Διαπροσωπική Επικοινωνία σε περιβάλλοντα σχετιζόμενα με συμμορίες.

1. Διαπροσωπική Επικοινωνία σε
περιβάλλοντα σχετιζόμενα με
συμμορίες

2. Μαθησιακό αποτέλεσμα ενότητας
• Διευκόλυνση της διαδικασίας
διερεύνησης τρόπων αποτελεσματικής
παρέμβασης και επικοινωνίας μεταξύ
επαγγελματιών και εξυπηρετούμενων
(πελατών) σε περιβάλλοντα σχετικά με
συμμορίες και νεανική παραβατικότητα

3. Δεξιότητες διαπροσωπικής
επικοινωνίας σε περιβάλλοντα σχετικά
με συμμορίες

4. Ορισμός και διαδικασία της επικοινωνίας
• Επικοινωνία είναι η διαδικασία δημιουργίας, μετάδοσης-ανταλλαγής, ερμηνείας και αξιοποίησης
μηνυμάτων και πληροφοριών αλλά και διαδικασία μετάδοσης δεδομένων. Για να γίνει η
διαδικασία της επικοινωνίας πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον δυο άτομα όπου το ένα άτομο έχει
το ρόλο του πομπού-αποστολέα των μηνυμάτων –πληροφοριών και το άλλο άτομο/α έχει το ρόλο
του αποδέκτη των μηνυμάτων. Σκοπός της ουσιαστικής και αποτελεσματικής επικοινωνίας είναι
να βρεθεί κοινό σημείο αναφοράς για πομπό και δέκτη, να λειτουργήσουν στο ίδιο μήκος κύματος
ώστε τελικά να λάβει και να κατανοήσει ο δέκτης τα μηνύματα που του έστειλε ο πομπός.
• Αποτελεί τρόπο προσέγγισης των άλλων ανθρώπων μέσα από μια διαδικασία αποστολής-
μετάδοσης ιδεών, γεγονότων, σκέψεων, συναισθημάτων και αξιών, διαδικασία που δημιουργεί
μια σημαντική νοερή γέφυρα μεταξύ των ατόμων ώστε να μπορούν να μοιράζονται γνώσεις και
συναισθήματα, ξεπερνώντας έτσι διαχωριστικά εμπόδια που υπάρχουν ανάμεσά τους (διαφωνίες,
παρεξηγήσεις κ.α.). Υπό κανονικές συνθήκες, η επικοινωνία, περνάει διάφορα στάδια:
• Ιδέα: ο πομπός αποστολέας συλλαμβάνει και μορφοποιεί τις αρχικές σκέψεις του
• Κωδικοποίηση: ο πομπός διατυπώνει/εκφράζει τις σκέψεις του με λέξεις, στάση σώματος κ.α.
• Μετάδοση: ο πομπός διαλέγει το κατάλληλο κανάλι μετάδοσης του μηνύματος για να γίνει
κατανοητό από το δέκτη: email, αναφορές, επιστολές, υπομνήματα, γραπτά κείμενα ή πρόσωπο
με πρόσωπο, τηλέφωνο, συζητήσεις, τηλεσυνεδριάσεις
• Αποκωδικοποίηση: ο δέκτης αναλαμβάνει το ρόλο αποκωδικοποίησης του μηνύματος ώστε να το
ερμηνεύσει και κατανοήσει
• Ιδέα: το στάδιο αυτό επηρεάζεται από διάφορα εμπόδια-θορύβους κατά λήψη του μηνύματος πχ
αντιλήψεις, στερεότυπα, προκαταλήψεις, γνώσεις και ικανότητες του δέκτη
• Ανατροφοδότηση/επαναπληροφόρηση: ο δέκτης ανταποκρίνεται στο μήνυμα του πομπού
στέλνοντας με τη σειρά του μήνυμα, πληροφορώντας τον πομπό για το βαθμό κατανόησης και
αποδοχής του μηνύματός του και ξεκινά μια νέα διαδικασία επικοινωνίας με εναλλαγή ρόλων

5. Προβλήματα κατά τη διαδικασία της επικοινωνίας
• Η επικοινωνία είναι μια ανθρώπινη διαδικασία με τη οποία ο πομπός στέλνει μηνύματα στο δεκτη
επιθυμώντας και αναμένοντας συγχρόνως ανταπόκριση απ αυτόν αναλογα με την εκτίμηση που
του έχει.
Συχνά όμως παρεμποδίζεται και γίνεται αναποτελεσματική λόγω των διαφορών που
υπάρχουν μεταξύ πομπού και δέκτη στα εξής επίπεδα:
• Ατομικής υποδομής: οι άνθρωποι διαφέρουν σε πολλά στοιχεία: ηλικία, φύλο, μορφωτικό-
πολιτιστικό επίπεδο, θρησκευτικές πολιτικές πεποιθήσεις, αξίες, προσωπικότητα, αδυναμίες,
ιδιαιτερότητες (ειδικά η επικοινωνία μεταξύ ατόμων με πολλές σημαντικές διαφορές δυσκολεύει
λόγω της διαφορετικής θεώρησης των πραγμάτων από τις δυο πλευρές)
• Ιεραρχίας: η επικοινωνία μεταξύ ατόμων διαφορετικής ιεραρχικής θέσης δυσκολεύει λόγω του ότι
ο ένας προΐσταται του άλλου (τείχη εξουσίας-δύναμης του ενός ή του άλλου)
• Ψυχολογικής φόρτισης τη στιγμή εκπομπής του μηνύματος: το ομαλό επικοινωνιακό πλαίσιο για
την ολοκλήρωση της επικοινωνιακής διαδικασίας εξαρτάται από την ήρεμη ψυχολογική
κατάσταση και των δυο πλευρών τη στιγμή εκπομπής και κατανόησης του μηνύματος.Ο πομπός
πρέπει να είναι σε ήρεμη ψυχολογική κατάσταση και να ερευνά την αντίστοιχη ψυχολογική
φόρτιση του δέκτη ώστε να επιλέγει την κατάλληλη επικοινωνιακή τακτική κάθε φορά.
• Ερμηνείας λέξεων/φράσεων: ο καθένας ανάλογα με τα βιώματα και τις εμπειρίες του σχετικά με
λέξεις/φρασεις, δίνει και την δική του ξεχωριστή ερμηνεία σε αυτές πχ αν ο πομπός
χρησιμοποιήσει τεχνική ορολογία που ο δέκτης δε γνωρίζει, το μήνυμα θα γίνει ελάχιστα
κατανοητό
• Συναισθηματικών αντιδράσεων: κάθε άτομο αντιδρά συναισθηματικά με διαφορετικό τρόπο και
ένταση σε μια κατάσταση ή έκτακτο γεγονός από κάποιον άλλο, λόγω διαφορετικής
ψυχοσύνθεσης και συναισθηματικού κόσμου.

6. Ποιο είναι το κίνητρο της ανθρώπινης
συμπεριφοράς: Η ιεράρχηση των ανθρώπινων
αναγκών κατά τον Maslow (1954)
• Ένα από τα πιο αναγνωρισμένα μοντέλα κατανόησης του κινήτρου και των αναγκών των
ανθρώπων, είναι η ‘Ιεραρχία των Αναγκών’ σύμφωνα με το Maslow. Βάση της Ανθρωπιστικής
Προσέγγισης, το μοντέλο αυτό, μπορεί να βοηθήσει να προσδιοριστούν οι ατομικές και/ή ομαδικές
ανάγκες και απεικονίζεται συνήθως σαν μια πυραμίδα και μπορεί να προκαλέσει πολλή συζήτηση
όταν εφαρμόζεται σε περιπτώσεις συμμοριών.
• Ποιο είναι το κίνητρο της ανθρώπινης συμπεριφοράς; Σύμφωνα με τον ανθρωπιστή ψυχολόγο
Abraham Maslow:
• οι δράσεις μας ωθούνται από κίνητρα με σκοπό να ικανοποιηθούν συγκεκριμένες ανάγκες.
• οι άνθρωποι κινητοποιούνται πρωτίστως στην ικανοποίηση των πλέον βασικών αναγκών
προτού προχωρήσουν στην ικανοποίηση άλλων πιο σύνθετων αναγκών.
• Η συγκεκριμένη ιεράρχηση απεικονίζεται συχνά με την μορφή πυραμίδας όπου στα κατώτερα
επίπεδά της συνομαδώνονται οι βασικότερες ανθρώπινες ανάγκες ενώ στην κορυφή της, οι πιο
σύνθετες ανάγκες.
• Οι ανάγκες που είναι στη βάση της πυραμίδας, αποτελούν τις φυσιολογικές/βιολογικές
ανθρώπινες ανάγκες, συμπεριλαμβάνοντας την ανάγκη για τροφή, νερό, ύπνο, και θέρμανση. Από
την στιγμή που ικανοποιούνται οι βασικές αυτές ανάγκες, οι άνθρωποι κινούνται προς το επόμενο
επίπεδο αναγκών, που συμπεριλαμβάνουν τις ανάγκες για ασφάλεια και προστασία.
• Καθώς οι άνθρωποι κινούνται προς την κορυφή της πυραμίδας, οι ανάγκες γίνονται όλο και
περισσότερο ψυχολογικές και κοινωνικές. Η ανάγκη για αγάπη, φιλία και οικειότητα καθίσταται
σημαντική, ενώ παραπάνω η ανάγκη για προσωπική/κοινωνική αποδοχή και για αισθήματα
επιτυχίας αποκτούν προτεραιότητα. Όπως και ο Carl Rogers, ο Maslow προσέδωσε ιδιαίτερη
έμφαση στην έννοια της αυτοπραγμάτωσης, που αποτελεί μία διαδικασία πλήρους ωρίμανσης και
ανάπτυξης του ατόμου με στόχο να αξιοποιηθούν οι πλήρεις δυνατότητές του
•

