Trong giai ñoaïn daán
thaân, chuùng ta tìm hieåu nhau, hoaïch ñònh leân keá hoaïch, thöïc teá coù nhöõng hoaït ñoäng cuï theå vaø keát thuùc
vôùi löôïng giaù. Coù theå sau löôïng giaù, keát thuùc hôïp ñoàng hoaëc coù theå hôïp ñoàng laïi.
Coâng taùc xaõ hoäi coù khi ñi qua giai ñoaïn nhaân vieân xaõ hoäi tieáp xuùc thaân chuû chæ khoaûng moät tieáng
ñoàng hoà, coù khi keùo daøi khoaûng 5-7 naêm vaø nhaân vieân xaõ hoäi thöôøng phaûi traûi qua giai ñoaïn ñoù maëc duø
6

5. heä thoáng thaân chuû nhoû hay lôùn (caù nhaân hay coäng ñoàng), ngöôøi ta goïi ñoù laø coâng taùc xaõ hoäi mang tính
thöïc haønh (ñaïi cöông).
Hieän nay coâng taùc xaõ hoäi coù nhöõng kyõ naêng coát loõi ñöôïc thöïc hieän ôû töøng giai ñoaïn duø heä thoáng
thaân chuû nhoû hay lôùn, ñaây khoâng phaûi laø ñieàu thay ñoåi deã daøng ñoái vôùi coâng taùc xaõ hoäi (nhöng ôû Myõ,
chuùng toâi ñaõ thay ñoåi). Khi laøm coâng taùc xaõ hoäi, caùch tieáp caän khoâng thay ñoåi, xu höôùng chung laø ña
khoa, coù nghiaõ laø phaûi bieát heát moïi thöù, nhöng ít laém laø söû duïng kyõ naêng gioáng nhau cho töøng tröôøng
hôïp khaùc nhau.
Coâng taùc xaõ hoäi mang tính toång quaùt laø chuû ñeà cuûa coâng taùc xaõ hoäi ngaøy nay, nhaán maïnh ñeán söùc
maïnh cuûa thaân chuû (Coâng taùc xaõ hoäi ngaøy xöa döïa vaøo nhöõng khoù khaên cuûa thaân chuû). Khi baøn veà coâng
taùc xaõ hoäi, phaûi nhôù ñeán heä sinh thaùi(caù nhaân, gia ñình, xaõ hoäi, neàn vaên hoaù) thì ta seõ bieát caàn phaûi can
thieäp ôû caáp naøo, chính ñaëc tính naày ñaõ laøm cho coâng taùc xaõ hoäi coù nhöõng ñaëc tính rieâng cuûa mình laø:
- Caù nhaân khoâng vaän haønh moät mình.
- Coù khi nhaân vieân xaõ hoäi chæ chaêm baüm vaøo caù nhaân, khoâng chuù yù ñeán moâi tröôøng xung quanh
caù nhaân.
- Coù khi nhaân vieân xaõ hoäi chaúng can thieäp vaøo caù nhaân, chaúng can thieäp vaøo moâi tröôøng maø chæ
giuùp veà phöông tieän.
- Coù khi nhaân vieân xaõ hoäi chæ taäp trung vaøo moâi tröôøng, khoâng chuù yù vaøo caù nhaân (vì moâi
tröôøng caàn thay ñoåi).
Nhaân vieân xaõ hoäi phaûi laøm vieäc caû 3 caáp: caù nhaân, xaõ hoäivaø moâi tröôøng, ñoù laø ñieàu khaùc bieät
giöõa coâng taùc xaõ hoäi vôùi ngheà khaùc. Ñoái vôùi nhaân vieân xaõ hoäi ñoâi khi ta coù kyõ naêng ñeå laøm vieäc caû 3
caáp, nhöng ñoâi khi ta khoâng coù nguoàn löïc ñeå can thieäp vaøo 3 caáp ñoù. Nhieäm vuï cuûa ta laø giuùp con ngöôøi
caù nhaân thích nghi vaøo moâi tröôøng maø ñoâi khi khoâng ñöôïc can thieäp ôû caáp cao hôn.
Kinh nghieïâm khi can thieäp ôû 3 caáp bò beá taéc. Ta phaûi ñoái phoù vôùi nhöõng vöôùng maéc ñoù nhö theá
naøo?
7

6. * 5 nguyeân taéc thaùo gôõ cô baûn.
1. Thaân chuû ñöôïc coi laø quan troïng nhaát.
2. Nhaân vieân xaõ hoäi laøm vieäc theo kieåu ñoái taùc vôùi thaân chuû, hai beân cuøng laøm vieäc ñeå ñi ñeán
giaûi phaùp.
3. AÙp duïng xu höôùng coâng taùc xaõ hoäi toång quaùt mang tính linh hoaït, coù theå ñi töø caáp naày ñeán
caáp kia khi caàn thieát.
4. Saên soùc chính mình (Nhaân vieân xaõ hoäi phaûi quan taâm ñeán chính baûn thaân mình)
5. Nhaân vieân xaõ hoäi luoân luoân phaûi laøm coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc ñeå bieát caùi gì laø phuø
hôïp, caùi gì khoâng phuø hôïp.
Thí duï: Chuùng ta suy nghó veà moät tröôøng hôïp, chuùng ta coù theå can thieäp ôû nhieàu caáp khaùc nhau.
Coù ngöôøi noùi coâng taùc xaõ hoäi laø moät ngheä thuaät, coù ngöôøi noùi coâng taùc xaõ hoäi laø moät khoa hoïc,
chuùng ta phaûi bieát keát hôïp caû hai quan nieäm naày laïi.
* 5 chuû ñeà ñang ñöôïc quan taâm cuûa coâng taùc xaõ hoäi.
1. Coâng taùc xaõ hoäi toång quaùt.
2. Quan taâm ñeán söùc maïnh cuûa thaân chuû.
3. Caùch tieáp caän heä thoáng sinh thaùi.
4. Caù nhaân trong moâi tröôøng.
5. Coâng taùc xaõ hoäi thöïc haønh (aùp duïng trong nghieân cöùu vaø giaûng daïy).
8

7. Thöïc haønh xaây döïng caùc tröôøng hôïp ñieån cöùu
Moãi nhoùm xaây döïng moät tröôøng hôïp maø nhaân vieân xaõ hoäi muoán giuùp ñôõ (moâ taû theo caáu truùc
thuoäc laõnh vöïc ñaïi cöông), hoài töôûng laïi gia ñình thaân chuû maø nhaân vieân xaõ hoäi ñaõ gaëp (tröôøng hôïp
trình baøy coù theå laø tröôøng hôïp thaät hoaëc laáy töø nhieàu tröôøng hôïp maø nhaân vieân xaõ hoäi ñaõ gaëp). Caùc
tröôøng hôïp seõ ñöôïc söû duïng trong suoát khoaù hoïc.
Tröôøng hôïp 1: Treû vò thaønh nieân haønh ngheà maõi daâm (ñaây laø moät tröôøng hôïp hoaøn toaøn coù
thaät)
Coâ N,16 tuoåi haønh ngheà maïi daâm, soáng vôùi ngöôøi choàng hôø 18 tuoåi laø M, M laø daân buïi ñôøi töø Baéc
vaøo Nam. Coâ N hoïc ñeán lôùp 3 phaûi nghæ hoïc, ngoaïi hình ñeïp, söùc khoeû toát. Choàng laø tay ma coâ ñöa coâ
ñi ñoùn khaùch treân ñöôøng phoá. Meï coâ N tröôùc ñaây cuõng haønh ngheà maïi daâm, coù 4 ñôøi choàng, choàng thöù
ba laø cha ruoät cuûa N ñaõ cheát, Ba oâng choàng kia cuõng laàn löôït bieán maát, meï N ñaùnh baøi thöôøng xuyeân.
Luùc 15 tuoåi, coâ N bò meï daãn ñi baùn trinh cho moät ngöôøi Ñaøi Loan laáy 4 chæ vaøng ñeå traû nôï. N
chaáp nhaän baùn trinh bôûi vì coâ cho raèng ñoù laø haønh ñoäng traû hieáu cho meï. Sau ñoù hai chò ruoät daét N vaøo
con ñöôøng maïi daâm. Trong laàn ñöùng ñöôøng ñoùn khaùch, coâ bò coâng an thu gom ñöa leân tröôøng Phuï nöõ 2,
Thuû Ñöùc. Khi ra tröôøng coâ tieáp tuïc haønh ngheà maïi daâm. Coù laàn gaëp phaûi khaùch laøng chôi quaù baïo daâm
khieán coâ phaûi naèm vieän maát 3 ngaøy môùi phuïc hoài söùc khoeû. Hieän nay coâ N vaãn soáng vôùi gia ñình ôû khu
oå chuoät Beán Chöông Döông, Q.1, TP.Hoà Chí Minh.
Meï N 45 tuoåi, coù 4 ñöùa con cuûa 4 oâng choàng, cha ruoät cheát luùc N khoaûng 3 tuoåi neân N khoâng
nhôù roõ maët cha. N coù 2 chò gaùi vaø 1 caäu em trai cuøng meï khaùc cha. Meï vaø hai chò cuûa N ñaõ boû ngheà maïi
daâm. Baø meï hieän ñang baùn veù soá vaø thu nhaäp chæ ñuû nuoâi caäu con trai 13 tuoåi ñang hoïc lôùp 4, lôùp tình
thöông ôû phöôøng, hai chò cuûa N ñaõ coù choàng ñaøng hoaøng, coù con vaø ôû rieâng. Caû hai chò cuûa N ñeàu ñöôïc
chính quyeàn ñiaï phöông trôï voán baùn hoa töôi ôû chôï.
Sau söï kieän bò baïo daâm, N muoán töø boû ngheà maõi daâm. Hieän nay raát muoán ñöôïc chính quyeàn ñiaï
phöông hoã trôï voán ñeå baùn traùi caây ôû chôï gaàn nhaøCoâ muoán döùt khoaùt khoâng muoán soáng chung vôùi ngöôøi
choàng hôø nhöng raát khoù vì anh cöù baùm theo coâ hoaøi.
9

8. Tröôøng hôïp 2: Gia ñình oâng Baûy. (ñaây laø moät tröôøng hôïp coù thaät, khi xaây döïng, nhoùm coù theâm
moät vaøi chi tieát nhoû).
Gia ñình oâng Baûy goàm coù 5 ngöôøi, hai vôï choàng vaø 3 ngöôøi con (2 trai, 1 gaùi). Ñaây laø moät gia
ñình ngheøo ôû ñoâ thò ñang gaëp khoù khaên. OÂng Baûy 44 tuoåi ñang laøm coâng nhaân mai taùng, nghieän röôïu
naëng, baø Baûy teân Lan 33 tuoåi, laøm ngheà choâm chiaõ gioû cuûa ngöôøi khaùc ôû chôï, khi ñi haønh ngheà baø daãn
theo caû coâ con gaùi Uùt. Thænh thoaûng baø Baûy cuõng laøm nhöõng ngheà laët vaët taïi chung cö nhö laøm hoa vaûi
ñeå kieám theâm. OÂng baø Baûy cöôùi nhau caùch ñaây 17 naêm. Tröôùc khi laáy oâng Baûy, baø Lan ñaõ coù moät ñôøi
choàng vaø 2 ñöùa con rieâng, ñöùa con trai lôùn teân Hai 22 tuoåi, boû ñi buïi töø laâu, khoâng lieân heä vôùi gia ñình,
coâ gaùi keá teân Ba 19 tuoåi cuõng boû ñi buïi caùch ñaây 3 naêm, hieän ñaõ coù gia ñình, coù lieân heä vôùi meï nhöng
khoâng coù lieân heä veà taøi chaùnh. Baø Lan coù 3 ñöùa con chung vôùi vôùi oâng Baûy, ñöùa con trai 16 tuoåi teân Tö,
hoïc ñeán lôùp 3 thì nghæ hoïc, hieän ñang laøm hoà ñeå phuï giuùp gia ñình, beù trai teân Naêm 14 tuoåi ñang hoïc
lôùp 6 tröôøng phoå caäp, beù gaùi uùt teân laø Saùu, 10 tuoåi ñang hoïc lôùp 3 phoå caäp.
Gia ñình oâng Baûy tröôùc ñaây soáng ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh, sau moät thôøi gian ñi kinh teá môùi, hoï
trôû veà soáng caém duøi vaø ñöôïc chính quyeàn ñiaï phöông baùn cho 1 caên hoä chung cö. Vì khoâng ñuû tieàn neân
oâng Baûy vaø moät soá hoä goùp tieàn chung ñeåmua 1 caên hoä, nhieàu gia ñình soáng trong moät caên hoä chaät choäi
deã phaùt sinh maâu thuaãn. Khi coù söï caõi vaõ vôùi caùc hoä khaùc, gia ñình oâng Baûy doïn ra soáng ôû haønh lang
chung cö.
OÂng Baûy xuaát thaân trong moät gia ñình ngheøo thaønh thò, coù 10 anh chò em ñeàu coù gia ñình rieâng
nhöng taát caû ñeàu khoù khaên neân khoâng theå hoã trôï nhau veà kinh teá. Baø Lan xuaát thaân trong moät gia ñình
ngheøo, bò choàng boû phaûi mang 2 con leân kinh teá môùi sinh soáng. ÔÛ ñaây baø Lan gaëp oâng Baûy vaø hai ngöôøi
cuøng soáng chung. Hai ñöùa con rieâng cuûa baø Lan do maâu thuaãn vôùi boá döôïng ñaõ boû nhaø ñi buïi ñôøi.
Ngöôøi choàng cuõ cuûa baø Lan khoâng coøn lieân heä vôùi baø vaø caû 2 con.
DOØ SOÙNG: TRÖÔØNG HÔÏP GIA ÑÌNH BAØ BAÛY
1. Xaùc ñònh: 2.Ñoàng hoaù/ Saùt 3. Phaûn chieáu 4. Döùt boû 5. Côûi môû
(Iden tification) nhaäp (Reverberation) (Detachment) (Openness)
10

