Χριστιανικη Αρχιτεκτονικη
•Télécharger en tant que PPTX, PDF•
1 j'aime•6,908 vues
Η μετάβαση από τις κατακόμβες στην τρουλαία βασιλική
Recommandé
Contenu connexe
Tendances
Tendances (20)
Similaire à Χριστιανικη Αρχιτεκτονικη
Similaire à Χριστιανικη Αρχιτεκτονικη (20)
Dernier
Dernier (9)
Χριστιανικη Αρχιτεκτονικη
- 2. ΚΑΤ’ ΟΙΚΟΝ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ Οι συναθροίσεις των πρώτων χριστιανών γίνονταν σε ιδιωτικά σπίτια. Χαρακτηριστικό δείγμα κατ’ οίκον εκκλησίας είναι ο οίκος της Δούρας Ευρωπού στη Μεσοποταμία (230-250 μ.Χ.). Διέθετε ένα μεγάλο χώρο που θα χρησίμευε για τη λειτουργία, το κήρυγμα και τις αγάπες και έναν μικρότερο που χρησίμευε ως βαπτιστήριο.
- 3. ΚΑΤΑΚΟΜΒΕΣ Κατά + κύμβη = εδαφική κοιλότητα, όρυγμα γης, χαράδρα, τύμβος, υπόγειος τάφος γενικά. Υπόγεια ομαδικά ή κοινοτικά κοιμητήρια, σκαμμένα βαθειά στη γη σε πωρώδες έδαφος. Περιέχουν πολύπλοκα και δαιδαλώδη συμπλέγματα διαδρόμων και νεκρικών θαλάμων, στα τοιχώματα των οποίων ανοίγονται τάφοι σε επάλληλες σειρές και σε διάφορα σχήματα (αρκοσόλια – θήκες). Συνήθως ήταν κιβωτιόσχημοι (locus ή loculus).
- 4. ΚΑΤΑΚΟΜΒΕΣ Αναπαράσταση του πολυδαίδαλου συστήματος διαδρόμων και επιπέδων των κατακομβών. Υπάρχουν κατακόμβες με 5 – 6 επίπεδα και συνολική έκταση πολλών χιλιομέτρων.
- 5. ΚΑΤΑΚΟΜΒΕΣ Οι διάδρομοι των κατακομβών είναι μακρόστενοι με πλάτος 0,80 – 1,50 μ. και ύψος 1,50 – 2 μ. και η οροφή τους συνήθως ημικυλινδρική.
- 6. ΚΑΤΑΚΟΜΒΕΣ Στις διασταυρώσεις των διαδρόμων σχηματίζονται νεκρικοί θάλαμοι (cubicula). Η οροφή τους ήταν κυκλική ή ημικυκλική. Εκεί θάβονταν επίλεκτα και εξέχοντα μέλη της χριστιανικής κοινότητας (επίσκοποι, πρεσβύτεροι, μάρτυρες κ.α.)
- 7. ΚΑΤΑΚΟΜΒΕΣ Ο εξαερισμός και ο φωτισμός των κατακομβών δεν ήταν ικανοποιητικός και η ατμόσφαιρα ήταν αποπνικτική και ασφυκτική, αν και πάνω από τους νεκρικούς θαλάμους υπήρχαν φωταγωγοί (luminaria).
- 8. ΚΑΤΑΚΟΜΒΕΣ - ΣΥΜΒΟΛΑ Οι κιβωτιόσχημοι τάφοι σκεπάζονταν με πλάκες στις οποίες πολλές φορές υπήρχε ασβεστοκονίαμα. Πάνω στις πλάκες ή στο ασβεστοκονίαμα γραφόταν το όνομα του νεκρού και χαράζονταν διάφορες συμβολικές παραστάσεις και εκφράσεις – ευχές προς τους νεκρούς. ΤΑ ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΠΟΥ ΣΥΝΑΝΤΑΜΕ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΚΟΜΒΕΣ
- 9. ΚΑΤΑΚΟΜΒΕΣ - ΣΥΜΒΟΛΑ ΑΓΚΥΡΑ: σύμβολο της ελπίδας και της σωτηρίας από τους κλυδωνισμούς της ζωής.