8. Η ιεράρχηση των ανθρώπινων αναγκών κατά τον
Maslow (1954)
Υπάρχουν πέντε διαφορετικά επίπεδα αναγκών στην ιεραρχική πυραμίδα αναγκών του Maslow:
Φυσιολογικές/Βιολογικές Ανάγκες
Σε αυτές, συγκαταλέγονται οι πλέον βασικές που είναι απαραίτητες για την επιβίωση, όπως η ανάγκη για
νερό, αέρα, τροφή και ύπνο. Ο Maslow θεωρεί ότι οι συγκεκριμένες ανάγκες είναι οι πιο βασικές στην
ιεραρχία και όλες οι υπόλοιπες είναι δευτερεύουσες αν δεν ικανοποιηθούν πρώτα οι
φυσιολογικές/βιολογικές ανάγκες.
Ανάγκες Ασφάλειας:
Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται η ανάγκη για ασφάλεια και προστασία οι οποίες ναι μεν είναι σημαντικές για
την επιβίωση, αλλά δεν είναι τόσο «απαιτητικές» όσο οι φυσιολογικές/βιολογικές ανάγκες. Τέτοιες ανάγκες
ασφάλειας μπορεί να είναι η επιθυμία για σταθερή απασχόληση, φροντίδα υγείας, ασφαλέστερες
κοινότητες/γειτονιές και ικανοποιητικό επίπεδο στέγης.
Κοινωνικές Ανάγκες/Ανάγκες Κοινωνικής Αποδοχής
Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται οι ανάγκες για την ικανοποίηση του αισθήματος του ανήκειν, της αγάπης και
της οικειότητας/στοργής. Ο Maslow τις περιγράφει ως λιγότερο βασικές από τις φυσιολογικές/βιολογικές και
τις ανάγκες ασφάλειας. Σχέσεις όπως οι φιλίες, οι ρομαντικές σχέσεις, και οι οικογενειακές σχέσεις
υποβοηθούν στην εκπλήρωση της ανάγκης για συντροφικότητα και αποδοχή, όπως και η συμμετοχή σε
κοινωνικές, κοινοτικές ή/και θρησκευτικές ομάδες.
Ανάγκες Αυτοεκτίμησης
Έπειτα από την ικανοποίηση των τριών πρώτων επιπέδων αναγκών, οι ανάγκες αυτοεκτίμησης καθίστανται
ολοένα και πιο σημαντικές και περιλαμβάνουν όλα τα στοιχεία που έχουν αντίκτυπο στην αυτοεκτίμηση, την
προσωπική αξία, την κοινωνική αναγνώριση και το αίσθημα επιτυχίας.
Ανάγκες Αυτοπραγμάτωσης
Αυτό είναι το υψηλότερο επίπεδο στην ιεράρχηση των αναγκών για τον Maslow καθώς είναι μια διαδικασία
πλήρους ωρίμανσης και ανάπτυξης του ατόμου με στόχο να αξιοποιηθούν οι πλήρεις δυνατότητές του. Η
αυτοπραγμάτωση οδηγεί στην αυτοαντίληψη σχετικά με τις προσωπικές δυνατότητες, την υψηλή
προτεραιότητα για την προσωπική ανάπτυξη και στο έντονο ενδιαφέρον για την εκπλήρωση των
δυνατοτήτων και ικανοτήτων του ατόμου.
«Αυτοπραγμάτωση: Η πραγματοποίηση των πνευματικών, ψυχικών και σωματικών δυνατοτήτων του
ανθρώπου και η αίσθηση της πληρότητας (εσωτερικής ισορροπίας) που αυτή συνεπάγεται / η ανάγκη του
ατόμου να φθάσει στο μέγιστο δυναμικό του, μέσω της πλήρους δυνατής ανάπτυξης των προσωπικών
ικανοτήτων»

9. Ομαδική Εργασία
• Σε μικρές ομάδες 3-4 ατόμων, συζητείστε
για το αν είναι ενδιαφέρουσα αυτή η
θεωρία κι αν εχει πρακτική εφαρμογή
• Ανατροφοδότηση και ομαδική συζήτηση

10. H Συναισθηματική νοημοσύνη
του Daniel Goleman (1998)
Μια βασική προϋπόθεση για να εργαστούμε σε οποιοδήποτε κοινωνικό πλαίσιο είναι η ανάγκη να κατανοούμε τον
εαυτό μας και τους άλλους. Η θεωρία του Daniel Goleman για την Συναισθηματική Νοημοσύνη παρέχει μια καλή
βάση για αυτό.
Η Συναισθηματική Νοημοσύνη αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει και να κατανοεί τόσο τα
δικά του συναισθήματα όσο και των άλλων, να δημιουργεί κίνητρα για τον εαυτό του και να χειρίζεται σωστά τα
συναισθήματά του όσο και τις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους.
Ο Goleman πιστεύει ότι έχουμε δυο είδη νοημοσύνης, τη διανοητική και τη συναισθηματική και η πορεία μας
στη ζωή καθορίζεται από την ισόρροπη ανάπτυξη και των δυο αφού η διανοητική διάσταση δεν
εξασφαλίζει την επιτυχία στον άνθρωπο όταν ο συναισθηματικός τομέας δεν έχει αναπτυχθεί ισόρροπα.
Υποστηρίζει ότι υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ των γνωστικών λειτουργιών και του συναισθήματος και η επιτυχία
στη ζωή δεν είναι απαραίτητα συνάρτηση του δείκτη νοημοσύνης του ατόμου αλλά της ικανότητας για
αυτογνωσία, αυτοπεποίθηση, αυτοέλεγχο, ενδιαφέρον και κατανόηση
• Η Σ.Ν. έχει δυο διαστάσεις, ενδοπροσωπική νοημοσύνη και διαπροσωπική νοημοσύνη.
• Η Ενδοπροσωπική νοημοσύνη ορίζεται ως: “να είστε έξυπνοι να ξεχωρίσετε τις δικές σας σκέψεις και αισθήματα
(αυτεπίγνωση) και να είστε αποτελεσματικοί να διαχειριστείτε αυτές τις σκέψεις και τα αισθήματα (αυτό-
διαχείριση).” (Palethorpe, 2006, σελ,13)
• Η Διαπροσωπική νοημοσύνη αφορά «στο να είμαστε έξυπνοι να ξεχωρίζουμε τις σκέψεις και τα αισθήματα των
άλλων και μεταξύ των άλλων (επίγνωση του άλλου) και να είμαστε αποτελεσματικοί στο πως θα προσαρμόσουμε
τις ενέργειες μας για να συνεργαστούμε με τους άλλους με τον πιο κατάλληλο τρόπο (διαχείριση σχέσεων)».
• Τα 5 κύρια στοιχεία που προτείνει ο Goleman είναι:
• Αυτoεπίγνωση : να γνωρίζεις την εσωτερική σου κατάσταση, τις προτιμήσεις , σιγουριά για τις αξίες και
ικανότητές σου και επαφή με τη διαίσθηση
• Αυτοδιαχείριση/αυτορύθμιση : να μπορείς να διαχειρίζεσαι την εσωτερική σου κατάασταση και τις παρορμήσεις
πχ αυτοέλεγχο, αξιοιστία, ευσυνειδησία, προσαρμοστικότητα, καινοτομία (να νιώθεις άνετα με τις πρωτοποριακές
ιδέες και τις νέες πληροφορίες
• Κίνητρα συμπεριφοράς: οι συναισθηματικές τάσεις που οδηγούν στην επίτευξη των στόχων ή τη διευκολύνουν
(δευσμευση, πρωτοβουλία, αισιοδοξία)
• Ενσυναίσθηση (συναισθηματική κατανόηση) : επίγνωση των συναισθημάτων, των αναγκών και ανησυχιών
των άλλων, κατανόησή τους και ενίσχυση της ανάπτυξής τους
• Κοινωνικές Ικανότητες (σχεση με τους άλλους):καθορίζουν τη διαχείριση των σχέσων
Τέλος, σκιαγραφεί 15 ικανότητες της Συναισθηματικής Νοημοσύνης οι οποίες βοηθούν να κατανοηθούν αυτά τα
5 στοιχεία.

11. Το Μοντέλο Ικανοτήτων Συναισθηματικής
Νοημοσύνης του Daniel Goleman

12. Δεξιότητες Συναισθηματικής Νοημοσύνης του
Goleman
• Ανεκτικότητα/αντοχή στο Άγχος - Μπορώ να αντέχω τις αγχωτικές καταστάσεις χωρίς να
χάνω τον έλεγχο αντιμετωπίζοντας δυναμικά και θετικά το άγχος.
• Ανεξαρτησία - Είμαι αυτόνομος στις σκέψεις και στις πράξεις μου.
• Κατανόηση - Είμαι δεικτικός στο τι και πως αισθάνονται οι άλλοι και γιατί αισθάνονται και
σκέπτονται έτσι οι άνθρωποι. Νοιάζομαι για τους άλλους και δείχνω ενδιαφέρον για αυτούς.
• Αυτό-σεβασμός – Κατανοώ, αποδέχομαι και σέβομαι τον εαυτό μου.
• Αισιοδοξία – Μπορώ να δω τη θετική πλευρά της ζωής και να διατηρήσω μια θετική στάση
ακόμα και όταν οι στιγμές είναι δύσκολες.
• Έλεγχος επιθυμίας - Μπορώ να αντισταθώ ή να αναβάλλω μια επιθυμία ή παρόρμηση όταν το
επιλέξω.
• Επίλυση Προβλημάτων – Μπορώ να αναγνωρίσω προβλήματα καθώς επίσης και να βρω και
να εφαρμόσω τις λύσεις.
• Κοινωνική Ευθύνη - Είμαι υπεύθυνο, συνεργάσιμο και δοτικό μέλος της κοινωνίας. Έχω
κοινωνική συναίσθηση και ενδιαφέρομαι για τους άλλους.
• Δυναμισμός – Μπορώ να εκφράσω τις σκέψεις και τα συναισθήματα μου και να ζητήσω αυτό
που χρειάζομαι. Μπορώ να υπερασπιστώ τα δικαιώματα μου με τρόπο εποικοδομητικό.
• Προσαρμοστικότητα - Μπορώ να προσαρμόσω τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τη
συμπεριφορά μου στις μεταβαλλόμενες καταστάσεις και συνθήκες. Είμαι ανοικτός στις
διαφορετικές ιδέες και τρόπους στο να κάνω πράγματα.
• Διαπροσωπική Σχέση – Μπορώ να δημιουργήσω και να διατηρήσω αμοιβαίες και καλές
διαπροσωπικές σχέσεις. Νιώθω άνετα στο να δώσω κα να λάβω αγάπη.
• Συναισθηματική Αυτοεπίγνωση – Ξέρω τι αισθάνομαι και γιατί το αισθάνομαι.
• Ευτυχία - Νιώθω καλά και άνετα στο σχολείο, στη δουλειά και στον ελεύθερο χρόνο. Μπορώ να
χαλαρώνω και να απολαμβάνω τη ζωή μου.
• Αξιολόγηση της Πραγματικότητας– Μπορώ να εναρμονίζομαι με μια κατάσταση άμεσα και να
βλέπω τα πράγματα αντικειμενικά, όπως είναι, και όχι όπως θέλω ή φοβάμαι ότι είναι.
• Αυτό-Πραγμάτωση – Μπορώ να φτάσω τις δυνατότητες μου και να συμμετέχω σε πράγματα
που καταλήγουν σε μια ενδιαφέρουσα, συναρπαστική και με νόημα ζωή.