9. (Incorporation)
- Phuï nöõ - Khoâng bieát laøm gì - Khoâng muoán gaëp - Böôùc luøi laïi
- Ngheøo - Xaáu hoå nhaân vieân xaõ hoäi - Nhìn laïi vaán ñeà theo
- Thöông con - Boái roái veà chính - Muoán gaëp ai ñoù coø khía caïnh lyù trí.
- Muoán giaøo duïc con mình theå giuùp ñôõ. - Phaân tích thoâng tin
- Coù choàng tröôc - Giaän choàng - Muoán boû choàng. vaø phaân tích phaûn
- Tuoåi - Vaát vaû - Toâi khoâng muoán öùng cuûa chính mình
- Coù hai con vôùi ñôøi - Sôï coâng an suy nghæ gì nöõa
choàng tröôùc - Nghó tôùi con ñôøi - Toâi coá gaéng khoâng
- Bieát vieäc ñang laøm choàng tröôùc nhôù ñeán nhöõng ñöùa
laø xaáu - Toäi nghieäp ñöùa con con vôùi choàng tröôùc
- Khoâng coá gaéng maø baø daãn theo ra
thay ñoåi chôï khi haønh ngheà
- Coù ba con vôùi ñôøi
choàng hieän nay.
11

10. Baø noäi
70t
Coâ Cha ruoät
Coâ
40t
Cha gheû
Meï
CN xaây döïng Noäi trôï 42t
Vieäc laøm
khoâng oån
ñònh
AN
Hoïc sinh tröôøng VHVL
12 tuoåi
quaäy phaù
12

11. TIEÂU CHUAÅN ÑEÅ XAÙC ÑÒNH TOÁT MUÏC TIEÂU
Tieâu chuaån Caùc töø chính Maãu caâu hoûi
1) Tích cöïc “Thay theá” “Baïn seõ phaûi laøm gì ñeå thay theá?”
2) Hình thöùc tieán trình “Nhö theá naøo” “Baïn seõ phaûi laøm vieäc ñoù nhö theá naøo”
3) Taïi nôi ñaây vaø baây giôø “loái moøn” “Nhö baïn rôøi khoûi ñaây hoâm nay, vaø baïn
ñang treân loái moøn, baïn seõ phaûi laøm gì
khaùc hôn hoaëc töï cöùu baïn moät caùch
khaùc hôn?”
4) Caøng rieâng bieät caøng “moät caùch rieâng bieät” “Baïn seõ phaûi laøm theá naøo vieäc ñoù moät
toát caùch rieâng bieät?”
5) Kieåm soaùt cuûa thaân “baïn, anh, chò” “Baïn seõ phaûi laøm gì neáu vieäc ñoù xaûy ra
chuû vôùi baïn?”
6) Theo ngoân ngöõ cuûa Söû duïng töø cuûa thaân chuû
thaân chuû
From Walter, J. and Peller, E. (1992) Becoming Solution Focused in Brief Therapy. New York:
Brunner Mazel.
Hieän taïi oâng Baûy söùc khoeû yeáu, tuoåi cao, thaát nghieäp laïi theâm nghieän röôïu naëng, haønh haï vôï con
nhieàu hôn. Maëc duø ñöùa con thöù tö ñaõ coù vieäc laøm nhöng thu nhaäp quaù thaáp cuõng chaúng thaám thaùp vaøo
ñaâu. Baø Lan phaûi laøm vieäc nhieàu hôn ñeå nuoâi soáng gia ñình. Baø mong muoán hai ñöùa con uùt phaûi ñöôïc
hoïc haønh ñeán nôi ñeán choán. Tình hình hieän taïi coù theå keùo ñöùa treû ñang hoïc lôùp 6 phaûi boû hoïc ñi laøm
vieäc ñeå kieám tieàn phuï gia ñình.
13

12. Caùi khoù khaên maø nhaân vieân xaõ hoäi gaëp phaûi laø baø Lan khoâng noùi heát nhöõng khoù khaên maø baø
ñang gaëp phaûi (baø khoâng daùm noùi vieäc laøm hieän taïi cuûa baø) vaø nhaân vieân xaõ hoäi raát khoù tieáp caän vôùi baø
Lan.
Tröôøng hôïp 3: Tröôøng hôïp beù An (ñaây laø moät tröôøng hôïp coù thaät, khi xaây döïng tröôøng hôïp,
nhoùm coù theâm thaét moät vaøi chi tieát nhoû).
An laø moät caäu beù 12 tuoåi, soáng vôùi meï laø baø Hoa vaø cha gheû laø oâng Vieät ôû khu Maõ laïng, phöôøng
Nguyeãn Cö Trinh, Quaän 1. An ñang hoïc lôùp 3 tröôøng Vöøa hoïc vöøa laøm 15 thaùng 5, caù tính hay quaäy
phaù, ñaùnh baïn, nhöng soáng raát kheùp kín, khoù tieáp caän. An raát thöông meï, thuø gheùt cha ruoät vaø cha
döôïng bôûi vì caû 2 ñeàu hay maéng chöûi vaø khoâng lo laéng chaêm soùc An. Moãi khi bò cha gheû maéng nhieác
xua ñuoåi, An boû veà nhaø cha ruoät, nhöng chæ soáng ñöôïc vaøi hoâm thì cha ruoät laïi tìm caùch ñuoåi An trôû veà
vôùi meï. Baø noäi An raát thöông chaùu nhöng khoâng nhaän nuoâi, thænh thoaûng baø hay göûi tieàn quaø cho An.
Meï An 38 tuoåi, noäi trôï, soáng phuï thuoäc vaøo ñoàng löông ít oûi cuûa cha gheû.
Cha An laø oâng Taâm 40 tuoåi, coâng nhaân xaây döïng. Sau khi chia tay vôùi meï An oâng vaãn chöa laáy
vôï khaùc, hieän ñang soáng chung vôùi baø noäi vaø hai coâ cuûa An. Oâng Taâm khoâng coøn lieân heä vôùi baø Hoa.
Cha gheû cuûa An laø oâng Vieät 42 tuoåi, thôï haøn.
Cha meï An laáy nhau do söï saép xeáp cuûa hai beân cha meï. Khi baø Hoa mang thai An thì phaùt hieän
cha An ñang caëp boà vôùi moät phuï nöõ khaùc. Sau moät traän caõi vaõ kòch lieät, baø cöông quyeát boû ñi. Trong
luùc bô vô, buïng mang daï chöûa baø gaëp laïi ngöôøi yeâu cuõ laø oâng Vieät. OÂng Vieät ñaõ chaêm soùc, baûo boïc baø
Hoa cho ñeán khi meï troøn con vuoâng vaø hai ngöôøi ñaõ chung soáng töø ñoù ñeán nay. Hieän taïi vieäc laøm cuûa
oâng Vieät khoâng oån ñònh, thu nhaäp giaûm, oâng sanh taät uoáng röôïu, hay cau coù, gaét goûng, ñaùnh ñaäp vaø
ñuoåi An veà cha ruoät. Meï An tuy thöông con nhöng laïi toû ra baát löïc tröôùc thaùi ñoä cuûa choàng ñoái vôùi con
rieâng.
Beù An hieän nay raát coâ ñoäc, ñoâi luùc noù muoán boû nhaø ñi buïi nhöng noù raát thöông meï neân khoâng nôõ
boû ñi. An thuø gheùt cha ruoät vaø döôïng gheû, An muoán boû hoïc vaø ñaâm ra chaùn naûn thích quaäy phaù, treâu
choïc vaø ñaùnh baïn.
14

13. Tröôøng hôïp 4 : Gia ñình oâng Hieáu (ñaây laø moät tröôøng hôïp coù thaät, khi xaây döng, nhoùm coù theâm
thaét moät vaøi chi tieát nhoû).
OÂng Hieáu vaø baø Mai laáy nhau ñöôïc 28 naêm, hoï coù 3 ngöôùi con. Caäu lôùn teân Hoaøng 25 tuoåi laø kyõ
sö ñieän, ñang laøm vieäc taïi Xí nghieäp Ñieän thaønh phoá, coâ gaùi keá teân Hoa 20 tuoåi laø giaùo vieân vaø coâ uùt 15
tuoåi ñang hoïc lôùp 9. OÂng Hieáu laøm ngheà kinh doanh buoân baùn, tính tình ñoäc ñoaùn, gia tröôûng; baø Mai ôû
nhaø lo noäi trôï vaø quaùn xuyeán coâng vieäc gia ñình, baø laø moät phuï nöõ luoân theo yù choàng, khoâng daùm quyeát
ñònh moät coâng vieäc gì caû. Gaàn ñaây coâng vieäc laøm aên buoân baùn cuûa oâng Hieáu gaëp thaát baïi, oâng quyeát
ñònh baùn caên nhaø ñang ôû ñeå veà queâ mua caên nhaø reû hôn maø khoâng caàn baøn baïc vôùi vôï con trong gia
ñình. Ñuùng vaøo thôøi ñieåm naày coâ Hoa coù quan heä vôùi moät thanh nieân vaø ñaõ coù thai 2 thaùng nhöng coâ
khoâng daùm noùi cho cha meï bieát.
Khi doïn veà queâ sinh soáng, gia ñình oâng Hieáu chaúng coù baø con, baïn beø gaàn guõi. Caäu lôùn ñi laøm
vieäc xa hôn; coâ Hoa lo laéng chöa bieát caùch naøo ñeå xin laøm ñaùm cöôùi vì gia ñình ñang sa suùt, tuùng quaãn;
coøn rieâng coâ gaùi uùt thì buoàn böïc vì phaûi xa tröôøng xa baïn, coâ caûm thaáy bò huït haãng.
OÂng Hieáu moà coâi cha meï luùc 10 tuoåi, soáng vôùi oâng noäi. OÂng noäi laø ngöôøi nghieâm khaéc, moïi vieäc
trong gia ñình ñeàu phaûi laøm theo yù kieán cuûa oâng ta vì vaäy oâng Hieáu cuõng coù caù tính gioáng nhö oâng noäi.
OÂng Hieáu hoïc heát caáp 3 thì ñi vaøo ngheà kinh doanh buoân baùn. OÂng Hieáu khoâng coù anh em ruoät thòt giuùp
ñôõ, coøn gia ñình beân vôï laïi quaù ngheøo khoå.
Coâng vieäc laøm aên thaát baïi, gia ñình sa suùt oâng Hieáu xuoáng tinh thaàn, möôïn röôïu queân buoàn, oâng
boû pheá chuyeän gia ñình. Caäu con trai lôùn thuï ñoäng khoâng daùm coù yù kieán. Coâ con gaùi uùt hay choáng ñoái
oâng neân thöôøng bò oâng ñaùnh ñaäp, vieäc hoïc haønh cuûa coâ sa suùt do ñoù coâ muoán boû hoïc. Coâ Hoa giaùo
vieân, do aûnh höôûng cuûa gia ñình neân truùt moïi böïc doïc leân ñaàu hoïc troø, hay ñaùnh ñaäp hoïc troø trong lôùp
hoïc. Nhaø tröôøng ñaõ nhieàu laàn môøi coâ leân vaên phoøng nhaéc nhôû nhöng coâ vaãn chöa khaéc phuïc ñöôïc. Ban
Giaùm Hieäu ñaõ ñöa coâ ñeán gaëp nhaân vieân xaõ hôïp ñeå ñöôïc hoã trôï.
Phaàn thaûo luaän
15

14. Döïa vaøo caùc tröôøng hôïp ñaõ xaây döïng, caùc nhoùm tìm söùc maïnh cuûa thaân chuû, cuûa gia ñình thaân
chuû vaø cuûa coäng ñoàng.
Tröôøng hôïp 1 : Treû vò thaønh nieân haønh ngheà maïi daâm.
- Söùc maïnh cuûa thaân chuû:
+ Coâ N treû, khoeû, coù saéc ñeïp.
+ Coù choàng nhöng chöa coù con.
+ Muoán boû ngheà maïi daâm.
- Söùc maïnh cuûa gia ñình thaân chuû.
+ Meï vaø hai chò ñaõ boõ ngheà maõi daâm.
+ Meï vaø hai chò ñaõ coù ngheà ñeå kieám soáng.
- Söùc maïnh cuûa coäng ñoàng.
+ Quan taâm ñeán gia ñình thaân chuû.
+ Hoã troä voán cho meï vaø hai chò cuûa thaân chuû ñeå buoân baùn.
Tröôøng hôïp 2 : Gia ñình oâng Baûy.
- Söùc maïmh cuûa thaân chuû.
+ Thöông con, muoán con trôû thaønh ngöôøi toát.
+ Thaáy ñöôïc vieäc laøm sai traùi cuûa mình.
+ Coù ngheà theâu vaø ngheà laøm hoa vaûi.
- Söùc maïnh cuûa gia ñình.
+ Caùc con ñeàu bieát thöông cha meï.
16