- 10. ΚΑΤΑΚΟΜΒΕΣ - ΣΥΜΒΟΛΑ Ο ΚΑΛΟΣ ΠΟΙΜΗΝ: αναπαράσταση του Ιησού Χριστού ως Καλού Ποιμένα που κρατάει στους ώμους του το απολωλώς πρόβατο (τον άνθρωπο).
- 12. ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ Ο όρος «Βασιλική» προέρχεται από την έκφραση «Βασιλική Στοά» (“basilicus porticus”) και από επίθετο μετατράπηκε σε ουσιαστικό. Η Βασιλική – Basilica είναι βασικά ένα επίμηκες – στενόμακρο οικοδόμημα, που χωρίζεται με κιονοστοιχίες σε στενούς διαδρόμους – κλίτη, που συνήθως είναι 3 ή 5 και σπανίως 7 ή 9. Έτσι υπάρχουν μονόκλιτες, τρίκλιτες, πεντάκλιτες κλπ. Βασιλικές. Χαρακτηριστικό δείγμα ο Άγιος Δημήτριος στη Θεσσαλονίκη (412 μ.Χ.). Πεντάκλητη Βασιλική με εγκάρσιο κλίτος , μεγάλη αψίδα ιερού με σύνθρονο, νάρθηκα με τρίβηλο στο μεσαίο κλίτος και γυναικωνίτη. ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ (412 μ.Χ.)
- 13. ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ Περίβολος – Πρόπυλο: Πολλές φορές η Βασιλική περιβαλλόταν από περίβολο (μάνδρα), που επιβιώνει σήμερα στα μοναστήρια. Το πρόπυλο έδινε μνημειώδη μορφή στην είσοδο του αιθρίου. Αίθριο – Κρήνη: Το αίθριο (atrium) ήταν τετράγωνη ή ορθογώνια αυλή στη δυτική πλευρά της Βασιλικής. Είχε πρακτικούς, λειτουργικούς και κοινωνικούς λόγους ύπαρξης. Η κρήνη ήταν βρύση που είχε πρακτική και θρησκευτική σπουδαιότητα: ύδρευση, σωματική και ψυχική κάθαρση των πιστών. ΠΑΛΑΙΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΕΤΡΟΥ ΣΤΗ ΡΩΜΗ
- 14. ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ Βαπτιστήριο: Περίκεντρο ή σταυρικό κτήριο με κολυμβήθρα συνήθως σε σχήμα σταυρού ή οκταγωνική που χρησίμευε για το βάπτισμα. Με την εισαγωγή του νηπιοβαπτισμού μετατράπηκαν σε παρεκκλήσια. Βαπτιστήριο Εκαντοταπυλιανής Πάρου Βαπτιστήριο Ορθοδόξων, Ραβέννα
- 15. ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ Νάρθηκας: Στενός , επιμήκης χώρος με εγκάρσια διάταξη προς τον κύριο άξονα του κτηρίου. Επικοινωνεί με τον κυρίως ναό με τριπλό άνοιγμα, που σχηματίζεται από δύο κίονες και από το τοξωτό επιστήλιο. Τα ανοίγματα αυτά έκλειναν με κουρτίνες ή βήλα (velum), γι’ αυτό και ονομάζεται τρίβηλο. Αχειροποίητος Θεσσαλονίκης
- 16. ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ Κυρίως ναός: Κιονοστοιχίες – κλίτη: Έχει σχήμα ορθογώνιο ή σταυρικό και καταλήγει ανατολικά στην αψίδα του ιερού. Χωρίζεται με κιονοστοιχίες σε κλίτη, τμήματα δηλαδή, παράλληλα προς τον κατά μήκος άξονα του ναού. Τα κλίτη είναι πάντα σε περιττό αριθμό (1,3,5,7,9) και δίνουν την ταυτότητα της βασιλικής: μονόκλιτη, τρίκλιτη, πεντάκλιτη κλπ. Το μεσαίο κλίτος έχει σχεδόν διπλάσιο πλάτος και ύψος από τα πλευρικά. Τόσο τα πλευρικά όσο και το μεσαίο κλίτος έχουν παράθυρα – φωταγωγούς για άνετο φωτισμό. Κάτοψη Βασιλικής Εσωτερικό της Αχειροποιήτου Θεσσαλονίκης
- 17. ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ Άμβωνας: Υψηλό βήμα στη μέση ή σε μία πλευρά του μεσαίου κλίτους, στο οποίο ανεβαίνει κανείς με μία ή δύο σκάλες. Χρησιμοποιείται για την ανάγνωση των Γραφών και το κήρυγμα. Σολέα: Υπερυψωμένος διάδρομος μπροστά από το εικονοστάσιο – τέμπλο και μέχρι τον άμβωνα. Εικονοστάσιο – Τέμπλο: Αποτελεί το φράγμα ανάμεσα στον κυρίως ναό και το Ιερό Βήμα. Ονομάζεται επίσης και φράγμα του Πρεσβυτερίου και σε παλαιότερες εποχές αποτελούνταν από τα θωράκια που ήταν μαρμάρινες διακοσμημένες πλάκες που τις συγκρατούσαν μικροί πεσσοί. ◄Άμβωνας στην τρίκλητη Βασιλική της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Καλαμπάκα (10ος - 11ος αιώνας) ◄Σολέα - Τέμπλο ▲Αναπαράσταση φράγματος του Πρεσβυτερίου