13. Στοχαστικός Κύκλος (Reflective Cycle) του Gibbs
• O Graham Gibbs είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης
ο οποίος εισήγαγε τον κύκλο του προβληματισμού στο έργο του
1988 « learning by doing : Ένας οδηγός για την Διδασκαλία και
Μάθηση Μέθοδοι». Ο κύκλος αυτός χρησιμοποιείται σε διάφορα
επαγγέλματα ως ένας τρόπος για τους επαγγελματίες για να
αξιολογήσουν και να προβληματιστούν σχετικά με οποιαδήποτε
δεδομένη κατάσταση στη δουλειά τους. Ο επαγγελματίας μπορεί να
αποκτήσει μια αίσθηση για το πώς μπορεί να βελτιωθεί η μέθοδος ή
οι ενέργειές του όταν προκύπτει μια παρόμοια κατάσταση . Ο
στοχαστικός Κύκλος του Gibbs μπορεί να εφαρμοστεί σε
οποιοδήποτε σενάριο που αξίζει τον προβληματισμό για περαιτέρω
βελτίωση . Ο στοχαστικός κύκλος του Gibbs’ (1988) είναι αρκετά
απλός και ενθαρρύνει μια σαφή περιγραφή της περίπτωσης, της
ανάλυσης των συναισθημάτων, της αξιολόγησης της εμπειρίας, της
ανάλυσης της εμπειρίας που βγάζει νόημα, του συμπεράσματος
όπου εξετάζονται άλλες εναλλακτικές λύσεις και έκφρασης της
εμπειρίας για να εξεταστεί τι θα κάνατε εάν παρουσιαζόταν ξανά η
ίδια περίπτωση.

14. Τα στάδια στοχασμού του Gibbs
Περιστατικό
Θέμα
αξιολόγησης

15. Εργασία ΙΙ
• Παιχνίδι Ρόλων Ι
Παίκτες και ρόλοι: Ένας youth worker και ένας γονιός
• Σενάριο:
Eργάζεσαι σε έναν οργανισμό που ασχολείται με νέους.
Ένας πατέρας έρχεται να σε δει σε έξαλλη κατάσταση επειδή ο γιός του
(14 ετών) που παρακολουθεί προγράμματα του οργανισμού σας, έγινε
θύμα επίθεσης από ένα άλλο νεαρό άτομο στο δρόμο καθώς επέστρεφε
από τον οργανισμό προς το σπίτι του. Ο γονιός θέλει την υποστήριξή σου
για να ανακαλύψει τι συνέβη κι έπειτα να πάρει μέτρα εναντίον του
επιτιθέμενου. Το 14χρονο θύμα της επίθεσης δεν έχει τραυματιστεί σοβαρά
αλλά φοβάται να ξανάρθει στον οργανισμό.
• Σκέψου το πώς θα αλληλεπιδράσεις με τον γονιό, τι θα του πεις και πως θα
τον αντιμετωπίσεις
Σημείωση: πάγωμα της σκηνής σε συγκεκριμένα σημεία για επεξεργασία
της σκηνής από μικρές ομάδες συμμετεχόντων και συζήτηση για τα όσα
παρατηρούν ως μάρτυρες της σκηνής και παροχή συμβουλών για τις
πιθανές δυνατότητες επικοινωνίας και εκδοχές αντιμετώπισης του
περιστατικού και η σκηνή θα συνεχιστεί.

16. Εργασία ΙΙΙ
Παιχνίδι Ρόλων ΙΙ
Παίκτες και Ρόλοι:
Ένας youth worker , ένας συνάδελφός του και μερικοί νέοι, δυο από τους
οποίους έχουν μια έντονη συζήτηση που οδηγεί σε καυγά που θυμίζει μάχη.
Σενάριο:
Εργάζεσαι σαν youth worker στην υπηρεσία σου και ξαφνικά ξεσπά ένας
πολύ δυνατός καυγάς ανάμεσα σε δυο νεαρά άτομα. Ένα νεαρό άτομο
ήρθε σήμερα για πρώτη φορά και δεν έχεις καμία σχέση μαζί του. Μετά από
λίγο ακούς ένα από τους τακτικούς σου ανήλικους να κατηγορεί το
νεοεισερχόμενο ανήλικο ότι βρίσκεται σε λάθος μέρος και ότι ανήκει σε μια
βίαιη συμμορία κι αμέσως ξεσπά ένας καυγάς μεταξύ των δυο.
• Τι κάνετε σαν επαγγελματίες?
• Πως ανταποκρίνεστε ως ανήλικοι στους youth workers την ώρα που
καυγαδίζετε?
• Σημείωση: πάγωμα της σκηνής σε συγκεκριμένα σημεία για επεξεργασία
της σκηνής από μικρές ομάδες συμμετεχόντων και συζήτηση για τα όσα
παρατηρούν ως μάρτυρες της σκηνής και παροχή συμβουλών (από την
πλευρά του εργαζόμενου) για τις πιθανές δυνατότητες επικοινωνίας και
αντιμετώπισης του περιστατικού και η σκηνή θα συνεχιστεί.

17. Συναισθηματική
πειρατεία/amygdala hijack

18. Συναισθηματική Φόρτιση /Κρίση - Εγκεφαλική
κρίση (Amygdala Attack)
• Μια άλλη σημαντική πλευρά της Συναισθηματικής Νοημοσύνης είναι η έννοια της συναισθηματική φόρτισης-
Εγκεφαλικής κρίσης-(Amygdala Attack) η οποία είναι γνωστή και ως «συναισθηματική κυριαρχία». Η έννοια αυτή
αναφέρεται στο πότε κάποιος χάνει τον έλεγχο των συναισθημάτων του και συνεπώς μπορεί να γίνει παράλογος,
να ταραχθεί, να θυμώσει, κλπ.
• Συνεπώς, η συναισθηματική φόρτιση είναι το αντίθετο της Συναισθηματικής Νοημοσύνης και συμβαίνει όταν
αντιδρούμε ανεξέλεγκτα απέναντι στην πραγματική απειλή επειδή έχει προκληθεί μια πιο σημαντική
συναισθηματική αντίδραση.
• Η «αμυγδαλή» βρίσκεται το κέντρο του εγκεφάλου και ελέγχει τις αντιδράσεις στο φόβο και την συναισθηματική
φόρτιση και όταν το άτομο νιώθει ότι απειλείται, αντιδρά όχι μόνο παράλογα αλλά και καταστροφικά.
• Η κρίση Amygdala Attack επηρεάζει τον εγκεφαλικό φλοιό, στο σκεπτόμενο μέρος του εγκεφάλου και όταν
συμβαίνει αυτό, υπάρχει ελάχιστη ή καθόλου ικανότητα του ατόμου να βασιστεί στον έξυπνο συλλογισμό.
• Ο εγκέφαλός μας χρειάζεται οπωσδήποτε ένα σύστημα συναγερμού για να μας ειδοποιεί για τους
κινδύνους
Εξελεγκτικά αυτό το σύστημα συναγερμού είναι η αμυγδαλή ένα από τους αρχαιότερους εγκεφαλικούς
σχηματισμούς στο κέντρο του εγκεφάλου. Η αμυγδαλή έχει σημαντικό ρόλο και είναι κεντρική λειτουργία στην
γένεση του φόβου και στην αυτόματη διέγερση του εξελεγκτικού και ελεγκτικού μηχανισμού του φόβου.
Παράδειγμα: όταν βλέπουμε ένα λιοντάρι αμέσως αρχίζει η καρδιά να χτυπάει γρήγορα, ανεβαίνει η πίεση,
αναπνέουμε πιο γρήγορα, το συκώτι ελευθερώνει γλυκόζη, τα πόδια συσπώνται και όλοι είμαστε έτοιμοι, όλο το
κορμί να αντιδράσει μέσα σε ελάχιστα μικροδευτερόλεπτα. Αυτό παλιά ήταν ουσιαστικό για τους προ-προγόνους
μας προκειμένου να αποφύγουν τον κίνδυνο ή να λάβουν τα μέτρα ή να τρέξουν να φύγουν όταν βλέπουν
λιοντάρι ή φίδι.Σήμερα, η πολιτιστική εξέλιξη βέβαια παρότι άφησε αυτά τα αντανακλαστικά άκρως εξελιγμένα
δεν τα προσάρμοσε στην καινούρια εποχή.
Δηλαδή εάν βλέπουμε ένα καζάνι που ο θερμοστάτης του έχει φτάσει στο κόκκινο δεν αντιδράει η αμυγδαλή γιατί
εξελεγκτικά «δεν το γνωρίζει» όπως ακριβώς το λιοντάρι και έτσι παραμένουμε στον κίνδυνο εκτεθειμένοι.
Βλέπουμε λοιπόν ότι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της σύγχρονης ιατρικής είναι η προσαρμογή
αρχέγονου αντανακλαστικών στους σημερινούς νέους κινδύνους. Μιλάμε δηλαδή στην ουσία για μια νέα
«προπόνηση» της αμυγδαλής

19. Αμυγδαλή και διαδικασία συμβολής της στην
έκφραση του θυμού

20. Αμυγδαλή και έφηβοι
• Η αμυγδαλή είναι ένας σχηματισμός στο κάθε ημισφαίριο του εγκεφάλου με σχήμα
αμυγδάλου και μέγεθος καρυδιού, είναι στο πλάι και συντονίζει κυρίως τη μνήμη και
το φόβο παίζοντας ένα πολύ συγκεκριμένο και σημαντικό ρόλο σε αρνητικά
συναισθήματα και κυρίως στον τρόμο.
• Μέσα από νευροφυσιολογικές εξετάσεις (γνωστικά προκλητά δυναμικά), μπορούμε
να ελέγξουμε τη λειτουργία της, την ένταση της, τη δραστηριότητα της και την
υπέρβαση της, όπου υπάρχει κάτι νοσολογικό. Ελέγχοντας την αμυγδαλή, ελέγχουμε
τα συναισθήματα που προκύπτουν μέσα στον εγκέφαλο και μπορούμε να τα
αντιμετωπίσουμε. Έτσι, φαίνεται πως το «κλειδί» για να εξηγηθεί η συμπεριφορά
υψηλού κινδύνου των εφήβων είναι ο έλεγχος του συναισθήματος.
• Είναι η περιοχή εκείνη του εγκεφάλου που ενεργοποιείται όταν βιώνουμε συναίσθημα
και εκείνη που ευθύνεται για την αποκωδικοποίηση των συγκινήσεων. Είναι μία
περίπλοκη μικρή νευρική δομή μέσα στον διάμεσο κροταφικό λοβό ο οποίος είναι
σημαντικός για το συναισθηματικό περιεχόμενο. Υπάρχουν δύο αμυγδαλές στην
αριστερή και δεξιά πλευρά αντίστοιχα.
Εχουμε λοιπόν (2) συστήματα που συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων στον
εφηβικό εγκέφαλο:
• Το σύστημα κριτικής λογικής σκέψης -προμετωπιαίος φλοιός- που ωριμάζει αργά έως
την πρώτη ενήλικο ζωή
• Το σύστημα κοινωνικής -συναισθηματικής δράσης (αμυγδαλές) που έχουν
αναπτυχθεί στην εφηβεία και βρίσκεται σε πλήρη δράση. Υπάρχει σαφώς μία έλλειψη
ισορροπίας μεταξύ του προμετωπιαίου φλοιού (που ακόμη αναπτύσσεται) και του
συστήματος των αμυγδαλών που λειτουργούν πλήρως στην εφηβεία.
• Έτσι, θα λέγαμε ότι υπερτερεί και πρωταγωνιστεί το συναίσθημα και η συγκίνηση, εις
βάρος της κριτικής σκέψης και των λογικών αποφάσεων, παρά το ότι οι έφηβοι είναι
γνώστες του κινδύνου