15. + Hai ñöùa con uùt bieát nghe lôøi meï ñi hoïc.
+ Caäu con trai teân Tö bieát ñi laøm ñeå phuï giuùp gia ñình.
Tröôøng hôïp 3 : Tröôøng hôïp beù An.
- Söùc maïnh cuûa thaân chuû.
+ Coù hieáu voùi meï.
+ Coù söùc khoeû toát.
+ Coù söùc chòu ñöïng tröôùc söï haét huûi cuûa cha ruoät vaø döôïng gheû
+ Vaãn tieáp tuïc ñi hoïc.
- Söùc maïnh cuûa gia ñình beù An.
+ Meï raát thöông con.
+ Cha ruoät chöa laáy vôï, coù vieäc laøm oån ñònh.
+ Baø noäi raát thöông chaùu, hay giuùp ñôõ an uûi chaùu.
Tröôøng hôïp 4 : Gia ñình oâng Hieáu.
- Söùc maïnh cuûa gia ñình.
+ Hai con lôùn coù vieäc laøm oån ñònh.
+ Gia ñình coù trình ñoä vaên hoaù, coù söùc khoeû.
+ Tuy laøm aên bò thua loã, tinh thaàn caêng thaúng hay caùu gaét böïc boäi ñaùnh con nhöng gia ñình
vaõn giöõ ñöôïc neà neáp, traät töï treân döôùi.
Giaûng vieân ñaët vaán ñeà.
17

16. 1. Khi noùi veà söùc maïnh thaân chuû caùc baïn coù caûm nghó gì ?
2. Caùc baïn coù nghó raèng thaân chuû hay nhoùm thaân chuû seõ nhìn thaáy söùc maïnh cuûa mình khoâng ?
(Ñaây laø coâng vieäc maø nhaân vieân xaõ hoäi phaûi laøm)
3. Caùc tröôøng hôïp maø caùc baïn xaây döïng coù nhöõng ñieåm töông ñoàng nhö moái quan heä trong gia
ñình toát (trong gia ñình chæ caàn moät ngöôøi thay ñoåi, neáu moät ngöôøi trong heä thoáng thay ñoåi thì nhöõng
ngöôøi khaùc seõ thay ñoåi theo).
4. Vôùi thaân chuû chuùng ta coù nhieàu caùch ñeå laøm vieäc chöù khoâng phaûi chæ coù moät caùch duy nhaát maø
thoâi
18

17. Baûng tröôøng hôïp ñieån cöùu
Nhaân vieân xaõ hoäi:...................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
Teân thaân chuû:..........................................................................
................................................................................................
................................................................................................
Ñaëc ñieåm (caáu truùc gia ñình, tình traïng gia ñình, ngheà nghieäp, hoïc vaán, söùc khoeû...)
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
Toå chöùc cuoäc soáng quaù khöù vaø hieän taïi (ai, ôû ñaâu, caùc ñieàu kieän)
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
19

18. Lòch söû lieân quan.
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
Moái quan taâm hieän taïi nhu caàu.
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
20

19. NOÄI DUNG TAÄP HUAÁN NGAØY HAI
(05/08/97).
- Thaønh toá cuûa moái quan heä giuùp ñôõ.
- Söï khaùc nhau giöõa moái quan heä giuùp ñôõ vôùi moái quan heä baïn beø.
- Quyeàn löïc.
- Nhöõng tieâu chuaån maø nhaân vieân xaõ hoäi phaûi coù.
- Nhöõng giaù trò chuû yeáu trong coâng taùc xaõ hoäi.
- Vai troø khaùc nhau cuûa nhaân vieân xaõ hoäi ñoái vôùi thaân chuû.
Moái quan heä giuùp ñôõ.
Muïc ñích cuûa moái quan heä giuùp ñôõ laø laøm cho thaân chuû coù söï thay ñoåi vaø taêng tröôûng, giaù trò
chung cuûa nhaân vieân xaõ hoäi laø phaûi laøm theá naøo, haønh ñoäng theá naøo ñeå nhaèm vaøo muïc ñích ñoù,
- Nhöõng giaù trò tích cöïc trong moái quan heä giuùp ñôõ laø: chaáp nhaän, toân troïng, laéng nghe, trung
thöïc, baûo maät vaø ñoàng caûm.
- Moái quan heä giuùp ñôõ vaø moái quan heä baïn beø coù söï khaùc bieät veà thôøi gian, möùc ñoä gaàn guõi, söï
chia seû caùc quan ñieåm vaø quyeàn löïc.
- Trong moái quan heä giuùp ñôõõ coù söï bình ñaúng vôùi nhau veà quyeàn löïc hay khoâng ?
Khi moät ngöôøi coù nhu caàu ñöôïc giuùp ñôõ, vaø ngöôøi giuùp ñôõ laø ngöôøi coù quyeàn löïc. Nhaân vieân xaõ
hoäi laø ngöôøi ñöôïc ñaøo taïo, coù kyõ naêng, coù taøi nguyeân ñeå giuùp ñôõ thaân chuû; ñoù chính laø quyeàn löïc cuûa
21

20. nhaân vieân xaõ hoäi vaø thaân chuû cuõng hieåu roõ ñieàu naày. Vaán ñeà quan troïng laø nhaân vieân xaõ hoäi phaûi hieåu
ñöôïc quyeàn löïc cuûa mình maø söû duïng.
Quyeàn löïc laø gì ?
Quyeàn löïc laø khaû naêng aûnh höôûng tôùi ngöôøi khaùc, cho neân nhaân vieân xaõ hoäi coù raát nhieàu quyeàn
löïc khi tieáp xuùc vôùi thaân chuû. Coâng cuï cuûa nhaân vieân xaõ hoäi laø quyeàn löïc, ñoù laø nhöõng kieán thöùc, cô
quan laøm vieäc cuûa nhaân vieân xaõ hoäi vaø söï uûy thaùc cuûa thaân chuû. Ñoù laø lyù do ñeå ta laøm vieäc vaø hôïp
ñoàng roõ raøng vôùi thaân chuû, ñeå thaân chuû bieát moät caùch roõ raøng veà nhöõng gì maø ta ñem ñeán cho thaân chuû,
ta mong ñôïi gì ôû hoï vaø nhöõng keát quaû töø haønh vi cuûa hoï, ñaëc bieät trong nhöõng hoaøn caûnh quyeàn löïc theå
hieän roõ raøng.
Khi noùi veà quyeàn löïc ta thaáy khoù caûm nhaän ñöôïc töø naøy. Coù nhieàu caùch khaùc nhau ñeå hieåu töø
quyeàn löïc. Nhaân vieân xaõ hoäi phaûi yù thöùc ñöôïc töø naày trong chính baûn thaân mình. Moät ñieàu cô baûn trong
coâng taùc xaõ hoäi laø nhaân vieân xaõ hoäi khoâng theå khaùch quan 100%.Chuùng ta bieát moãi caù nhaân ñeàu coù
nhöõng suy nghó cuûa mình, yù thöùc veà baûn thaân mình, ñoù laø moät coâng cuï ñeå giuùp ñôõ thaân chuû.
Coù moät soá ngöôøi duøng töø thaåm quyeàn thay cho quyeàn löïc (hoï mang thaåm quyeàn nhö moät aùo
khoaùc khi laøm vieäc). Nhaân vieân xaõ hoäi phaûi mang quyeàn löïc suoát quaù trình laøm vieäc vôùi thaân chuû.
Nhöõng tieâu chuaån maø nhaân vieân xaõ hoäi phaûi coù.
Tieâu chuaån 1. Söï töï yù thöùc.
Tieâu chuaån 2. Muïc ñích cuûa moái quan heä.
Khoâng coù moät moái quan heä coâng taùc xaõ hoäi naøo maø khoâng coù muïc ñích, khoâng khi naøo ta laïi
muoán gaàn thaân chuû nhö tình baïn maø phaûi xaùc ñònh raèng ta ñeán vôùi thaân chuû baèng muïc ñích.
Thí duï :
22

21. Ñaèng sau muïc ñích giaûng daïy, caùc giaûng vieân, kieåm huaán vieân coù theå ñaët caâu hoûi vôùi hoïc vieân :
“Chuùng toâi phaûi laøm gì cho caùc baïn?” vaø hoïc vieân coù theå ñaët laïi caâu hoûi vôùi giaûng vieân “Vaäy muïc ñích
cuûa caùc anh laø gì?”.
Tieâu chuaån 3. Taát caû nhaân vieân xaõ hoäi cuøng coù moät giaù trò.
Moãi nhaân vieân xaõ hoäi phaûi tuaân thuû, gìn giöõ nhöõng giaù trò naày, ví duï khi ta laøm vieäc vôùi thaân chuû
thì chuùng ta toân troïng vaø chaáp nhaän thaân chuû, chuùng ta khoâng troâng chôø thaân chuû ñoái xöû vôùi chuùng ta
nhö vaäy. Chuùng ta phaûi laøm vieäc trong traùch nhieäm, toân troïng vaø chaáp nhaän thaân chuû.
Tieâu chuaån 4. Phuïc vuï nhu caàu thaân chuû.
Ñieàu naày coù nghiaõ laø chuùng ta ñaët laïi coâng vieäc cuûa chuùng ta? chuùng ta seõ ñaït ñöôïc söï haøi loøng
khi nhìn thaáy söï thay ñoåi vaø tieán trieån cuûa thaân chuû chöù khoâng phaûi ôû trong loøng chuùng ta.
Baøi taäp nhoû:
Moãi hoïc vieân ghi laïi coâng vieäc cuûa mình töø tröôùc ñeán nay, caùc anh chò ñaõ coù nhöõng kinh nghieäm
gì veà gia ñình, baïn beø, giaùo duïc, ñaøo taïo. Nhöõng caùi ñoù giuùp anh chò daãn ñeán yù muoán nhö theá naøo? Taïi
sao chuùng ta laøm coâng taùc naày? Taïi sao chuùng ta muoán ñöùng ôû cöông vò naày?
Baøi taäp naày giuùp cho ta hieåu thaân chuû hôn, caùch giaûng daïy cho sinh vieân, khoâng neân aùp ñaët yù
kieán cuûa ta leân thaân chuû. Chuùng ta chaáp nhaän baûn thaân mình nhöng phaûi söû duïng moät caùch thaän troïng.
Giaù trò.
Giaù trò laø nhöõng ñieàu chuùng ta muoán coù (phaûi, neân, caàn, ñoù laø nhöõng caâu muoán dieãn taû giaù trò),
moãi ngöôøi ñeàu coù moät giaù trò ñoäc ñaùo, ñoù laø nguoàn goác gia ñình, xaõ hoäi, ngheà nghieäp. Söï nhìn nhaän giaù
trò cuûa moãi ngöôøi khaùc nhau. Ñoâi khi ta giaû ñònh moãi ngöôøi ñeàu hieåu, neân ta khoâng ñeà caäp ñeán hoaëc ñoâi
khi ta cho raèng ta vaø ngöôøi khaùc coù nhöõng giaù trò khaùc nhau, neân ta cuõng khoâng noùi ñeán nhöõng ñieàu ñoù
nöõa. Coù khi nhöõng giaù trò ñoù caïnh tranh laãn nhau. Ví duï nhö : Coù ngöôøi xem vieäc töï quyeát laø giaù trò con
23

22. ngöôøi caù nhaân, taàm quan troïng cuûa con ngöôøi laø giaù trò vaø song song ñoù hoï laïi tin vaøo tính quan troïng
treân heát cuûa gia ñình.
Caùc giaù trò ñoâi khi caïnh tranh laãn nhau nhöng vaãn toàn taïi song song nhau. Chuùng ta nghó laø ngöôøi
ta phaûi ñaáu tranh ñeå kieám soáng (ñuùng laø ngöôøi ta phaûi coá gaéng ñaáu tranh), nhöng ñoàng thôøi chuùng ta
phaûi tin raèng moãi ngöôøi phaûi coù nhu caàu cô baûn ñeå maø soáng vaø chuùng ta tin raèng caùc thaân chuû ñeàu phaûi
ñöôïc chaáp nhaän cho duø hoï laø ai. Nhöng chuùng ta khoâng theå chaáp nhaän taát caû nhöõng haønh vi cuûa thaân
chuû. Ñieàu naày giaûi thích vì sao coù khi caùc giaù trò laïi ñoái ñaàu vôùi nhau.
Ñieåm phaân bieät giöõa nhaân vieân xaõ hoäi vôùi ngöôøi khaùc laø nhaân vieân xaõ hoäi hieåu ñöôïc giaù trò cuûa
mình roõ raøng. Taát caû moïi ngöôøi ñeàu coù nhöõng giaù trò, nhöng taát caû moïi ngöôøi ñeàu phaûi yù thöùc ñöôïc giaù
trò cuûa mình vaøo caùc coâng vieäc.
Nhöõng giaù trò chuû yeáu trong coâng taùc xaõ hoäi.
1. Phuïc vuï phuùc lôïi thaân chuû: (phuïc vuï thaân chuû, ñoù laø muïc ñích ñaàu tieân cuûa nhaân vieân xaõ hoäi)
2. Coâng baèng xaõ hoäi: (ñoù laø ñaáu tranh tröôùc nhöõng baát coâng trong xaõ hoäi)
3. Phaåm giaù cuûa con ngöôøi: (toân troïng giaù trò, khoâng toân troïng haønh vi)
4. Taàm quan troïng cuûa nhöõng moái quan heä con ngöôøi: (Qua moái quan heä con ngöôøi coù söï thay
ñoåi)
5. Söï hoøa hôïp: (chuùng ta phaûi cö söû theá naøo ñeå taïo söï tin töôûng nôi thaân chuû)
6. Naêng löïc: (chuùng ta phaûi thaät söï töï giaùo duïc chính mình ñeå hieåu thaân chuû chuùng ta)
Nhöõng tieâu chuaån ñaïo ñöùc naày khoâng goø eùp, khoâng baét buoäc ta phaûi cöùng ngaéc trong moïi tình
huoáng. Chæ coù nhaân vieân xaõ hoäi laø ngöôøi phaûi tuaân thuû nhöõng giaù trò. Chuùng ta khoâng theå mong ñôïi thaân
chuû ñoái xöû vôùi chuùng ta theo moät caùch naøo ñoù.Töø nhöõng giaù trò naày, ñoøi hoûi ta phaûi coù nhöõng cö xöû nhaát
ñònh, nhöõng tieâu chuaån ñaïo ñöùc ñöôïc ñaët ra ñoái vôùi ñieàu ta cö xöû vôùi thaân chuû, vôùi ñoàng nghieäp chuùng
ta.
24