- 18. ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ Ιερό Βήμα – Πρεσβυτέριο: Αποτελεί τον τόπο παραμονής των κληρικών και είναι υπερυψωμένο σε σχέση με τον υπόλοιπο ναό. Κόγχη – Αψίδα: Η ανατολική πλευρά της Βασιλικής καταλήγει εξωτερικά σε μια ημικυκλική ή πολυγωνική ή ορθογώνια κόγχη ή αψίδα που στεγάζεται με θόλο που είναι το ¼ της σφαίρας. Αχειροποίητος Θεσσαλονίκης Ιερό Βήμα Αχειροποίητος Θεσσαλονίκης Κόγχη εξωτερικά
- 19. ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ Αγία Τράπεζα: Στηρίζεται συνήθως σε 1, 3, 4 ή και 9 πόδια με διάφορους συμβολισμούς: Θεός, Αγία Τριάδα, Ευαγγελιστές κ.α. Υπάρχουν 3 βασικοί τύποι Αγίων Τραπεζών: α) πάνω σε κίονες, β) συμπαγής – κτιστή, γ) με μορφή σαρκοφάγου. Καλύπτεται από το κιβώριο, ημισφαιρικό κουβούκλιο, στηριγμένο σε 4 κολώνες. Σύνθρονο: Αμφιθεατρικές βαθμίδες γύρω από την Αγία Τράπεζα σε σχήμα κυκλοτερές ή ημικυκλικό, όπου κάθονταν οι πρεσβύτεροι έχοντας στη μέση σε ένδειξη τιμής τον επίσκοπο. Εκαντοταπυλιανή Πάρου Αγία Τράπεζα με κιβώριο και σύνθρονο
- 20. ΤΥΠΟΙ ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ Δρομική Βασιλική ΑΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
- 21. ΤΥΠΟΙ ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ Βασιλική με εγκάρσιο κλίτος ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
- 22. ΤΥΠΟΙ ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ Σταυρική Βασιλική Βασιλική Σαλώνας Δαλματία
- 23. ΠΕΡΙΚΕΝΤΡΑ Ή ΚΥΚΛΟΤΕΡΗ ΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑΤΑ Χρησίμευαν είτε ως ναοί, είτε ως βαπτιστήρια είτε ως ταφικά μνημεία (Μαρτύρια ή Μαυσωλεία). Ενώ στη Βασιλική τονίζεται ο κατά μήκος άξονας του κτηρίου στα περίκεντρα τονίζεται το κέντρο και ο άξονας του ύψους, επιδιώκοντας να συγκεντρώσουν τους πιστούς γύρω από ένα σημείο π.χ. τον Πανάγιο Τάφο ή τον τάφο ενός μάρτυρα ή τον τόπο του βαπτίσματος. Η στέγασή τους γινόταν είτε με τρούλο είτε με ξύλινη κωνική στέγη. Ροτόντα Θεσσαλονίκης (Άγιος Γεώργιος) Πάνθεον Ρώμη
- 24. ΠΕΡΙΚΕΝΤΡΑ Ή ΚΥΚΛΟΤΕΡΗ ΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑΤΑ Πλεονεκτήματα: η ενότητα του χώρου και ο ημισφαιρικός τρούλος παρουσιάζουν καλύτερα την εικόνα του Σύμπαντος δημιουργώντας τα αισθήματα της ηρεμίας και της ανάτασης. Μειονεκτήματα: ο κυκλικός – κυκλοτερής χώρος δεν προσαρμόζεται εύκολα στον πομπικό – λιτανευτικό χαρακτήρα της Θείας Λειτουργίας και είναι κατάλληλα για βαπτιστήρια και μαυσωλεία. Ροτόντα Θεσσαλονίκη εσωτερικό Πάνθεον Ρώμη εσωτερικό
- 25. ΤΥΠΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΕΡΙΚΕΝΤΡΩΝ ΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑΤΩΝ 1) Τρίκογχα ή τετράκογχα: Ο τετράκογχος ναός του Αγίου Λαυρεντίου στο Μιλάνο
- 26. ΤΥΠΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΕΡΙΚΕΝΤΡΩΝ ΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑΤΩΝ 2) Κυκλικά ή κυκλοτερή οικοδομήματα: Ο Πανάγιος Τάφος στα Ιεροσόλυμα
- 27. ΤΥΠΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΕΡΙΚΕΝΤΡΩΝ ΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑΤΩΝ 3) Οκταγωνικά: Οι Άγιοι Σέργιος και Βάκχος στην Κωνσταντινούπολη (επάνω). Ο Άγιος Βιτάλιος στη Ραβέννα (κάτω).