21. Συναλλακτική ανάλυση (Transactional Analysis ΤΑ)
Πρόκειται για θεωρία επικοινωνίας που αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1950-1960 από
τον Καναδό ψυχίατρο-ψυχαναλυτή Eric Berne (1961) σύμφωνα με την οποία:
• κάθε επικοινωνιακό γεγονός μεταξύ των ανθρώπων, είναι και μια συναλλαγή , δηλαδή ένα
ερέθισμα και μια απόκριση στο ερέθισμα αυτό.
• Όταν δυο άτομα συναντιούνται, βρίσκονται στον ίδιο χώρο, αργά ή γρήγορα ένας από αυτούς θα
μιλήσει ή έστω θα δώσει κάποια ένδειξη αναγνώρισης της παρουσίας του άλλου ή των άλλων κι
αυτό ονομάζεται συναλλακτικό ερέθισμα. Ένα από τα άλλα πρόσωπα τότε με τη σειρά του θα πει
ή θα κάνει κάτι που είναι σχετικό με το ερέθισμα κι αυτό ονομάζεται συναλλακτική ανταπόκριση
και όλα μαζί αποτελούν μια μορφή επικοινωνίας.
• κάθε στιγμή επικοινωνίας με άλλους, εκδηλώνουμε την προσωπικότητά μας μέσα από ένα
συνδυασμό συμπεριφορών-σκέψεων-συναισθημάτων μέσα από τις δικές μας πλευρές του άλλου
μας εαυτού (alter ego), του ΓΟΝΕΑ, ΕΝΗΛΙΚΑ ή ΠΑΙΔΙΟΥ.
• Τα συναισθήματα μας τη στιγμή της επικοινωνίας καθορίζουν ποια πλευρά θα
χρησιμοποιήσουμε. Η συναλλακτική ανάλυση μπορεί να βοηθήσει να αναπτύξουμε καλύτερα την
επικοινωνία σε όλα τα κοινωνικά πλαίσια (ακόμα κι αυτά που έχουν σχέση με συμμορίες).
• Αναγνωρίζοντας τις διαφορετικές πλευρές του εαυτού μας βοηθάει να έχουμε καθαρή
συναίσθηση για το από ποια πλευρά του εαυτού μας να «πλασάρουμε» τη συζήτηση.
Θεωρητικά, το ιδανικό είναι για την αποτελεσματική επικοινωνία και δυναμική μεταξύ αυτών που
επικοινωνούν, να πλασάρουμε αποτελεσματικά την πλευρά του ΕΝΗΛΙΚΑ εαυτού μας.
• Ωστόσο, μπορεί να υπάρχουν φορές ή καταστάσεις όπου είναι αποτελεσματικότερο για την
πλευρά του εαυτού του ΓΟΝΕΑ να επικοινωνήσει με την πλευρά του εαυτού του ΠΑΙΔΙΟΥ επειδή
μια κατάσταση μπορεί να χρειάζεται μια πιο αυταρχική και/ή προστατευτική προσέγγιση.
• Η συναλλακτική ανάλυση μπορεί λοιπόν να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τη δυναμική της
σχέσης μας με κάποιον άλλο. Κατανοώντας τις διαφορετικές πλευρές του εαυτού μας θα
αναπτύξουμε μια συναίσθηση για το πότε να προσαρμόζουμε την πλευρά του εαυτού μας για να
κολακέψουμε-προσεγγίσουμε τον άλλο, να κερδίσουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα που χρειάζεται
στη συγκεκριμένη περίπτωση.

22. Συναλλακτική ανάλυση: οι 3 καταστάσεις του ΕΓΩ
Oι 3 κύριες καταστάσεις που
χρησιμοποιούν συστηματικά οι
άνθρωποι είναι :
• ΓΟΝΕΑΣ: η έμφυτη φωνή της δύναμης
και επίκτητη αντίληψη της ζωής
• ΕΝΗΛΙΚΑΣ: η ικανότητά μας να
καθορίσουμε εμείς τις ενέργειες μας,
βάση των αποδεκτών στοιχείων και
πνευματική αντίληψη της ζωή μας.
• ΠΑΙΔΙ: η εσωτερική αντίδραση και τα
συναισθήματα μας στα εξωτερικά
γεγονότα (πχ όταν ο θυμός/απελπισία
κυριαρχεί στη λογική) και αισθητή
αντίληψη της ζωή μας.
• Επιπλέον η πλευρά του ΓΟΝΕΑ έχει 2
διαστάσεις:
• τον Προστατευτικό ή Αυταρχικό και
• η πλευρά του ΠΑΙΔΙΟΥ έχει 2
διαστάσεις:
• το Πειθαρχημένο ή το Ελεύθερο Παιδί.
• Η πλευρά του εαυτού του ΕΝΗΛΙΚΑ
είναι η λογική, η ρεαλιστική μοναδική
οντότητα.

23. Οι 3 πλευρές του εαυτού και οι διαστάσεις του
• Γονιός :Κριτικός & Προστατευτικός Γονέας
Κριτικάρει-εξουσιάζει, κατευθύνει-τιμωρεί ή
φροντίζει-προστατεύει, υποστηρίζει-σώζει
• Ενήλικας:
σκέφτεται, ακούει, θυμάται, συλλέγει στοιχεία τα
αναλύει,τα επεξεργάζεται, εκτιμά τις πιθανότητες
σχεδιάζει και λαμβάνει αποφάσεις
• Παιδί: Αυθόρμητο & Προσαρμοσμένο Παιδί
δρα φυσικά-δημιουργικά, είναι αυθόρμητο ή είναι
προσαρμοσμένο,συμμορφωμένο ή
επαναστατημένο

24. Οι 3 Κανόνες Επικοινωνίας στην Συναλλακτική
Ανάλυση
• Η συναλλακτική ανάλυση έχει 3 κανόνες επικοινωνίας τους οποίους
είναι σημαντικό να κατανοήσετε.
• 1ος κανόνας επικοινωνίας: προτείνει ότι όσο καιρό παραμένουν
εναρμονισμένες οι διαδικασίες, η επικοινωνία μπορεί να συνεχίσει
επ’ αόριστον.
• 2ος κανόνας: επισημαίνει ότι όταν ολοκληρωθεί η επικοινωνία,
προκύπτει μια διακοπή και ο ένας ή και τα δυο άτομα θα χρειαστεί
να αλλάξει την πλευρά του εαυτού του ώστε να επαναπροσδιοριστεί
η επικοινωνία.
• 3ος κανόνας: καθορίζει το συμπεριφορικό αποτέλεσμα μιας
απώτερης επικοινωνίας ( δύο μηνύματα στέλνονται ταυτόχρονα:
ένα άμεσο/ξεκάθαρο και κοινωνικό και ένα έμμεσο και ψυχολογικό)
σε ψυχολογικό επίπεδο και όχι σε κοινωνικό (δηλ. αυτό που
σκέφτεστε μετράει περισσότερο από το πώς μεταφέρετε ένα
μήνυμα).

25. H συναλλακτική ανάλυση μέσα από
3 διαδραστικά παραδείγματα
• http://www.youtube.com/watch?
v=nKNyFSLJy6o
• http://www.youtube.com/watch?
v=YOqJ4sc9TAc
• http://www.youtube.com/watch?
v=58F2qYyAzME

26. Συναλλακτική ανάλυση (Transactional Analysis)
• Όπως καταλαβαίνουμε, όταν έχουμε να κάνουμε μ έναν άνθρωπο, στην πραγματικότητα έχουμε να κάνουμε με
μια ομάδα προσωπικοτήτων και όχι με μια μοναδική προσωπικότητα.
• Κατά τη διάρκεια της ζωής μας αναπτύσσεται μέσα μας μια ομάδα από διαφορετικές προσωπικότητες-
διαφορετικά ΕΓΩ όπου το καθένα από τα ΕΓΩ έχει τις δικές του αρχές και συμπεριφορά κι ανταποκρίνεται
διαφορετικά στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος .
• Στη διάρκεια της παιδικής ζωής έχουμε ανάγκη όλα αυτά τα διαφορετικά ΕΓΩ που μας βοηθούν στην επιβίωση
και το να πάρουμε αυτό που χρειαζόμαστε.
• Στην ενήλικη ζωή όμως μόνο τα 3 από αυτά μας βοηθούν αποτελεσματικά στην επικοινωνία και γι αυτό τα λέμε
ΟΚ ΕΓΩ και τα οποία είναι: το Φυσικό Παιδί, ο Ενήλικας και ο Προστατευτικός Γονέας.
• Τα υπόλοιπα 3 ΕΓΩ δηλαδή ο Κριτικός Γονέας και το Προσαρμοσμένο παιδί μπορεί να μας δημιουργούν
προβλήματα με τους άλλους ανθρώπους ή και με τον εαυτό μας.
• Πολλά από τα προβλήματά μας ξεκινούν όχι μόνο από την ακούσια μεταφορά μας από το ένα ΕΓΩ στο άλλο,
αλλά και από τη χρήση των διαφορετικών ΕΓΩ που κουβαλούν αρχές και πρότυπα συμπεριφοράς που δεν
αρμόζουν σε μια περίσταση.
• Γι αυτό είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε τα διαφορετικά στοιχεία ΕΓΩ που κουβαλάμε μέσα μας καθώς και με
ποιο τρόπο μπορούμε να σταματήσουμε τη δράση κάποιου άλλου που δεν αρμόζει στις ανάλογες περιστάσεις
στις οποίες πρέπει να ανταπεξέλθουμε.
• Το ποιο ΕΓΩ θα χρησιμοποιηθεί, εξαρτάται από τις διαμορφούμενες συνθήκες τη δεδομένη στιγμή και σε
συσχέτιση μ ένα στόχο, (ανθρώπινη σχέση ή εργασιακά καθήκοντα). Μπορεί να γίνεται ταυτόχρονα συνδυασμός
και των 3 καταστάσεων του ΕΓΩ (πχ ένα παιδί πλησιάζει τον αναμμένο φούρνο, η μητέρα του λέει ..μην αγγίξεις
το φούρνο θα καείς, κι έτσι ο Γονέας του παιδιού εγγράφει την εντολή..δεν πρέπει να αγγίξω το φούρνο γιατί θα
καώ, όχι γιατί το παιδί έχει την αίσθηση του πόνου αλλά από το κάψιμο αλλά για να μην παραβεί τον κανόνα της
μητέρας. Όταν φυγει η μητέρα απ την κουζίνα, το παιδί πιθανόν να αγγίξει το φούρνο, και τοτε το Παιδί θα
εγγράψει το συναίσθημα του πόνου ή και την ενοχή για την παραβίαση του κανόνα και τότε η κασέτα του ενήλικα
θα εγγράψει το γεγονός ότι όταν ο φούρνος είναι αναμμένος, και τον αγγίζεις καίγεσαι και πονάς. Υπάρχει και η
πιθανότητα εμφάνισης μιας ή δυο καταστάσεων του εγώ σε βάρος αντίστοιχα των αλλων δυο ή της μιας,
περιορίζοντας στο ελάχιστο τη χρήση τους (αποκλεισμός-δυσλειτουργία της χρήσης των καταστάσεων του ΕΓΩ).
• Στον εργασιακό χώρο όταν ένας προϊστάμενος ή συνάδελφος ως σταθερός γονέας ελέγχει και ασκεί κριτική και
εξουσία, (κριτικός γονέας) ή καθοδηγεί και φροντίζει τους άλλους (προστατευτικός γονέας) αυτοί οι άλλοι δεν
αισθάνονται ότι έχουν τη δύναμη, την εξουσία και τις ευκαιρίες να αναπτύξουν τις ικανότητές τους πχ στη λήψη
αποφάσεων.