23. Baøi taäp:
Tröôøng hôïp 1: Treû vò thaønh nieân haønh ngheà maõi daâm.(xem quyeàn töï quyeát cuûa thaân chuû theá
naøo?)
Nhaân vieân xaõ hoäi tin raèng thaân chuû coù quyeàn töï quyeát vì taát moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc giôùi haïn trong
moät ranh giôùi naøo ñoù.Chuùng ta laøm theá naøo ñeå thaân chuû coù söï choïn löïa caøng nhieàu caøng toát. Nhaân vieân
xaõ hoäi laø ngöôøi baûo veä thaân chuû trong vieäc thaân chuû choïn löïa. Laø nhaân vieân xaõ hoäi chuùng ta laøm vieäc
theo nhöõng giaù trò cuûa coâng taùc xaõ hoäi.
Tröôøng hôïp cuûa coâ N, coâ N chaáp nhaän chöù khoâng coù söï löïa choïn (söï chaáp nhaän nhöõng giaù trò ñaïo
ñöùc cuûa coâ N ñi ngöôïc laïi giaù trò cuûa xaõ hoäi thì vieäc giaûi quyeát thaät laø khoù). Chuùng ta phaûi laøm gì deå
giuùp thaân chuû coù söï choïn löïa.
Nhaân vieân xaõ hoäi ñaõ chaáp nhaän nhöõng maâu thuaãn giaù trò cuûa thaân chuû ñeå giaûi quyeát töø töø, trao
cho hoï nhöõng khaû naêng choïn löïa cho duø hoï choïn sai. Cho hoï bieát nhöõng giôùi haïn trong söï choïn löïa cuûa
hoï. Ñaây laø nhöõng khoù khaên cuûa nhaân vieân xaõ hoäi vaø raát laø phöùc taïp ñeå nhaân vieân xaõ hoäi aùp duïng quyeàn
löïc cuûa mình ñoù laø khaû naêng laøm thaân chuû thay ñoåi vaø tieán trieån.
Khi thaân chuû ñeán vôùi chuùng ta hoï ñaõ coù nhöõng quyeát ñònh khoâng ñuùng, nhaân vieân xaõ hoäi phaûi
giuùp hoï nhaän thaáy ñeå söûa chöõa vaø thay ñoåi, nhaân vieân xaõ hoäi coù quyeàn noùi thaúng nhöõng ñieàu mình suy
nghó nhöng khoâng ñoøi hoûi thaân chuû phaûi laøm theo yù mình.
Tröôøng hôïp cuûa Beù An. (Tính rieâng tö vaø baûo maät).
Moät chi tieát beù An bò cha ruoät vaø cha gheû ñaùnh ñaäp vaø ta nghó ngay ñeán hoaøn caûnh ñeå beù An keå
cho chuùng ta vaø noù muoán chuùng ta giöõ bí maät thì chuùng ta phaûi cö xöû theá naøo ñeå ñöùa beù muoán giöõ rieâng
tö vaø bí maät.
Troø chôi veõ hình.
25

24. - Vai troø 1: ngöôøi noùi (coù 1 hình veõ coù saün, ngöôøi noùi coù nhieäm vuï truyeàn ñaït noäi dung ñeå ngöôøi
veõ veõ leân moät taám hình theo noäi dung coù saün).
-Vai troø 2: ngöôøi veõ (caàn coù söï chæ thò roõ raøng, caàn coù muïc ñích, caàn söï hoã trôï khuyeán khích cuûa
ngöôøi noùi)
Ngöôøi noùi caàn coù söï chæ thò roõ raøng, noùi höôùng phaûi, höôùng traùi, goùc caïnh, ñoä nghieâng...Khi nhìn
toaøn dieän taám hình thì ta goïi laø hình toång theå cuûa vaán ñeà, taám hình cho saün coù ngöôøi noùi noù gioáng ñoâi
giaày boát, coù ngöôøi noùi gioáng ñoâi vôù, coù ngöôøi laïi cho raèng noù gioáng hình nöôùc YÙ. Khi ta dieãn taû hình
naày baèng moät hình aûnh caùi vôù thì ta giaû ñònh ta vaø ngöôøi kia cuøng coù chieác vôù. Neáu hai ngöôøi cuøng hieåu
moät töø gioáng nhau thì ñuû hieåu taát caû, ngöôøi veõ coù theå hình dung vaø veõ ra ñöôïc. Thoâng thöôøng ta hay taû
veà caùi chung toång quaùt tröôùc sau ñoù môùi ñeán caùc chi tieát nhoû .
Caùc phöông phaùp phoå bieán:
26

25. 1. Duøng hình hoïc ñeå dieãn taû: Khi hai ngöôøi hieåu töø nhö nhau thì vieäc giao tieáp seõ deã daøng (ñoâi
khi ta duøng töø trong ngaønh thì thaân chuû khoâng hieåu, thaân chuû coù caûm giaùc hoï ngu neân khoâng hieåu ñöôïc)
2. Phöông phaùp töôûng töôïng hình dung ra moät yù nghó veà hình aûnh naøo ñoù. Trong phöông phaùp naày
neáu ta neáu ta chæ thò töøng böôùc, ngöôøi veõ raát khoù quyeát ñònh.
3. Phöông phaùp ñònh löôïng (toâ maøu caùc oâ): Phöông phaùp naày chính xaùc.
27

26. 4. Phöông phaùp nhìn neàn (khoâng nhìn hình): Ñaây laø ngöôøi coù caùi nhìn khaùc thöôøng, neáu laø nhaân
vieân xaõ hoäi hoï seõ gaëp nhieàu khoù khaên
28

27. Giôùi haïn nhìn theo kính vaïn hoa.
- Tính caùch caù nhaân: Ñaàu tieân cho nhaän thöùc rieâng cuûa moãi ngöôøi, caùch nhìn naày tuøy thuoäc vaøo
kinh nghieäm baûn thaân, caùch chuùng ta nhìn theá giôùi beân ngoaøi.
- Tính caùch vaên hoùa: Moãi ngöôøi nhìn theá giôùi moät caùch khaùc nhau do aûnh höôûng vaên hoùa khaùc
nhau.
- Tính caùch ngheà nghieäp: Do kinh nghieäm coâng taùc xaõ hoäi (do ñaøo taïo chuyeân nghieäp cuûa
chuùng ta)
Trong ba tính caùch treân, caùch naøo aûnh höôûng caùch nhìn cuûa chuùng ta nhieàu nhaát? Coù theå caû ba
tính caùch ñeàu aûnh höôûng nhöng neáu caùi chuyeân nghieäp laø caùi maïnh nhaát thì ngaønh coâng taùc xaõ hoäi raát
laø may maén.
Höôùng daãn moät ngöôøi naøo ñoù laø kyõ naêng cao nhaát trong ngheà coâng taùc xaõ hoäi. Caùc kyõ naêng naày
bao goàm:
29

28. 1. Kyõ naêng nhìn nhaän: nhìn nhaän moät caùch khaùch quan, deïp boû caùi toâi sang moät beân, ñieàu naày
nhaân vieân xaõ hoäi phaûi daønh moät khu vöïc cho ñieàu mình khoâng bieát. Coù raát nhieàu ñieàu maø
nhaân vieân xaõ hoäi caàn hieåu bieát vaø cuõng phaûi saün saøng vôùi nhöõng ñieàu maø mình chöa bieát.
2. Kyõ naêng nhìn caùi cuõ vôùi con maét môùi.
3. Kyõ naêng söû duïng troø chôi laép raùp, gheùp hình: coù khi chuùng ta laép gheùp coøn thöøa, coù khi coøn
caùc loã hoång.
4. Kyõ naêng nhìn vaán ñeà töø nhieàu goùc caïnh khaùc nhau, chuùng ta neân thay ñoåi choã ñöùng ñeå nhìn
vaán ñeà vaø thay ñoåi nhaän thöùc trong ñaàu ñeå nhìn vaán ñeà.
Ñieàu laøm cho coâng vieäc tieán trieån toát ñeïp laø caû hai beân ñeàu coù söï thoâng caûm nhau, ñieàu chuùng ta
muoán noùi ñeán laø söï linh hoaït, chuùng ta caàn heát söùc linh hoaït trong hoaøn caûnh, trong vai troø chuùng ta
ñaûm nhieäm ñoái vôùi thaân chuû. Laø nhaân vieân xaõ hoäi chuùng ta ñaûm ñöông nhieàu vai troø khaùc nhau ñoái vôùi
thaân chuû.
30

29. Nhöõng vai troø khaùc nhau cuûa nhaân vieân xaõ hoäi:
1. Vai troø ngöôøi moâi giôùi (Broker) : Ngöôøi moâi giôùi laø ngöôøi noái keát ñoái töôïng vôùi nguoàn taøi
nguyeân, ñaõ noái keát thaân chuû vôùi nguoàn taøi nguyeân thì nhaân vieân xaõ hoäi phaûi bieát veà nguoàn taøi nguyeân
ñoù, chuùng ta phaûi ñaùnh giaù nhu caàu cuûa thaân chuû ñoái vôùi nguoàn taøi nguyeân. Nhaân vieân xaõ hoäi phaûi tích
cöïc saùng taïo ñeå taïo neân moái lieân keát.
2. Vai troø ngöôøi taïo ñieàu kieän (Enabler) : Ñoù laø vai troø cuûa nhaân vieân xaõ hoäi giuùp cho thaân chuû
giaûi quyeát moät vaán ñeà, taïo ñieàu kieän cho thaân chuû laøm vieäc theo kieán thöùc rieâng cuûa mình .Thí duï nhaân
vieân xaõ hoäi giuùp cho ngöôøi choàng hay ngöôøi vôï laøm chuû ñöôïc caûm xuùc cuûa mình , giuùp cho hoï laøm ñöôïc
coâng vieäc trong vai troø cuûa hoï.
3. Vai troø ngöôøi giaùo duïc (Teacher) : Vai troø cuûa nhaø giaùo duïc laø phaûi tìm caùch ñeå chuyeån thoâng
tin moät caùch toát nhaát ñeán thaân chuû.
4. Vai troø ngöôøi bieän hoä cho thaân chuû (Advocate) : Nhaân vieân xaõ hoäi ñaïi dieän cho nhu caàu cuûa
thaân chuû, chuùng ta quyeát ñònh laøm nhöõng haønh ñoäng naøo ñoù thay cho thaân chuû, chuùng ta laøm vieäc naày
vôùi quyeàn maø thaân chuû trao cho chuùng ta. Thí duï ñoái vôùi treû lang thang, nhaân vieân xaõ hoäi laø ngöôøi bieän
hoä cho treû.
5. Vai troø ngöôøi trung gian (Mediator) : Ñaây laø vai troø maø nhaân vieân xaõ hoäi giuùp cho moät hay
nhieàu thaân chuû cuøng thaáy moät quan ñieåm chung vaø giuùp cho hoï cuøng hieåu quan ñieåm cuûa nhau, chuùng
ta thöôøng laøm coâng vieäc naày ñoái vôùi gia ñình.
Treân ñaây laø 5 vai troø maø nhaân vieân xaõ hoäi phaûi ñaûm ñöông qua laïi, ñoâi khi ta thaáy moät soá vai troø
maø chuùng ta coù theå ñaûm ñöông vaø moät soá vai troø thaät laø khoù khaên ñoái vôùi chuùng ta. Khi naøo chuùng ta
tìm kieám söï giuùp ñôõ theâm? Vai troø naøo khi ñaûm ñöông ta thaáy deã nhaát?
31

30. NOÄI DUNG TAÄP HUAÁN NGAØY BA
(06/08/97)
- Caùc giai ñoaïn cuûa coâng taùc xaõ hoäi.
- Moät soá kyõ naêng giao tieáp cô baûn.
Caùc giai ñoaïn cuûa coâng taùc xaõ hoäi:
(Coâng taùc xaõ hoäi coù 3 giai ñoaïn)
- Giai ñoaïn baét ñaàu (Beginnings)
- Giai ñoaïn giöõa (Middles)
- Giai ñoaïn keát thuùc (Endings)
Trong caùc giai ñoaïn treân, moãi giai ñoaïn chieám bao nhieâu thôøi gian coøn tuøy thuoäc vaøo caùc nhaân
toá, coù theå tuøy boái caûnh. Ví duï moät ngöôøi khoâng muoán tieáp caän vôùi dòch vuï xaõ hoäi thì giai ñoaïn 1 raát laâu.
Ngoaøi ra noù coøn tuøy thuoäc ôû khaû naêng cuûa nhaân vieân xaõ hoäi, coù theå ta khoâng tìm hieåu ñaùnh giaù kyõ ôû
giai ñoaïn 1 maø ñi thaúng vaøo giai ñoaïn 2 hoaëc cô quan laøm vieäc khoâng thaáy giai ñoaïn 1 laø quan troïng,
hoï khoâng cho ta ñuû thôøi gian ñeå tieáp caän.
-Giai ñoaïn 1: (giai ñoaïn baét ñaàu)
Coù moät soá vieäc phaûi laøm tröôùc khi gaëp thaân chuû, nghiaõ laø nhaân vieân xaõ hoäi bieát tröôøng hôïp ñoù
nhöng chöa gaëp thaân chuû. Böôùc ñaàu tieân nhaäp cuoäc baèng caùch chuaån bò thaùi ñoä ñoàng caûm cuûa chuùng ta
vaø chuaån bò chính baûn thaân mình.
+ Doø soùng (Tuning in): Doø soùng coù hai phaàn.
32

