The remittance creates multiple effects on Nepalese economy, its contributes on per capita income growth, reduce poverty, major factor of trade deficit and inflation in Nepal By Gajendra Budhathoki

1. गजेन्द्र बुढाथोकी
समाचार सम्पादक
कारोबार रािय दैष्ट्रिय दैनिय दैनिक

2. आर्थिथक वृद्धिय दैद्धिदरआर्थिथक वृद्धिय दैद्धिदर
सनि् ८० को मध्यदेिय दैखि ९० को मध्य दशकः औसत
५ प्रतिय दैतशतको
९० देिय दैखि २००० का बीच ४ प्रतिय दैतशत
२००० देिय दैखि २०१० मा ३.५–४ प्रतिय दैतशतमा
रह्यो
२०१० पिय दैछि पिय दैनि ४ प्रतिय दैतशतका हाराहारीमा
२०१४ मा बल्ल ५.२ प्रतिय दैतशत
त्यो पिय दैनि मौसमअनिुकूल भएरमात

3. गिरबीगिरबी
गिरबीबाट मुिय दैक
(आर्थय वृद्धिय दैद्धि, उच्च उपभोग,
शून्य बचत)
फे िर गिरबी
गिरबी
वैनदेिय दैशक रोजगार
रेिय दैमट्यान्स

4. रेिय दैमट्यान्स आर्थयमा १०प्रतिय दैतशतको वृद्धिय दैद्धिले ३.५
प्रतिय दैतशत गिरबी कम हुन्छिः िय दैवश्व बैंक
१० प्रतिय दैतशतको वृद्धिय दैद्धिले १.५ प्रतिय दैतशत गिरबी कम
हुन्छिः आर्थइएमएफ
सनि् १९८० देिय दैखि २००८ को अविय दैधिमा ७७
मुलुकहरूमा गिरएको एक अध्ययनिले १० प्रतिय दैतशतको
िय दैवप्रतेषण वृद्धिय दैद्धिले १.६ प्रतिय दैतशत गिरबी कम भएको
देखिायो

5. गिरबी गणनिागिरबी गणनिा
सामान्य ढंगमा आर्थयगत आर्थधिारमा बुझ्दा कुनिैन
पिय दैनि व्यक्तिय दैकले आर्थफू ले आर्थजर्जनि गरेको वा आर्थफू सँग
भएको रकमले उसको आर्थवश्यकता पूरा गनिर्ज निसक्ने
अवस्था निैन गिरबीको अवस्था हो। गिरबी मापनि
गनिे अन्तरार्जिय दैष्ट्रिय िय दैनिकायहरूअनिुसार कसैनले दैनिय दैनिक
१ अमेिरकी डलर त कसैनले २ अमेिरकी
डलरभन्दा कममा जीवनियापनि गनिेहरूलाई
गिरबीको रेखिामुिय दैनि राख्ने गरेका छिनि्।

6. िय दैवश्वका १ प्रतिय दैतशत धिनिीहरूसँग १ सय िट््रिय दैलयनि अमेिरकी
डलरबराबरको सम्पिय दैत्ति रहेको, जो िय दैवश्वका आर्थधिा गिरब
जनिसंख्याको कुल सम्पिय दैत्तिभन्दा ६५ गुणा अिय दैधिक रहेको
जनिाएको छि। उसका अनिुसार िय दैवगत २५ वषर्जमा सम्पिय दैत्ति केही
व्यक्तिय दैकको हातमा सीिय दैमत बनिेको छि। िय दैवश्वका ८५ जनिा धिनिीसँग
भएको बराबरको सम्पिय दैत्ति तल्लो ५० प्रतिय दैतशतसँग छि : अस्फाम
पिय दैछिल्ला तीनि दशकमा अमेिरका, अष्ट्रिेिय दैलया, स्वीडेनि, निवे,
आर्थयरल्यान्ड, इटाली, जापानि, न्यूिय दैजल्यान्ज्ड, िसगापुर,
डेनिमाकर्ज, स्पेनि, फ्रान्स र मौिरससमा मािय दैथल्लो १ प्रतिय दैतशत
धिनिीहरूको आर्थय १ सय ५० प्रतिय दैतशतसम्म वृद्धिय दैद्धि भइरहेको छि।