27. Είδη/μορφές συναλλαγών (συμπληρωματική)
• Συναλλαγή= ένα ερέθισμα+ μια απόκριση.
Μια κατάσταση του ΕΓΩ που προκαλεί το
ερέθισμα, διεγείρει την κατάσταση του ΕΓΩ
της απόκρισης και μπορούν να προέρχονται
από οποιαδήποτε κατάσταση ΕΓΩ του
πομπού και δέκτη με άπειρους σχεδιασμούς
και ζεύγη επικοινωνίας μεταξύ των
καταστάσεων του ΕΓΩ.
Συμπληρωματικές-Παράλληλες:
• μια συναλλαγή είναι συμπληρωματική ή
παράλληλη όταν η απόκριση του δέκτη στο
μήνυμα είναι εύστοχη, αναμενόμενη και
ακολουθεί τη φυσική σειρά –πορεία των
υγιών ανθρώπινων σχέσεων.
• Εδώ τα τόξα επικοινωνίας είναι παράλληλα
και η συναλλαγή μπορεί να συνεχιστεί –
ολοκληρωθεί χωρίς προβλήματα, υπάρχει
ομαλή ροή επικοινωνίας και δημιουργούν
θετικό κλίμα στις ανθρώπινες σχέσεις.

28. Σταυροειδής-μη συμπληρωματικές
Συναλλαγές με απρόσμενη απόκριση-
απάντηση σε ένα ερέθισμα.
• Τα τόξα επικοινωνίας σταυρώνονται-
τέμνονται και η ομαλή ροή της
επικοινωνίας διακόπτεται έστω και
προσωρινά μέχρι να ξεκαθαριστεί
κάποιο προηγούμενο.
• Δε γίνεται σωστή επικοινωνία
δημιουργείται χάσμα στη σχέση των
επικοινωνούντων και κάποιο άτομο
θίγεται ή αισθάνεται ταπείνωση από
την παρανόηση του μηνύματος γιατί η
απόκριση είτε προέρχεται από μια
κατάσταση ΕΓΩ διαφορετική από
εκείνη προς την οποία απευθύνθηκε το
ερέθισμα αλλά δεν απευθύνεται στην
κατασταση ΕΓΩ που έστειλε το
ερέθισμα (ένα χαμόγελο, μια κίνηση,
ένας μορφασμός)

29. Υστερόβουλες -καλυμμένες
Αντίθετα με τις παράλληλες και σταυροειδής
συναλλαγές που είναι ανοιχτές και φανερές,
υπάρχουν και οι καλυμμένες και γίνονται
τόσο σε κοινωνικό όσο και ψυχολογικό
επίπεδο ταυτόχρονα.
• Καλυμμένη μπορεί να θεωρείται όταν
επιφανειακά φαίνεται εντάξει αλλά περιέχει
κρυμμένα μηνύματα. Οι λέξεις που τη
συνθέτουν αναφέρονται στο κοινωνικό
επίπεδο αλλά οι έννοιες σε ψυχολογικό και
υπάρχει πάντα ένα φανερό κι ένα κρυφό-
απώτερο μήνυμα.
• Η απόκριση δίνεται στο κρυφό-υστερόβουλο
και ψυχολογικό αυτό μήνυμα το οποίο
μεταμφιέζεται κάτω από μια κοινωνικά
αποδεκτή συναλλαγή και πάντα απαιτούν
περισσότερες από δυο καταστασεις του
ΕΓΩ.
• πχ ένας ηλικιωμένος πελάτης πάει να
αγοράσει ένα σπορ αυτοκίνητο σε μια
αντιπροσωπεία. Όταν ο πωλητής του λέει
αυτό είναι το καλύτερο αμάξι μας αλλά ίσως
λίγο γρήγορο για εσάς, τότε του δίνει
μηνύματα προς το Ενήλικο Εγώ του και
ουσιαστικά στοχεύει στην παιδική
ανταπόκριση του πελάτη δηλαδή να θιχτεί ο
πελάτης και να σκεφτεί: τι ...με θεωρεί γέρο?
θα το αγοράσω
(επί τη ευκαιρία, όλες οι διαφημίσεις
στοχεύουν στην παιδική κατάσταση ΕΓΩ
των καταναλωτών ).

30. Υστερόβουλες –καλυμμένες
(μεταβιβαστικές)
• Στις υστερόβουλες-καλυμμένες
ανήκουν και οι μεταβιβαστικές όπου το
μήνυμα είναι καθαρό αλλά η απόκριση
δίνεται σε κάποιο υπονοούμενο που
φαντάζεται αυτός που αποκρίνεται.
• πχ ένας υπάλληλος πρώην
αλκοολικός που κάνει προσπάθεια
απεξάρτησης από το ποτό, έρχεται
στη δουλειά του με εμφανή σημάδια
μέθης και λέει σε ένα συνάδελφό του:
άσε χθες ήπια πάρα πολύ και σήμερα
έχω τρομερό πονοκέφαλο. Ενώ δίνει
στον άλλο πραγματικές πληροφορίες
ως ενήλικας προς ενήλικα, ουσιαστικά
στοχεύει από την παιδική του πλευρά
στη γονική κατάσταση του
συναδέλφου του και περιμένει από
αυτόν (ως προστατευτικό γονέα) ένα
χαμόγελό του ή μια κίνηση
συγχωρεσης και κατανόησης προς το
πρόβλημα του αλκοολισμού του ή ως
προς το παραστράτημά του που ήπιε
ενώ προσπαθεί να απεξαρτηθεί απ το
ποτό.

31. Υπαρξιακές θέσεις-Στάσεις ζωής
Οι στάσεις ζωής όπως και η συμπεριφορά
διαμορφώνονται από την αντίληψη που
έχει το άτομο για τον εαυτό του σε σχέση
με την αντίληψη που έχει για τους άλλους.
Οι στάσεις ζωής λοιπόν είναι 4:
1.Δεν είμαι ΟΚ –Είσαι ΟΚ (-,+)
2.Δεν είμαι ΟΚ-Δεν είσαι ΟΚ (-,-)
3.Είμαι ΟΚ-Δεν είσαι ΟΚ (+,-)
4.Είμαι ΟΚ-Είσαι ΟΚ (+,+)

32. Υπαρξιακές θέσεις-Στάσεις ζωής (Ερμηνεία)
• Κάθε άνθρωπος από μικρή ηλικία, επηρεασμένος από τη στάση των γονιών του και
του στενού του οικογενειακού κύκλου απέναντί του, επιλέγει και υιοθετεί μια από τις
παραπάνω 3 πρώτες στάσεις ζωής.
• Η απόφαση για μια από τις στάσεις αυτές βασίζεται στο συναίσθημα (παρουσία ή
έλλειψη χαδιού, φροντίδας και στοργής απ το περιβάλλον του) ενώ για την επιλογή
της 4ης υπαρξιακής θέσης, το άτομο χρειάζεται περισσότερες πληροφορίες από όσες
αρχικά είχε στη διάθεσή του όταν αποφάσισε σα μικρό παιδί.
• Η 4η στάση ζωής ΕΙΜΑΙ ΟΚ-ΕΙΣΑΙ ΟΚ, περιλαμβάνει ρίσκο και υπομονή γιατί είναι
μια πραγματική στάση απέναντι στη ζωή κι όχι απλά βασισμένη στα συναισθήματα
όπως οι 3 πρώτες. Απ τη στιγμή που υιοθετεί κανείς μια από τις θέσεις αυτές, αυτές
κυριαρχούν, συνήθως δεν τις αλλάζει, τις διατηρεί σε όλη τη ζωή του εκτός αν βιώσει
κάτι έντονο ή σημαντικό που θα τον κάνει να αλλάξει στάση ζωής.
• Φυσικό είναι βέβαια οι άνθρωποι να συνδυάζουν όλες τις στάσεις ζωής ανάλογα με
το περιβάλλον, τους ανθρώπους που συναναστρέφονται ή τις διαμορφούμενες
συνθήκες. Πχ είμαστε (+,+) με τους συναδέλφους μας και (-,+) με τον προϊστάμενο ή
ένα άτομο από (+,+) να γίνει προσωρινά για ένα διαστημα (-,-) λόγω μιας ερωτικής
απογοήτευσης ή όταν περίμενε μια προαγωγή που δικαιούνταν και τελικά την πήρε
άλλος.
• Συνήθως οι άνθρωποι μια μόνο στάση ζωής την εμφανίζουν πιο συχνά από τις άλλες
και αυτή είναι που τους χαρακτηρίζει ως άτομα και ως προσωπικότητες ξεχωριστές.
Αναλυτικά λοιπόν για κάθε υπαρξιακή θέση-στάση ζωής, έχουμε το παρακάτω
μοντέλο :