31. * Phaàn ñaàu xem coi mình coù caûm giaùc vaø mình nghó theá naøo veà con ngöôøi maø mình saép gaëp. Ví
duï moät soá ngöôøi laøm vieäc vôùi treû bò laïm duïng tình duïc, caùc baïn caàn tìm hieåu caûm xuùc cuûa mình veà haønh
ñoäng ñoù, caûm xuùc cuûa mình ñoái vôùi ngöôøi coù traùch nhieäm veà haønh ñoäng ñoù. Ta coù theå töùc giaän ñoái vôùi
ngöôøi coù traùch nhieäm, caûm xuùc ñoù ta phaûi coù söï keàm cheá, neáu khoâng coâng vieäc cuûa ta ñoái vôùi treû coù
aûnh höôûng.
* Phaàn thöù hai cuûa söï doø soùng laø chuùng ta phaûi bieát ñaët mình vaøo thaân chuû ñeå tìm hieåu caûm
xuùc. Ñieàu nghòch lyù laø chuùng ta khoâng theå hieåu ñöôïc caûm xuùc cuûa thaân chuû neáu chuùng ta khoâng naém
ñöôïc caûm xuùc cuûa chính baûn thaân mình.
Moät coâng vieäc khaùc laø ñi vaøo ñieåm trung taâm. Ví duï ta ñang baän taâm ñeán vaán ñeà rieâng tö naøo ñoù,
ta phaûi deïp sang moät beân ñeå laáy laïi bình tónh maø tieáp thaân chuû.
Kinh nghieäm cuûa giaùo sö Carol.
“Khi toâi laøm kieåm huaán vieân, toái coù nghieân cöùu sinh vieân thöïc taäp cuûa toâi, nhoùm sinh vieân naày
raát ña daïng, hoï ñeán töø moïi nôi. Khi baøn veà khaùi nieäm taäp trung thì nhöõng sinh vieân coù vaên hoaù khaùc
nhau neân neâu yù kieán khaùc nhau. Khi baøn theâm, coù nhöõng phöông phaùp khaùc vôùi nhöõng ñieàu nhaân vieân
xaõ hoäi phaûi laøm.
Ví duï:
- Caùc sinh vieân Myõ da ñen noùi raèng tieáp xuùc vôùi thaân chuû deã daøng nhö ngöôøi baïn vì hoï côûi
môû, saün saøng boäc loä mình.
- Caùc sinh vieân töø ñaûo trung Myõ noùi hoï vui veû nhöng duø sao hoï yù töù hôn.
- Caùc sinh vieân Nam Myõ noùi khi hoï tieáp xuùc vôùi thaân chuû thì hoï nhoát caûm xuùc cuûa hoï vaøo caùi
hoäp (do hoï sôï caûm xuùc cuûa hoï maïnh meõ seõ laûm cho hoï ñoàng hoùa vôùi thaân chuû.)
Nhaân vieân xaõ hoäi phaûi laø chính mình, nhöng mình khoâng phaûi laø thaân chuû. Chuùng ta caàn coù söï
caân baèng khaù teá nhò giöõa yù thöùc vaø keàm cheá caûm xuùc baûn thaân ñeå hoaø ñoàng vôùi thaân chuû.
33

32. Giaùo sö Mary Ann chia seû kinh nghieäm veà söï taäp trung.
“Moãi chuùng ta coù moät caùch rieâng khi gaëp thaân chuû. Hoài ñoù toâi môùi ñi laøm, moät nhaân vieân xaõ hoäi
ñaõ noùi vôùi toâi raèng baø ta phaûi laùi xe ba voøng tröôùc khi laøm vieäc vôùi thaân chuû”.
34

33. Moät soá kyõ naêng khaùc.
- Tröôùc khi chuùng ta gaëp thaân chuû chuùng ta neân oân laïi nhöõng gì chuùng ta bieát veà thaân chuû, neáu
chuùng ta khoâng laøm ñieàu ñoù thì seõ coù aûnh höôûng ñeán cuoäc vaán ñaøm ñaàu tieân. Ta neân ñoïc laïi nhöõng
thoâng tin ñeå bieát nhöõng gì caàn bieát. Phöông phaùp naém thoâng tin qua nhöõng ñoàng nghieäp tröôùc, töø gia
ñình..., nhieäm vuï keá ñoù laø tham khaûo qua ñoàng nghieäp, qua taøi lieäu.
- Nhieâm vuï keá tieáp laø saép xeáp moâi tröôøng vaø thôøi gian gaëp thaân chuû. Luùc naøo gaëp thaân chuû laø toát
nhaát? Gaëp ôû ñaâu? ÔÛ cô quan, ôû gia ñình hay cuøng ñi baùch boä? Boái caûnh naøo laø toát nhaát cho cuoäc gaëp gôõ
ñeå thaân chuû caûm thaáy thoaûi maùi.
- Leân keá hoaïch cho cuoäc vaán ñaøm ñaàu tieân. Chuùng ta töï hoûi coù nhöõng ñieåm naøo quan troïng, ñieåm
naøo caàn bieát khi gaëp thaân chuû. Ñieàu quan troïng laø ta phaûi hieåu roõ muïc ñích gaëp thaân chuû laø gì? Vai troø
cuûa ta laø gì?
Chaâm ngoân cuûa coâng taùc xaõ hoäi thöïc haønh: “Keá hoaïch vöôït möùc nhöng söû duïng döôùi möùc”
Ví duï:
Moät gia ñình neâu vaán ñeà laø ñöùa treû coù vaán ñeà nhöng thaät söï chính gia ñình naày coù vaán ñeà.
Ñoái vôùi thaân chuû noùi doái, chuùng ta neân tìm hieåu taïi sao hoï laïi noùi doái ñeå cuoäc trao ñoåi thoaûi maùi
hôn. Chuùng ta neân coù caùi nhìn khaùc nhau ôû moãi hoaøn caûnh khaùc nhau.
35

34. Thöïc taäp doø soùng treân tröôøng hôïp gia ñình oâng Baûy:
1. Böôùc xaùc ñònh (Identification).
Baø Baûy laø moät phuï nöõ ngheøo, 43 tuoåi, thöông con, muoán con hoïc tôùi nôi tôùi choán, baø coù ngheà
theâu nhöng khoâng chòu theo ngheà, bieát mình ñi laáy caép ñoà cuûa ngöôøi khaùc laø sai traùi nhöng vaãn chöa
döùt khoaùt boû ngheà. Baø coù hai ñôøi choàng, coù hai con vôùi choàng tröôùc vaø ba con vôùi choàng sau.
2. Böôùc ñoàng hoaù (Incorporation).
Ñaây laø böôùc duy nhaát maø nhaân vieân xaõ hoäi ñöôïc pheùp ñoùng vai thaân chuû. Caùch thöïc hieän böôùc
naày laø ñaët caâu hoûi: Neáu ta laø thaân chuû thì..., chuùng ta seõ coù nhöõng phaûn öùng khaùc nhau vì chuùng ta laø
nhöõng ngöôøi khaùc nhau.
- Khoâng bieát laøm gì?
- Xaáu hoå.
- Boái roái giöõa caùi xaáu vaø caùi toát.
- Töùc giaän choàng.
- Vaát vaû.
- Lo laéng vì sôï bò coâng an baét.
- Muoán gaëp nhaân vieân xaõ hoäi.
- Muoán tìm moät loái thoaùt.
(Coù khi chuùng ta thöông caûm, coù khi ta giaän döõ vaø coù khi ta chaúng coù caûm xuùc gì caû).
3. Böôùc phaûn chieáu (Reverberration)
Kyõ thuaät duøng kinh nghieäm baûn thaân ñeå taïo ra nhöõng caûm xuùc gioáng nhö thaân chuû chuùng ta xem
chuùng ta coù nhöõng phaûn öùng gì, nhöõng kinh nghieäm gì gioáng thaân chuû.
36

35. - Chuùng ta nghó con chuùng ta bò laïc, con ta boû ñi... ñeå tìm caûm xuùc, chuùng ta chia seû nhöõng maát
maùt nhöõng ñieàu kieän gioáng nhö thaân chuû, coù khi ít hôn, coù khi nhieàu hôn thaân chuû.
Trong giai ñoaïn phaûn chieáu ta taïo ñöôïc moái ñoàng caûm giöõa caûm xuùc cuûa ta vaø caûm xuùc cuûa thaân
chuû. Coù theå chuùng ta coù moät soá maët maïnh vaø cuõng coù theå phaûn chieáu maët maïnh naày leân thaân chuû maø
hoï khoâng coù. Do ñoù ngöôøi ta noùi nhöõng ngöôøi töông töï thì deã laøm vieäc vôùi nhau hôn. Thí duï ngöôøi coù
kinh nghieäm veà nghieän seõ deã laøm vieäc vôùi thaân chuû laø ngöôùi nghieän (coù theå ñoù laø maët maïnh), cuõng coù
theå ta deã aùp ñaët leân thaân chuû nhöõng kinh nghieäm maø ta coù veà giaûi phaùp. Do ñoù khoâng theå ñoøi hoûi nhaân
vieân xaõ hoäi phaûi coù cuoäc soáng gioáng nhö thaân chuû.
Trong giai ñoaïn phaûn chieáu naày, ta töï hoûi nhöõng ñieàu gì xaûy ra cho baø Baûy, chuùng ta tìm nhöõng
kinh nghieäm trong cuoäc soáng cuûa chuùng ta ñeå noái keát cuoäc ñôøi thaân chuû vaø chuùng ta laáy hoaøn caûnh ñoù
vaø töï hoûi mình: “Neáu toâi ôû hoaøn caûnh ñoù thì toâi seõ theá naøo?”
Thí duï ta coù theå coù kinh nghieäm:
- Khoâng muoán gaëp nhaân vieân xaõ hoäi cöù moãi ngaøy ñeán hoûi han.
- Muoán gaëp nhaân vieân xaõ hoäi.
- Boû quaùch oâng choàng.
- Khoâng theøm suy nghó gì caû, cöù soáng qua ngaøy.
4. Giai ñoaïn ruõ boû, döùt boû thaân chuû ra khoûi baûn thaân mình (Detachment)
Böôùc luùi ra xa, nhìn laïi nhöõng böôùc maø ta ñaõ laøm. Böôùc luøi khoûi thaân chuû, chuùng ta nhìn laïi baèng
lyù trí nhieàu hôn, phaân tích nhöõng aûnh höôûng ñeán thaân chuû, phaân tích phaûn öùng cuûa chính ta. Coù ñieàu gì
trong ta laø quan troïng ñeå laøm vieäc vôùi baø Baûy. ÔÛ gia ñình naày ta coù theå trao ñoåi vôùi ñoàng nghieäp vaø saün
saøng thieát laäp keá hoaïch tieáp xuùc laàn ñaàu vôùi thaân chuû.
5. Böôùc côûi môû (Openness)
37

36. Ñaây laø böôùc tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi thaân chuû. Khi ôû böôùc naày ta queân ñi luùc ta ñoàng hoùa vôùi thaân
chuû vaø töông ñoàng ñeå tìm kinh nghieäm nôi thaân chuû. Neáu ta khoâng côûi môû hoaøn toaøn thì ta seõ khoâng
tieáp nhaän ñöôïc nhöõng ñieàu thaân chuû coù theå noùi cho ta nghe.
Nhöõng thoâng tin caàn thieát tröôùc khi gaëp thaân chuû (coù ba loaïi thoâng tin)
- Thoâng tin caàn thieát tröôùc khi gaëp thaân chuû.
- Thoâng tin coù sau khi phoûng vaán.
- Thoâng tin boå sung sau khi phoûng vaán.
Thöïc taäp tìm hieåu nhöõng thoâng tin treân tröôøng hôïp gia ñình oâng Baûy.
1. Baø Baûy laø moät phuï nöõ 43 tuoåi, coù hai ñôøi choàng, hai doøng con, hai con choàng tröôùc ñaõ boû ñi, ba
ñöùa con chung thì moät ñang phuï hoà, hai con nhoû ñang ñi hoïc, choàng thaát nghieäp laïi nghieän ngaäp, gia
ñình soáng ôû haønh lang, baø Baûy raát thöông con, muoán con neân ngöôøi, baø bieát ngheà theâu may.
2. Caàn nhöõng thoâng tin gì?
- Muoán bieát vieäc hoïc taäp cuûa hai treû.
- Vieäc chi tieâu cuûa gia ñình baø Baûy, thu nhaäp caû gia ñình, chi phí toái ña caû gia ñình.
- Mong muoán cuûa baø Baûy veà hai con.
- Muoán bieát thoâng tin cuûa oâng Baûy.
- Moái quan heä cuûa baø Baûy vôùi haøng xoùm.
- Baø soáng theá naøo vôùi nhöõng ngaøy khoâng haønh ngheà? Baø ñaõ bò coâng an baét laàn naøo chöa?
- Chính quyeàn ñòa phöông coù quan taâm ñeán gia ñình baø khoâng?
- Söùc khoûe cuûa baø Baûy.
- OÂng Baûy coù bieát theâm ngheà gì ñoù ñeå laøm khoâng?
38