7. सन् १९९० को तुलनामा सन् २०१० मा प्रतितिदिन १ डलर २५
सेन्टको आयआजनर्जन गर्नेहरूको संख्या आधाले घटेः राष्ट्र संघ
उक्त अवधिधमा सन् १९९० को तुलनामा २०१० मा ७० करोड कम
मािनसहरू चरम गर्िरबीको रेखामुिन बाँच्न बाध्य छन्। यद्यपिपि यो
संख्या हाल १ अबर्ज २० करोडभन्दिा बढी छ।
िवधश्वको ७० प्रतितशत जननसंख्या बसोबास गर्ने मुलुकहरूमा
पििछल्लो तीन दिशकमा धनी र गर्िरबबीचको अन्तर डरलाग्दिो ढंगर्ले
बिढरहेको छः अक्सफाम
िवधश्वको ७० प्रतितशत जननसंख्या बसोबास गर्ने मुलुकहरूमा
पििछल्लो तीन दिशकमा धनी र गर्िरबबीचको अन्तर डरलाग्दिो ढंगर्ले
बिढरहेको छः अक्सफाम

8. यिदि िस्थितित समान रहेमा ( सन् १९९३ दिेिख २०१० को
आयवधृद्धिद्धिका आधारमा) सन् २०३० मा युरोपि र मध्य एसिसयामा
गर्िरबी ०.१ प्रतितशतभन्दिा तल झर्ने, एसिसया तथिता प्रतशान्तमा ०.७
प्रतितशतमा झर्ने, मध्यपिूर्वधर्ज र दििक्षिण अिफ्रिका र उत्तर अिफ्रिका र
क्यारेिबयनमा १.५ प्रतितशतमा झर्ने अंकट्याडको प्रतक्षिेपिण छ।
दििक्षिण एसिसयामा सन् २०१० को ३२.७ प्रतितशतबाट झर्रेर १२
प्रतितशत रहने तथिता सब–साहरन अिफ्रिकामा सन् २०१० को ४८.५
प्रतितशतबाट ३७ प्रतितशतमा झर्ने प्रतक्षिेपिण गर्िरएसको छ। यो
सहस्राब्दिी िवधकास लक्ष्यको २८.३ प्रतितशतभन्दिा िनकै बढी हो।

9. नेपिालको िस्थितितनेपिालको िस्थितित
 सन् १९९० मा रािष्ट्रय गर्िरबीको रेखामुिन रहेको जननसंख्या ४२
प्रतितशत रहेकोमा, सन् २००० मा ३८ प्रतितशत, २००५ मा ३१
प्रतितशत, सन् २०१० मा २५.४ प्रतितशत हुँदिै सन् २०१३ मा
२३.८२ प्रतितशतमा झर्िरसकेको छ। सन् २०१५ िभत्र यसलाई २१
प्रतितशतमा झर्ाने लक्ष्य छ।
 प्रतितिदिन १ अमेिरकी डलरको आम्दिानीको रेखाका आधारमा सन्
१९९०मा ३३.५४ प्रतितशत जननसंख्या गर्िरबीको रेखामुिन
रहेकोमा २००५ मा २४.१, २०१० मा १९.७ हुँदिै सन् २०१३
मा १६.४ प्रतितशतमा झर्िरसकेको छ।