33. Υπαρξιακές θέσεις-Στάσεις ζωής

34. Υπαρξιακές θέσεις-Στάσεις ζωής (ερμηνεία)
• Δεν είμαι ΟΚ-Είσαι ΟΚ: στάση προσαρμοσμένου παιδιού. Το μικρό παιδί νιώθει πως δε μπορεί να κάνει τίποτα
χωρις τη βοήθεια των μεγάλων ενώ οι μεγάλοι μπορούν να κάνουν τα πάντα μόνοι τους. Όσοι έχουν αυτή τη τάση
έχουν αισθήματα κατωτερότητας, ανεπάρκειας, νιώθουν ανίσχυροι απέναντι στους άλλους, δεν αποδέχονται
εύκολα τις θετικές αναγνωρίσεις στο πρόσωπό τους, υποτιμούν τον εαυτό τους στην εργασία και τις ικανότητες
τους, αποφεύγουν να ασχοληθούν με απαιτητικές δραστηριότητες και δε λαμβάνουν αποφάσεις. Νιωθουν
καταπίεση, φόβο, λύπη, είναι ανικανοποίητα και δε μπορούν να απολαύσουν επιτυχία τους.
• Δεν είμαι ΟΚ-Δεν είσαι ΟΚ: αν οι γονείς αρχίσουν να τιμωρούν αυστηρά το παιδί στα πρώτα του βήματα, κάνει
ζημιές επειδή προσπαθεί να αυτονομηθεί κι αν το χάδι και η αναγνώριση σταματήσει ξαφνικά γιατί το παιδί
μεγάλωσε, τότε το παιδί διαλέγει τη θέση της αυτοκαταστροφής. Όσοι έχουν αυτή τη στάση, δείχνουν
συμπεριφορές εγκατάλειψης και παραίτησης, δεν εμπιστεύονται τους άλλους αλλά και τον εαυτό τους, σύγχυση,
δεν έχουν στόχους , σπαταλούν άσκοπα χρόνο τους και συχνά έχουν κατάθλιψη. Αφού δεν είχαν χάδια και
φροντίδα μικροί, πιστεύουν ότι κανείς δεν υπάρχει να στηριχτούν πάνω του και δεν αφήνουν κανένα να τους
βοηθήσει και οδηγεί το άτομο στην απομόνωση, το βιολογικό, επαγγελματικό, κοινωνικό θάνατο.
• Είμαι ΟΚ-Δεν είσαι ΟΚ: αυτή η στάση ζωής προκύπτει από τον κριτικό γονέα του ΕΓΩ του ατόμου και την
παίρνει συνήθως το παιδί που έχει κακοποιηθεί και βασανιστεί πολύ. Η ανακούφιση και το υποκατάστατο του
χαδιού βρίσκεται στην απομόνωση μετά το ξύλο. Πρόκειται για εγκληματική υπαρξιακή θέση. Τα άτομα αυτά
δέχονται τον εαυτό τους όπως είναι ή ακόμα και τον υπερεκτιμούν αλλά δε δέχονται τους άλλους ανθρώπους τους
οποίους υποτιμούν, τους αποδίδουν ευθύνες, φέρονται επιθετικά, αναζητούν κοινωνική καταξίωση και συνήθως
περιτριγυρίζονται από άτομα ανεπαρκή –δουλοπρεπή (το επιλέγουν και το καταφέρνουν). Στην εργασία είναι
ανταγωνιστικοί, δύσκολα επιδοκιμάζουν τους άλλους δεν κάνουν ισότιμες φιλίες, επιδιώκουν να αναρριχηθούν σε
υψηλά ιεραρχικά αξιώματα με οποιοδήποτε κόστος(πατούν επί πτωμάτων). Νιώθουν περιφρόνηση, θυμό,
αυταρχικότητα, υπεροψία
• Είμαι ΟΚ-Είσαι ΟΚ: η πιο ενδεδειγμένη στάση ζωής για τον εργασιακό, οικογενειακό, κοινωνικό χώρο. Το άτομο
νιώθει καλά και οκ με τον εαυτό του, και τους άλλους και αυτή η συμπεριφορά προέρχεται συνήθως απ το
συνδυασμό των αποτελεσματικών καταστάσεων του ΕΓΩ δηλαδή του προστατευτικού γονέα, του ενήλικα, και του
αυθόρμητου παιδιού. Χρειάζεται όμως σκληρή προσπάθεια να καλλιεργηθεί αυτή η αίσθηση του οκ γιατί είναι η
μόνη συνειδητά επιλεγμένη ενώ οι άλλες βασίζονται αποκλειστικά στα παιδικά συναισθήματα του ατόμου. Τα
άτομα με αυτή τη στάση ζωής είναι αισιόδοξα, χρησιμοποιούν εποικοδομητικά το χρόνο τους, ασχολούνται με
πράγματα που θέλουν να κάνουν, δέχονται τον εαυτό τους χωρίς παρερμηνείες πχ υπερεκτίμηση, ενώ σέβονται
τους άλλους και στην εργασία, είναι συνεργάσιμοι, μοιράζουν αρμοδιότητες δεν είναι αυταρχικοί και ακούνε με
προσοχή τις απόψεις των άλλων ακόμα κι αν διαφωνούν .είναι η πιο επιθυμητή και ενδεδειγμένη στάση ζωής για
τον εργασιακό χώρο γιατί παρουσιάζει την υγιή αποδοχή του εαυτού μας και των άλλων και είναι η πιο ώριμη
ψυχολογικά σε σχέση με τιε άλλες και η πιο αποτελεσματική. Το σημαντικό είναι ότι μπορεί να διδαχθεί στους
ανθρώπους σε οποιαδήποτε ηλικία παραγκωνίζοντας τοις στάσεις που είχαν υιοθετήσει σε μικρή ηλικία

35. Επικοινωνία και οργάνωση του χρόνου
• Σύμφωνα με τη Σ.Α. υπάρχουν 6 τρόποι που οι άνθρωποι οργανώνουν το χρόνο τους
κι αυτό έχει σχέση τόσο με την ανάγκη αναγνώρισης όσο και με τον τρόπο που τα
άτομα ζητούν την αναγνώριση (πχ κάποιοι μπορεί να αφιερώνουν ώρες/μέρες για να
εξασφαλίσουν την αναγνώριση των άλλων). Επίσης έχει σχέση με τον τρόπο που
εισπράτταμε την αναγνώριση όταν ήμασταν παιδιά:
• Οικειότητα: η αυθεντική/αυθόρμητη προσοχή που δίνουμε και δεχόμαστε από τους
άλλους (τρυφερότητα, στοργή, ενσυναίσθηση). Μπορεί να μας τρομάζει γιατί περιέχει
το ρίσκο της απόρριψης των άλλων
• Κοινοτυπίες: συναλλαγές με ασήμαντο σκοπό και περιεχόμενο πχ συζητήσεις
γενικόλογες «περί ανέμων και υδάτων» περί αθλητικών, αυτοκίνητων, πολιτικής και
γενικώς κουτσομπολιά (επιφανειακή αναγνώριση με ευχάριστο τρόπο)
• Απόσυρση: αφορά την ψυχολογική ή φυσική απομόνωση των ατόμων (πχ
ονειροπόληση κλεισμένοι στο δωμάτιο), μοναχικές επιλογές του ατόμου στον κόσμο
της φαντασίας που προσφέρει ασφάλεια γιατί δεν έχει κίνδυνο απόρριψης
• Τελετουργίες: παγιωμένες, στερεοτύπες, παραδοσιακές και επαναλαμβανόμενες
μορφές συμπεριφοράς με απλές και παράλληλες συναλλαγές με το ελάχιστο της
κοινωνικής αναγνώρισης .εξασφαλίζουν την επιβίωση γιατί συντηρούν τα άτομα μέσα
στις κοινωνικές ομάδες
• Δραστηριότητες: σαφείς πράξεις και ενέργειες που παράγουν έργο με
συγκεκριμένους στόχους και αφορούν σε όλα όσα έχει το άτομο να κάνει ή πρέπει να
κάνει (εργασία, παιχνίδι, σπορ, χόμπι)και είναι αυτά που φέρνουν το άτομο σε επαφή
με το εξωτερικό περιβάλλον και τη πραγματικότητα.
• Ψυχολογικά παιχνίδια

36. Ψυχολογικά παιχνίδια
• Βασίζονται στο δραματικό τρίγωνο και αποσκοπούν στο να υποστηρίξουν το σενάριο της ζωής
μας που εδραιώθηκε μέσα μας σε μια κρυφή υποσυνείδητη μορφή από την εποχή που ήμασταν
παιδιά με βάση την πηγή του χαδιού.
• Τα ψυχολογικά παιχνίδια, όπως και κάθε μορφή παιχνιδιού, (επιτραπέζιο, αθλητικό κλπ), έχουν
σαφήνεια δράσης και στόχου, δηλαδή κανόνες όπου ο καθένας γνωρίζει το ρόλο του και το τι
πρέπει να πετύχει. Είναι υστερόβουλες αλληλοαναγνωρίσεις των ατόμων με αρνητικό
ψυχολογικό σκοπό χωρίς ευθύτητα αλλά με ύπουλο τρόπο με αποτέλεσμα τη δημιουργία
σύγχυσης και βασίζονται στους 3 ρόλους του ΘΥΜΑΤΟΣ του ΣΩΤΗΡΑ και του ΔΙΩΚΤΗ-
ΚΑΤΗΓΟΡΟΥ.
• Είναι καθημερινές συναλλαγές απ τις οποίες οι άνθρωποι βγαίνουν κρατώντας ως τρόπαιο ένα
αρνητικό συναίσθημα και με προδιαγεγραμμένο τέλος το οποίο το άτομο γνωρίζει από
πριν αλλά δε μπορεί να αντισταθεί στο να το βιώσει.
• Μέσα από τα ψυχολογικά παιχνίδια το άτομο μαζεύει κουπόνια, είτε θετικά (χρυσά) αλλά
συνήθως αρνητικά-μπλόφες(καφέ) τα οποία είναι αρνητικά συναισθήματα που τα άτομα
δυσκολεύονται να αποβάλλουν και να πετάξουν και τα οποία μπορούν να δικαιολογήσουν μια
αυτοκαταστροφική πράξη (μια απόλυση, ένα διαζύγιο, μια κατάθλιψη, ένας νευρικός κλονισμός).
Η συσσώρευση τέτοιων κουπονιών δημιουργεί μια κρίσιμη μάζα συναισθημάτων που τους
δικαιολογεί και τους επιτρέπει στο να προχωρήσουν σε πράξεις απαλλαγμένες από ενοχές πχ
εκδίκηση, αντίποινα προς εκείνους που τους προκάλεσαν τα αρνητικά συναισθήματα.
• Παρόλο που το αντίτιμο ενός ψυχολογικού παιχνιδιού είναι ένα αρνητικό συναίσθημα, δε
μπορούμε εύκολα να αντισταθούμε στο να το παίξουμε. Κάθε ψυχολογικό παιχνίδι για να στηθεί
απαιτεί διάφορους ρόλους που πρέπει τα άτομα να αναλάβουν , όπως ο ρόλος του αλάθητου
ανθρώπου, του καταπιεστικού , του αυταρχικού, του υποχωρητικού, του απολογητικού ή του πιο
πονηρού (που συχνά βγαίνει και ο πιο κερδισμένος).
Ο Karpman υποστηρίζει ότι υπάρχουν 3 βασικοί ρόλοι:
Το Θύμα: που το άτομο νιώθει ότι είναι ανίκανο και όλοι οι άλλοι είναι καλύτεροι από αυτό
Ο Διώκτης/Θύτης: ή κατήγορος ή δικαστής όπου το άτομο υποτιμά τους άλλους, τους θεωρεί
κατώτερους και τον εαυτό του καλύτερο από όλους.
Ο Σωτήρας: το άτομο νιώθει οκ μόνο όταν βοηθά τους άλλους και θεωρεί ότι ξέρει περισσότερα
από τους άλλους

37. Το τρίγωνο του δράματος του Karpman/The
Karpman drama triangle
• Τα τόξα του νοητού τριγώνου φανερώνουν τη δυνατότητα αλλαγής από τον ένα ρόλο
στον άλλο. Κάθε άτομο που συμμετέχει στο ψυχολογικό παιχνίδι, μπορεί να περάσει
απ’ ολους τους ρόλους μέχρι το τέλος του παιχνιδιού.
• Χρειάζονται τουλάχιστον 2 άτομα για μια τέτοια κατάσταση, αν και πολλές φορές το
ίδιο άτομο μόνο του αναλαμβάνει και τους 3 ρόλους.
• Το τρίγωνο είναι αναποδογυρισμένο και βασίζεται στο ρόλο του θύματος. Αν δε
βρεθεί θύμα, δεν υπάρχει ψυχολογικό παιχνίδι. Κάποιος πρέπει να δεχτεί να γίνει το
θυμα για να έχουν λόγο ύπαρξης και οι υπόλοιποι ρόλοι.
Το θύμα βρίσκεται εύκολα αφού ανάμεσά μας υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που
δε νιώθουν οκ!!!