37. - Nguyeân nhaân taïi sao baø Baûy laïi boû ngheà theâu may ñeå ñi choâm chiaû?
- Trong gia ñình ai laø ngöôøi aûnh höôûng nhieàu nhaát ñoái vôùi baø Baûy?
- Moái quan heä giöõa hai vôï choàng?
- Haøng xoùm coù quan taâm ñeán gia ñình baø Baûy khoâng?
3. Caàn gaëp ai ñeå naém thoâng tin.
Haøng xoùm, chính quyeàn ñiaï phöông, baïn haøng ngoaøi chôï, coâng an khu vöïc, toå phuï nöõ, toå daân
phoá, choàng, con, coâ giaùo cuûa nhöõng ñöùa con.
4. Neân gaëp ai tröôùc.
- Gaëp ñöùa con ñang hoïc lôùp 6.
- Gaëp oâng Baûy.
- Gaëp baø Baûy.
5. Gaëp ai tröôùc vaø ôû ñaâu?
- Gaëp baø Baûy ôû nhaø ñeå gaây tình caûm.
- Gaëp con ôû tröôøng ñeå naém thoâng tin sau ñoù seõ ñeán nhaø.
- Gaëp oâng Baûy ôû nha vaøo buoåi chieàu luùc oâng baét ñaàu nhaäu.
- Gaëp baø Baûy ôû nhaø luùc khoâng ñi haønh ngheà.
Qua caùc yù kieán maø hoïc vieân ñaõ neâu, giaûng vieân ñaõ ñöa ra nhöõng kinh nghieäm nhö sau:
Ñieåm xuaát phaùt cuûa nhaân vieân xaõ hoäi laø ñieåm ñöùng cuûa thaân chuû. Ta thaáy baø Baûy thöông con neân
ta tieáp caän vôùi con tröôùc ñeå gaây aán töôïng toát ñoái vôùi baø Baûy. Neáu muoán gaëp baø Baûy chuùng ta caàn naém
thoâng tin veà giôø giaác maø baø Baûy raûnh. Ai laø ngöôøi phuï nöõ maø baø Baûy thaân nhaát? Caù tính cuûa baø Baûy
theá naøo? Deã hay khoù?
39

38. Theo quan ñieåm cuûa chuùng toâi thì chuùng toâi laøm vieäc tröïc tieáp vôùi thaân chuû, khoâng qua nhöõng
ngöôøi khaùc cho duø ñoù laø thaønh vieân trong gia ñình. Nhaân vieân xaõ hoäi khoâng ñöôïc pheùp tieáp xuùc vôùi ai
ngoaøi thaân chuû ñeå ñaûm baûo tính rieâng tö cuûa thaân chuû, moät quyeàn rieâng tö raát quan troïng, tröôøng hôïp
duy nhaát chuùng ta ñöôïc tieáp xuùc caùc ngöôøi khaùc laø tröôøng hôïp treû bò ngöôïc ñaõi, khoâng coù giaûi phaùp naøo
laø duy nhaát.
Chuùng ta caàn phaûi xaùc ñònh nhöõng thoâng tin chuùng ta caàn bieát tröôùc khi gaëp thaân chuû, muïc tieâu
laàn gaëp ñaàu tieân vôùi thaân chuû laø taïo moái quan heä vôùi thaân chuû vaø chuùng ta coá tìm moïi thoâng tin maáu
choát ñoù; vaø qua thaân chuû ta bieát ñöôïc ai laø ngöôøi maø chuùng ta muoán bieát theâm thoâng tin; chuùng ta seõ
hoïc veà moät soá kyõ naêng caàn thieát cho buoåi tieáp xuùc ñaàu tieân? Ngöôøi ñoù laø ai? Gia ñình naày chuùng ta tìm
gaëp moät ngöôøi, ta seõ baøn veà kyõ naêng ñeå gaëp moät ngöôøi, coù theå chöa gaëp caû gia ñình, ñoù laø moät kyõ naêng
khaùc, ta seõ thaûo luaän sau.
MOÄT SOÁ KYÕ NAÊNG GIAO TIEÁP CÔ BAÛN
Coù ba nguyeân taéc trong giao tieáp maø toâi muoán baøn ñeán.
Nguyeân taéc 1: Thoâng ñieäp gôûi ñi thì thoâng ñieäp nhaän laïi khoâng gioáng nhö thoâng ñieäp gôûi ñi
(khoâng gioáng nhau). Ñoù laø suy nghó caûm xuùc cuûa chuùng ta luùc giao tieáp.
Thí duï:
Toâi noùi vôùi coâ Oanh: “Coâ troâng ñeïp hoâm nay”. Toâi ñang meät khi noùi, coù theå coâ Oanh seõ nghó: “Baø
aáy khoâng thaät sö khen mình”, hoaëc coâ Oanh ñang meät, coâ seõ hieåu raèng: “Hoâm nay môùi ñeïp thoâi, coøn
hoâm qua thì sao?”
Thoâng ñieäp toâi muoán gôûi laø lôøi khen nhöng ngöôøi nhaän laïi khoâng cho laø lôøi khen.
Moät caâu maø thaân chuû thöôøng hay hoûi nhaân vieân xaõ hoäi “Coâ coù con caùi khoâng?”. Neáu nhaân vieân
xaõ hoäi noùi laø khoâng vaø nhaân vieân xaõ hoäi ñang coù veû chöa an taâm laém vôùi tröôøng hôïp naày? Hoï khoâng
40

39. hieåu ñöôïc yù nghiaõ thaät söï cuûa tröôøng hôïp naày? Hoï khoâng hieåu laø thaân chuû coù nghó laø nhaân vieân xaõ hoäi
coù ñuû khaû naêng giaûi quyeát tröôøng hôïp naày khoâng? Thöôøng thì nhaân vieân xaõ hoäi traùnh nhìn qua boä loïc laø
thaân chuû ñang nghó gì?
41

40. Nguyeân taéc 2: Giao tieáp coù hai lôùp.
Thí duï toâi vöøa laøm vieäc maø vöøa hoûi thaân chuû coù muoán noùi gì khoâng? (Phaûi chuù yù caû haønh vi vì
chuùng ta khoâng theå khoâng truyeàn thoâng).
Nguyeân taéc 3: Töï chuùng ta luoân luoân phaùt ra thoâng ñieäp maø chuùng ta khoâng nhaän thaáy caû phong
caùch chuùng ta cuõng laø moät truyeàn thoâng.
Nhöõng kyõ naêng giuùp chuùng ta truyeàn thoâng toát hôn
- Kyõ naêng laéng nghe chuû ñoäng (Active listening): Coù nghiaõ laø môøi goïi , khuyeán khích ngöôøi khaùc
tieáp tuïc noùi.
- Quan saùt ngöôøi khaùc (Observing) khuyeán khích hoï noùi, khuyeán khích hoï phaûn hoài laïi yù nghó cuûa
hoï.
- Chuù taâm (Encouraging)
Nhaân vieân xaõ hoäi coù theå laäp laïi nhöõng ñieàu maø thaân chuû ñaõ noùi cho mình nghe, neáu chuùng ta noùi
laïi khoâng ñuùng vôùi yù cuaû thaân chuû, thì haõy cho hoï cô hoäi noùi laïi suy nghó cuûa hoï. Giuùp cho hoï hieåu
ñöôïc ñieàu hoï muoán noùi. Toân troïng vôùi caûm xuùc cuûa hoï.
Ví duï:
Ngöôøi meï noùi laïi cho ta nghe veà haønh vi maø baø ta ñaõ ngöôïc ñaõi con, neáu ta chæ chuù yù ñeán söï
ngöôïc ñaõi maø khoâng chuù yù ñeán söï maát töï chuû cuûa hoï thì ta chöa thaät söï toân troïng caûm xuùc cuûa hoï.
Toùm taét:
Chuùng ta caàn phaûi:
42

41. - Ñònh vò (khoâng coù caùch ñònh vò nhaát ñònh naøo caû, coù theå ngoài gaàn, hoaëc ngoài ñoái maët), ñònh vò
naày khoâng phaûi laø nhìn vaøo maét hoï .
- Coù maët vôùi caû taâm hoàn.
- Quan taâm chia seõ vôùi thaân chuû ñeå tieán ñeán hieåu bieát vaán ñeà.
43

42. 44

43. NOÄI DUNG TAÄP HUAÁN NGAØY THÖÙ BOÁN
(07/08/1997)
-Sô ñoà theá heä vaø baûn ñoà sinh thaùi
1. Sô ñoà theá heä
Nhaân vieân xaõ hoäi vaø thaân chuû laøm vieäc treân moät caâu truyeän khaùch quan rieâng bieät, nhaân vieân xaõ
hoäi tìm hieåu theâm veà hoaøn caûnh gia ñình caùc theá heä tröôùc, ñeå coù theâm thoâng tin. Neáu ta vaø nhieàu thaønh
vieân trong gia ñình cuøng laøm vieäc treân baûn ñoà theá heä, ñieàu naày coù theå taïo neân moái quan heä giöõa caùc
thaønh vieân trong gia ñình khi hoï baøn veà lòc h söû chung cuûa gia ñình.
Ví duïï:
cheát
ñaøn
ñaøn
baø
oâng
55.80. Ngaøy keát hoân ly dò
m’85 d:89.
nuoâi con mang thai
con nuoâi sanh ñoâi sanh cheát
Caùch laøm baûn ñoà theá heä
45

44. Hoûi teân tuoåi cuûa ngöôûi coù maët trong gia ñình
Neáu thaân chuû keå cho ta nghe theá heä tröôùc maø noùi teân, thì teân ngöôøi coù yù nghóa vôùi chuùng ta.
Ngoaøi teân, chuùng ta cuõng caàn bieát theâm veà nhöõng vaán ñeà nhö keát hoân - ly dò- cheát vaø sinh.
Chuùng toâi muoán hieåu lòch söû gia ñình ñoái vôùi ngöôøi cheát, bieán coá gia ñình nhö sinh nhaät...
Chuùng ta cuõng caàn bieát lòch söû cuûa ngöoøi ñau beänh.
Ví duï:
Nhieàu ngöôøi cheát trong gia ñình cuõng giuùp cho thaân chuû hieåu ra vaán ñeà gì ñoù.
Sô ñoà theá heä giuùp cho nhaân vieân xaõ hoäi nhìn roõ hôn vaán ñeà gia ñình cuûa thaân chuû.
BIEÅU ÑOÀ THEÁ HEÄ GIA ÑÌNH BEÙ AN.
2. Baûn ñoà sinh thaùi:
46

45. Moái quan heä qua laïi giöõa gia ñình vaø caùc toå chöùc hai chieàu
Nhieàu ñöôøng qua laïi, moái quan heä
chaët cheõ hôn nhieàu ñöôøng
Nhieàu maâu thuaãn
Quan heä raát caùch xa -----------
Cung caáp naêng löôïng moät chieàu
47

46. BIEÅU ÑOÀ SINH THAÙI GIA ÑÌNH BEÙ AN
GÑ MÔÛ ROÄNG
70T
VIEÄC NHAØ
LAØM NGUYEÄN
Cha
ruoät
HOÄI
GIA ÑÌNH
PHUÏ NÖÕ
HAØNG
XOÙM
AN
12T
TRAÏM
Y TEÁ TRÖÔØNG
VHVL
TOÅ DAÂN
PHOÁ
48

47. Neáu trong voøng troøn giöõa ta veõ baûn ñoà theá heä nhoû khi ñoù coù theå coù nhieàu ñöôøng môùi töø caùc thaønh
vieân trong gia ñình ñoái vôùi caùc nguoàn taøi nguyeân beân ngoaøi, hình coù theå phöùc taïp nhöng laïi gaàn vôùi
thöïc teá hôn. Ñoâi khi coù moät nhaân vaät trong gia ñình chuùng ta caàn phaûi chuù yù hôn trong baûn ñoà sinh thaùi.
Moät thoâng tin ta seõ nhaän ra khi ñaõ veõ xong baûn ñoà sinh thaùi, chaúng haïn nhö gia ñình coù nhaän ñöôïc
nguoàn taøi nguyeân khoâng? Neáu gia ñình traøn ngaäp nguoàn taøi nguyeân thì coù vaán ñeà cho neân tröôøng hôïp
naøy nhaân vieân xaõ hoäi coá gaéng keát hôïp phoái hôïp caùc dòch vuï cuûa hoï laïi. Tröôøng hôïp phoå bieán hôn laø moät
gia ñình bò coâ laäp khoâng ñöôïc keát noái vôùi nguoàn taøi nguyeân beân ngoaøi, ôû ñaây coù nhieàu ñöôøng caùch
khoaûng hay maâu thuaãn. Moät ñieàu khaùc nöõa laø chuùng ta seõ veõ baûn ñoà vaøo nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau ñeå
gia ñình thaáy coù söï thay ñoåi theo thôøi gian.
Toâi nhaän thaáy baûn ñoà sinh thaùi raát höõu ích khi thaân chuû töï traùch mình. Khi nhìn vaøo baûn ñoà sinh
thaùi vaø moâi tröôøng xung quanh hoï caûm thaáy hoï quaù thieáu ñoái vôùi moâi tröôøng xung quanh, phaûi ñoái phoù
vôùi bao nhieâu maâu thuaãn beân ngoaøi. Baûn ñoà sinh thaùi duøng cho thaân chuû vaø cho nhaân vieân xaõ hoäi ñeå
nhìn thaáøy vaán ñeà. Veà caáu truùc cô baûn, baûn ñoà sinh thaùi giuùp ta naém baét ñöôïc nhieàu vaán ñeà cuûa gia ñình.
Coâng cuï naøy coù gía trò veà nhöõng tröôøng hôïp maø caùc baïn thieát laäp, toâi bò traøn ngaäp thoâng tin, thí
duï moät ngöôøi coù 4 ñôøi choàng, doïn nhaø töø nôi naøy ñeán nôi khaùc, trong tröôøng hôïp naày toâi seõ ngoài laïi ñeå
laøm vieäc treân baûn ñoà sinh thaùi vaø baûn ñoà theá heä. Ñoâi khi chuùng ta coù quaù nhieàu thoâng tin, chuùng ta seõ
boû queân nhöõng chi tieát quan troïng, vaø baèng caùch saép xeáp laïi thoâng tin ta seõ naém ñöôïc maáu choát cuûa vaán
ñeà.
Toát nhaát laø khi laøm vieäc vôùi hoïc troø, chuùng ta seõ yeâu caàu hoïc sinh laäp baûn ñoà sinh thaùi vaø baûn ñoà
theá heä, giaûi thích cho hoïc sinh hieåu, ñeå giuùp hoï thaáy ñöôïc caùi khaùc nhau cuûa thaân chuû ñeå hoï hieåu ñöôïc
hoøan caûnh cuûa thaân chuû.
Cuoái cuøng khi ta muoán taïo moái quan heä ñoái taùc vôùi thaân chuû, ñöa ra moät ngoân ngöõ chung ñeå nhaân
vieân xaõ hoäi vaø thaân chuû cuøng noùi chuyeän thöôøng laø caùi thaân chuû muoán coù rieâng cho hoï.
Gia ñình coâ N
49