10.  ९०को दिशकमा ५२ प्रतितशत घरपििरवधार १.२५ अमेिरकी डलरभन्दिा
कमको आयमा जनीिवधकोपिाजनर्जन
 सन् २०११ मा आइपिुग्दिा २५ प्रतितशतमा
 २०१३ मा आइपिुग्दिा २३.८ प्रतितशतमा झर्र्‍यो
 २००३–४ दिेिख २०११ का बीचमा ५२ प्रतितशत िवधपिन्न पििरवधार
गर्िरबीबाट बािहर आएसका छन् भने १३ प्रतितशत गर्ैर िवधपिन्न पििरवधारहरू
गर्िरबीमा धकेिलएसका छन्।
 नेपिाल जनीवधनस्तर सवधेक्षिणअनुसार आवध २०५२/५३ मा ०.३२२ मा
रहेको िगर्नी कोिफिसयन्ट ०५९/६० मा ०.४१४ पिुगर्ेको िथितयो भने
०६७/६८ मा ०.३८ मा झर्रेको छ।

11. गर्िरबी गर्णनागर्िरबी गर्णना

 नेपिालमा प्रतचलनमा रहेको गर्िरबी मापिनको िवधिध आयगर्त र
उपिभोगर्मा आधािरत गर्णना िवधिध हो। नेपिालमा मात्र नभएसर
िवधश्वभर नै प्रतायःगर्री गर्िरबीलाई आयका आधारका हेने प्रतणाली
लोकिप्रतय छ।
 बहुआयािमक गर्िरबी मापिन (एसमपिीआई)
 नोबेल पिुरस्कार िवधजनेता अथितर्जशास्त्री प्रता. अमात्यर्ज सेनले गर्िरबी
बहुआयािमक हुन्छ भनेर गर्रेको िवधश्लेषणका आधारमा गर्िरबी
मापिनका लािगर् दिस सूर्चकलाई आधार बनाइएसको छ ।

12. जनीवधन िनवधार्जहका लािगर् पिने लागर्त (सीओएसलआई) िवधिध
ग्राहम प्याटको पििरभाषाअनुसार …गर्िरबीको संरचनागर्त
िवधश्लेषण'अनुसा अंकट्याडले सन् २००२ मा तयार पिारेर सन्
२००५ मा अद्यपावधिधक गर्रेको अमेिरकी डलरमा िस्थितर
क्रयशिक्त समता (पिीपिीपिी)का आधारमा िनजनी प्रतितव्यक्तिक्त
उपिभोगर्दिरको गर्णनाले …आधारभूर्त आवधश्यकताको लागर्त
िवधिध'बाट पििन गर्िरबी गर्णना गर्ने गर्िरन्छ।

13. रेमिमिट्यान्सका फाइदारेमिमिट्यान्सका फाइदा
 यसलेम गरिरबी िनिवारणमिा योगरदानि पुर्‍याउँछ
 िशिक्षाको स्तर बढाउनि सहयोगर पुर्‍याउँछ
 मिातृ–िशिशिु मिृत्यु दरमिा कमिी ल्याउँछ
 िवत्तीय पहुँच बढाउँछ तथा उद्यमिशिीलता िवस्तार गरछर
 िवत्तीय ियाक्रियाशिीलता िसजनरनिा गरछर
 यसलेम रािष्ट्रिय आय बढाउँछ
 उपभोगर बढाउँछ
 उत्पादनि र उत्पादकत्व बढाउनिमिा बल पुग्छ
 देमशिको िवदेमशिी िविनिमिय सिञ्चितित बढाउँछ।

14. बेमफाइदाबेमफाइदा
श्रमिशििक्ति पलायनि हुन्छ
अर्थरतन्त्रमिा परिनिभरता िसजनरनिा गरछर
सामिािजनक िवचलनि ल्याउँछ
देमशिको अर्थरतन्त्र बाह्य स्रोतमिा मिात्र िनिभरर
गरराउँछ
व्यापार घाटामिा वृिद्धि गरराउँछ
अर्थरतन्त्र संवेमदनिशिील हुन्छ, बाह्य झट्काबाट
तत्कालै प्रभािवत हुन्छ ।