38. Το τρίγωνο του δράματος του Karpman/The
Karpman drama triangle
Είναι ένα ψυχολογικό και κοινωνικό μοντέλο Συναλλακτικής Ανάλυσης που παρουσιάστηκε από τον Καθηγητή
Ψυχιατρικής Stephen Karpman το 1968 με σκοπό να αναγνωρίσει τους φαύλους ρόλους που συνήθως παίζονται
από τα μέλη μιας ομάδας με αρνητικά αποτελέσματα τόσο για τους ίδιους όσο και για το επαγγελματικό τους
περιβάλλον. Το μοντέλο λειτουργεί με 3 αλληλένδετους και αλληλεξαρτώμενους ψυχολογικούς ρόλους που οι
άνθρωποι συνήθως παίζουν (υποσυνείδητα) σε μια κατάσταση, με συνέπειες την αποδυνάμωση και
την ανισορροπία των σχέσεων.
• Το Θύμα:το άτομο που οι άλλοι του συμπεριφέρονται σαν θύμα, η που αποδέχεται τον ρόλο του θύματος
• Ο Διώκτης:το άτομο που πιέζει, καταναγκάζει η διώκει το θύμα
• Ο Σωτήρας:το άτομο που παρεμβαίνει από μια υποθετική επιθυμία να βοηθήσει την κατάσταση η το
θύμα
Το σενάριο
• Το τρίγωνο του δράματος ενεργοποιείται σε κάθε προβληματική επικοινωνία που μπορεί να υπάρξει σε μια
κατάσταση μεταξύ δύο η περισσότερων ατόμων. Το πρώτο βήμα γίνεται πάντα με τον “πρωταγωνιστή” που
μπορεί να ενσαρκώσει οποιονδήποτε από τους τρεις ρόλους και στην συνέχεια με τον “ανταγωνιστή” που παίρνει
έναν από τους υπόλοιπους δυο ρόλους. Στην συνέχεια οι ρόλοι εναλλάσσονται μεταξύ των ατόμων, για
παράδειγμα ο Διώκτης γίνεται θύμα, το θύμα γίνεται ο Ήρωας, ο Ήρωας γίνεται ο Διώκτης. Το τέλος της ιστορίας
στο τρίγωνο του δράματος είναι πάντα το ίδιο, από οποιοδήποτε ρόλο και εάν ξεκινήσει κάποιος είναι μάταιο,
γιατί καταλήγει να είναι πάντα το θύμα.
Το κεντρικό νόημα
• Ο συγκαλυμμένος σκοπός κάθε ατόμου είναι να πετύχει να εκπληρώσει, χωρίς όμως να το εκφράζει, τις
βαθύτερες και πολλές φορές υποσυνείδητες ανάγκες - επιθυμίες του, με τέτοιο τρόπο ώστε να αισθάνεται
αιτιολογημένος, το άτομο δεν αντιλαμβάνεται το ευρύτερο πρόβλημα που δημιουργεί με αυτόν τον τρόπο στους
άλλους και στον εαυτό του. Κάθε άτομο που βιώνει συχνά προβληματικές σχέσεις, λειτουργεί με άξονα τις
εγωιστικές ανάγκες και όχι την ειλικρίνεια και την υπευθυνότητα.
• Ο ρόλος του “ Ήρωα”
• Είναι ο δυσκολότερα κατανοητά ρόλος, γιατί δεν έχει το νόημα της πραγματικής διάσωσης, όπως για παράδειγμα
διάσωση θύματος από φωτιά η πνιγμό, στο τρίγωνο του δράματος ο “Ήρωας” φαινομενικά φαίνεται σαν να
προσπαθεί να βοηθήσει, στην πραγματικότητα έχει ανειλικρινή κίνητρα, με απώτερο σκοπό να αποκτήσει τον
ρόλο του Ήρωα από αλαζονεία η για να έχει κάποιον εξαρτημένο από τις “υπηρεσίες” του.

39. Περιγραφή των ρόλων
Διώκτης - "εσύ φταις για όλα"
Βάζει αυστηρά όρια χωρίς να είναι αναγκαίο
Κατηγορεί, βρίσκει λάθη, έχει κριτική στάση, γίνεται αντιπαθητικός, κρυφή αίσθηση ανεπάρκειας
Καταπιέζει το θύμα
Παρακινείται από τον θυμό, άκαμπτος, εξουσιαστικός, ηγείται με απειλές και διαταγές
Κριτικός Γονέας
Μπορεί να είναι είτε θορυβώδεις είτε ήσυχος "νταής"
Για να βγει από το τρίγωνο, πρέπει να μετακινηθεί από την κατηγορηματική θέση που έχει
Θύμα - "είμαι ταλαίπωρος"
Αισθάνεται θύμα, αβοήθητος, αδύναμος, ντροπιασμένος
Χρειάζεται έναν σωτήρα που να διαιωνίζει τα αρνητικά του συναισθήματα
Εάν παραμείνει στην θέση του θύματος, δεν παίρνει αποφάσεις, δε λύνει προβλήματα, δεν απολαμβάνει
Κάνει λιγότερα από το 50% γενικά
Δεν αντιδρά, δεν παίρνει θέση, υπερβολικά ευαίσθητος
Συμμορφώνεται και παίζει τον ρόλο του ανίκανου
Για να βγει από το τρίγωνο του δράματος πρέπει να μετακινηθεί από την ευάλωτη θέση που έχει
Σωτήρας - "άσε με να σε βοηθήσω"
Πάντα προσπαθεί να βοηθήσει άλλους ανθρώπους. Σώζει ενώ στην πραγματικότητα δεν το θέλει
Αισθάνεται ενοχές εάν δεν σώσει και κρατάει το θύμα εξαρτημένο
Αναμένει να αποτύχει όταν προσπαθεί να σώσει
Βοηθητικός Γονέας
Κουρασμένος, "αίσθηση καψίματος«, κρυφός θυμός, "μαρτυρικός"
Για να βγει από το τρίγωνο του δράματος πρέπει να μετακινηθεί από την συμπονετική θέση που έχει

40. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα!
Διάλογος τριμελούς οικογένειας:
Παιδί (ως διώκτης της μητέρας του): «Γιατί μου πήρες μπλε πουκάμισο,
αφού ξέρεις ότι το μισώ αυτό το χρώμα?»
Μητέρα (ως θύμα): «Αμάν πια, ότι και να κάνω δεν ευχαριστιέσαι με
τίποτα!»
Πατέρας (ως σωτηρας της μητέρας και διώκτης του παιδιού): «Μη
μιλάς έτσι στη μητέρα σου!Αχάριστε! Να πας στο δωμάτιό σου για
τιμωρία..»
Παιδί (ως θύμα): «Από τη μια μου λέτε να είμαι ειλικρινής και τωρα που
αυτό κάνω, με τιμωρείτε?»
Μητέρα (ως σωτηρας της όλης κατάστασης): «Μη μιλάς έτσι στον
πατέρα σου, δεν αξίζει να τσακωθούμε για ένα πουκάμισο..»
Μητέρα (ως διώκτης του πατέρα): «κι εσύ δεν έπρεπε να μιλήσεις έτσι
απότομα στο παιδί, το στεναχώρησες..»
Πατέρας (ως θύμα): «εγώ απλά προσπάθησα να σε υποστηρίξω. Γιατι
τα βάζεις τώρα μαζί μου?είναι άδικο εκ μέρους σου..»
Παιδί (ως σωτήρας): «ελάτε τώρα, δώστε ένα τέλος ..μας κούρασε
όλους αυτή η κατάσταση..»

41. Το σενάριο της ζωής
• Το σενάριο της ζωής είναι ένα πρόγραμμα ζωής καθόλου ικανοποιητικό που δημιουργήθηκε στην
παιδική ηλικία και που σε βασικές γραμμές καθοδηγεί τη συμπεριφορά του ατόμου και στη
ενήλικη ζωή του. Συνήθως μοιάζει με κάποιο παραμύθι και όπως όλα τα παραμύθια έχει κι αυτό
αρχή, μέση και τέλος όπου το τέλος μπορεί να είναι ευχάριστο, τραγικό ή αδιάφορο.
• Τα σενάρια της ζωής δεν είναι ποτέ ικανοποιητικά ακόμα κι αν έχουν ευχάριστο τέλος γιατί είναι
βασισμένα σε αποφάσεις που πάρθηκαν με ελλιπείς παιδικές πληροφορίες. Οι αποφάσεις αυτές
είχαν σκοπό να προστατεύσουν το μικρό παιδί με τα δεδομένα εκείνης της εποχής. Επειδή όμως
πάρθηκαν από το προσαρμοσμένο παιδί, δεν είναι ενήλικες αποφάσεις κι έτσι λίγη σχέση έχουν
με την πραγματικότητα της ενήλικης ζωής.
• προκειμένου να υποστηριχτούν οι σεναριακές αποφάσεις, το άτομο παίζει ψυχολογικά παιχνίδια
τα οποία παίρνουν μέρος οι χαρακτήρες που απαιτούνται για να αυξήσει τη συλλογή των
αρνητικών συναισθημάτων.
• Ο κύριος σκοπός της ΣΑ είναι να εντοπίσει τις σεναριακές αποφάσεις και διεγείροντας τον
Ενήλικο και το Φυσικό παιδί, του ΕΓΩ του ατόμου, να βοηθήσει στη αλλαγή αποφάσεων έτσι
ώστε η παρούσα συμπεριφορά να είναι αυτόνομη και όχι βασισμένη σε κάποιο σενάριο. Η
αντιμετώπιση συγκρούσεων και διαμαχών δεν είναι εύκολη υπόθεση, για πολλούς ανθρώπους οι
οποίοι πρέπει να διαπραγματευτούν άλλους ανθρώπους, νιώθουν φόβο, ή δέος για τη δύναμη
των άλλων, καταπιέζουν τα συναισθήματα και τις ανάγκες τους, αποφεύγουν να διεκδικήσουν
αυτά που δικαιολογούνται και φθείρονται από ακούσιο θυμό.
• Μια καλή εναλλακτική για όλα αυτά είναι η εφαρμογή θετικής συμπεριφορας, δηλαδή έκφρασης
συναισθημάτων, απαίτησης λογικών αλλαγών, παροχή και λήψη ειλικρινούς και τίμιας
ανάδρασης. Τα άτομα με θετική συμπεριφορά δε φοβούνται να ζητήσουν πίσω αυτά που κάποιοι
άλλοι τους στέρησαν με επιθετικό τρόπο και δε νιώθουν άβολα να αρνηθούν τις παράλογες
απαιτήσεις των άλλων. Η θετικότητα τους βοηθά να αναπτύξουν τρόπους αντιμετώπισης
καταστάσεων που προκαλούν άγχος. Τα θετικά άτομα έχουν ευθύτητα, αμεσότητα, ειλικρίνεια,
εκφραστικότητα, αυτοπεποίθηση, αυτοσεβασμό κερδίζουν το σεβασμό των άλλων, κάνουν τους
άλλους να νιώθουν πολύτιμοι, εκφράζουν τα συναισθήματα τους, προτείνουν εναλλακτικές
λύσεις, προσπαθούν να έρθουν στη θέση του αλλου.
• Αντίθετα τα επιθετικά άτομα εξευτελίζουν και ταπεινώνουν τους άλλους, τους παρενοχλούν με
παρατηρήσεις και νουθεσίες, αγώνες υπεροχής, θυμό, ανταλλαγή πυρών ή παθητική
επιθετικότητα (το άτομο αδιαφορεί για τον άλλο και δεν του δείχνει την επιθετικότητα που έχει γι
αυτόν