48. Caù nhaân Gia ñình Coäng ñoàng
Maët maïnh: Maët maïnh: Maêït maïnh:
- Ñoaøn keát - Quan taâm
N:
- Ñaõ boû ngheà - Giuùp voán cho
- Treû khoeû ñeïp, coù
meï, chò, vaø em
hieáu
ñi hoïc
- Soáng ñoäc laäp
- Muoán boû ngheà
Meï: Kieám tieàn ñuû
soáng.
Chò: Coù gia ñình
ñaõ boû ngheà
Em: Ñang ñi hoïc
Maët yeáu: Maët yeáu Maët yeáu:
N: Hoïc ít, khoâng coù - Caùc con khoâng - Khu maïi daâm
ngheà oån ñònh, baøi coù cha meï hôïp ngheøo, baøi baïc,
baïc phaùp vaø khoâng thieáu söï töông
coù traùch nhieäm. trôï
Chò: Hoïc ít, khoâng
ngheà - Coù quùa trình - Caùc chieán dòch
haønh ngheà maïi baøi tröø TNXH
Choàng: soáng lôïi
daâm 2 ñôøi khoâng lieân tuïc,
duïng
neân hieäu quaû
khoâng cao. Söï
50

49. phoái hôïp giöõa
caùc ngaønh chöa
chaët cheõ, chæ
giaûi quyeát ngoïn
chöa taän goác.
51

50. Gia ñình beù An
An Meï Cha gheû
Maïnh: Maïnh: Maïnh:
- Thöông meï - Thöông con - Cöu mang hai
meï con An luùc
- Chòu ñöïng söï haét - Khoâng coù con
bô vô.
huûi cuûa hai cha vôùi choàng sau
- Coøn ñi hoïc
Yeáu: Yeáu: Yeáu:
- Quaäy phaù - Khoâng baûo veä - Uoáng röôïu.
ñöôïc con
- Kheùp kín, traàm - Khoâng coù yù
caûm, khoù tieáp caän. - Khoâng ngheà chí vöôn leân.
nghieäp.
- Gheùt caû hai cha - Ngöôïc ñaõi treû
(cha ruoät vaø cha - Khoâng töï quyeát con
gheû) ñònh hoân nhaân
cuûa mình
GÑ meï ruoät döôïng Gia ñình cha ruoät Cha ruoät
gheû
Maïnh: Maïnh:
- Töï laäp. - Coù vieäc laøm
oån ñònh
- Khoâng coù söï maâu
thuaãn giöõa hai vôï
choàng.
52

51. - Coøn coá gaéng cho
con ñi hoïc
Yeáu: Yeáu: Yeáu:
- Ngheøo, laøm vieäc - Khoâng tích cöïc - Khoâng coù
khoâng oån ñònh traùch nhieäm
- Chaû lo cho chaùu
vôùi con
- Duøng baïo löïc
ñoái vôùi vôï vaø
con
Coäng ñoàng Baø noäi
Maïnh: Maïnh:
- Coù tröôøng - Thöông con,
VHVL thöông chaùu
- Coù dòch vuï - Khoâng coù khoù
thaêm vieáng cuûa khaên gì veà
nhaân vieân xaõ kinh teá.
hoäi.
Yeáu: Yeáu:
- Thieáu hoã trôï - Khoâng thuyeát
phuïc con trai
- Khu teä naïn xaõ
phaûi coù traùch
hoäi
nhieäm vôùi
chaùu noäi mình
53

52. NOÄI DUNG TAÄP HUAÁN NGAØY NAÊM
(08/08/1997)
- Phöông phaùp tieáp caän thaân chuû.
- Xem xeùt ca cuûa gia ñình N (xem xeùt vaán ñeà treân nhöõng thoâng tin ñaõ coù saün).
- Keá hoaïch can thieäp.
- Caùc böôùc trong quaù trình hôïp ñoàng.
Phöông phaùp tieáp caän vôùi thaân chuû:
Khi choïn phöông phaùp, ta döïa treân tieâu chuaån naøo? Tröôùc kia löïa choïn, baïn töï hoûi söï löïa choïn
ñoù thì yù thöùc baïn aûnh höôûng ñeán söï löïa choïn theá naøo? Coù khi naøo yù thöùc caù nhaân cuûa baïn laán aùt caùch
löïa choïn khoâng? Neáu ta thích moät phöông phaùp naày hôn phöông phaùp khaùc cuõng ñöôïc, nhöng ta neân
chuù yù nhöõng ñieàu toát nhaát cho thaân chuû trong caùch löïa choïn. Coù nhöõng ngöôøi khoâng bao giôø laøm vieäc
vôùi nhoùm, hoï noùi coù quaù nhieàu ngöôøi trong khi coù moät mình toâi, coù nhaân vieân xaõ hoäi khaùc chæ laøm vieäc
vôùi moät ngöôøi hoï noùi nhö vaäy thaân maät quaù, gaàn guõi quaù, rieâng tö quaù. Coù ngöôøi thì khoâng bao giôø laøm
vieäc vôùi gia ñình vì toâi khoâng thích thaønh vieân cuûa gia ñình. Toâi khoâng muoán nhö vaäy, toâi luoân thích caùi
naày hôn caùi khaùc.
Caù nhaân Gia ñình Nhoùm
Coù nhieàu kyõ naêng
54

53. Ít kyõ naêng
Trong coâng vieäc cuûa nhaân vieân xaõ hoäi ta coù moät baûng ghi cheùp tieán trình (Process), ôû coät ñaàu
tieân ta ghi laïi caâu chuyeän ñoái thoaïi giöõa ta vaø thaân chuû, coät 2 ghi laïi chính caûm xuùc tröôùc maét cuûa ta
trong caâu chuyeän, coät 3 phaân tích ,trong coät phaân tích, taïi sao baïn coù caûm xuùc ñoù tröôùc caâu chuyeän -
phía beân phaûi, kieåm huaán vieân bình luaän nhöõng gì baïn ghi (supervisor). Khi moät sinh vieân baét ñaàu ñi
thöïc taäp phaàn lôùn sinh vieân phaûi laøm, sinh vieân thöôøng khoâng thích vì noù ñoøi hoûi nhieàu kyõ thuaät vì phaûi
nhôù laïi cuoäc ñoái thoaïi nhöõng gì ñaõ noùi vôùi thaân chuû. Vì vaäy sau khi vaán ñaøm, nhaân vieân phaûi ghi laïi
cuoäc noùi chuyeän vôùi thaân chuû, baïn phaûi nhôù laïi nhöõng gì baïn ñaøm thoaïi.
Ví duï:
Chöùng minh nhöõng söï höõu ích cuûa coâng cuï naày. Moät ngöôøi tröôùc khi nghieän sau ñoù anh höôùng
daãn moät nhoùm nghieän, caûm xuùc cuûa anh ta ñoái vôùi cuoäc hoïp nhoùm raát maïnh, vaø moät trong caùc khoù khaên
laø anh ta chöa noùi vôùi moät ai trong nhoùm veà khoù khaên cuûa anh ta, vaø trong khi hoï ñang thaûo luaän, anh ta
töï taùch rôøi cuoäc noùi chuyeän vì anh ta che daáu quaù khöù cuûa mình vì vaäy coät naøy anh ta boû troáng vaø kieåm
huaán vieân cuûa cô quan noùi raèng: “Chuùng toâi coù vaán ñeà vôùi anh naày vì haàu nhö anh ta khoâng coù moái quan
taâm ñeán nhoùm”. Toâi vaø kieåm huaán vieân khoâng bieát veà quaù khöù anh ta, sau ñoù chuùng toâi coù chaát vaán anh
ta taïi sao khoâng quan taâm ñeán nhoùm, chuùng toâi khoâng bieát gì veà anh vaø thaønh vieân trong nhoùm khoâng
thích anh ta. Sau cuoäc gaëp gôõ anh ta môùi thoå loä taâm söï cuûa anh ta. Chæ sau khi anh ta thoå loä nhö vaäy,
anh ta môùi coù caûm xuùc, môùi nhìn ñöôïc chính mình, ñoù laø moät trong nhöõng coâng cuï giuùp chuùng ta nhìn
laïi chính mình ñeå töï yù thöùc. Dó nhieân, anh ta khoâng caàn phaûi thoå loä vôùi nhoùm, nhöng sau ñoù anh ta coù
chia seû, quan troïng laø anh ta daùm nhìn caûm xuùc cuûa mình.
Luùc tröôùc khi nhaân vieân noùi veà kinh nghieäm cuûa hoï thì anh ta traùnh neù, sau ñoù thì anh ta caûm
thaáy thanh thaûn.
55

54. Coù khi chuùng ta sa vaøo tình huoáng ngöôïc laïi, nhieàu ngöôøi hoïc coâng taùc xaõ hoäi ñeå nhaän bieát veà
mình nhieàu hôn. Coâng taùc xaõ hoäi thu huùt hai loaïi ngöôøi:
- Moät loaïi muoán bieát veà mình.
- Moät loaïi muoán bieát ngöôøi khaùc, khoâng muoán bieát veà mình.
Ñoái vôùi nhöõng sinh vieân chæ muoán bieát mình, khoâng muoán laéng nghe thaân chuû thì coâng cuï naày
khoâng thích hôïp ñoái vôùi nhöõng ngöôøi nhö vaäy, hoï ghi cuoäc ñoái thoaïi nhö moät kòch baûn phim roài sau ñoù
haõy phaân tích. Vaø caùi ñieàu chính yeáu cuûa hai loaïi ngöôøi naày laø phaûi coù khaû naêng söû duïng. ÔÛ möùc cao
hôn, chuùng toâi xem xeùt coät phaân tích xem hoï ñaõ noái keát laïi vôùi nhau nhö theá naøo?
Chuùng ta coù lôïi ích khi duøng nhöõng maãu naày thöôøng xuyeân trong thöïc teá, chuùng toâi yeâu caàu sinh
vieân söû duïng 3 -5 cuoäc phoûng vaán trong moät tuaàn, trong 3 -4 thaùng thöïc taäp ñaàu tieân vaø daàn daàn seõ ít
phoûng vaán hôn.
Coâng cuï naày khoâng chæ duøng cho phoûng vaán moät ngöôøi maø cuõng duøng cho nhöõng can thieäp khaùc,
cuõng nhö caùc cuoäc hoïp vôùi kieåm huaán vieân, hoïp vôùi ñoàng nghieäp. Ñoù laø ñeå hieåu mình hôn trong giao
tieáp töông taùc.
Ñaïo ñöùc cuûa nhaân vieân xaõ hoäi laø phaûi hoäi yù cuûa ñoàng nghieäp vaø ñöôïc kieåm huaán.
Ví duï:
Khi ta laøm vieäc vôùi thaân chu,û ta quaù boái roái. Khi ñoù ta coù theå nhìn vaøo chính mình, vaø coù theå keå
laïi caûm xuùc cuûa mình vôùi ñoàng nghieäp ñeå ñöôïc chia seû. Coù ngöôøi caûm thaáy hoï bò coâ laäp giöõa ñoàng
nghieäp, hoï khoâng ñöôïc söï uûng hoä vaø khuyeán khích cuûa caùc ñoàng nghieäp.
Ñoäng cô thuùc ñaåy thaân chuû laø caân baèng hy voïng vaø sôï haõi, sôï haõi tieát loä bí maät cuûa mình. Vì vaäy
coâng vieäc chuùng ta vun ñaép söï hy voïng cuûa thaân chuû ñeå hoï töï thoå loä ra nhöõng bí maät.
56