15. रेमिमिट्यान्स आयरेमिमिट्यान्स आय ((रु अर्बरमिारु अर्बरमिा))
 ०५८/६९ मिा ४७.४
 २०५९/६० मिा ५४.२०
 ०६०/६१ मिा ५८.५८
 ०६१/६२ मिा ६५.५४
 ०६२/६३ मिा ९७.५८
 ०६३/६४ मिा १००.१४
 ०६४/६५ मिा १४२.६८
 ०६५/६६ मिा २९६.९
 ०६६/६७ मिा २३१.७२
 ०६७/६८ मिा २५३.६
 ०६८/६९ मिा ३५९.६
 ०६९/७० मिा ४३४
 ०७०/७१ मिा ५४५.
 (स्रोतः िविभन्न आिथक सवेक्षण र निेमपाल राष्ट्रि बैंक)

16. अर्निौपचािरक प्रवाहअर्निौपचािरक प्रवाह
िवकासशिील देमशिमिो ४० प्रितशित अर्निौपचािरक
मिाध्यमिबाटः िवश्व बैंक
१५ प्रितशितमिात्र अर्निौपचािरकः राष्ट्रि बैंक
५५ प्रितशित अर्निौपचािरकः एडीबी
निेमपाल िभत्रनिेम रेमिमिट्यान्सलेम सनि् २०००/०१ मिा कुल
गराहरस्थ्य उत्पादनिको केमबल १०.७ प्रितशित िहस्सा
ओगरटेमकोमिा सनि् २००६/७ मिा यो १३.८ प्रितशित पुग्यो
भनिेम गरत वषसरसम्मि आइपुग्दा जनीडीपीको २४
ओगरिटसकेमको िथयो। हाल आएर यसलेम जनीडीपीको
२५.५ प्रितशित िहस्सा ओगरटेमको छ।

17.
प्रितव्यिक्ति आय आयवृिद्धिप्रितव्यिक्ति आय आयवृिद्धि ((डलरमिाडलरमिा))
 सनि् १९९०को दशिकमिा प्रितव्यिक्ति आय २५० अर्मिेमिरकी डलर
 २०५९/६० मिा २६१
 ०६०/६१ मिा २९२
 ०६१/६२ मिा ३२९
 ०६२/६३ मिा ३५२
 ०६३/६४ मिा ३९४
 ०६४/६५ मिा ४९६
 ०६५/६६ मिा ५०२
 ०६६/६७ मिा ६१५
 ०६७/६८ मिा ७१८
 ०६८/६९ मिा ७१३
 ०६९/७० मिा ७०७
 ०७०/७१ मिा ७०४
(स्रोतः िविभन्न आिथक सवेक्षण)

18. यो वृिद्धि प्राकृितक हो ियाक रेमिमिट्यान्स आय, सरकारको
लगरानिीका कारणलेम भएको हो? भन्न किठिनि छ।
रेमिमिट्यान्सका कारण भएको आयवृिद्धिलाई दीगरो मिान्न
सिकदैनि, ियाकनिभनिेम अर्िधिकांशि रेमिमिट्यान्स आजनरकहरूको बचत
सून्यप्रायः छ। उनिीहरूको आयको ठिूलो िहस्सा दैिनिक र
िवलासी उपभोगरमिै सियाकएको छ। वैदेमिशिक रोजनगरारबाट फकेको
भोिलपल्ट केम गरनिे भन्नेम कुराका रेमिमिट्यान्स आजनरकहरूलेम सोचैकै
छैनिनि। यो अर्थरतन्त्रका लािगर भािव ठिूलो जनोिखिमि हो।