42. Άσκηση
Σκέψου μια κατάσταση όπου υπήρξες Σωτήρας, Θύμα ή Διώκτης/θύτης…ίσως και να έχεις γίνει
και τα 3 αυτά σε κάποια στιγμή στο ίδιο σενάριο και γράψε την χωρίς όνομα σε ένα χαρτάκι..
(επιλέγουμε τυχαία κάποια σενάρια ατόμων προς συζήτηση κι ανάλογα την περίπτωση συζητάμε
πάνω σε αυτά τα σενάρια απαντώντας σε ερωτήματα όπως):
• Τι κάνουμε?
• Τι χρειάζεται να κάνουμε?
• Ποιος αναλαμβάνει την ευθύνη για ποιόν?
• Επιτρέπω στο άλλο πρόσωπο να πάρει την ευθύνη για τον εαυτό του και τις πράξεις του?
• Ποιος έχει τη δύναμη? Πώς το ξέρω αυτό?
• Έχω συμφωνήσει σε περισσότερα από όσα θέλω να κάνω?
• Κάνω περισσότερη από τη μισή δουλειά?
• Έχω θετική και κατάλληλη δύναμη ?
• Τη χρησιμοποιώ για να ορίσω τα όριά μου και να πάω την ευθύνη για τον εαυτό μου και τις
πράξεις μου?
• Τι όρια και περιορισμούς πρέπει να θέσω?
• Χρησιμοποιώ τη δύναμή μου για να φροντίσω τον εαυτό μου σωστά?
• Τι αισθάνομαι γι αυτή την κατάσταση?
• Πώς θα ήθελα να αισθάνομαι?
• Τι πρέπει να κάνω για να είμαι σίγουρος/η ότι διαχειρίζομαι την κατάσταση με τον καλύτερο
δυνατό τρόπο ώστε να έχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα?

43. Λοιπόν…τελικά τι σχέση έχουν όλα
αυτά με τις συμμορίες?

44. Storying-Εξιστόρηση

45. • Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, ένας μεγάλος αριθμός θεραπευτών (κυρίως από τις συστημικές και
ψυχοδυναμικές σχολές) έκαναν μια «αφηγηματική στροφή», δηλαδή άρχισαν να δουλεύουν με τη
συνειδητοποίηση ότι οι άνθρωποι οργανώνουν την εμπειρία τους με τη μορφή ιστοριών (humans as «story-telling
animals») (McLeod , 1997).
• Προκειμένου να μιλήσουν για τις θεωρήσεις τους και τις πρακτικές εφαρμογές αυτών, άρχισαν να αντλούν
μεταφορές του λόγου από τις ανθρωπιστικές επιστήμες και τον χώρο της τέχνης και να δίνουν μεγαλύτερη
βαρύτητα στις ιστορίες που τους έλεγαν οι θεραπευόμενοι, επικεντρώνοντας τις προσπάθειές τους στο πώς
μπορούν να βοηθήσουν τους θεραπευόμενους στη διαδικασία αφήγησης των ιστοριών τους. Κάθε προφορική
ιστορία (συμβάν, παιδική ανάμνηση, όνειρο) και το όποιο κείμενο (ημερολόγιο, γράμμα, ποίημα, αυτοβιογραφική
άσκηση) φέρνει ένας θεραπευόμενος στο θεραπευτή του αποκτά έτσι μεγάλη σημασία ως μια έκφραση/εκδοχή
του εαυτού. Σύμφωνα με την αφηγηματική οπτική ο εαυτός μας δεν είναι αλλά κατασκευάζεται συνεχώς (όχι μόνο
κατά την παιδική ηλικία, αλλά ως το τέλος της ζωής) με μέλημα του «κατασκευαστή» του την διατήρηση μιας
αίσθησης συνέχειας,νοήματος και σκοπού. Ακόμα και παλιά «κεφάλαια» ή «επεισόδια» (γεγονότα και εμπειρίες
του παρελθόντος) βρίσκονται σε συνεχή αναθεώρηση και τροποποίηση έτσι ώστε να ταιριάζουν κάθε φορά με τον
τρόπο που η αυτοβιογραφία εξελίσσεται. Άλλωστε, χωρίς αυτή τη δυνατότητα ίσως η διαδικασία της θεραπείας να
ήταν αδύνατη και μάταιη. Ανάλυση αφήγησης ως εργαλείο αξιολόγησης και σχεδιασμού παρεμβάσεων στη
συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία. Η αφηγηματική στροφή στην ψυχοθεραπεία
• Ως απόρροια αυτής της στροφής άρχισαν να δίνουν μεγαλύτερη βαρύτητα στις ιστορίες που τους έλεγαν οι
θεραπευόμενοι, και επικέντρωσαν τις προσπάθειές τους στο πώς μπορούν να βοηθήσουν τους θεραπευόμενους
στη διαδικασία αφήγησης των ιστοριών τους.
• Ο θεραπευτής έχει το ρόλο του βοηθού αυτοβιογράφου, έχει όμως στο νου του κάτι που ο θεραπευόμενος αρχικά
συνήθως δε συνειδητοποιεί, ότι δηλαδή η μορφή που ο θεραπευόμενος δίνει τις ιστορίες του καθώς και το τι
επιλέγει να αφηγηθεί (το περιεχόμενο) είναι καθοριστικά γιατί σημαίνουν τον τρόπο με τον οποίο κατασκευάζει
τον εαυτό του στα μάτια τα δικά του και των άλλων. Η κατασκευή της αυτοβιογραφίας μας είναι ο εαυτός μας.

46. • Η Αφηγηματική Ψυχοθεραπεία είναι μία εξέλιξη των Συστημικών Θεραπειών, κατά άλλους κομμάτι της
Συστημικής Θεραπείας και κατά άλλους ένα βήμα πέρα από αυτήν. Διαμορφώθηκε από την ομάδα του Michael
White, αυστραλού ψυχοθεραπευτή και του David Epston, νεοζηλανδού ψυχοθεραπευτήΕίναι μία
ψυχοθεραπευτική πρακτική που αποφεύγει συνειδητά την ένταξη της προσωπικότητας του ανθρώπου σε νόρμες
και βοηθά τον ενδιαφερόμενο να συνδεθεί με τις αξίες του, τα αποθέματά του καθώς και με τους σημαντικούς
άλλους της ζωής και της ιστορίας του. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργεί τις συνθήκες για μια επαναδιήγηση της
τρέχουσας ιστορίας του, της παρελθούσας ιστορίας του και των μελλοντικών του δυνατοτήτων, μία επαναδιήγηση
η οποία είναι θεραπευτική για το άτομο αλλά και δημιουργός εναλλακτικών τρόπων συνομιλίας του ατόμου με το
περιβάλλον του.
Η πρακτική της, ακριβώς επειδή δίνει έμφαση σε διαφορετικούς τρόπους συνομιλίας των ανθρώπων, είναι ιδανική
για την εργασία με μεγαλύτερες συλλογικότητες ανθρώπων. Αφηγηματική κοινοτική πρακτική
• Όταν αφορά την κοινοτική εργασία η Αφηγηματική Πρακτική αξιοποιεί τις ίδιες αρχές με αυτές της
ψυχοθεραπευτικής εργασίας. Βοηθά τις κοινότητες να συνδεθούν με τις αξίες τους, τα αποθέματά τους και
εκείνους τους τρόπους συζήτησης που αναδεικνύουν το υπάρχον δυναμικό τους για λύσεις και ανάπτυξη.
Για αυτό και σε πολλά μέρη του κόσμου η Αφηγηματική Πρακτική έχει αξιοποιηθεί στη δουλειά με κοινότητες που
βιώνουν κρίσεις. Μερικοί από τους τρόπους με τους οποίους έχει αξιοποιηθεί είναι:
α) Βοηθώντας παιδιά να αντιμετωπίσουν ιδιαίτερα δύσκολες καταστάσεις
β) Βοηθώντας το γεφύρωμα των γενεών σε κοινότητες μεταναστών και μειονοτήτων
γ) Βοηθώντας κοινότητες που υφίστανται σκληρές δοκιμασίες να επανασυνδεθούν με το δυναμικό τους και να
αναπτυχθούν οικονομικά και πολιτιστικά. Αυτή η εργασία έχει γίνει στη Νότιο Αφρική, τον Καναδά, τη Ρωσία, τη
Βραζιλία, το Νεπάλ, την Παλαιστίνη και αφορούσε παιδιά και κοινότητες που βιώνανε τις συνέπειες της φτώχιας,
του AIDS, του πολέμου, φυσικών καταστροφών, κακοποίησης, πλαισίων ζωής όπου υπάρχει χρήση ουσιών κ.οκ
• Αφηγηματική πρακτική στο σχολείο
• Στο πλαίσιο του σχολείου η Αφηγηματική Πρακτική συνδυάζει τις άμεσες και εστιασμένες σε λύσεις
παρεμβάσεις με πρακτικές κινητοποίησης επιμέρους ομάδων ή και του συνόλου της σχολικής κοινότητας
(πρακτικές ανάλογες με αυτές που χρησιμοποιεί γενικά στην κοινοτική πρακτική). Βοηθά έτσι τόσο στην επίλυση
άμεσων και δύσκολων προβλημάτων όσο και στην γενικότερη αλλαγή του κλίματος του σχολείου προς μία
κατεύθυνση πιο κοντά στις προτιμώμενες κατευθύνσεις ζωής των μελών της σχολικής κοινότητας.