55. Choïn giaûi phaùp:
Xem xeùt tröôøng hôïp cuûa N (treû vò thaønh nieân haønh ngheà maõi daâm).
Chuùng ta xeùt ôû ñieåm ñöùng cuûa coâ N laø coâ N muoán thay ñoåi, N ñang ñöùng giöõa söï hy voïng vaø moät
beân laø nguy cô. Taïi sao vaøo thôøi ñieåm naày coâ muoán thay ñoåi vì coâ ta vöøa traûi qua moät cuoäc khuûng
hoaûng vì gaëp khaùch baïo daâm. Khi thaân chuû gaëp khoù khaên, hoï thöôøng tìm caùch thay ñoåi. Khi coù nhöõng
aùp löïc caêng thaúng doàn daäp cuõng laø luùc coù nhieàu thay ñoåi, so saùnh thôøi ñieåm naày nhö troø tung höùng, coi
hoï hình nhö khoâng coù vieäc laøm nhieàu. Trong khi khoù khaên, traùi banh nhaûy voït cao, hoaëc rôi xuoáng ñaát
vôõ tan, chöù khoâng nhö bình thöôøng hoaëc tung höùng trong moät tình huoáng bình thöôøng maø ta caûm thaáy deã
chòu.
Nhöõng khoù khaên maø ngöôøi ta coù theå traûi qua trong cuoäc soáng cuûa mình.
1. Khoù khaên nhö baïo haønh: (nhö tröôøng hôïp N) ñöôïc xeáp vaøo söï kieän khoâng löôøng tröôùc, noù baát
ngôø xaûy ra. Khoù khaên ñang keùo daøi, kieám soáng cuûa N thöôøng xuyeân chòu nhöõng aùp löïc khoâng coù gioáng
nhö coâ ta ñöôïc soáng trong moâi tröôøng ñöôïc bao boïc thöông yeâu bôûi nhöõng ngöôøi xung quanh. Trong
cuoäc soáng naày, töï coâ ta taïo ra nhöõng cô cheá öùng phoù laø traùnh nghó ñeán coâng vieäc maø mình ñang laøm.
Veà moät phöông dieän naøo ño,ù coâ N bò laïm duïng tình duïc vì N coøn treû, bò meï baùn trôû thaønh gaùi maïi daâm.
Moät caùch ñeå treû nhoû öùng phoù vôùi laïm duïng tình duïc, laø hoïc caùch khoâng lieân heä caûm xuùc (caét ñöùt), vaø
neâu caùc öùng phoù cuûa N nhö vaäy thì raát hay cho N.
2. Khoù khaên do cuoäc soáng: Ñoù laø nhöõng caêng thaúng khi ta thöôøng gaëp ôû nhöõng gia ñình môùi trong
cuoäc soáng ví duï khi môùi keát hoân, khi sinh con, nhöõng vai troø môùi naày ñoøi hoûi ta phaûi thích öùng neân taïo
ra nhöõng caêng thaúng. Tuøy theo kyõ naêng cuûa ta vaø moâi tröôøng xung quanh thì ta gaëp khoù khaên nhieàu hay
ít ôû giai ñoaïn naày. Ví duï ñöùa beù gaùi coøn treû maø coù con thì söï khoù khaên cao hôn nhöõng phuï nöõ bình
thöôøng coù con, bôûi vì ngöôøi phuï nöõ ñaõ coù chuaån bò tinh thaàn vaø ñöôïc söï uûng hoä cuûa moïi ngöôøi xung
quanh. Moät caùch naøo ñoù thì N coù nhöõng khoù khaên. Khoù khaên xaûy ra vôùi taát caû moïi ngöôøi moïi luùc, coù
theå laø nhöõng bieán coá vui, bieán coá buoàn. Trong hoaøn caûnh gia ñình cuûa N, hoï traûi qua khoù khaên nhöng hoï
khoâng bieát caùch giaûi quyeát hoï raát caàn nhaân vieân xaõ hoäi giuùp ñôõ. Sau khoù khaên hoï gaëp phaûi, ñaây laø luùc
57

56. toát nhaát maø ta can thieäp ñoái vôùi khoù khaên cuûa gia ñình, cuoäc soáng cuûa N. Khi maø N baét ñaàu soáng chung
vôùi ngöôøi choàng hôø, ñoù laø 1 thay ñoåi lôùn trong cuoäc soáng cuûa N, N coù muoán cuoäc soáng nhö vaäy khoâng,
hay chæ caàn nhö vaäy thoâi. Coù theå coù nhöõng maâu thuaãn ôû caùi muoán vaø caùi caàn maø ta phaûi tìm hieåu saâu.
3. Khoù khaên moâi tröôøng hay coäng ñoàng: do dôøi choã ôû, khi maø taát caû moâi tröôøng hoã trôï cuûa xung
quanh khoâng gioáng nhö tröôùc.
Khi coù tai bieán nhaân vieân xaõ hoäi coù ñeán ñoù khoâng?
Raát quan troïng khi ta ñeå cho thaân chuû noùi leân nhöõng suy nghó vaø caûm xuùc cuûa mình, ñoái vôùi treû
nhoû raát khoù, ta coù theå cho treû chôi troø chôi, qua troø chôi coù theå hieåu ñöôïc caûm xuùc maø tröôùc kia noù chöa
coù ñöôïc. Chuùng ta phaûi taïo neân moät moâi tröôøng oån ñònh cho hoï (Moâi tröôøng oån ñònh coù nghóa laø moâi
tröôøng coù theå tieân lieäu ñöôïc vaø coù hoã trôï, raát khoù giuùp cho moät ñöùa treû bò khuûng hoaûng neáu noù vaãn bò
laïm duïng, phaûi cho noù ôû trong moät moâi tröôøng an toaøn).
Taát caû moïi ngöôøi, moïi gia ñình ñeàu traûi qua khuûng hoaûng vaø coù traûi qua khuûng hoaûng vaø phaûi
öùng phoù vôùi khoù khaên seõ giuùp cho gia ñình ñoù coù kinh nghieäm ñeå giaûi quyeát nhöõng khuûng hoaûng laàn
sau. Nhieàu ngöôøi cho raèng khaû naêng öùng phoù nhöõng khuûng hoaûng ñoù giuùp chuùng ta hình thaønh tính caùch
ñeå chuùng ta öùng phoù trong cuoäc soáng vaø ngöôïc laïi neáu moät khuûng hoaûng maø chuùng ta khoâng öùng phoù
ñöôïc thì ta cuõng khoâng theå coù khaû naêng öùng phoù trong töông lai.
Caùch giaûi quyeát nhö vaäy coù theå toát hôn hay xaáu hôn nhöng chuùng ta chæ söû duïng nhöõng cô cheá
quen thuoäc ñeå traûi qua khuûng hoaûng hoaëc cô cheá khaùc ñeå vöôït qua khuûng hoaûng. Chuùng ta cuõng öùng
phoù ñöôïc vôùi nhieàu khuûng hoaûng thì chuùng ta cuõng thieát laäp ñöôïc nhieàu cô cheá öùng phoù cuûa chuùng ta.
Vieäc N bò baïo daâm laø moät khuûng hoaûng hoaøn toaøn khaùc vôùi nhöõng khuûng hoaûng maø coâ traûi qua tröôùc
ñaây. Noù ñoøi hoûi caùc öùng phoù môùi, coù theå N traùnh suy nghó veà vaán ñeà ñoù ñi (ñoâi khi sinh vieân hay nhaân
vieân xaõ hoäi raát khoù hieåu laøm sao thaân chuû coù theå öùng phoù vôùi bao nhieâu khuûng hoaûng trong cuoäc soáng,
vaø gia ñình N ta coù nhieàu cô hoäi vì gia ñình ñang khuûng hoaûng).
Nhöõng ñieàu lôïi vaø baát lôïi ñoái vôùi caùch can thieäp cuûa ta:
58

57. - Ta baét ñaàu laøm vieäc rieâng vôùi coâ N : choïn löïa tieáp caän vôùi N laø thích hôïp vì N ñang coù nhu caàu.
+ N ñang caàn moät choå tin töôûng ñeå thoå loä taâm tình.
+ Sau baïo haønh, N sôï vaø muoán thay ñoåi (khi thaân chuû ñang khuûng hoaûng thì can thieäp caøng
sôùm caøng toát).
+ Caùch toát nhaát laø luùc coâ N ñang naèm vieän ta vöøa ñeán chaêm soùc vöøa hoã trôï.
Lòch söû laïm duïng tình duïc cuûa N? N nghó gì veà mình, laø naïn nhaân cuûa laïm duïng tình duïc, baây giôø
laïi laø maïi daâm? Caùc baïn coù noùi veà maâu thuaãn, moät laø N laøm nhieàu tieàn, moät laø N muoán boû ngheà? Kinh
nghieäm cuûa toâi khi laøm vieäc vôùi nhöõng ngöôøi bò laïm duïng tình duïc, hoï khoù chaáp nhaän baûn thaân vaø quaù
khöù cuûa mình, khi hoï ôû ñieåm muoán thay ñoåi, ñieàu khoù hieåu laø taïi sao hoï laïi soáng trong hoaøn caûnh nhö
vaäy moät caùch dai daúng nhö vaäy, thöôøng nhöõng ngöôøi naày hoï caûm thaáy toäi loãi khi ôû trong hoaøn caûnh quaù
laâu, ñoù laø moät vaán ñeà chuùng ta coù theå giaûi quyeát toát hôn.
Khi chæ coù mình vôùi thaân chuû, cuõng neân nhôù trong quan heä tình duïc, hoï vaãn coù söï khoaùi laïc vaø
ñaây cuõng laø maâu thuaãn nöõa maø caàn coù thôøi gian ñeå laøm roõ, neáu khoâng laøm roõ hoï seõ bò vöôùng maéc. Toâi
khoâng bieát raèng N coù nhöõng caûm nghó ñoù hay khoâng? Toâi noùi ñaây laø nhöõng ñieàu toâi bieát ñöôïc qua
nhöõng thaân chuû khaùc, ñoù laø vaán ñeà toâi raát quan taâm nhaïy beùn. Neáu laøm vieäc vôùi N thì N cuõng taïo ra söï
thay ñoåi trong gia ñình (N thay ñoåi tröôùc, sau ñoù N laøm thay ñoåi gia ñình sau).
Nhöõng thuaän lôïi khi laøm vieäc vôùi caû gia ñình.
+ Coù theå choïn löïa giöõa N vaø oâng choàng hôø: trong hoaøn caûnh ñoù, baïn coù phaùt hieän ñöôïc nhöõng
nhu caàu naøo? Neáu ta laøm vieäc chung thì söï thay ñoåi giöõa ñoâi beân dieãn ra cuøng moät luùc.
* Khi N bò baïo haønh, choàng hôø coù traùch nhieäm ñöa ñeán beänh vieän vaø chaêm soùc.
(Ta xem veà vieäc naày coù neân laøm vieäc chung khoâng? Coù khi laøm vieäc chung ñeå hoï nhìn ra vaán ñeà
laø coù neân tieáp tuïc ôû hay chia tay?)
+ Laøm vieäc chung vôùi gia ñình: (Baø Saùu, choàng hôø, N vaø em trai).
59

58. * Nhu caàu chung cuûa gia ñình: soáng coøn vaø an toaøn.
* Taát caû ñeàu tham gia thaûo luaän veà vaán ñeà chung cuûa gia ñình, duø sao ñaây cuõng laø böôùc ñaàu ñeå
taïo söï thay ñoåi.
Cuõng coù caùch ta laøm vieäc vôùi N nhöng keát hôïp vôùi nhöõng thaønh vieân trong gia ñình ñeå taùc ñoäng
leân N, chuùng ta ñaõ baøn veà caù nhaân, gia ñình (gia ñình haït nhaân, gia ñình môû roäng) coù nhöõng nhoùm naøo
khaùc maø chuùng ta thaønh laäp ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naày khoâng? Coù khi laø nhaân vieân xaõ hoäi töï hoûi coù ai
khaùc coù vaán ñeà gioáng nhö vaäy khoâng?
Coù khi hoï cuõng chia seû moät vaán ñeà, hoï giaûi quyeát vaán ñeà toát hôn.
Kinh nghieäm:
Nhöõng treû bò laïm duïng tình duïc daãn ñeán maïi daâm thöôøng laøm vieäc vôùi meï raát coù aûnh höôûng (neáu
ngöôøi meï khoâng muoán ñaåy con vaøo maïi daâm moät laàn nöõa, nhaân vieân xaõ hoäi, Hoäi Phuï Nöõ neân quan taâm
khuyeân nhuû chöù ñöøng leân aùn).
Can thieäp nhoùm ñeán can thieäp gia ñình.
Tröôùc khi quyeát ñònh ta phaûi laøm gì? Phaûi thaåm ñònh. Ñaây laø ñieàu khaùc bieät giöõa nhaân vieân xaõ
hoäi chuyeân nghieäp vaø kyõ thuaät vieân bình thöôøng. Khi nhaân vieân xaõ hoäi bieát tröôøng hôïp phaûi phaân tích
vaø löïa choïn nhieàu bieän phaùp khaùc nhau coù khi phaûi laøm vieäc vôùi gia ñình, coù khi phaûi laøm vieäc vôùi
nhoùm, coù khi phaûi laøm vieäc vôùi caù nhaân thì ta noùi ñeå toâi hieåu vaán ñeà roài toâi seõ ñeà nghò yù kieán vaø caùch
laøm. Vaø nhöõng khoù khaên naày ta cuõng chia seû vôùi nhau.
Caøng nhieàu caùch choïn löïa caøng toát, phaân tích kyõ tröôùc khi haønh ñoäng.
Chuùng toâi coù moät caâu noùi: Neáu chuùng ta coù moät caây buùa thì caùi gì chuùng ta cuõng thaáy laø caây ñinh.
60