- 28. ΤΥΠΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΕΡΙΚΕΝΤΡΩΝ ΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑΤΩΝ 4) Σταυροειδή κτήρια: Το Μαυσωλείο της Γάλας Πλακιδίας (Galla Placidia) στη Ραβέννα
- 29. ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΜΕ ΤΡΟΥΛΟ Η Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη: Κτίστηκε από τον Ιουστινιανό στη θέση δύο παλαιότερων βασιλικών οι οποίες καταστράφηκαν σε πυρκαγιές (η δεύτερη κατά τη στάση του Νίκα το 532). Ο Ιουστινιανός ανέθεσε την κατασκευή της στους μικρασιάτες αρχιτέκτονες Ανθέμιο από τις Τράλλεις και Ισίδωρο από τη Μίλητο. Για την κατασκευή της εργάστηκαν 10000 περίπου άνθρωποι.
- 30. ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΜΕ ΤΡΟΥΛΟ Ο μεγαλύτερος αρχιτεκτονικός νεωτερισμός της Αγίας Σοφίας ήταν η κάλυψη ενός τετράγωνου σε κάτοψη χώρου από έναν σφαιρικό τρούλο: οι πλευρές του τετραγώνου αυτού καταλήγουν σε 4 ημισφαιρικά τόξα. Ο τρούλος βασίζεται σε μια οριζόντια κυκλική στεφάνη. Η μετάβαση από τα κατακόρυφα πλευρικά τόξα στην κυκλική στεφάνη γίνεται δια μέσου 4 σφαιρικών τριγώνων ή λοφίων. Η Βασιλική με τρούλο αποτελεί σύνθεση των πλεονεκτημάτων της Βασιλικής και των περίκεντρων κτηρίων: επιτυγχάνεται τόσο ο πομπικός – λιτανευτικός χαρακτήρας της Θείας Λειτουργίας, όσο και τα αισθήματα ηρεμίας και ανάτασης που δημιουργεί ο τρούλος.
- 31. ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΜΕ ΤΡΟΥΛΟ Η Αγία Σοφία είναι μια τρίκλιτη Βασιλική με τρούλο, ο οποίος καλύπτει όλο σχεδόν τον κεντρικό χώρο. Ανατολικά υπάρχει μία μεγάλη ημιεξάγωνη αψίδα και δυτικά το αίθριο, ο εξωνάρθηκας και ο νάρθηκας. Έχει μήκος 77 μ., πλάτος 71 μ., ύψος 62 μ. διάμετρο τρούλου 32 μ. Φωτίζεται άπλετα από 100 περίπου παράθυρα. Το μεσαίο κλίτος επικρατεί με τον ενιαίο χώρο του καθώς στεγάζεται από τον τεράστιο τρούλο και τα δύο ημιθόλια που τον στηρίζουν ανατολικά και δυτικά. Τα ημιθόλια αυτά στηρίζονται καλά και μεταφέρουν τις ωθήσεις τους σε 3 μικρότερες κόγχες. Έτσι, όλο το κτήριο λειτουργεί στατικά και οι θόλοι αλληλοεξουδετερώνουν τις ωθήσεις τους.