19. व्यापार घाटाव्यापार घाटा ((रु करोडमारु करोडमा))
 २०५८/५९ मा ६०,४४.५५
 २०५९/६० मा ७४४२.१५
 ०६०/६१ मा ८२३६.६४
 ०६१/६२ मा ९०७६.७९
 ०६२/६३ मा ११३५४.१५
 ०६३/६४ मा ११३५४.६२
 ०६४/६५ मा १६२६७.१२
 ०६५/६६ मा २१६७७.१२
 ०६६/६७ मा ३१३५१.१२
 ०६७/६८ मा ३३१६३.७०
 ०६८/६९ मा ३८७४०७.७
 ०६९/७० मा ४७९८२३.३
 ०७०/७१ मा ५९०अर्ब र्ब (प्रक्षेपिपत)
(स्रोतः िविभिभिन्न आर्थिथिक सर्विभेक्षण)

20. मूल्यविभृद्धिद्धिको पारोमूल्यविभृद्धिद्धिको पारो
रेपिमट्यान्सर्, प्रितव्यिक्ति आर्थयविभृद्धिद्धि र व्यापार घाटासर्ँग
जसर्री अर्न्तरसर्म्ब न्ध छ, ठीक त्यसर्री नै मूल्यविभृद्धिद्धिको
पिन सर्म्ब न्ध छ। उत्पादन कम हुँदै जानेप तर उपभिोग ब ढी
हुँदै जाँदा त्यसर्को माग ब ढ्छ। जब माग ब ढ्छ र आर्थपूित
कम हुँदै जान्छ अर्िन मूल्यविभृद्धिद्धि हुन्छ भिन्नेप सर्ामान्य
अर्थिर्बशास्त्रीय िसर्द्धिान्त छ। यसर्ब ाहेपक उच्च आर्थयातका
कारण स्विभदेपशी मुदको िविभिनमयदरमा पने प्रभिाविभलेप
आर्थन्तिरक ब जारलाई महँगो ब नाउँछ, आर्थयातीय
मुद्रास्फीतितको अर्सर्र पिन छँदैछ।

21. डच िडिजजडच िडिजज विभा रेपिमट्यान्सर् ट्रयापविभा रेपिमट्यान्सर् ट्रयाप
आर्थन्तिरक उत्पादकहरूको उत्पादन क्षमता ४० देपिखि ६०
प्रितशतमा सर्ीिमत भिएका छ
 प्रमुखि औद्योिगक उत्पादनको िनयार्बत खिस्केपको छ
 उद्योगहरूको उत्पादन क्षमता खिस्केपको छ।
तर हाम्रो आर्थन्तिरक प्राकृद्धितक सर्ंशाधनको उपयोग पिन त ब ढ्न
सर्केपको छैन।
कृद्धिषिमा सर्मेपत िनभिर्बरता चकर्बदों छ।
व्यापािरक विभस्तु कम मुनाफायुक्ति हुँदै जानु र गैरव्यापािरक
विभस्तुको मूल्य अर्कािसर्दै जानु 'डच िडिजज'को सर्ंकेपत

22. िनष्कषिर्बिनष्कषिर्ब
िविभतेपको दसर् विभषिर्बमा हाम्रो अर्थिर्बतन्त्र औसर्तमा ३.५
प्रितशतलेप ब ढेपको छ भिनेप विभस्तु तथिा सर्ेपविभाको मूल्य
पाँचभिन्दा अर्िधक गुणालेप ब ढेपको छ। यसर्री हेपदार्ब
अर्थिर्बतन्त्रलेप जित नै सर्ुकै आर्थकारलेप विभृद्धिद्धिदर हािसर्ल गरेपको
भिए पिन एउटा पिरविभारको आर्थयविभृद्धिद्धिमा यसर्लेप केप अर्सर्र
पार्‍यो? उसर्को उपभिोगमा केप अर्सर्र पार्‍यो? उसर्लेप
उपभिोग गने िशक्षा, स्विभास्थ्य, खिानेपपानी र
सर्रसर्फाईजीता क्षेपत्रमा केप सर्ुधार भियो? यी सर्ेपविभाहरूको
उपलब्धताको गुणस्तर कस्तो छ?