- 32. ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΣ ΣΤΑΥΡΟΕΙΔΗΣ ΜΕ ΤΡΟΥΛΟ Ο τύπος αυτός εφαρμόζεται για πρώτη φορά τον 9ο με 10ο αιώνα μ.Χ. και προέρχεται από τη Βασιλική με εγκάρσιο κλίτος και τα διάφορα σταυρικά οικοδομήματα. Αποτελεί τον τέλειο τύπο ναού καθώς εκφράζει την θεωρία των Βυζαντινών ότι ο ναός αποτελεί εικόνα του κόσμου: το δάπεδο είναι η γη και ο τρούλος ο ουρανός, ενώ το σταυρικό σχήμα δίνει τη χριστολογική διάσταση που έλειπε από τη Βασιλική με τρούλο. Καπνικαρέα (Εισόδια της Θεοτόκου) οδός Ερμού
- 33. ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΣ ΣΤΑΥΡΟΕΙΔΗΣ ΜΕ ΤΡΟΥΛΟ Μορφή και στέγαση: Ο τρούλος στηρίζεται σε 4 κομψές κολώνες και όχι σε τεράστιους πεσσούς πάντα όμως με τη χρήση σφαιρικών τριγώνων και τόξων. Τα τόξα αυτά είναι τα μέτωπα των καμαρών που αποτελούν τις 4 κεραίες του Σταυρού. Καταργούνται τα πλάγια κλίτη. Ο Σταυρό διαγράφεται τόσο εσωτερικά στην κάτοψη όσο και εξωτερικά στη στέγη του ναού. Το σχήμα του ναού είναι σχεδόν τετράγωνο. Υπάρχουν μονότρουλοι και πεντάτρουλοι ναοί. Άγιοι Απόστολοι Θεσσαλονίκης (πεντάτρουλος)
- 34. ΟΚΤΑΓΩΝΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ Ο τύπος αυτός αναπτύχθηκε παράλληλα με τον σταυροειδή, από την ανάγκη να ελευθερωθεί και να μεγαλώσει ο κεντρικός χώρος του ναού. Έτσι έχουμε μετατροπή του τετράγωνου στην κάτοψη σε οκτάγωνο στην άνοψη με την παρεμβολή ημιχωνίων και τόξων. Η διάμετρος του τρούλου αυξήθηκε με αποτέλεσμα την αύξηση του βάρους και των ωθήσεων. Για να λυθεί το πρόβλημα της στήριξης αφαιρέθηκαν οι τέσσερεις κολώνες που στήριζαν τον τρούλο και το βάρος μεταφέρθηκε σε οκτώ στηρίγματα ενσωματωμένα στους ενισχυμένους τοίχους του ναού. Ο τρούλος ακουμπάει σε οκτώ τόξα. Τα κενά που δημιουργούν αυτά τα τόξα καλύπτονται από οκτώ σφαιρικά σχηματίζοντας ημιχώνια δηλαδή γωνιαίες κόγχες που μετατρέπουν την ορθογώνια βάση του κτιρίου σε κυκλική στεφάνη στην οποία τοποθετείται ο τρούλος. Στην κάτοψη τα στηρίγματα του τρούλου είναι οκτώ γράφοντας έτσι ένα νοητό οκτάγωνο. Τα οκτώ στηρίγματα υποστηρίζονται από οκτώ αντηρίδες που εντάσσονται στο κτήριο σχηματίζοντας μία κλειστή στοά (περίστωο). Η έλλειψη κιόνων αφήνει ελεύθερο όλο τον χώρο στο ναό, ο οποίος εξωτερικά είναι τετράπλευρος. Το καθολικό της μονής του Οσίου Λουκά στη Βοιωτία Κάτοψη του καθολικού της μονής του Οσίου Λουκά
- 35. ΣΤΑΥΡΕΠΙΣΤΕΓΟΙ ΝΑΟΙ Μικρών διαστάσεων θολοσκεπείς βασιλικές των οποίων η θολωτή στέγη διακόπτεται στο μέσο του ναού από μια εγκάρσια καμάρα. Έτσι, σχηματίζεται ένας τεράστιος Σταυρός μόνο στη στέγαση του ναού και όχι στο εσωτερικό τους. Παλαιά Μονή Αγίου Ιωάννη Καρυών στην Εύβοια